TEORIA FUNKCJONOWANIA PRZEDSIĘBIORSTWA.

ZAGADNIENIA:

1. Istota przedsiębiorstwa i cele jego funkcjonowania.

1. Funkcja produkcji. Bezwzględne i względne miary produkcji.

1. Koszty produkcji w przedsiębiorstwie.

1. Decyzje produkcyjne w gospodarce rynkowej.

1. Wybór technologii wytwarzania. Problem równowagi przedsiębiorstwa.

ZAG. 1.

ISTOTA PRZEDSIĘBIORSTWA I CELE JEGO FUNKCJONOWANIA.

1. Podać definicję przedsiębiorstwa i rozwinąć zawartą w niej treść.

Przedsiębiorstwo jest głównym ogniwem procesu gospodarczego.

PRZEDSIĘBIORSTWO - organizacja pod jednym zarządem, wyodrębniona ekonomicznie i prawnie, której celem jest działalność gospodarcza przynosząca zyski ze sprzedaży swoich produktów - dóbr i usług.

-względnie autonomiczna organizacja dążąca do osiągania korzyści ekonomicznych, składająca się z co najmniej:

• jednej jednostki regulującej działalność gospodarczą (co produkować, po ile sprzedawać, itp);

• jednostki realizującej materialne procesy gospodarcze (produkcję, sprzedaż, transport, itd.).

-(czasem łączy to jedna osoba).

Podstawowe cechy:

• wyznacza cel, zadania i środki ich realizacji;

• pokrywa wydatki ze swoich dochodów;

• samodzielnie wchodzi w porozumienia;

• wyodr. ekon - właściciel samodzielnie włada majątkiem przedsiębiorstwa i rozwija jego działalność w oparciu o uzyskiwane dochody z tej działalności;

• wyodr. prawne - ma osobowość prawną, czyli zdolność do zawierania umów, zaciągania kredytów, występowania jako podmiot w handlu, itp;

• jest towarem - może być przedmiotem obrotu i ma cenę zależną od różnych czynników i popytu na ten rodzaj działalności;

• posiada dwa poziomy funkcjonalne:

1. sferę realną - całokształt nakładów materiałowych i ludzkich uczestniczących w procesie produkcyjnym- (ludzie, maszyny, surowce, energia, pieniądze). Efektem ich zastosowania jest produkt; dobro materialne lub usługa.

1. sferę regulacji - system gromadzenia, przetwarzania i przekazywania informacji - (planowania, organizowania, motywacji, kontroli) W tej sferze podejmuje się decyzje w sprawach produkcji (co wytwarzać, przy zastosowaniu jakich czynników, jak i po ile sprzedawać, itd.).

2. Przedstawić krótką charakterystykę otoczenia przedsiębiorstwa.

Przedsiębiorstwo działa w szerszym otoczeniu ekonomicznym i społecznym - jest ich częścią. Otoczenie zewnętrzne tworzą:

1. otoczenie realne:

• zasoby pracy;

• zasoby i stan środowiska naturalnego;

• stan wiedzy i technologii;

1. otoczenie regulacyjne:

• rynek pracy;

• rynek dóbr i usług potrzebnych przedsiębiorstwu;

• rynek produktów wytwarzanych przez przedsiębiorstwo;

• system walutowo - pieniężny;

• system finansowy państwa;

• system prawny, polityczny i społeczny (edukacja, kultura, tradycja,...)

3. Przedstawić podstawowe cele działalności przedsiębiorstwa.

Głównym celem działalności przedsiębiorstwa jest osiąganie korzyści ekonomicznych czyli zysku. Jest to warunek podstawowy istnienia i rozwoju przedsiębiorstwa.

Zysk = przychody - koszty

Inne cele:

• odpowiednia pozycja na rynku i w branży;

• rozwój i poziom życia załogi;

• rozwój regionu, miasta;

• troska o środowisko naturalne;

• integracja środowiska;

• jakość życia zawodowego;

Innych celów nie da się realizować w dłuższym okresie bez odpowiednio wysokiej rentowności.

4. Wymienić i scharakteryzować główne funkcje przedsiębiorstwa.

W gospodarce i społeczeństwie przedsiębiorstwo pełni określone funkcje:

1. Funkcję podażową (produkcyjną) - wytwarzanie dóbr i usług i kierowanie ich na rynek;

1. Funkcję popytową - tworzą popyt na osobowe i rzeczowe składniki produkcji - efekty działalności innych przedsiębiorstw, a także działalności poza gospodarczej - oświaty, nauki, kultury, prawa;

1. Funkcję społeczną - kształtowanie stosunków międzyludzkich - współpracy i konkurencji, nawyki pracy i gospodarności, edukacja i oddziaływanie na środowisko zewnętrzne, absorbują siłę roboczą, współtworzą kulturę i środowisko społeczne i prawne, itd.

1. Funkcję rozwoju społeczno - gospodarczego - suma wyżej wymienionych funkcji.

1. Scharakteryzować ekonomiczną stronę procesu produkcji w przedsiębiorstwie.

Główne elementy (problemy) ekonomiczne procesu produkcji w przedsiębiorstwie to:

1. Cel - korzyści ekonomiczne w formie:

• zysk dla właściciela;

• płaca robocza dla pracowników;

Zysk zależy - przy danym poziomie cen - od:

• wielkości produkcji;

• wielkości sprzedaży;

• kosztów produkcji;

2. Posiadanie czynników produkcji. Warunkiem rozpoczęcia procesu produkcji jest posiadanie czynników produkcji. Wejście w ich posiadanie odbywa się poprzez zakup rzeczowych i ludzkich elementów procesu produkcji (siły roboczej, maszyn, surowców, materiałów pomocniczych, itp.). Stąd problem posiadania kapitału pieniężnego na te zakupy, który może pochodzić z dwóch źródeł:

• kapitał własny;

• kapitał obcy;

3. Produkcja (co produkować). Zastosowanie czynników produkcji rozpoczyna proces produkcji.

Produkcja - nadawanie nowej formy użytkowej materiałom wprowadzonym do procesu produkcji. Rezultatem są określone produkty czyli dobra lub usługi.

4. Technologia. Zastosowanie czynników produkcji w procesie produkcji odbywa się w określonych technologiach - proporcjach zastosowania poszczególnych czynników właściwych dla danej technologii. Ten sam rezultat można uzyskać przy zastosowaniu różnych technologii - o wyborze decydują koszty ich zastosowania i uzyskany rezultat.

5. Aktywa. Ogół środków będących własnością przedsiębiorstwa jest jego majątkiem. Majątek stanowi aktywa przedsiębiorstwa. W zależności od okresu w jakim się one zużywają w procesie produkcji, można je podzielić na:

• środki trwałe - wykorzystywane do produkcji w długim okresie w swej naturalnej postaci. Tracą swoja wartość użytkowa (zużywają się) w procesie produkcji, stopniowo i przenosząc swoją wartość pieniężną na nowy produkt;

• środki obrotowe - zużywają się całkowicie w cyklu produkcyjnym lub zmieniają swoją naturalna postać.(surowce, półfabrykaty, energia, a także środki pieniężne- w tym zasoby gotówkowe, należności, itp.).

6. Amortyzacja. Zużywanie rodzi problem ich odnowy - zakupu nowych lub regeneracji istniejących - co powoduje powstawanie kosztów odnowy.

2. Wyjaśnić od czego zależą decyzje produkcyjne przedsiębiorców.

Decyzje produkcyjne przedsiębiorców - stosujących kryterium zysku - zależą od:

• wielkości przychodów z produkcji;

• kosztów tejże produkcji;

Te kwestie stanowią istotę teorii podaży.

Podejmując decyzje produkcyjne przedsiębiorstwo analizuje dwie grupy problemów:

1. własne (wewnętrzne) uwarunkowania produkcji i możliwości optymalizacji produkcji w tych uwarunkowaniach. Takie działania umożliwia analiza:

• funkcji produkcji (podaży);

• kosztów produkcji;

• technologii wytwarzania;

1. warunki panujące na rynku (jego strukturę);

W oparciu o wyniki tych analiz - porównując własne możliwości z warunkami na rynku - przedsiębiorstwo decyduje o przedmiocie, skali, strukturze i technologiach wytwarzania.

ZAG. 2.

FUNKCJA PRODUKCJI. Bezwzględne i względne miary produkcji.

Przychody przedsiębiorstwa zależą od wielkości produkcji i podaży. Produkcja zależy od nakładów czynników produkcji, co wyraża funkcja produkcji.

2. Wyjaśnić zależności pomiędzy nakładami czynników produkcji a efektami ich zastosowania (wielkością produkcji).

Zależności pomiędzy wielkością produkcji a nakładami czynników produkcji wyraża funkcja produkcji.

Funkcja produkcji - określa maksymalne rozmiary produkcji przy danym poziomie nakładów.

Dla potrzeb uproszczonej analizy tych zależności posłużymy się najprostszym modelem w którym:

• nakłady sprowadzone są do 2 elementów:

1. pracy - wyrażonej liczbą pracowników „L”;

2. kapitału rzeczowego „C” (np. ilość maszyn);

• krótki okres produkcji, w którym nakłady czynnika rzeczowego są stałe;

Dla takich warunków funkcję produkcji wyraża wzór:

Q = f (L,C)

Ponieważ czynnik rzeczowy nie zmienia się, zbadamy jak wpływa zmiana wielkości zatrudnienia „L” na wielkość produkcji „Q”, przy stałym nakładzie kapitału „C”.

Sporządzając wykres funkcji produkcji otrzymamy krzywą produktu całkowitego albo krócej krzywą produkcji.

Względne zależności pomiędzy tymi wielkościami przedstawiają wykresy krzywych wydajności przeciętnej i krańcowej.

Sporządzając wykresy funkcji produkcji odpowiednich miarach otrzymamy: miarach względnych - krzywą produktu całkowitego albo krócej krzywą produkcji. miarach bezwzględnych - względne zależności pomiędzy tymi wielkościami przedstawiają wykresy krzywych wydajności przeciętnej i krańcowej.

Krzywe produktu całkowitego i wydajności (interpretacja);

Przy stałej wielkości czynnika „C” zatrudnienie kolejnych pracowników powoduje:

1. szybszy niż proporcjonalny przyrost produkcji (produktu całkowitego ”Q”), aż do punktu „a”, w którym proporcje przyrostów zrównują się;

1. od punktu „a” do punktu „b” produkcja rośnie już mniej niż proporcjonalnie w stosunku do liczby dodatkowo zatrudnionych pracowników. W punkcie „b” występuje najwyższe wykorzystanie czynnika zmiennego ”L”, bo w tym punkcie wydajność przeciętna jest najwyższa.

1. od punktu „b” do punktu „c” przyrost liczby pracowników powoduje jeszcze mniejsze przyrosty produkcji, ale w zamian osiąga się pełniejsze wykorzystanie czynnika „C”.

1. Zatrudnienie dodatkowych pracowników powyżej punktu „c” spowoduje chaos i spadek produkcji.

Krzywa produkcji

Krzywa wydajności przeciętnej i krańcowej

ZAG 3.

KOSZTY PRODUKCJI W PRZEDSIĘBIORSTWIE.

W poprzednim zagadnieniu, w oparciu o analizę zależności pomiędzy ponoszonymi nakładami a uzyskanymi efektami ich zastosowania w procesach produkcji, wyjaśniono jak kształtuje się wielkość produkcji (czyli źródło przychodów przedsiębiorstwa). Bazując na tej wiedzy można analizować drugi człon warunkujący wielkość zysku i decyzje produkcyjne przedsiębiorstwa, to jest koszty produkcji.

1. Wyjaśnić pojęcie kosztów produkcji.

Koszty produkcji - to zużyte w procesie produkcji i sprzedaży czynniki produkcji (ich wielkość). Koszty produkcji - całokształt nakładów - w wyrażeniu pieniężnym - pracy żywej i nakładów materiałowych zużytych w procesie produkcji (we wszystkich fazach od zakupu czynników do sprzedaży produktu - w tym reklama, ubezpieczenia, itp.)

Koszty produkcji w przedsiębiorstwie można różnie klasyfikować, mierzyć i oceniać.

Klasyfikacja kosztów

Forma wyrażenia kosztów	fizyczna- zużyte w procesie produkcji czynniki pieniężna- całokształt nakładów pieniężnych na produkcję koszty alternatywne lub zaniechanych możliwości- innych możliwości zastosowania kapitału
Możliwość ewidencji	1. koszy księgowe lub wyraźne- wydatki pieniężne przechodzące przez rynek 2. koszty ukryte - nie księgowane, np. praca członków rodziny, przekazanie ziemi lub pieniędzy bez opłaty, itp.
W układzie rodzajowym	materiałowe amortyzacja osobowe inne
Miejsce powstania	1. produkcji podstawowej produkcji pomocniczej marketingu BHP prac badawczo-rozwojowych (B+R), informacji nauk.- techn.
Kalkulacyjne	1. bezpośrednie - wyliczane bezpośrednio, np. koszt surowca, 2. pośrednie - wyliczane szacunkowo, wg. wskaźnika np.0,1%B+R
Związane	A. bezwzględne
z dynamiką	- całkowite		- stałe		- zmienne
produkcji	B. względne
	koszt przeciętny całkowity	koszt przeciętny stały		koszt przeciętny zmienny		koszt krańcowy

2. Wymienić i scharakteryzować rodzaje kosztów produkcji przedsiębiorstwa w krótkim okresie związane z dynamika produkcji.

Wielkość różnych rodzajów kosztów ma swoje uzasadnienie w rozmiarach nakładów ponoszonych na określoną ilość produkcji (patrz funkcja produkcji).

1. Bezwzględne;

Koszt całkowite (Kc) - suma nakładów (wydatków) ponoszonych w związku z produkcją dóbr i usług.

Miarą kosztów całkowitych są koszty ekonomiczne - czyli suma wyrażonych w pieniądzu nakładów zużytych w procesie produkcji i realizacji celów przedsiębiorstwa.

Na koszty całkowite składają się:

• koszty stałe (Kst) - wydatki niezależne od wielkości produkcji (opłaty za ziemię, podatki, czynsze , amortyzacja, itp.);

• koszty zmienne (Kzm)- wydatki zależne od wielkości produkcji - (energia, płace, surowce, itp.);

B. Względne

1. Koszty przeciętne całkowite (Kpc) - średnie wydatki na jednostkę produkcji;

=

Poziom produkcji (rozmiary), przy której Kpc jest najniższy, jest najbardziej korzystny (optymalny) z technicznego punktu widzenia, ponieważ rokuje najwyższe zyski (różnicę pomiędzy utargiem jednostkowym a kosztem jednostkowym).

Na koszty przeciętne całkowite składają się:

• Koszty przeciętne stałe (Kpst)

• Koszty przeciętne zmienne (Kpzm)

2. Koszty krańcowe - jest to przyrost kosztów całkowitych spowodowany przyrostem produkcji o jednostkę.

= ;

Ponieważ zmiana Kc może być spowodowana tylko przez Kzm, to wzór ma postać:

= ;

Krzywe kosztów produkcji (bezwzględne)

Krzywe kosztów produkcji (względne)

Krzywe kosztów (interpretacja):

1. Krzywa Kc zaczyna się na poziomie kosztów stałych, a następnie rośnie wraz ze wzrostem produkcji, bo rosną koszty zmienne.

2. Krzywa przeciętnych kosztów całkowitych Kpc początkowo spada, bo przyrost kosztów całkowitych Kc jest mniej niż proporcjonalny do wzrostu produkcji aż do punktu „a”, a następnie rośnie, bo koszty Kc rosną szybciej niż produkcja.

1. Krzywa Kpzm zaczyna się na poziomie kosztów stałych, a następnie spada (do punktu „a”), bo suma kosztów zmiennych rośnie mniej niż proporcjonalnie do wzrostu produkcji; od punktu „a” rośnie bo suma kosztów zmiennych rośnie bardziej niż proporcjonalnie do wzrostu produkcji.

1. Krzywa K_kr zaczyna się na poziomie kosztów stałych, a następnie szybko spada, bo wraz ze wzrostem produkcji K _kr obniżają się jeszcze bardziej niż Kpzm. Gdy tempo obniżania się Kpzm maleje, wówczas K_kr rosną szybciej niż proporcjonalnie.

1. Krzywa K_kr punkcie „a” przecina Kpzm a w punkcie „c” przecina Kpc.

Uproszczenie do kosztów przeciętnych i kosztów krańcowych

Analiza kosztów przedsiębiorstwa wskazuje na występujące zależności pomiędzy nimi. Najistotniejsze zależności z punku widzenia decyzji produkcyjnych przedsiębiorstwa to zależności pomiędzy Kpc a K_kr.

• dopóki K_kr jest niższy od Kpc, to spycha on Kpc w dół;

• od momentu kiedy K_kr jest wyższy od Kpc, powoduje tendencję jego wzrostu.

W punkcie przecięcia Kpc i K_kr, koszt przeciętny jest najniższy i w ten sposób wyznacza „optimum produkcyjne”.

„Optimum produkcyjne” - wyznacza punkt przecięcia Kpc i Kkr, w którym koszt przeciętny jest najniższy.

ZAG. 4.

DECYZJE PRODUKCYJNE PRZEDSIĘBIORSTW

1. Jakie problemy obejmują decyzje produkcyjne z uwzględnieniem kosztów i jakie uwarunkowania są brane pod uwagę ?.

Decyzje produkcyjne obejmują wybory:

• o podjęciu lub zaniechaniu produkcji;

• o skali produkcji;

Podstawą decyzji produkcyjnych jest ZYSK

Z = Utarg - Koszty

Stad tez przedsiębiorstwo bierze pod uwagę dwa elementy główne;

1. uwarunkowania swoje (koszty);

1. koszty przeciętne „Kpc”

1. koszty krańcowe „K_kr”

2. uwarunkowania zewnętrzne - głównie cenę rynkową produktu, która jest źródłem utargu (przychodu), a więc zysku - i jej pochodne:

• utarg całkowity; Uc = cena x ilość;

• utarg krańcowy; U_kr = ΔUc : ΔQ; wzrost przychodu Uc wywołany wzrostem sprzedaży o jednostkę; odpowiada cenie po której może być sprzedana ostatnia jednostka dobra.

• utarg przeciętny; Up = Uc : Q;

2. Co wyznacza rozmiary produkcji opłacalnej ?

Rozmiary produkcji opłacalnej można wyznaczyć porównując swoje koszty do ceny i ich pochodnych (utarg).

Rozmiary produkcji opłacalnej - krzywej podaży przedsiębiorstwa - wyznacza punkt przecięcia krzywej K_kr i K_pc w punkcie „A”, ponieważ uzyskany w tym punkcie Uc pokryje Kc., (pod warunkiem że cena wyniesie przynajmniej „C”).

Punkt „A”(ilość Q przy cenie C) jest zarazem punktem „wejścia” lub „wyjścia” z rynku.

Wnioski:

• krzywą podaży wyznaczają koszty krańcowe;

• 
  wzrost ceny do C₁ przesunie rozmiary produkcji opłacalnej z Q do Q₁, przynoszącej zysk jednostkowy równy odcinkowi D-G.

KRYTERIA PODEJMOWANIA DECYZJI PRODUKCYJNYCH

3. Jakimi kryteriami kieruje się przedsiębiorstwo przy podejmowaniu decyzji produkcyjnych ?.

Podejmując decyzje o produkcji i jej rozmiarach przedsiębiorstwo kieruje się dwoma kryteriami:

1. Kryterium krańcowe;. gdy U_kr = K_kr, w tym pkcie Zysk Max - jest to poziom produkcji zapewniający najwyższy zysk;

1. Kryterium kosztu i utargu przeciętnego; Up > K_pc , sprawdzenie czy jest zysk;

WARUNKI I WYBORY W RÓŻNYCH TYPACH KONKURENCJI

A/. W WARUNKACH KONKURENCJI DOSKONAŁEJ

4. Scharakteryzować warunki konkurencji doskonałej.

2. CO TO JEST KONKURENCJA DOSKONAŁA?

KONKURENCJA DOSKONAŁA - sytuacja w której:

• na rynku pewnego produktu jest wielu sprzedających i kupujących.

• wejście (lub wyjście) przedmiotu na rynek jest niczym nieograniczone.

• nikt indywidualnie nie ma wpływu na ceny.

5. WŁAŚCIWOŚCI RYNKU DOSKONALE KONKURENCYJNEGO

Sprzedający spotyka się z płaską krzywą popytu co oznacza że:

• niezależnie od tego ile przedsiębiorstwo sprzedaje, otrzymuje zawsze dokładnie cenę rynkową.

• próba podniesienia ceny spowoduje, że nie ma sprzedaży.

• sprzedaż poniżej ceny równowagi nie ma sensu, bo sprzedający zawsze uzyska cenę rynkową.

Warunkiem płaskiej krzywej popytu są właściwości w danej gałęzi produkcji.

1. Wielka ilość producentów (drobnych)

2. jednorodny produkt (np. pszenica) najlepiej ten sam.

3. Żądana przez wszystkich cena jest jednakowa

4. Nabywcy mają pełną informację o cenach tych produktów.

5. Nieograniczona swoboda wejścia lub wyjścia z gałęzi.

Warunki na rynku wolnokonkurencyjnym

(utarg całkowity) Uc = Q x C

Warunki konkurencji doskonałej powodują, że przedsiębiorstwo musi brać pod uwagę w analizach następujące fakty:

• krzywe popytu i utargu krańcowego Ukr pokrywają się;

• płaska krzywa popytu wyznacza cenę i utarg krańcowy dla przedsiębiorstwa (C = Ukr);

• skalę produkcji wyznacza koszt krańcowy;

• optimum ekonomiczne produkcji wyznacza punkt przecięcia krzywej Ukr i K_kr.

5. Wyjaśnić na schemacie optimum produkcyjne i skalę zysku w warunkach konkurencji doskonałej.

Zysk w warunkach konkurencji doskonałej

Przypadek konkurencji doskonałej - gdy przedsiębiorstwo spotyka na rynku płaską krzywą popytu, do której przyrównuje swoje koszty - sprawia, że przy wyborze rozmiarów produkcji przedsiębiorstwo może stosować 2 kryteria:

1. krańcowe - wybierając poziom optymalny;

2. opłacalności - sprawdzając czy można uzyskać zysk;

1. Stosując kryterium krańcowe powinno wybrać rozmiary produkcji wyznaczone przecięciem krzywych kosztów krańcowych i utargu krańcowego:

K_kr = U_kr = cena

Ich zrównanie wyznacza optymalny poziom produkcji, ponieważ zysk jednostkowy produkcji w tym punkcie jest MAX, ponieważ:

• produkcja wyższa od optymalnej oznacza , że dodatkowa produkcja przynosić będzie straty zmniejszające zysk całkowity; bo Kkr > Ukr, - do każdej następnej jednostki należy dokładać z już osiągniętego zysku;

• produkcja niższa, np. w punkcie najniższych kosztów przeciętnych zmniejsza możliwy zysk całkowity;

2. Warunek opłacalności:

Następnie bada się czy Uc pokrywa Kc; C - Kc > 0;

Poniżej C₁ - przedsiębiorstwo zaprzestaje produkcji.

Są 2 rodzaje zysków:

1. normalny; (przy C₁);

1. nadzwyczajny, dodatkowy; (przy C);

B/. W WARUNKACH MONOPOLU

6. Przypomnieć warunki na rynku monopolistycznym.

MONOPOL - jedyny, wyłączny, decydujący.

KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA - wyłączność pewnego producenta.

Sytuacją przeciwną jest wyłączność skupu, czyli Monopson - przewaga kupującego.

W sytuacji czystego monopolu producent (dostawca):

• nie ma konkurentów.

• może ograniczyć produkcję, podnieść ceny, pobrać wyższe zyski niż inne firmy.

4. SCHARAKTERYZOWAĆ FORMY MONOPOLU

a/. czysty monopol

Założenia:

• wielkość produkcji ograniczona wielkością popytu;

• przedsiębiorstwo jest jedynym dostawcą na danym rynku;

• nikt inny nie może wejść na rynek;

b/. oligopol - niewielka liczba producentów

• każdy dostarcza dużą część podaży całkowitej (dyktowanie war. słabszym);

• dążenie do wspólnej polityki cenowej (porozumień);

Warunki na rynku monopolistycznym

ilość	cena	utarg całkowity	utarg krańcowy
0	8	0	0
1	6	6	6
2	4	8	2
3	2	6	-2
4	0	0

• ukośna opadająca krzywa popytu gałęzi;

• utarg krańcowy jest mniejszy od ceny: Uk < C;

• dodatkowa produkcja obniża przychód z poprzednio wytworzonych jednostek (bo spada cena);

• po przekroczeniu pewnego poziomu produkcji dodatkowa produkcja przynosi straty utargu całkowitego (od punktu kiedy utarg krańcowy „Ukr” staje się ujemny:

Przy podejmowaniu decyzji produkcyjnych w warunkach monopolu brane są pod uwagę te same kryteria jak w warunkach konkurencji doskonałej.

I. Kryterium krańcowe - optymalny poziom produkcji wyznacza punkt przecięcia krzywych Uk i K_kr,

Ukr = K_kr

Jeżeli Ukr przewyższa K_kr , to dodatkowa produkcja bardziej zwiększy U (przychód) niż K (koszty), czyli zwiększy zysk.

2. Kryterium opłacalności - kiedy Up ≥ Kp;

7. Wyjaśnić na schemacie jak monopolista wyznacza poziom produkcji i jaką skalę zysku osiąga.

Do warunków na rynku wyznaczonych przez ukośną krzywą popytu monopolista przykłada własne uwarunkowania, czyli własne krzywe Kpc i K_kr. Nie dostosowuje swojej produkcji do warunków (głównie cen!) panujących na rynku lecz narzuca ilość i cenę wynikające z kosztów własnych. Kieruje się przy tym dążeniem do określenia poziomu produkcji w punkcie optimum ekonomicznego.

Zysk w warunkach konkurencji

• najniższy punkt Kpc wyznacza najniższą cenę opłacalną (P₀ nie pokryje kosztów);

• zysk na jednostce wyniesie: Zj = P - P₁

• zysk całkowity to: (P - P₁) * Q ; pole A,P,P₁,

Wnioski:

• obniżenie produkcji może przynieść zyski;

• można zwiększać produkcję do momentu aż Ukr = K_kr ,

SPECYFIKA MONOPOLU;

• monopolista zawsze uzyskuje zysk nadzwyczajny;

• monopolista jest twórcą cen;

• nie produkuje w nieelastycznej części popytu;

• może podnosić cenę powyżej kosztu krańcowego;

• różnicuje ceny dla różnych klientów;

4. CZYM SIĘ CHARAKTERYZUJE KONKURENCJA NIEDOSKONAŁA

KONKURENCJA NIEDOSKONAŁA - występuje wtedy kiedy zakłócane są prawa popytu i podaży.

Uwzględnia:

• istnienie różnej wielkości podmiotów na rynku (dużych, średnich, małych);

• zróżnicowanie ich wpływu na ceny;

• ograniczoną podzielność i przestawialność czynników produkcji;

• ograniczona przejrzystość rynku;

• nie zawsze racjonalne zachowanie się podmiotów na rynku;

• niedoskonałe rynki pracy, kapitału, rolne;

PODAĆ PRZYCZYNY KONKURENCJI NIEDOSKONAŁEJ

• korzyści ze skali produkcji i ograniczenia liczby producentów (np. rozłożenia kosztów stałych na większą ilość jednostek produktu);

• barier prawnych utrudniających dostęp do rynku (np. koncesje, patenty, kwoty importowe);

• zróżnicowanie produktów (zróżnicowanie cech użytkowych i jakości;

• niewielu producentów lub sprzedawców takiego samego produktu;

• niewielu producentów lub sprzedawców dostarcza zróżnicowane produkty;

WEJŚCIE MONOPOLU NA RYNEK WOLNOKONKURENCYJNY

Skutki wejścia monopolu na rynek wolnokonkurencyjny

Monopolista wchodząc na rynek wolnokonkurencyjny (zastępując) będzie wytwarzał mniej i drożej. Dostosuje ilość i cenę rynkową do sowich uwarunkowań:

• doprowadzi w krótkim okresie do zmiany punktu równowagi rynkowej - poziomu ceny C i ilości równowagi Q do Q₁ i P₁.

• w długim okresie do Q₂ i P₂.

ZAG. 5.

WYBÓR TECHNOLOGII WYTWARZANIA

(efektywnej kombinacji czynników produkcji)

Wytwarzać dobra i usługi można przy zastosowaniu różnych proporcji czynników wytwórczych. Rozważymy możliwości wyboru przez przedsiębiorstwo najbardziej efektywnej technologii (metody wytwarzania), w sytuacji sprowadzonej do najprostszego modelu (nakładów tylko 2 czynników - maszyn i pracowników) w warunkach rynku konkurencyjnego.

W tych warunkach przedsiębiorca może optymalizować produkcję w 2 wariantach:

1. minimalizowania nakładów przy założonej wielkości produkcji;

albo

2. mając ograniczenie budżetowe (wielkość kapitału pieniężnego) poszuka maksymalne rozmiary produkcji przy danym nakładzie.

Wariant I:

Założoną wielkość produkcji można zrealizować przy różnych proporcjach nakładów czynników. Te możliwości obrazuje to izokwanta produkcji albo krzywa jednakowego produktu.

Izokwanta (krzywa jednakowego produktu)

Przykładowe dla wariantu I kombinacje zestawienia nakładów czynników produkcji - kapitału (maszyn - K) i pracy (liczby pracowników - L) - i kosztów ich zastosowania niezbędnych do uzyskania wielkości produkcji Q = 100 szt. przedstawia poniższa tabela:

Ilość maszyn	cena jednostkowa	nakład kapitału	Liczba pracowników	płaca	koszty pracy	SUMA KOSZTÓW
1	5000	5000	50	300	15000	20000
2		10000	30		9000	19000
3		15000	20		6000	21000
6		30000	10		3000	33000

Jak wynika z zestawienia wariantem optymalnym jest wytwarzanie 100 szt. produktu przy zastosowaniu 2 maszyn i 30 pracowników przy założeniu stałych cen kapitału i pracy.

Wariant II.

W tym wariancie przyjmuje się że przedsiębiorca ma ograniczony i ściśle określony zasób środków finansowych na zakup czynników produkcji. W takiej sytuacji będzie on dążył do nabycia za posiadane (dostępne, z góry przewidziane, maksymalne) środki takiego zestawienia czynników, które może przyniosą maksymalną produkcję. Stąd też konieczne staje się wprowadzenie do rozważań linii budżetowej - podobnie jak w teorii postępowania konsumenta.

Dla zilustrowania tego wariantu zakładamy, że przedsiębiorca dysponuje kwotą 20000 tyś. zł. Ceny jednostkowe czynników pozostają takie same jak w w/w tabeli.

Przy tych założeniach przedsiębiorca może nabyć następujące zastawienia czynników:

warianty
a.	b.	c.	d.	e.
Ilość maszyn (5000zł./szt.)	4	3	2	1	0
Liczba pracowników(3000zł./10prac.)	0	16	33	50	66

Na tym przykładzie można wykreślić linię jednakowego nakładu (kosztu):

Linia jednakowego kosztu (nakładu)

W oparciu o wyniki dotychczasowych rozważań można poszukiwać optimum ekonomiczne technologii wytwarzania założonego produktu czyli najbardziej efektywną kombinację czynników produkcji. Przeprowadza się to porównując izokwany produkcji z linią jednakowego kosztu. W ten sposób porównuje się to co technicznie możliwe (izokwanty produkcji) z tym co jest dostępne (linia jednakowego kosztu).

Optimum ekonomiczne

OPTIMUM EKONOMICZNE CZYLI STAN RÓWNOWAGI PRZEDSIĘBIORSTWA Przedsiębiorstwo osiąga optimum ekonomiczne czyli stan równowagi tylko w punkcie styczności (pkt. A) linii jednakowego nakładu z jedną izokwantą produkcji - I2. Tylko w tym punkcie przedsiębiorstwo osiąga najniższe koszty wytwarzania jednostki produktu dzięki najlepszej kombinacji czynników wytwórczych; Tylko w tym punkcie przedsiębiorstwo osiąga najwyższy zysk (bo koszty są najniższe) i maksymalna produkcję z zainwestowanego kapitału;

Wszystkie inne kombinacje zestawienia czynników produkcji nie są optymalne:

• rozwiązania leżące powyżej I₂ (np. I₃) są niedostępne, bo przekraczają możliwości finansowe przedsiębiorstwa;

• rozwiązania leżące poniżej I₂ (np. leżące na I₁) oznaczają niewykorzystanie możliwości finansowych przedsiębiorstwa (bardziej kosztowna metoda), ponieważ ustalenie proporcji np. w punkcie B oznacza produkcję mniejszą o 25 szt. od maksymalnie możliwej przy danych środkach;

Izokwanta

(krzywa jednakowego produktu)

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

krzywa produktu całkowitego

c

Produkcja

Q

b

Liczba pracowników L

a

a b c

wydajność krańcowa

Pk= ΔQ/ΔL

wyd. krańc.

wyd. przec.

wydajność przeciętna

Pp = Q/L

Liczba pracowników L

koszty całkowite Kc

koszty

koszty zmienne Kzm

koszty stałe Ks

a produkcja Q

Krzywa przeciętnych kosztów całkowitych

Krzywa przeciętnych kosztów zmiennych

a c produkcja Q

Krzywa kosztów krańcowych

Koszty stałe

Koszty

przeciętne

i krańcowe

O

e e

krzywa Kpst

Krzywa popytu na podaż przedsiębiorstwa

cena

Uk = C

(utarg krańcowy = cena)

C

ilość Q

Z Y S K

Q Q₁ produkcja

cena

koszty

C

C₁

C = Uk

popyt

P

P₁

P₀

K_kr

Kp

ZYSK

Utarg krańcowy

Q = opt. prod

popyt

Cena,

koszty,

P₂

P₁

P

Uk = C

K_kr

utarg krańcowy

Q₃ Q₁ Q

liczba

maszyn

6

4

3

2

1

wielkość

produkcji

Q = 100 szt.

liczba pracowników

0 10 20 30 50

K

4

3

2

1

L

10 20 30 40 50 60

liczba

maszyn

I₁ I₂ I₃

rozmiary

produkcji

K

4

3

2

1

B

A

Q = 150 szt.

Q = 125 szt.

Q = 100 szt.

10 20 30 40 50 60

liczba pracowników L

liczba

maszyn

wielkość

produkcji

4

3

2

1

Q = 100 szt.

liczba pracowników

0 10 20 30 50

cena

8

6

4

2

utarg krańcowy

popyt

cena

8

6

4

2

utarg całkowity

1 2 3 4 ilość

---