DEFINICJE POJĘĆ GÓRNICZYCH

 

Elementarne wiadomości z geologii

 

Pojęciem minerały określa się ciała będące związkami chemicznymi — rzadziej pierwiastkami — w stanie stałym, ciekłym lub gazowym, występujące samodzielnie
w przyrodzie, uczestniczące w budowie skorupy ziemskiej i mające właściwe sobie rozpoznawalne własności.

 

Siarka, gips, złoto, rtęć, gaz ziemny, woda, solanki, występujące samodzielnie w przyrodzie, są minerałami, natomiast nie są nimi substancje otrzymywane sztucznie (tworzywa sztuczne lub syntetyczne i inne).

 

Skały są dużymi nagromadzeniami w skorupie ziemi jednego lub kilku minerałów
w stanie stałym.

Poszczególne skały powstały w wyniku określonych procesów geologicznych. Mają one mniej więcej jednakową budowę oraz skład mineralogiczny.

Skały składające się z jednego minerału określa się jako skały proste (np. sól, marmur), skały zaś złożone z kilku minerałów — jako skały złożone (np. granit składa się z kwarcu, skalenia, miki).

Każda skała uczestnicząca w budowie skorupy ziemskiej nazywa się górotworem.

W najbardziej elementarnym, genetycznym podziale rozróżnia się skały:

·        magmowe, zwane też ogniowymi,

·        osadowe,

·        metamorficzne, czyli przeobrażone. 

Skały magmowe powstały przez stygnięcie ognistociekłego stopu glino-krzemianów, zwanego magmą, która wypłynęła z głębi ziemi. Ze względu na termodynamiczne warunki stygnięcia i formy występowania, skały magmowe dzielą się na głębinowe, żylne i wylewne (wulkaniczne). 

Skały osadowe powstały z materiałów pochodzących z rozpadu lub rozkładu skał magmowych, a niekiedy ze szczątków zwierząt (np. wapienie) lub roślin (np. węgle, torf). 

Skały metamorficzne powstały w wyniku przeobrażenia skał magmowych lub osadowych pod wpływem działania na nie dużych ciśnień i temperatur, spowodowanych ruchami skorupy ziemskiej (np. z wapieni powstały marmury o budowie krystalicznej). 

Kopalinami zwane są zarówno skały, jak i minerały, które mogą być zużytkowane
w stanie naturalnym lub po ich odpowiedniej przeróbce. Kopaliny mogą występować
w stanie skupienia stałym (węgiel, ruda itp.), ciekłym (ropa naftowa, solanki) lub gazowym (gaz ziemny). 

Łupki są skałami ilastymi przeobrażonymi wskutek ciśnienia w skorupie ziemskiej. Skały ilaste zaś powstały z materiału, będącego produktem wietrzenia skał magmowych, rozkruszonych przy transporcie wodą do stanu niekiedy koloidalnego (wymiar ziaren poniżej 0,0005 mm) i przy tym zmienionego chemicznie. 

Piaskowce powstały z naturalnego scementowania piasków. Piaskami nazywają się luźne, sypkie lub słabo związane skały, złożone z drobnych okruchów skał, np. z ziaren kwarcu oraz minerałów odpornych na wietrzenie. Lepiszcza krzemionkowe, wapienne, ilaste lub żelaziste, spajające ziarna piasku z różną mocą, nadają piaskowcom rozmaitą wytrzymałość.

W Zagłębiu Górnośląskim w naprzemianległych warstwach łupków i piaskowców zalegają pokłady węgla. Wśród utworów skalnych, z których zbudowana jest Niecka Górnośląska pokłady węgla zdatne do eksploatacji stanowią 3,8%, a razem z pokładami cieńszymi 4,2%, warstwy piaskowców 41%, warstwy zaś łupków 54,8%.

 

Węgiel jest skałą a nie minerałem, ponieważ składa się z zespołu różnych składników. Materiał, z którego powstał węgiel, jest głównie pochodzenia roślinnego niekiedy zwierzęcego. Materiał ten wskutek biochemicznego, będącego wynikiem działania fermentów i bakterii, przefermentował i przeobraził się w torf, który w toku dalszych przemian geochemicznych, jakie nastąpiły po jego przykryciu warstwą iłów lub piasków, zmienił się w węgiel brunatny.

Pokłady węgla brunatnego w wyniku ruchów skorupy ziemskiej, powodujących
w różnym stopniu nacisk na nie, a wskutek tego także wzrost w nich temperatury, przeobraziły się w różne odmiany (typy) węgla kamiennego. Końcowym produktem metamorfizmu węgla jest antracyt, w którym chemiczne procesy przemian zostały zakończone i zaczęły się zmiany fizyczne — krystalizacja pierwiastka C, czyli grafityzacja.

 

Grafit nie ma własności palenia się i dlatego nie jest zaliczany do węgli.

 

Większość warstw skał osadowych ograniczona jest dwiema mniej lub więcej równoległymi powierzchniami uławicenia.

Skała zalegająca bezpośrednio pod daną warstwą nazywa się spągiem, skała natomiast zalegająca bezpośrednio nad daną warstwą nazywa się jej stropem.

Odległość pomiędzy stropem a spągiem warstwy, mierzona w kierunku prostopadłym do spągu lub stropu, nazywa się jej grubością. Niekiedy warstwa cienieje i zanika, wówczas mówi się, że warstwa wyklinowuje się.

 

Pokładem nazywa się warstwę skalną pochodzenia osadowego, będącą naturalnym nagromadzeniem jakiejś użytecznej kopaliny (węgiel, sól, ruda), która zajmuje duży obszar w stosunku do jej grubości.

Żyłą nazywa się szczelinę w skorupie ziemi, wypełnioną minerałami innymi od tych,
z jakich utworzone są boki szczeliny.

Węgiel występuje przeważnie w postaci pokładów. Przepisy dzielą pokłady węgla:

1.      według grubości na:

·        cienkie, do 1,5 m,

·        średnie, od 1,5 do 3,5 m,

·        grube, powyżej 3,5 m;

2.      według nachylenia na:

·        poziome lub prawie poziome, o nachyleniu do 5°,

·        słabo nachylone, o nachyleniu od 5 do 30°,

·        silnie nachylone, o nachyleniu od 30 do 45°,

·        strome, o nachyleniu od 45 do 90°.

 

W praktyce kopalnianej odróżnia się grubość pokładu całkowitą od grubości użytecznej (bez przerostów) lub od grubości roboczej (bez warstwy pozostawianej niekiedy przy stropie, nazywanej łatą).

Skałami płonnymi nazywane są te skały nieużyteczne, wśród których zalega pokład lub które w postaci przerostów znajdują się wewnątrz pokładu.

 

Złożem nazywa się każde naturalne skupienie kopaliny użytecznej w skorupie ziemi. Złoża dzielą się na:

·        foremne (pokłady i żyły),

·        nieforemne (soczewki, gniazda, wysady itd.). 

Jeden pokład lub kilka pokładów kopaliny użytecznej, znajdujących się wśród skał płonnych, stanowią złoże. Teren zajęty przez złoże węglowe nazywany jest zagłębiem węglowym.
W Polsce znane są zagłębia węgla kamiennego: Górnośląskie, Dolnośląskie i Lubelskie. 

Określenie położenia, czyli tak zwanego zalegania pokładu ustala się na podstawie znajomości jego rozciągłości i nachylenia (upadu).

Przecięcie się pokładu z powierzchnią ziemi nazywa się wychodnią pokładu.

Rozciągłością pokładu lub żyły jest kierunek linii, jaką na jego spągu lub stropie utworzyłaby przecinająca je płaszczyzna pozioma, inaczej kierunek krawędzi powstałej
z przecięcia pokładu (lub żyły) płaszczyzną poziomą.

Rozciągłością jest więc kierunek w warstwie, tj. linii jednakowej pionowej odległości, od poziomu morza pomyślanych na powierzchni spągu (stropu) pokładu lub żyły. Kierunek linii rozciągłości jest identyczny z kierunkiem zalegania pokładu i określany jest kątem (azymutem), jaki ta linia tworzy z południkiem NS. Kąt ten odlicza się od południka geograficznego, zgodnie z ruchem wskazówki zegara. 

Linia w płaszczyźnie spągu (stropu) prostopadła do linii rozciągłości jest linią nachylenia pokładu.

Kierunek nachylenia pokładu w stronę jego zapadania się nosi nazwę upadu, kierunek nachylenia w stronę wzniosu pokładu nazywa się wzniosem.

Nachylenie, jakie może mieć pokład, mieści się w granicach od 0 do 90°. Czasami pokład stromy zagina się w fałd, tworząc pokład wygięty lub przewrócony. 

Kąt, zawarty pomiędzy płaszczyzną pokładu (żyły) a przecinającą ją j płaszczyzną poziomą, nazywa się kątem nachylenia pokładu (żyły). Na skutek ruchów skorupy Ziemi pokłady zapadały się w głąb skorupy ziemskiej, następnie były wynoszone, fałdowane, wskutek czego nastąpiły zmiany i zaburzenia w ich pierwotnym poziomym położeniu. Zaburzenia, jakim uległy pokłady wskutek tych ruchów, nazywane są dyslokacjami.

 Dyslokacje dzielą się na:

·        fałdujące, przy których warstwy (pokłady) nie tracą swej ciągłości, a tylko ulegają wygięciom, tworząc fałdy,

·        rozrywające, przy których dochodzi do rozerwania warstw (pokładów) przez uskoki, przesunięcia itd.

 

Fałd może być zwrócony wypukłością (wybrzuszeniem) ku górze, i wtedy nazywa się siodłem lub antykliną, albo wygięty wypukłością ku dołowi, i wtedy zwie się łękiem lub synkliną. 

Uskok następuje wskutek rozerwania (pokładu) warstwy i przesunięcia pionowego lub skośnego jednej jej części w stosunku do drugiej.

WARUNKI GEOLOGICZNE I EKONOMICZNE KOPALNI

 

Ogólne zasady udostępniania złoża

 

Udostępnianie złoża kopaliny użytecznej oznacza całokształt robót przedsięwzięć, mających na celu połączenie złoża z powierzchnią ziemi i umożliwienie przygotowania go do eksploatacji górniczej.

Wykonywane jest według szczegółowo opracowanych projektów technicznych, wchodzących w skład dokumentacji projektowo-kosztorysowej budowy nowej kopalni lub rekonstrukcji kopalni istniejącej.

 

Zależnie od głębokości zalegania złoża rozróżnia się:

·        kopalnie naziemne (odkrywkowe), których złoże zalega wprost na powierzchni ziemi albo płytko pod jej powierzchnią; udostępnienie takich złóż polega na zdjęciu nadkładu przykrywającego złoże (odkryciu złoża przykrytego nadkładem); nowoczesne metody zdejmowania nadkładu zezwalają obecnie na prowadzenie eksploatacji sposobem odkrywkowym nawet do 300 m głębokości,

·        kopalnie podziemne (głębinowe), których złoża zalegają na większych głębokościach i dostęp do nich może być otwarty za pomocą wyrobisk udostępniających odpowiednio dobranych oraz wykonanych w górotworze zawartym w granicach obszaru górniczego. 

Na układ wyrobisk udostępniających mają wpływ następujące czynniki:

·        zasoby kopaliny użytecznej i czas eksploatacji złoża,

·        ukształtowanie powierzchni ziemi, kształt i tektonika złoża,

·        zagrożenia wodne, metanowe i inne,

·        skłonność do samozapalenia (węgla, rud, skał płonnych).

Projekt udostępnienia złoża musi być oparty na wnikliwej analizie wymienionych czynników. 

Wyrobiska udostępniające powinny być tak zlokalizowane, aby:

·        udostępniały złoże w najdogodniejszym miejscu,

·        nie były narażone na zwiększone ciśnienie, zagrożenia wodne, gazowe i inne.

 

Pod względem ekonomicznym i technicznym projekt powinien zapewniać:

·        udostępnienie możliwie największych zasobów o najlepszych parametrach jakościowych kosztem minimalnych nakładów finansowych, możliwość szybkiego wykonania wyrobisk udostępniających i uruchomienia produkcji,

·        możliwie najmniejsze koszty odstawy, przewozu, transportu materiałów, odwadniania, przewietrzania i innych czynności niezbędnych do normalnej eksploatacji złoża,

·        bezpieczną i bezawaryjną ciągłość produkcji. 

Udostępnienie złoża powinno być dokonane w miejscu łatwo dostępnym dla komunikacji (koleje, drogi, kanały), o możliwościach łatwego zaopatrzenia w wodę i energię. Położenie wylotów szybów lub sztolni powinno gwarantować bezpieczeństwo przed wdarciem się do nich wód powierzchniowych. 

Zgodnie z przepisami bezpieczeństwa każda kopalnia musi mieć co najmniej dwa zdatne do użytku wyjścia z wyrobisk podziemnych na powierzchnię. Każde z tych wyjść powinno być dostępne ze wszystkich poziomów i oddziałów wydobywczych. 

Przepis ten zapewnia możliwość przewietrzania kopalni obiegowym prądem powietrza, gdyż jednym dojściem doprowadza się powietrze świeże, a drugim odprowadza się powietrze zużyte, jak również zapewnia możliwość wyjścia załogi na powierzchnię w przypadku awarii jednego dojścia.

Sposoby udostępnienia złoża.

 

Wyrobiskami udostępniającymi łączącymi podziemne złoże z powierzchnią ziemi mogą być:

·        sztolnie,

·        upadowe lub szyby pochyłe,

·        szyby pionowe.

Udostępnienie sztolnią. 

Stosuje się je w terenach górzystych przy stromym zaleganiu pokładów lub żył. Obecnie sposób ten używany jest bardzo rzadko, ale w dawnych czasach stosowany był powszechnie.

Sztolnie drąży się od wylotu z małym wzniosem dla zapewnienia spływu wód i ułatwienia transportu. Wylot sztolni powinien być tak usytuowany, aby:

·        sztolnia udostępniała możliwie największe zasoby kopaliny użytecznej,

·        była możliwość łatwego zwałowania skały płonnej urobionej w czasie drążenia sztolni,

·        była zabezpieczona przed zalewem wodami powierzchniowymi.

Długie sztolnie łączy się z powierzchnią szybikami zapewniającymi obiegowy przepływ powietrza, a zarazem stanowiącymi drogę ucieczkową dla załogi. 

Udostępnienie szybami pochyłymi lub upadowymi. 

Stosuje się je wówczas, gdy pokład lub żyła wychodzi na powierzchnię lub gdy ich wychodnie są przykryte niezbyt grubym nadkładem. Zaletą tego sposobu udostępnienia jest uzyskanie kopaliny użytecznej od razu w czasie głębienia szybu lub upadowej. Wadami są duże koszty utrzymania i mała przepustowość przewozowa tych wyrobisk. 

Udostępnienie szybami pionowymi. 

Najczęściej stosowanym sposobem udostępnienia głęboko zalegających złóż są szyby pionowe. W obszarach górniczych o bogatych zasobach złożonych z wielu pokładów systematyczna eksploatacja wymaga podziału złoża na poziomy wydobywcze i piętra.

Podział złoża dokonany jest płaszczyznami poziomymi w ten sposób, aby zasoby kopaliny użytecznej na każdym poziomie były mniej więcej równe i wystarczały na okres 20 do 30 lat planowanego rocznego wydobycia. Poziomy z kolei dzieli się na piętra. W obrębie pięter przygotowuje się pola eksploatacyjne, w których lokalizuje się oddziały wydobywcze. 

Odległość pionowa między dwoma kolejnymi poziomami nazywa się pionową wysokością poziomu. W polskich kopalniach węgla wynosi ona od 40 do 200 m, najczęściej ok. 100 m. Podział złoża na poziomy i piętra określony jest w dokumentacji projektowo-kosztorysowej budowy kopalni.

Odpowiadający mu układ wyrobisk udostępniających wykonanych w kamieniu (szybów, szybików, przekopów) i wyrobisk przygotowawczych wykonanych w złożu (chodników, pochylń, upadowych) nosi nazwę modelu kopalni.

Wyrobiska udostępniające

 

Charakterystyka i podział wyrobisk górniczych. 

Wyrobiskami górniczymi nazywa się puste przestrzenie powstałe w kopalinie użytecznej lub w skale płonnej w wyniku prowadzenia robót górniczych. 

W kopalniach węgla wyrobiska górnicze mogą znajdować się:

·        w węglu i wtedy noszą nazwę wyrobisk węglowych,

·        w kamieniu (skale płonnej) i wtedy nazywają się wyrobiskami kamiennymi,

·        częściowo w węglu, a częściowo w kamieniu i wtedy nazywa się je węglowo-kamiennymi. 

W zależności od tego, czy znajdują się na powierzchni ziemi czy pod powierzchnią, wyrobiska górnicze dzielą się na:

·        odkryte (odkrywki),

·        podziemne. 

Wyrobiska podziemne mają kształty zbliżone do brył geometrycznych — sześcianów, prostopadłościanów, graniastosłupów, walców lub ich połączeń — a ich przekroje poprzeczne stanowią najczęściej prostokąty, kwadraty, trapezy, koła, elipsy lub ich odcinki i połączenia.

W kształcie większości wyrobisk górniczych można wyróżnić powierzchnie boczne, czyli ociosy, powierzchnię górną, zwaną stropem i dolną zwaną spągiem.

Powierzchnia wyrobiska, która wskutek urabiania przesuwa się w głąb calizny stanowi czoło wyrobiska, a najbliższa przestrzeń wyrobiska przyległa do niego nazywa się przodkiem.

 Znajdujące się w strukturze kopalni wyrobiska górnicze można podzielić ze względu na ich przeznaczenie oraz ze względu na ich kształt i wymiary. 

Ze względu na przeznaczenie wyrobiska dzieli się na:

·         poszukiwawczo-rozpoznawcze, umożliwiające rozpoznanie złoża,

·        udostępniające, otwierające dostęp do złoża i umożliwiające jego górniczą eksploatację; w kopalniach podziemnych będą to wyrobiska łączące złoże
z powierzchnią ziemi (szyby, szybiki, sztolnie, przecznice), wyrobiska udostępniające wykonuje się prawie wyłącznie w skałach płonnych, a złoże tylko przecinają;

·        przygotowawcze, przysposabiające złoże do najbardziej korzystnego sposobu wybierania; rozróżnia się wyrobiska przygotowawcze główne, dzielące udostępniony pokład na piętra i pola;

·        wybierkowe, w których dokonuje się wybierania kopaliny użytecznej, i które po jej wybraniu ulegają likwidacji.

 

Wyrobiska przygotowawcze i wybierkowe noszą wspólną nazwę wyrobisk eksploatacyjnych. Wykonuje się je zasadniczo w kopalinie użytecznej, a w warunkach specjalnych zagrożeń również w skale płonnej. 

Wyrobiska udostępniające użytkowane są przez długi czas, niejednokrotnie równy okresowi istnienia kopalni (kilkadziesiąt lat).

Wyrobiska przygotowawcze mają charakter krótkotrwały i ich użytkowanie ogranicza się do czasu wybrania określonego pola eksploatacyjnego, dla którego zostały wykonane.  

Pod względem kształtu i wymiarów górnicze wyrobiska podziemne dzielą się na:

·        wyrobiska korytarzowe, cechujące się nieznacznym przekrojem poprzecznym
w stosunku do ich długości (szybiki, sztolnie, przecznice oraz chodniki)

·        wyrobiska komorowe, stanowiące obszerne wyrobiska górnicze cechujące się większymi wymiarami poprzecznymi niż wyrobiska korytarzowe. Za typowe komory uważa się wyrobiska o przekroju powyżej 20 m (podszybia, różne komory maszynowe, elektryczne, warsztaty dołowe itp.;

·        otwory wiertnicze zostały omówione;

·        wyrobiska wybierkowe, mające różne kształty zależne od grubości i nachylenia złoża (pokłady, żyły) oraz od stosowanego systemu wybierania. 

Zależnie od położenia w górotworze wyrobiska górnicze dzielą się na wyrobiska:

- poziome,

- pionowe,

- pochyle,

a w stosunku do rozciągłości pokładu na biegnące po rozciągłości, po wzniosie, po upadzie lub przekątnie, czyli diagonalnie.

WYROBISKA UDOSTĘPNIAJĄCE

 

a)      Pionowe wyrobiska udostępniające

Do pionowych wyrobisk udostępniających należą: szyby, szybiki, dukle, studnie
i nadsięwłomy. 

Szyby. Stanowią one najczęściej stosowane połączenie podziemne go złoża z powierzchnią. Szybem nazywa się wyrobisko korytarzowe o nachyleniu większym od 450, głębokości większej od 200 m i przekroju poprzecznym większym od 15 m2 łączące złoże
z powierzchnią.

Szyby mogą być pionowe lub pochyłe. Ze względu na koszty utrzymania i eksploatacji
w górnictwie polskim stosowane są prawie wyłącznie szyby pionowe 

Szyby w zależności od przeznaczenia mogą być:

·        wydobywcze, przeznaczone do wyciągania kopaliny na powierzchnię,

·        zjazdowe, przeznaczone i przystosowane do zjazdu i wyjazdu ludzi,

·        materiałowe, przeznaczone do opuszczania materiałów, 

Pod względem wentylacyjnym szyby dzielą się na:

·        wdechowe

·        wydechowe. 

W praktyce szyby mają kilka przeznaczeń np. szyby wydobywczo-zjazdowe, materiałowo-podsadzkowe itp.

Szyby mogą mieć przekrój poprzeczny kołowy, eliptyczny lub prostokątny.  

Szybiki. Szybikiem pionowym nazywa się pionowe wyrobisko korytarzowe głębokości mniejszej od 200 m, o przekroju poprzecznym mniejszym od 14 m2 mające wlot na powierzchni i prowadzące w głąb ziemi.  

W kopalniach węgla stosuje się często szybiki ślepe, o przekrojach kołowych lub prostokątnych, do różnych celów komunikacyjnych, najczęściej do opuszczania urobku
z piętra na poziom, wyciągania materiałów, przejścia dla ludzi na poziom (drabinami) oraz do celów wentylacyjnych. 

Dukla. Jest to niegłęboki (do 30 m) szybik o małym przekroju poprzecznym, wykonany
w skałach twardych bez obudowy. 

Studnia. Jest to pionowe wyrobisko podziemne głębokości do kilkudziesięciu metrów, mające ujście na powierzchni ziemi i przeznaczone do wydobywania kopalin ciekłych (wody, solanek, ropy naftowej). 

b)      Pochyle wyrobiska udostępniające

Stanowią je szyby pochyłe lub upadowe drążone z powierzchni.

Szyby pochyłe lub upadowe stosowane są wówczas, gdy pokład lub żyła wychodzi na powierzchnię ziemi lub gdy ich wychodnie przykryte są niezbyt grubym nadkładem.  

c)      Poziome wyrobiska udostępniające

Do poziomych wyrobisk udostępniających należą:

·        sztolnie,

·        przecznice i przekopy,

·        podszybia. 

Wyrobiska te drążone są przeważnie z niewielkim nachyleniem w kierunku przewozu urobku dla ułatwienia pracy lokomotyw i odpływu wody odprowadzanej ściekami do odwadniania głównego kopalni lub na powierzchnię (w sztolniach).

WYROBISKA PRZYGOTOWAWCZE

Udostępniony pokład (lub inne złoże) przygotowuje się do wybierania dzieląc go na pola wybierania.

Podziału tego dokonuje się za pomocą wyrobisk korytarzowych zwanych przygotowawczymi, które w czasie wybierania pola będą służyć do odstawy urobku, dostawy materiałów, ruchu ludzi, doprowadzenia powietrza, energii, podsadzki itd. 

Do wyrobisk przygotowawczych należą chodniki, pochylnie, dowierzchnie, upadowe, przecinki itp.  

Chodniki są to górnicze wyrobiska korytarzowe prowadzone poziomo lub prawie poziomo (do 5⁰ nachylenia), nie mające bezpośredniego wyjścia na powierzchnię ziemi. Drążone są
w złożu i w zależności od przeznaczenia mogą być podstawowe, podścianowe, nadścianowe itp. 

Dowierzchnią jest każde pochyłe wyrobisko korytarzowe łączące dwa lub więcej punktów znajdujących się na różnych poziomach, wydrążone mniej więcej równolegle do linii nachylenia pokładu. 

Dowierzchnię dostosowaną do transportu w niej urobku nazywa się:

·        pochylnią, jeżeli urobek opuszczany jest z góry w dół,

·        upadową, jeżeli urobek jest wyciągany z dołu do góry.

 

 

Przykład wyrobisk przygotowawczych w pokładzie węglowym.

 

Ze względu na przeznaczenie rozróżnia się chodniki i pochylnie:

·        przewozowe, którymi przewozi się urobek,

·        transportowe do transportu materiałów,

·        dojazdowe dla przejścia ludzi,

·        wodne do odprowadzenia wody,

·        podsadzkowe do doprowadzenia podsadzki itp. 

Wyrobiska wybierkowe

Wyrobiska, w których dokonuje się wybierania kopaliny użytecznej, noszą nazwę wyrobisk wybierkowych. Po wybraniu kopaliny wyrobiska te ulegają likwidacji.

W wyrobiskach wybierkowych zasadniczymi czynnościami wybierania są urabianie złoża oraz ładowanie i odstawa urobku.

Do wyrobisk wybierkowych należą: zabierki, komory, ubierki i ściany.

Model przestrzenny kopalni węgla kamiennego

 

Przestrzenny podział złoża w granicach obszaru górniczego na poziomy, piętra i pola eksploatacyjne, a również odpowiadający mu układ wyrobisk udostępniających wykonanych w kamieniu (szybów, szybików, przekopów) i wyrobisk przygotowawczych wykonanych
w złożu (chodników, pochylń, upadowych) nosi nazwę modelu kopalni.

Czynnikami decydującymi o jego strukturze są:

·        kształt obszaru górniczego,

·        naturalne warunki zalegania - złoża (zasobność złoża, liczba i rozmieszczenie wzajemne pokładów, nachylenie pokładów, tektonika itp.),

·        zagrożenia naturalne. 

W polskim górnictwie węglowym stosowane są modele:

·        węglowy lub złożowy,

·        kamienny,

·        kamienno-węglowy. 

Model kamienny złożony jest z szybów, przecznic i przekopów kierunkowych wydrążonych w skałach płonnych równolegle do rozciągłości pokładów. Z przekopów tych udostępnia się pola eksploatacyjne za pomocą przecznic polowych lub przecznic polowych i szybików

 

Model węglowy złożony jest z szybów i przecznic wydrążonych od szybów w kierunku prostopadłym do rozciągłości pokładów. Zakres robót kamiennych jest tu minimalny. Model ten stosuje się najczęściej w obszarach górniczych o kształcie wydłużonym po linii nachylenia.

 

5

---