Psychoterapia - planowe, intencjonalne, systematyczne oddziaływanie na pacjenta (klienta), przy pomocy słowa w ramach specyficznego kontaktu, w celu osiągnięcia sprecyzowanego celu, przy pomocy różnych metod czy technik

Nurty w psychoterapii

Psychoanaliza

Celem terapii psychoanalitycznej jest wydobycie tłumionych przez pacjenta, głęboko ukrytych impulsów i konfliktów, które miały miejsce w dzieciństwie. W trakcie sesji pacjent opowiada o swoich problemach, nadziejach, obawach i wszystkim, co mu przychodzi na myśl. Psychoanalityk rzadko odzywa się lub dokonuje interpretacji problemów pacjenta. Częściej zachęca do mówienia o przeżyciach, obawach i pojawiających się uczuciach poprzez stawianie pytań. Celem terapii jest znalezienie rozwiązania problemów pacjenta przez niego samego, dzięki rosnącej samoświadomości, samokrytycyzmowi. Jest to terapia długoterminowa.

Psychoterapia analityczna

Terapia ta jest oparta na teorii psychoanalizy, lecz koncentruje się na konkretnych problemach emocjonalnych. W odróżnieniu od psychoanalizy, która może trwać wiele lat,. terapia analityczna ma na celu rozwiązanie określonych problemów w określonym czasie.

Psychoterapia poznawcza (kognitywna)

Podstawowym celem jest uświadomienie pacjentom, w jaki sposób ich poglądy i myśli mogą niekorzystnie wpłynąć na działania, postawy i emocje. W dalszej części terapii pacjenci uczą się, jak nie patrzeć na siebie w najgorszym świetle, lecz zmieniać swój sposób myślenia i podejmować nowe konstruktywne działania w celu poprawy własnego życia.

Psychoterapia behawioralna

Behawioryści zajmują się wyłącznie zachowaniem człowieka, które, według nich kształtuje się jako naturalna reakcja na wpływy otoczenia. Behawioryści starają się jedynie pomóc pacjentowi zmienić jego niepożądane zachowania bez analizowania podświadomych przyczyn je wywołujących.

Psychoterapia Humanistyczna - Rogersowska

Ta terapia opiera się na założeniu, że każdy ma możliwości wykorzystania całego swojego potencjału. Słuchając pacjenta terapeuta interpretuje jego słowa, postawę, zachowania, uświadamiając mu, co naprawdę mówi i co czuje. Celem terapii jest samorealizacja i pomoc w zwiększaniu poczuci własnej wartości.

Psychoterapia Humanistyczna - Gestalt

To terapia, która zakłada, że myśli, uczucia, czyny powinny być traktowane całościowo. Gestalt po niemiecku znaczy: "postać, figura, struktura". To scalająca terapia, zachęcająca pacjenta do osiągnięcia poczucia wewnętrznej harmonii poprzez zintegrowanie wszystkich składowych swojego życia wewnętrznego.

Neurolingwistyczne Programowanie (NLP)

Koncentruje się na zachowaniach komunikacyjnych człowieka. Głównym celem terapii jest poszerzenie repertuaru zachowań człowieka, wskazanie możliwości innego reagowania w określonej sytuacji niż miało to miejsce w przeszłości. Często stosuję się jako metodę samorozwoju, np. w biznesie.

Terapia systemowa

Człowiek jest traktowany jako element różnych systemów, np. rodziny, przyjaciół, kręgu zawodowego. Terapeuta koncentruje się więc na procesie komunikacji przebiegającej między ludźmi. Terapia ma charakter dyrektywny - stosowane są nakazy, rady, przepisy. Jest krótkoterminowa, ukierunkowana na rozwiązanie problemu. Jej celem jest zmiana systemu, a nie zmiana człowieka określanego mianem "zaburzonego". Bo to nie pacjent "choruje", ale system.

Terapia Ericksonowska

Milton Erickson uważał, że terapeucie nie jest potrzebna ani spójna teoria zaburzeń, ani nawet ogólne hipotezy. Terapeuta nie musi znać przyczyn trudności pacjenta, aby rozwiązać jego problem. W terapii powinno się ujawniać i rozwijać pozytywne strony pacjenta, jego potencjalną siłę. Używał specyficznej hipnozy zakładając, że wchodzenie w trans jest naturalną właściwością każdego człowieka.

Eklektyzm w psychoterapii

Wielu terapeutów stosuje metody i techniki pochodzące z różnych koncepcji teoretycznych.

Metody i techniki stosowane w psychoterapii

Dialog terapeutyczny

Terapeuta słuchając wypowiedzi pacjenta stara się zrozumieć to, czego pacjent sam o sobie nie wie i uprzytomnić mu to, co może ułatwić odzyskanie kontroli nad sobą i nad sytuacją.

Sterowane wyobrażenia

Polega na zachęcaniu pacjenta, by w stanie relaksu, wyobrażał sobie rozmaite sceny, które dla większości ludzi w naszym obszarze kulturowym mają istotne, symboliczne znaczenie (np. droga przez las, wspinanie się pod górę, zwiedzanie domu itp.)

Rysunek psychoterapeutyczny

Rysowanie może być procedurą diagnostyczną, ale również sam kontakt ze sztuką ma w pewnym stopniu funkcję uzdrawiającą.

Muzykoterapia

Słuchanie i granie czy śpiewanie są technikami pobudzającymi emocje oraz różne skojarzenia. Również w terapii grupowej muzyka pozwala na zmianę stylu w kontaktowaniu się z innymi ludźmi.

Psychodrama

Stosowana głównie w terapii grupowej. Umożliwia ponowne przeżycie trudnej sytuacji w "meta realności" stworzonej przez spontaniczną grę, w której odtwarza się przeszłe wydarzenia. Dzięki temu, że rzecz dzieje się "na niby" możliwe jest pojawienie się takich zachowań, na które pacjent nie mógłby sobie pozwolić w realnej sytuacji. Budzące się w czasie gry wspomnienia często ułatwiają ponowne przeżycie uczuć towarzyszących raniącej sytuacji, i odreagowanie ich.

Zabawa

Jest to terapia stosowana głównie w stosunku do dzieci, do ich diagnozowania i leczenia. Dzieci mają kłopoty z wyrażeniem słowami, na czym polegają ich problemy, łatwiej im wyrazić swoje niepokoje w trakcie zabawy. Zabawki symbolizują ludzi bądź wydarzenia będące źródłem lęków. Często dołącza się malowanie i rysowanie. Celem tego typu terapii jest uczenie dzieci jak wyrażać swoje problemy i jak sobie z nimi radzić.

Techniki behawioralne

• Desensytyzacja - wygaszanie lęku poprzez stopniową konfrontację z wyobrażeniami związanymi z lękiem i poprzez równoczesne stwarzanie poczucia bezpieczeństwa.

• Modelowanie - obserwacja i naśladowanie zachowań innych ludzi.

• Techniki awersyjne - stosowane np. przy nadużywaniu alkoholu, nadmiernym jedzeniu, paleniu itp. - przykro odczuwane bodźce są kojarzone z konkretnym zachowaniem (np. sięgnięcie po papierosa - odruch wymiotny; alkohol - drażnienie prądem). Metoda raczej rzadko stosowana, bo mało skuteczna, a wątpliwa etycznie.

• Trening asertywności - celem jest zwalczenie lęku w sytuacjach społecznych i nauczenie reakcji adekwatnych do sytuacji. Uczy nieskrępowanego wypowiadania sądów, swobodnego zachowania względem ludzi będących autorytetami itp. Czasem jednak, w wypaczonej formie może nauczyć nieliczenia się z uczuciami innych i zachowań typu: "Sprawiam ci ból ? To jest twój problem."

Relaksacja

Prowadzi do obniżenia napięcia mięśniowego i - równocześnie - złagodzenia napięcia psychicznego. Polega na wyobrażaniu sobie stanu spokoju i bezpieczeństwa oraz świadomym rozluźnianiu mięśni.

Hipnoza

Stosowana jest najczęściej w terapii indywidualnej, chociaż można ją stosować również w grupie. Stosuje się ją po to, aby: pogłębić związek terapeutyczny (terapeuta - pacjent), w celu ułatwienia pacjentowi kojarzenia, wydobywania treści podświadomych, przypominania przeszłości, jako sugestia w likwidacji niekorzystnych nawyków (tu: mało skuteczna). W grupie - w procedurach relaksacji wyobrażeniowej.

Analiza genogramu

Genogram - rysunek prezentujący w szczególny sposób drzewo genealogiczne i rodzinę pacjenta. Umożliwia uświadomienie sobie struktury rodziny i uwarunkowanie zaburzeń cechami środowiska rodzinnego.

Formy terapii

Terapia indywidualna

Bezpośredni kontakt terapeuty z pacjentem oparty na silnym związku i przebiegający w warunkach szczególnej intymności.

Terapia grupowa

Kładzie nacisk na poprawę sposobu funkcjonowania uczestników w relacjach z innymi ludźmi. Uczestnicy terapii grupowej opowiadają o swoich problemach i o ważnych dla siebie aspektach życia oraz słuchają, jakie kłopoty mają inni i jak sobie z nimi radzą. Jednocześnie środowisko grupy staje się dla uczestników terapii miejscem nawiązywania kontaktów między sobą, dzięki czemu mogą rozpoznać własne schematy komunikowania się oraz dowiedzieć się jak są odbierani przez innych.

Terapia rodzinna

Terapeuta spotyka się z całą rodziną, dokonuje diagnozy zaburzeń struktury rodziny i dąży do ich modyfikacji. Przede wszystkim poprzez usprawnienie komunikacji.

Psychoterapia i szkoły psychoterapeutyczne   Psychoterapia jest metodą leczenia polegająca na psychologicznym oddziaływaniu na pacjenta. Obecnie istnieje wiele technik terapeutycznych, które są istotą leczenia wielu zaburzeń sfery psychicznej. Psychoterapia uważana jest za czynnik wspomagający proces leczenia farmakologicznego np. w zaburzeniach depresyjnych, ale już w przypadku zaburzeń lękowych, fobii, psychoterapia jest główną formą leczenia.   Szkoły terapeutyczne wypracowały swoje własne techniki pracy terapeutycznej oraz sposoby działania psychoterapeuty podczas sesji. Rozróżniamy m.in. techniki stosowane w psychoanalizie, szkołach behawioralno - poznawczych, humanistyczno - egzystencjalnych oraz technikach innych szkół terapeutycznych nie zakwalifikowane do głównych nurtów psychoterapeutycznych.   Technika behawioralna.   Terapia behawioralna jest poprzedzona diagnozą, która ma na celu dostarczenie psychoterapeucie informacji o zachowaniu pacjenta, ich konsekwencjach oraz o otoczeniu, w jakim żyje. informacje do behawioralnej analizy zawierają dane o: sytuacji problemowej pacjenta na początku psychoterapii - jakie zachowania stwarzają problem, okolicznościach, w jakich zachowania te pojawiają się, oraz o prawdopodobnych skutkach zmiany zachowań, zdarzeniach i obiektach, które mogą służyć jako wzmocnienie dla pacjenta, ograniczeniach fizjologicznych, bieżących doświadczeniach społeczno - kulturowych, metodach i stopniu samokontroli jakiej doświadcza pacjent w życiu codziennym, znaczących osobach w otoczeniu pacjenta, które mogą wywierać wpływ na jego stwarzające problemy zachowania, normach i ograniczeniach z jakimi spotyka się pacjent w społeczno - kulturowym otoczeniu. Tzw. systematyczna desensytyzacja stosowana jest wobec neurotycznych pacjentów z objawami fobii. Psychoterapeuta rozpoczyna pracę terapeutyczną od określenia, jakie bodźce z otoczenia wywołują lęk u pacjenta, po czym wspólnie tworzona jest lista zagrażających bodźców, które zostają uszeregowane od najmniej do najbardziej zaburzających zachowanie.   W kolejnym etapie pacjent uczony jest osiągać stan relaksu. Zwykle uczenie relaksacji obejmuje kolejno następujące grupy mięśni, części ciała: dłonie, ramiona, szyja, usta, język, oczy, klatka piersiowa - oddychanie, plecy, uda, brzuch, łydki i stopy, palce u nóg. Następnie terapeuta omawia z pacjentem, jakie bodźce będą stosowane podczas sesji. Rozpoczyna się od ekspozycji bodźców najmniej lękotwórczych, by stopniowo podawać coraz bardziej zagrażające.   Każda z sesji polega na wyobrażaniu sobie przez pacjenta sytuacji wywołujących lęk oraz przeżywania związanych z nimi uczuć. Podczas sesji terapeuta pobudza wyobraźnię pacjenta, aby utrzymać wysoki poziom lęku. Wraz z końcem sesji lęk pacjenta zaczyna słabnąć. W ten sposób zostaje wygaszona u pacjenta reakcja unikania bodźców, jakie dotychczas wywoływały u niego lęk.   W metodzie behawioralnej stosuje się również trening asertywności, zawierający ekspresję uczuć negatywnych (złość, oburzenie, wypowiadanie pretensji), oraz pozytywnych. Asertywne reagowanie jest podobne do relaksacji, która jest zdolna hamować lęk. Ponadto uczenie się takich zachowań pomaga w osiągnięciu społecznych nagród i dzięki temu większej satysfakcji z życia. Terapię rozpoczyna określenie zagrażających dla pacjenta sytuacji interpersonalnych i zidentyfikowanie odpowiednich w tych warunkach reakcji ekspresyjnych. Następnie pacjent odtwarza typowe dla siebie zachowania zgodne z przeszłymi doświadczeniami. W interakcji uczestniczy terapeuta, który odgrywa komplementarne w stosunku do zachowań pacjenta role (zazwyczaj znaczących osób z jego przeszłości). Potem następuje odwrócenie ról - psychoterapeuta przyjmuje rolę pacjenta, a ten odtwarza rolę uprzednio graną przez terapeutę. W takich okolicznościach pacjent uczy się mówić to, w co wierzy, wypowiadać słowo "nie" bez poczucia winy w sytuacji, gdy czuje się obiektem manipulacji ze strony innych ludzi. Procedura kontynuowana jest do momentu, kiedy pacjent i terapeuta są zgodni, że reakcje pierwszego z nich są odpowiednio asertywne i nie towarzyszy im lęk.   Technika poznawcza.   W terapii poznawczej psychoterapeuta prowadzi z pacjentem dysputę, spór na temat jego fałszywych przekonań, uprzedzeń. Dokonuje racjonalnych konfrontacji. Uczy pacjenta identyfikować i podważać słuszność tych przekonań, które wywołują negatywne konsekwencje emocjonalne. Stosowane są również techniki behawioralne, aby zmienić sposób myślenia pacjenta i jego zachowanie.   W terapii poznawczej Beck'a pacjent jest zachęcany do zbierania informacji na temat własnej osoby w toku eksperymentów, które doprowadzają go do zaprzeczenia fałszywym przekonaniom.   Warto dodać, iż większość procedur poznawczych przypisuje duże znaczenie potędze pozytywnego myślenia. Identyfikuje nieadaptacyjne, szkodliwe dla pacjenta myśli i systematycznie zastępuje je pozytywnymi, przystosowawczymi sposobami myślenia o sobie.   Terapia GESTALT.   W grupach psychoterapeutycznych prowadzonych zgodnie z zasadami tego podejścia wprowadza się specyficzne normy i oryginalne techniki pracy. Stosuje się dyrektywny styl pracy w tym sensie, że: przestrzega się w grupie norm wprowadzonych przez terapeutę, prowadzona jest tzw. praca indywidualna na tle grupy, minimalizowanie spontanicznych interakcji pomiędzy członkami grupy (w terapii grupowej). Sytuacja jest strukturalizowana także przez wprowadzenie dla całej grupy ćwiczeń. Ćwiczenia te nastawione są na: różnicowanie własnych myśli czy fantazji od doznań płynących ze świata zewnętrznego oraz z wnętrza własnego organizmu, komunikowanie się niewerbalne, np. podczas ćwiczeń plastycznych prowadzenie dialogu przy użyciu barw i kształtów.   Przestrzeganie norm wprowadzonych do grupy terapeutycznej przez psychoterapeutę przejawia się w tym, iż wymaga on, by wszelkie wypowiedzi pacjentów - nawet dotyczące własnych doświadczeń - były prowadzone w czasie teraźniejszym, nie dopuszcza do używania formy bezosobowej, domaga się, aby pacjenci zamiast zadawania pytań podawali wprost zawarte w nich stwierdzenia, zadaje pytania o to, czego i w jaki sposób pacjent doświadcza, zachęca do bezpośredniej komunikacji między uczestnikami grupy - zamiast plotkowania o innych, pacjenci nie są zmuszani do zwierzania się wbrew własnej woli.   W terapii Gestalt większą wartość przypisuje się działaniom niż słowom. Propozycje przedstawione pacjentowi, który zgłosił się do pracy nad własnym problemem przyjmuje postać ćwiczeń. Są propozycją działań, jakie pacjent może wypróbować w grupie terapeutycznej. Omawiane techniki traktowane są jako forma eksperymentalnych poszukiwań. Do takich ćwiczeń możemy zaliczyć: prowadzenie przez pacjenta dialogu miedzy częściami jego zdezintegrowanego "ja" lub między częściami ciała zwanymi dolegliwościami, lub między obiektami występującymi w marzeniach sennych, wyrażanie emocji, których ekspresja w przeszłości była zablokowana - zamykanie niedomkniętych spraw, odgrywanie ról stanowiących przeciwieństwo jawnie demonstrowanego przez pacjenta zachowania, wyobrażanie sobie reakcji innych uczestników grupy terapeutycznej i konfrontowanie z nimi tych fantazji z rzeczywistymi informacjami zwrotnymi od członków grupy, eksperymentowanie, podejmowanie nowych zachowań - próbowanie na ile odpowiadają one pacjentowi, silna ekspresja - powtarzanie z coraz większą intensywnością ruchów czy gestów uznawanych przez terapeutę za znaczący komunikat pacjenta, wykonywanie ćwiczeń plastycznych - wyrażanie w nich własnego "ja". Bioenergetyka   Bioenergetyka jest formą terapii, w której równym zainteresowaniem obdarza się funkcjonowanie umysłu pacjenta, jak i procesy cielesne, energetyczne. Charakterystyczne dla bioenergetyki jest oddziaływanie w kierunku zwiększenia harmonii pomiędzy psychiką a ciałem pacjenta. Wg tej techniki ugruntowanie oznacza stać mocno na własnych nogach, być zakorzenionym w ziemi, zidentyfikowanym z własnym ciałem. Pozbawione są tej zdolności osoby bujające w obłokach, żyjące fantazjami. Ćwiczenia ugruntowujące (zginanie kolan, wypuszczanie bioder, wyginanie się w łuk do tyłu) obniżają środek ciężkości ciała, zbliżają pacjenta do ziemi, zwiększają jego poczucie bezpieczeństwa.   Prawidłowe oddychanie daje więcej energii. Występuje ono, gdy pacjent oddycha łatwo i głęboko bez uświadomienia sobie przebiegu tego procesu. Zakłócone wzory oddychania są rezultatem chronicznych napięć mięśniowych. Ćwiczenia oddechowe (oddychanie brzuszne, oddychanie i wibrowanie) angażują wszystkie mięśnie ciała (zwłaszcza głębokie mięśnie miednicy). Łączone są z wydawaniem przez pacjenta wyłaniających się z jego wnętrza dźwięków.   Gdy pacjent ma zablokowaną umiejętność ekspresji uczuć, wówczas jego żywotność jest ograniczona, jego ciało jest niemal martwe. Ćwiczenia pomagające pacjentowi w wyrażaniu emocji oraz uzyskiwaniu świadomej kontroli nad ekspresją polega na kopaniu nogami ( w pozycji leżącej, mówieniu "nie", wyciąganiu rąk, kopaniu w materac, waleniu pięściami w materac itp.).   Stosowanie wszystkich ćwiczeń w tej metodzie wzbudza u pacjenta emocje, które staja się następnie obiektem pracy psychoterapeutycznej.   Początek   Psychoterapia w depresjach   Rodzaj leczenia depresji jest uzależniony od jej natężenia oraz etapu choroby. Na początku depresji, kiedy objawy są najsilniejsze, najskuteczniejsze jest leczenie farmakologiczne a pomoc psychologiczna polega na wspieraniu chorego, udzielaniu mu informacji o istocie przeżywanych trudności, oraz wyjaśnieniu, na czym polega depresja, jakie są jej przyczyny, skutki, jak można ją leczyć.   Doświadczenie wskazuje na to, że przekazanie wiedzy na temat depresji niejednokrotnie pomaga przetrwać najcięższy okres choroby.   W psychoterapii depresji ważną rolę stanowi psychoedukacja, która polega na dostarczaniu choremu i jego rodzinie informacji dotyczących objawów i innych zagadnień związanych z zaburzeniami depresyjnymi. Natomiast psychoterapia jest szczególnie przydatna wtedy, gdy nawroty choroby wiążą się z brakiem umiejętności radzenia sobie z trudnymi sytuacjami, problemami rodzinnymi oraz psychologicznymi konsekwencjami choroby.   Po zmniejszeniu się objawów depresji i poprawie koncentracji uwagi często niezbędna staje się pomoc psychoterapeutyczna. Uważa się, że psychoterapia ciężkich stanów depresyjnych ma działanie wspierające wpływ leków przeciwdepresyjnych. W miarę ustępowania objawów, znaczenie psychoterapii znacznie wzrasta i dotyczy głównie zapobieganiu nawrotom.   Istnieje kilka psychologicznych koncepcji powstawania depresji. Metody i techniki psychoterapii oparte są na tych koncepcjach. Do uznanych za najbardziej skutecznych metod zalicza się: Koncepcję poznawczą - koncepcja ta zakłada, że u osób z depresją występuje charakterystyczny system odbierania, klasyfikowania i gromadzenia informacji o sobie, innych ludziach oraz relacji "ja - świat". Może to doprowadzić do powstania pewnych błędnych przekonań sprzyjających obniżonej ocenie własnej osoby, złej ocenie swoich związków z innymi oraz katastroficznej wizji swojej przyszłości. Koncepcję behawioralną - która zakłada, że objawy depresji są wynikiem braku nagradzania aktywności osoby, lub przewagi karania za różne zachowania (nadmierna krytyka lub odrzucenie). Koncepcja ta zwraca uwagę na fakt, że osoby ze skłonnościami depresyjnymi mają trudności w zaspokajaniu swoich własnych potrzeb, w odczuwaniu zadowolenia ze swoich osiągnięć. Koncepcja interpersonalna - podkreśla znaczenie dobrych relacji z innymi ludźmi w zapobieganiu depresji. Depresja może być wynikiem trudności we współżyciu z innymi (nieumiejętność wyrażenia swoich potrzeb, oczekiwań lub własnych poglądów). Może też powstać pod wpływem innych trudności np. kłopotów małżeńskich, wychowawczych, agresji, niezaspokajaniu potrzeb. Po ustąpieniu objawów i stabilizacji nastroju psychoterapia koncentruje się na tych czynnikach psychologicznych, które mogą wyzwalać lub podtrzymywać chorobę. Kolejne, ewentualne nawroty wywołują również problemy psychologiczne, które na zasadzie błędnego koła mogą być przyczyną zaburzeń nastroju i rzutować na przebieg dalszego leczenia.   Ważnym celem psychoterapii jest pomoc w zaakceptowaniu choroby i w nauczeniu się wczesnego rozpoznawania objawów depresji. Mimo, że zaburzenia nastroju w tym depresja jest niezależna od woli człowieka, nie oznacza to że chory jest bezradny i bezsilny.   W zależności od potrzeb i specyfiki problemu można przeprowadzić indywidualną bądź grupową formę psychoterapii. Często wskazana jest terapia rodzinna lub małżeńska. Istnieją również grupy wsparcia organizowane prze z samych pacjentów działające zazwyczaj przy klinikach lub poradniach.   Edukacja polega na dostarczeniu choremu oraz jego bliskim informacji na temat objawów, przyczyn choroby jak również symptomów jej nawrotów, możliwości leczenia, stosowanych leków oraz sposobu ich podawania.   Początek   Terapia poznawcza w CHAD   Od lat osiemdziesiątych kładziony jest większy nacisk na znaczenie stresu w powstawaniu zaburzeń psychicznych, co dało podstawy do rozwoju nowych koncepcji etiologicznych chorób uwzględniających aspekty psychologiczne. Efektem zmiany podejścia jest również rosnące przekonanie o skuteczności terapii, zwłaszcza poznawczo - behawioralnej w procesie terapeutycznym.   Punktem wyjścia do istniejących psychologicznych koncepcji CHAD był poznawczy model depresji i manii Beck'a. Wg Beck'a nastrój depresyjny jest wzmacniany przez depresyjny sposób myślenia. Wraz z obniżaniem nastroju postępuje zmiana myślenia polegająca na widzeniu siebie, swojego otoczenia i swej przyszłości w negatywnym świetle.   Kolejnym etapem jest tendencja do wysnuwania niekorzystnych wniosków, odbierania świata w kategoriach wszystko albo nic, uogólniania i obwiniania siebie w sposób nadmierny. Konsekwencją obniżonego nastroju i zmian w myśleniu jest wystąpienie przekonań o niemożności działania i co za tym idzie zmian w zachowaniu. Uważa się, że wystąpienie nieprawidłowych przekonań może wiązać się z wydarzeniami życiowymi o szczególnym znaczeniu dla chorego (np. odrzucenie przez osobę ważną dla chorego).   Pomiędzy epizodami choroby, chorujący na CHAD w porównaniu do osób zdrowych, wykazują się większą wrażliwością, niestabilnością samooceny, częściej występującymi nieprawidłowymi postawami (oczekiwaniem akceptacji i dążeniem do perfekcji).   Terapia poznawcza posiada wiele cech wspólnych z psychologiczną interwencją krótkoterminową, a po drugie na podstawie obrazu klinicznego, można zaproponować model terapii zarówno ogólny jak i szczegółowy, dostosowany do każdego chorego. Istotą terapii poznawczej w CHAD jest ułatwienie choremu zaakceptowania choroby i uznania konieczności leczenie, pomoc w rozpoznawaniu i radzeniu sobie z sytuacjami stresującymi, poprawa współpracy w farmakoterapii, nauka radzenia sobie z depresją i hipomanią, nauka wczesnego rozpoznawania objawów nawrotu i technik zapobiegania.   Terapia powinna składać się z 20 sesji, przy czym pierwsze 15 powinno odbyć się w odstępach tygodniowych, natomiast kolejne z malejącą częstością. Terapia poznawcza nie jest jedyną formą psychoterapii, którą próbuje się stosować w CHAD. Stosuje się również terapię interpersonalną i terapię rodzin.   Typowe interwencje terapii poznawczej w CHAD:    edukacja i zwiększanie wiedzy: omawianie objawów, wpływu stylu życia; informowanie o leczeniu i rokowaniu; wyjaśnianie wątpliwości, udzielanie informacji;  samoregulacja: sen, jedzenie, rutynowe czynności; prowadzenie dziennika;  automonitorowanie: nastrój, myślenie, zachowanie; zmiany w objawach związane z wydarzeniami lub leczeniem;  przestrzeganie zaleceń: eksploracja lęków, postaw, przekonań; omówienie zalet i niedogodności; identyfikacja czynników mogących zwiększać ryzyko nieprzestrzegania zaleceń;  identyfikacja i modyfikacja nieprawidłowych przekonań: wydarzenia stresujące; zachowania obciążone ryzykiem wywołania nawrotu (alkohol, narkotyki); oznaki nawrotu: identyfikacja objawów mogących być zwiastunami nawrotu; wyróżnienie elementów specyficznych dla depresji, manii, stanów mieszanych; określenie planu działania, automonitorowanie;  strategie radzenia z kryzysem: hierarchia rozwiązania problemów; unikanie ważnych decyzji; wyrażenie zgody na udział rodziny i lekarza w terapii.   W okresie ostrej fazy maniakalnej  bądź hipomaniakalnej psychoterapia jest możliwa tylko w tym drugim przypadku. W manii chory zatraca jakiekolwiek poczucie choroby. Celem terapii jest wtedy zwiększenie motywacji do podjęcia leczenia farmakologicznego oraz próby urealnienia przekonań chorego zwłaszcza postawy wielkościowej. Podobnie jak w przypadku leczenia farmakologicznego pacjenci z fazą maniakalna bądź hipomaniakalną nie mają motywacji do leczenia.   Początek   Terapia fobii   Psychologiczne metody leczenia zaburzeń lękowych można podzielić na cztery kategorie: terapie poznawcze, próbujące zmienić nastawienie pacjenta do siebie i do interakcji społecznych, trening umiejętności społecznych (w tym trening asertywności) techniki relaksacyjne, ćwiczenia interakcji (interakcja w bezpiecznych warunkach). W badaniach skuteczności metod leczenia lęku porównywane są różne terapie. Nie można wyciągnąć całkowicie jednoznacznych wniosków o wyższości którejkolwiek z metod. Najczęściej badacze dochodzą do wniosku, że dwie lub trzy metody są bardziej skuteczne niż brak terapii, ale wszystkie charakteryzują się podobną efektywnością.   W testach porównawczych najbardziej efektownymi metodami leczenia fobii okazały się te, które łączą cechy dwóch lub więcej metod terapii np. metoda poznawczo - behawioralna. Opracowano np. skuteczny poznawczo - behawioralny zestaw metod leczenia lęku obejmujący ćwiczenia w rozpoznawaniu myśli leżących u źródła problemów, zajęcia praktyczne polegające na symulowaniu interakcji w sytuacjach relacji lękotwórczych, ćwiczenia związane z restrukturyzacją poznawczą i "zadania domowe", czyli interakcje w życiu codziennym.   Opisano również trójczłonową, złożoną metodę leczenia zawierającą elementy poznawcze (terapię racjonalno - emotywna i restrukturyzacja poznawcza), behawioralne (trening asertywności, trening umiejętności komunikowania się, ćwiczenia behawioralne) i fizjologiczne (trening relaksacyjny i systematyczne "odwrażliwianie"). Terapia złożona ma na celu osiągnięcie poprawy w kilku dziedzinach (zmiana niskiej samooceny, poprawa umiejętności społecznych, autoprezentacja itp.), wywrze zatem z reguły lepszy efekt na całej grupie objawów niż każda z poszczególnych metod skupiających się na jednym problemie.   Autoterapia.   Dla wielu osób, które z różnych powodów nie mogą uzyskać specjalistycznej pomocy psychoterapeutycznej pomocna może być autoterapia, w której pacjent może spróbować samodzielnie pokonać fobię. Warto wcześniej sięgnąć po kwestionariusze w celu określenia który rodzaj lęku nas dotyczy, jakie są jego objawy, w jakich okolicznościach występuje.   Autoterapia na przykładzie terapii fobii społecznej.   Jeśli rozpoznajesz u siebie objawy fobii społecznej, musisz ustalić czy jest to autentyczna fobia czy może brakuje Ci konkretnych umiejętności by poradzić sobie z konkretną sytuacją społeczną. U niektórych osób agorafobia i fobie społeczne niemal się zlewają, dlatego ich leczenie jest podobne. W pierwszym przypadku autoterapia polega na nauce stawianiu czoła sytuacji przy zastosowaniu trzech złotych reguł, które brzmią: lęk jest nieprzyjemny ale nie wyrządza szkody, gdy stawiasz czoła lekowi jego poziom z czasem się obniża, trening czyni mistrza. Wspólna cechą fobii jest lęk i unikanie specyficznych sytuacji np. jedzenia w towarzystwie osób trzecich, co powoduje unikanie sytuacji takich jak jedzenia na stołówce czy w restauracji. Jako zadanie, terapeuta nakazał pewnemu pacjentowi by ten zjadł obiad w stołówce pracowniczej mino poczucia, że inni na niego patrzą. W ten sposób po pewnym czasie ów pacjent zyskał pewność siebie i pokonał swój problem. Gdy pozostajemy w sytuacji fobijnej, lęk będzie się stopniowo zmniejszał aż w końcu osłabnie.   W przypadku braku umiejętności społecznych wiele można się nauczyć poprzez naśladowanie innych osób, które je posiadają. Jeżeli nie przebywało się dotychczas wśród ludzi można to nadrobić zapisując się do jakiegoś klubu lub np. kółka dramatycznego, w którym zazwyczaj można sobie przyswoić reguły śmiałego reprezentowania się innym. Niektóre z tych reguł to: używanie ekspresyjnego tonu, płynna mowa, zachowanie niewerbalne, kontakt wzrokowy. Brak asertywności oznacza niemożność zrobienia tego, co chce się zrobić w odpowiedniej sytuacji społecznej. Wprawdzie osobowość, a co za tym idzie również umiejętności społeczne kształtują się od chwili narodzin, jednak zachowania ludzkie można zmieniać poprzez naukę. Nauka asertywności polega na ćwiczeniach w warunkach społecznych np.: podejście do nieznajomej osoby na ulicy i zapytanie o drogę, skorzystanie z jazdy próbnej w salonie samochodowym, pójście do prywatnej galerii z pytaniem o ceny eksponatów, co powinno skłonić właściciela do namawiania do kupna, głośne i wyraźne poproszenie w aptece o paczkę prezerwatyw, targowaniu ceny. W prawdzie opisane przykłady mogą wydawać się krańcowe lub nieracjonalne, jednak są bardzo skuteczne. Jeśli jakieś ćwiczenie wydaje się niemożliwe do wykonania można wymyślić własne. Warto pamiętać jedną zasadę - masz zrobić coś, o czym sądziłeś, że nie potrafisz tego zrobić, masz doświadczyć sukcesu!   (Zob. R. Stern, "Fobie", Poznań 2001)   Początek   Terapia kognitywna w ZOK   Podstawowym celem tej terapii jest uświadomienie pacjentowi, w jaki sposób jego poglądy i myśli mogą niekorzystnie wpływać na działania, postawy, emocje. W dalszej części terapii pacjent uczy się, jak nie patrzeć na siebie w najgorszym świetle, lecz zmienić niepożądane zachowanie bez analizowania podświadomych przyczyn, które je wywołują.   Kognitywny model depresji i zespołu natręctw opiera się na założeniu, że jedną z ważniejszych przyczyn, a może nawet najważniejszą, jest pewien szczególny rodzaj myślenia. W czasie terapii pacjent powinien nauczyć się rozpoznawać „owo szczególne myślenie negatywne”, tak charakterystyczne dla stanów chorobowych. Myślenie to określa się jako „negatywne”, ponieważ jego treścią są myśli związane z niską samooceną, oczekiwaniem wyłącznie negatywnych doświadczeń lub przewidywaniem katastrofy. Myśli te są „automatyczne”, ponieważ pojawiają się bez jakiegokolwiek wstępnego rozumowania lub przemyśleń. Tym niemniej przez chorego traktowane są one jako fakty, mimo że zdecydowanie rozmijają się z rzeczywistością. A oto nieco bliższa charakterystyka owych myśli:   myśli pojawiają się „odruchowo”. Ich powstanie nie wiąże się z żadnym zastanawianiem się, dlatego niekiedy nazywane bywają one „myślami bezmyślnymi”; trudno kontrolować ich przebieg; kiedy już zaistnieją i zostaną uświadomione, trudno się ich pozbyć; nie muszą być związane z aktualną sytuacją, w jakiej się pacjent znajduje; zazwyczaj nie układają się w żadne ciągi logiczne. Ich rozważanie prowadzi do nikąd; prawie zawsze towarzyszą im nieprzyjemne emocje: obawa, lęk, przygnębienie; mogą pojawić się w formie skrótów myślowych. Dlatego nazywane bywają niekiedy myślami stenograficznymi; zazwyczaj w danym momencie wydają się bardziej przekonywające, niż wskazywałyby na to fakty; mogą pojawiać się na przekór wszelkim oczywistym dowodom; zazwyczaj są błędne; myśli owe przejawiają się tendencją do widzenia rzeczywistości w kategoriach czarno - białych, niekiedy ekstremalnych. I tak np. coś, co się wydarza, jest imponujące lub straszne, jest sukcesem lub porażką; charakterystyczną cechą owych myśli jest zbytnie uogólnianie. Stad również pochodzi ich nieprecyzyjność i powierzchowność; wyolbrzymianie lub pomniejszanie to gorzkie błędy myślowe pacjentów wiążące się z uprzednio wymienioną cechą; skłonność do samoobwiniania i widzenia przez pacjenta siebie jako sprawcy wszelkich niepowodzeń, komplikacji i kłopotów powstających w otoczeniu.   Tak więc celem terapii kognitywnej będzie identyfikowanie wszelkich myśli negatywnych, wykazywanie ich błędności i uświadamianie ich pacjentowi. Terapeuta stosuje tu wiele technik, takich jak: polecenie prowadzenia przez pacjenta notatnika z zapisywaniem owych myśli, wspólna ich analiza i nauczenie pacjenta samodzielnego odpierania i korygowania automatycznego myślenia negatywnego.   Tak wygląda teoria i założenia terapii behawioralnej i kognitywnej. Praktyka jest jednak trudna. Dla wielu pacjentów już sama myśl o ekspozycji może być przerażająca. Potrzeba sporo czasu, aby osoby wystraszone przekonać i by w praktyce przystąpiły one do zarysowanego programu. Jeśli więc pacjent ma natrętne myśli związane z lękiem o zarażenie się jakimiś mikrobami i z tego powodu kompulsyjne myje po wielokroć ręce, to ekspozycją dla niego będzie dokładne dotykanie podłogi w pomieszczeniu ogólnie dostępnym. Powinien później dłonie wycierać o ubranie przy jednoczesnym zakazie mycia rąk i zmiany ubrania w czasie zajęć. Oczywiście pacjent będzie odczuwał początkowo silny lęk, który z pomocą terapeuty będzie musiał przetrzymać. Wykorzystując sporządzona listę objawów wywołujących lęk, od najważniejszych do pomniejszych, należy odpowiednie eksponowanie i przetrzymywanie lęku ćwiczyć na pozostałych objawach z listy. Ważne w terapii jest realizowanie „zadań domowych”, tj. ćwiczenia w ekspozycji pod nieobecność terapeuty. Z praktyki wiadomo, że celem leczenia jest nie tylko redukcja lęku związanego z określonymi sytuacjami, ale i redukcja reakcji unikania. Tak więc pacjent powinien „odrabiać” takie ćwiczenia, w których wystawiałby się na bodźce dotychczas unikane. Im więcej owych ćwiczeń pacjent zaliczy z pozytywnym efektem, tym większe są szanse na szybsze efekty terapii.   Pewną odmianą treningów opisanych uprzednio jest trening polegający na blokowaniu obsesyjnej myśli przez odpowiednie ćwiczenia. Odbywa się to początkowo w obecności terapeuty, a następnie pacjent zapoznany z techniką blokowania wykonuje już ćwiczenia samotnie. Nauka blokowania nieprawidłowego myślenia jest szczególnie ważna u osób z uporczywymi luminacjami. Bardzo pożyteczne jest tu również nauczenie się przez chorego techniki rozpraszania myśli przez aktywne zajmowanie się jakimś angażującym działaniem. W każdym przypadku ważna jest zgodna i racjonalna współpraca ze strony najbliższego otoczenia pacjenta. Współpraca ta musi być oparta na konsekwentnym realizowaniu, również przez domowników, nakreślonego planu terapeutycznego i wspólnym przezwyciężaniu wszystkich napotykanych trudności.   Początek   Założenia psychoterapii grupowej wg Foulkesa   Twórcy założeń psychoterapii grupowej, zwłaszcza psychoanalizy w dynamice grupy ujmowali grupę terapeutyczną jako złożoną całość. Całość tę tworzą członkowie grupy i wzajemne między nimi relacje, a ta grupowa całość wpływa z kolei na funkcjonowanie jej poszczególnych członków. Sam autor założeń terapii - Foulkes - określał tę formę pracy terapeutycznej jako psychoterapię poprzez grupę i w grupie z udziałem prowadzącego. Analityk prowadzący grupę pomaga w tym procesie leczenia. W owym pomaganiu, które powinno być plastyczne, dynamiczne i twórcze, istotną rolę odgrywa jego wiedza, stosowane metody i osobowość. Prowadzący powinien raczej pełnić funkcję towarzyszącą stopniowym przemianom i dojrzewaniu grupy jako złożonej całości osób i ich interakcji. Swoim sposobem bycia tworzy on w grupie pewien klimat - przyzwalający, bezpieczny i otwarty na doświadczenia.   Pomieszczenie dla terapii powinno być niezbyt duże, o regularnych kształtach, stwarzające wrażenie ciepła poprzez właściwe oświetlenie, umeblowanie w najpotrzebniejsze sprzęty i dyskretne ozdobienie ścian. W pomieszczeniu przed rozpoczęciem każdego spotkania grupy powinny być ustawione siedziska w regularny, niezbyt ciasny krąg, umożliwiający swobodne wejście i wyjście. Siedziska powinny być wygodne, proste i łatwo przesuwalne; nie powinny też swoją miękkością skłaniać do bierności, zahamowania aktywności. Liczba siedzisk w kręgu odzwierciedla liczbę oczekiwanych uczestników; gdy któryś z członków grupy niespodziewanie, bez zapowiedzi opuszcza grupę, jego miejsce pozostaje puste. Siedzenie w kręgu umożliwia wszystkim widzenie wszystkich. Stwarza więc najlepsza sytuację „twarzą w twarz”, gdzie wyjściowe pozycje wszystkich są wyrównane. Gdy siedziska są np. zbyt ciasno w kręgu, pacjenci czują się zmuszeni do bardziej intymnych kontaktów. Jeżeli natomiast członkowie grupy sami ścieśniają krąg, mogą w tym wyrażać potrzebę bezpieczeństwa, czasem wykluczenie kogoś z kręgu.   Liczba członków grupy - zgodnie z badaniami nad bezpośrednią uwagą - powinna wynosić 7 osób; daje to terapeucie szansę spostrzegania każdego z osobna oraz grupy jako całości; a więc jest ściśle związane z istotą terapii grupowej w ujęciu Foulkesa. Wybrano jednak jako standardową liczbę 8, gdyż to z kolei umożliwia wyrównanie grupy pod względem płci, a ponadto zabezpiecza przed zbyt małą liczbą uczestników, gdy zdarzają się nieprzewidziane nieobecności.   Pozycje mają także bardzo ważne znaczenie. Chodzi tu o zajmowane przez członka grupy miejsca i związane z tym zachowanie. Kolejność zajmowania miejsc decyduje o tworzeniu się związków w grupie. Zajmowanie miejsca, zmiany miejsca, bliskość siadania przy terapeucie mogą być podstawą analizy wielostronnych procesów w grupie, a następnie materiałem do ważnych interwencji terapeuty. Terapeuta zajmuje zwykle to samo miejsce, sygnalizując w ten sposób pewna stabilność i tradycję sytuacji terapeutycznej. Ważna jest także jego punktualność. Zdarza się jednak, że któryś z członków przychodząc wcześniej, zajmuje zwyczajowe miejsce terapeuty; jest to zdaniem Foulkesa ważna informacja dla grupy. Siadanie obok terapeuty jest interpretowane jako wskaźnik zależności, bliskości, chęci bycia protegowanym lub też może być wyrazem ukrycia się prze terapeutą. Osoba siadająca naprzeciwko terapeuty może swoją pozycją wyrażać motyw opozycji lub chęci bycia zauważonym i eksponowanym. Siadanie blisko drzwi jest podstawą do tworzenia hipotez o uczuciach alienacji tej osoby w grupie lub też chęci wyjścia z grupy. Mogą się też zdarzać próby odsunięcia się od grupy, zmiany pozycji względem sąsiada, siadanie na podłodze lub tworzenia podgrup.   Zgodnie z zasadami psychoanalizy, Foulkes zakłada, że członkowie grupy powinni być osobami nieznajomymi sobie, nie pozostawać ze sobą w kontaktach poza sesjami terapeutycznymi; w toku terapii powinno powstrzymywać się od ważnych decyzji życiowych, zachowywać dyskrecję w odniesieniu do tego, co dzieje się w grupie, uczęszczać regularnie na spotkania. Sesje, jeśli mają zapewnić optymalne funkcjonowanie grupy liczącej 8 osób, powinny trwać półtorej godziny, odbywać się raz w tygodniu w stałym dniu i o stałej godzinie. Wszystkie te drobne elementy, tworzące jakby formalny kontekst dla pracy grupowej, spełniają ściśle określoną funkcję terapeutyczną.   Podstawą pracy w grupie opisanej przez Foulkesa jest swobodna dyskusja na ważne zdaniem członków tematy, lecz mogą to być także zachowania niewerbalne, ujawnione w zachowaniach rodzaje interakcji w grupie oraz nieświadome potrzeby i konflikty. Terapeuta dostrzega i skrzętnie rejestruje oraz interpretuje zjawiska oporu, przeniesienia w stosunku do terapeuty i poszczególnych członków grupy, jak też aktualny wspólny problem całej grupy. Powinien przy tym szczególnie uważnie rejestrować różne zakłócenia w interakcji między pacjentami i pomagać im w przezwyciężeniu wybitnie destrukcyjnych zachowań interpersonalnych. W analitycznej grupie terapeutycznej funkcje interpretacyjne mogą pełnić także inni pacjenci, zwracając uwagę na nieobecności, na przesunięcia w grupie, na zachowania członków grupy.   Wielką zaletą podejścia Foulkesa jest bardzo dokładne wstępne poznawanie członków grupy i tworzenie ich indywidualnych portretów z punktu widzenia funkcjonowania somatycznego, psychologicznego i społecznego oraz dokładna rejestracja postępu terapii w grupie jako całości i każdego z jej członków.   Mimo pewnych zastrzeżeń, także doświadczenia krajowych terapeutów zorientowanych analitycznie zdają się wyraźnie nawiązywać do założeń przedstawionych przez Foulkesa. Podejście reprezentowane przez tego psychoterapeutę i jego szkołę "Grupowej Analizy" jest najbardziej zbliżona do teoretycznie idealnego rozwiązania. A najbardziej idealnym modelem jest chyba rozwiązanie, w którym terapeuta dostrzega oraz interpretuje to, co w trakcie swobodnej dyskusji okazuje się wspólne w wypowiedziach pacjentów. Wydobywa również to, co różne i specyficzne dla każdego pacjenta. Wspólny temat, czy ogólny problem bądź konflikt, pacjent przezywa w sposób indywidualny i niepowtarzalny.   Początek   Psychodrama   Psychoanaliza zawsze programowo zakładała powstrzymanie się od wprowadzania do terapii czynników aktywnego niewerbalnego zachowania. Jednak jeden z psychoterapeutów J. L. Moreno w poszukiwaniu udoskonalenia technik psychoterapeutycznych wprowadził programowo do psychoterapii analitycznej pewien szczególny rodzaj aktywności, jaką jest improwizowana w sytuacji terapeutycznej gra ważnych zdarzeń życiowych. Psychodrama daje możliwość ekspresji, wyładowania napięć, pełni więc - jako rodzaj katharsis - samodzielną niemal funkcję terapeutyczną w wymiarze interpersonalnym, dzięki zastosowaniu procedury interpersonalnej. Ważniejsze jednak jest takie zastosowanie psychodramy, aby pacjenci mieli okazję do korektywnego doświadczenia emocjonalnego.   Należy jednak zrozumieć, dzięki jakim mechanizmom wywołanym w toku interakcji dochodzi do przemian terapeutycznych. Chodzi mianowicie to, aby u pacjentów odgrywających zaimprowizowane zdarzenia doszło nie tylko do ujawnienia nieświadomej motywacji i konfliktów, do odreagowania napięć z uczuciem oczyszczenia, ale żeby wystąpił także proces najważniejszy, mianowicie korektywne doświadczenie emocjonalne, które jest podobne do wglądu. Aby takie doświadczenie pojawiło się w psychodramie, pacjent i grupa powinni doświadczyć zachowań zupełnie odmiennych od dotychczas spotykanych i dlatego terapeuta pomocniczy świadomie odgrywa rolę całkowicie odmienną od tej, jakiej np. spodziewał się pacjent w improwizowanym spotkaniu z ojcem. Owo doświadczenie pojawia się także w technice zmiany ról, gdy pacjent grając znaczące osoby ze swojego otoczenia, przezywa w zupełnie nowy sposób kontakt z nimi. Takie doświadczenia sprzyjają pełniejszemu wglądowi w siebie i zdaniem psychoterapeutów są podstawą do samodzielnego twórczego przepracowania przez pacjenta własnych problemów i w efekcie do zmiany zachowań. W grupie psychodramatycznej nie tylko „aktorzy”, ale także pacjenci pozostający „na widowni” uczestniczą w grze i mogą przeżywać poznawczo i emocjonalnie problemy będące jej przedmiotem. Jest to szczególnie ułatwione wtedy, gdy temat pracy stanowi tzw. wspólny mianownik, albo konflikt bieżący, ważny dla wszystkich członków grupy, np. konflikt rozstaniowy.   J. Pawlik określił psychodramę jako metodę diagnozy i terapii polegająca na improwizowanym odgrywaniu przez pacjenta w sytuacji terapeutycznej pewnych ról i udramatyzowanych zdarzeń. Ma ona na celu ujawnienie ukrytych dla niego motywów i pragnień, które pacjent przyjmuje i odczuwa w różnych sytuacjach interpersonalnych. Psychodrama jest więc uważana przez wielu autorów jako metoda diagnozy i terapii równocześnie.   Skoro psychodramę określa się jako metodę diagnozy, to należy ją uznać za metodę projekcyjną zgodną z dynamicznym modelem teoretycznym, ale równocześnie jest to także jedna z tych metod projekcyjnych, w których dochodzi do stosunkowo najszybszego zniesienia kontroli nad zachowaniem i do ujawnienia nieświadomych, głęboko wypartych treści. Dlatego też psychodrama wymaga od terapeutów grupowych bardzo dobrego przygotowania praktycznego. Chodzi przede wszystkim o umiejętność wyboru techniki psychodramy dla określonych osób, przy uwzględnieniu aktualnej dynamiki grupy, stanu pacjentów i przygotowania terapeutów pomocniczych, dzięki którym główny prowadzący może nie tracić z pola widzenia całości procesów grupowych, a jednocześnie terapeutycznie modyfikować przebieg gry.   Psychodrama jako projekcyjna metoda diagnozy osobowości ujawnia zwłaszcza te mechanizmy, które są ściśle związane z postawami jednostki wobec innych ludzi. Trzeba jednak pamiętać, że materiał ujawniany w psychodramie jest wieloznaczny. Interpretacje dokonywane przez członków grupy nie muszą być trafne, mogą polegać na rzutowaniu własnych konfliktów na protagonistę.   Jedna z ciekawszych procedur terapii psychodramatycznej jest interpretowanie czyjegoś zachowania poprzez grę - na przykład zamiast werbalnie wskazywać na szczególne zachowania pacjenta wobec jego zwierzchnika, terapeuta proponuje temu pacjentowi rozegranie kolejnej sceny jako trudnej rozmowy z byłym nauczycielem lub z ojcem. W ten sposób pacjent, grając i przezywając te sytuacje, sam dochodzi do odkrycia podobieństw w swoim zachowaniu np. wobec autorytetów, osób znaczących tej samej płci, itp.   Początek   Psychoterapeuta z kwalifikacjami   Wiele osób mylnie sądzi, że ktoś z wykształceniem psychiatrycznym lub psychologicznym, zwłaszcza, jeśli przyjmuje w placówce publicznej czy zarejestrowanym gabinecie, ma również kwalifikacje psychoterapeutyczne. Tymczasem ani psycholog, ani tym bardziej psychiatra nie ma przygotowania do prowadzenia psychoterapii, póki nie przejdzie kilkuletniego szkolenia. Psycholog bez klinicznego doświadczenia może nie rozpoznać choroby, psychiatra niewiele wie o mechanizmach rządzących psychologicznym funkcjonowaniem człowieka ani o profesjonalnych zasadach psychoterapii.   Co ciekawe w Polsce gabinet psychoterapeutyczny może otworzyć praktycznie każdy. Wystarczy go zarejestrować jako działalność gospodarczą w odpowiedniej placówce administracyjnej. Nie stawia się większych wymagań co do wykształcenia czy doświadczenia psychoterapeutycznego, nie mówiąc już o kwalifikacjach psychoterapeutycznych. Pacjent może trafić na pseudo-specjalistę, który ukończył kurs korespondencyjny, lub jest po 2-letnich studiach, po których dyplom otrzymuje się gdzieś w Moskwie. Bezradne wobec takich nieprofesjonalnych gabinetów i terapeutów jest Polskie Towarzystwo Psychologiczne, które nie dysponuje w tym względzie żadnymi sankcjami.   Oprócz wykształcenia oferowanego przez polskie uczelnie w zakresie psychologii, psychoterapeuta musi odbyć szkolenie obejmujące całość psychoterapii (zwykle od 3 do 5 lat), i kursy dotyczące danej metody (od 2 do 3 lat). Tym lepszy ośrodek szkoleniowy, im bardziej wyczerpujący tematykę program i im wyższe kwalifikacje kadry. W szkoleniu ważny jest etap przejścia własnej psychoterapii - w ten sposób unika się rzutowania problemów psychicznych terapeuty na przebieg leczenia pacjenta.   Potwierdzeniem kwalifikacji do prowadzenia psychoterapii jest np. licencja Polskiego Towarzystwa Psychologicznego przyznawana od 1994 roku, oraz certyfikat Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (od 1991 r.). O licencję Towarzystwa Psychologicznego może się starać osoba, która ukończyła studia psychologiczne lub inne studia wyższe, ale wtedy musi dodatkowo zdać egzamin z psychologii klinicznej. Musi mieć również udokumentowane 5 lat samodzielnej pracy psychoterapeutycznej i rok pracy pod opieka superwizora (terapeuty uprawnionego do szkolenia innych psychoterapeutów). Konieczne jest przedstawienie dwóch przypadków prowadzonych przez siebie terapii, w tym jednej zakończonej niepowodzeniem. Warunkiem uzyskania certyfikatu Towarzystwa Psychiatrycznego jest wyższe wykształcenie oraz specjalizacja I stopnia z medycyny lub psychologii klinicznej, ew. 5-letnia praktyka. Kandydat na psychoterapeutę musi mieć ukończony 4-letni kurs, w program którego wchodzą zajęcia wykładowo-seminaryjne, własny trening psychoterapeutyczny, ćwiczenia, superwizja oraz 3-miesięczny staż.   Gdzie w takim razie szukać uczciwego, wykwalifikowanego terapeuty? Obecnie w poradniach publicznej służby zdrowia proponowane leczenie ma charakter jedynie interwencyjny, gdyż terapie długoterminowe są niechętnie kontraktowane ze względu na koszty. Psychoterapia grupowa została poważnie ograniczona zarówno na oddziałach dziennych jak i w systemie ambulatoryjnym popołudniowym. Pacjentom pozostają więc jedynie ośrodki szpitalne, kliniczne lub prywatne gabinety psychoterapeutyczne.   Przed podjęciem leczenia trzeba więc zapytać psychoterapeutę o kwalifikacje, bez obaw - ponieważ dla rzetelnego psychoterapeuty pytanie o kwalifikacje nie stanowi podważenia jego kompetencji. Świadczy tylko o rozsądku i świadomości pacjenta.

Psychoterapia

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii.

Jump to: navigation, search

Psychoterapia to zbiór technik leczących lub pomagających leczyć rozmaite schorzenia i problemy natury psychologicznej. Wspólną cechą wszystkich tych technik jest kontakt międzyludzki, w odróżnieniu od leczenia czysto medycznego.

Psychoterapia powstała oryginalnie jako integralna część psychoanalizy, ale współcześnie została zaadaptowana i rozwinięta przez inne gałęzie psychologii, takie jak psychologia postaci i psychologia kognitywna.

Psychoterapia we wszystkich swoich formach jest najbardziej skuteczna w pomaganiu pacjentom ogólnie zdrowym psychicznie, którzy mają rozmaite problemy ze swoim życiem i osobowością, takie jak lekka depresja po śmierci najbliższej osoby, uraz powypadkowy, czy lekkie formy uzależnienia. Psychoterapię próbuje się także stosować przy leczeniu chorób psychicznych, lecz jej skuteczność jest tutaj stosunkowo niewielka. Może się ona jednak przydawać jako metoda pomocniczą przy leczeniu tych chorób.

Psychoterapia jest metodą leczenia polegająca na psychologicznym oddziaływaniu na pacjenta. Obecnie istnieje wiele technik terapeutycznych, które są istotą leczenia wielu zaburzeń sfery psychicznej. Psychoterapia uważana jest za czynnik wspomagający proces leczenia farmakologicznego np. w zaburzeniach depresyjnych ale już w przypadku zaburzeń lękowych, fobii, psychoterapia jest główną formą leczenia.

Celem psychoterapii może być osiągnięcie poprawy w zakresie objawów (pozytywne zmiany zachowania, polepszenie kontaktów z innymi ludzmi) lub poprawy polegającej na zmianach postaw i pewnych cech osobowości (zredukowanie poziomu lęku, podwyższenie samooceny). Czas trwania psychoterapii zależny jest od indywidualnego przypadku - im zaburzenia są poważniejsze, tym jest dłuższy.

Swoistą odmianą psychoterapii jest tzw. programowanie neurolingwistyczne (NLP), które jest jednak przez większosć tradycyjnych psychoterapeutów odrzucane jako nieetyczne.

Psychoterapia jest często krytykowana przez zwolenników NLP i psychologów behawioralnych, jako metoda terapeutyczna, której skuteczności nie udało się dowieść statystycznie. Psychoterpeuci bronią się jednak przed tymi zarzutami, twierdząc że cele i natura tej terapii uniemożliwia zbadanie jej efektów tego rodzaju metodami, gdyż nie istnieją obiektywne kryteria określające co można uznać za jej sukces, który zawsze pozostaje subiektywną oceną osób poddających się terapii.

Psychoanaliza - zbiór teorii

Zbiór teorii tyczących się struktury psychiki człowieka, jego rozwoju i funkcjonowania, próbujących wyjaśniać powstawanie różnych aktów psychicznych. Tworzenie psychoanalizy rozpoczął Zygmunt Freud pod koniec XIX w.

Psychoanaliza od klasycznej psychologii różni się założeniem istnienia sfery psychiki zwanej nieświadomością charakteryzującej się tym, że procesy tam przebiegające nie są dostępne świadomej refleksji danej osoby. W nieświadomości zgromadzone są bodźce popędowe, których realizacja jest w konflikcie z normami moralnymi danej osoby. Popędy te, pomimo tego, że odebrano im bezpośrednią możliwość realizacji, są jednak ciągle aktywne i próbują ujawnić się poprzez tworzenie pewnych tworów zastępczych takich jak czynności pomyłkowe, marzenia senne, symptomy nerwicowe, itd. Twory te są pewnego rodzaju kompromisem między wymaganiami moralnymi a nieświadomymi popędami.

Psychoanalizę można uznać za kierunek we współczesnej psychologii. Ponieważ psychoanaliza zakłada istnienie obszarów psychiki, które nie są dostępne świadomości zwana jest także psychologią głębi. Psychoanaliza, jakkolwiek nie jest systemem filozoficznym w pełnym tego słowa sensie, ociera się często w swoich teoriach i rozważaniach o zagadnienia filozoficzne, szczególnie z zakresu teorii poznania.

[Edytuj]

Pionierzy psychoanalizy

Pionierami psychoanalizy, poza samym Zygmuntem Freudem, byli także Melanie Klein, Wilfred Bion, Jacques Lacan, Otto Rank, Margaret Mahler, Otto Kernberg.

Wielu badaczy i praktyków, którzy swoją pracę rozpoczęli z Freudem stworzyło własne szkoły, które odcinają się od psychoanalizy, jednak często są z nimi kojarzone Carl Gustav Jung, Alfred Adler, Wilhelm Reich, Karen Horney

W Polsce pionierami psychoanalizy byli Ludwik Jekels, Maurycy Bornsztajn i Gustaw Bychowski, a po II wojnie światowej Jan Malewski, Michał Łapiński i Zbigniew Sokolik.

[Edytuj]

Psychoanaliza - metoda terapeutyczna

Metoda terapii zaburzeń psychicznych oparta na założeniach teorii psychoanalizy. Zgodnie z nią, podstawą objawów chorobowych są nieświadome popędy, którym cenzura nie pozwala na wkroczenie do świadomości i realizację. W efekcie tego stanu rzeczy muszą one szukać innej drogi ujścia. Tą drogą okazują się być objawy neurotyczne.

Gestalt

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii.

Jump to: navigation, search

Gestalt
Teoria Gestalt
Terapia Gestalt
Teoria zaburzeń Gestalt
Psychologia postaci - teoria percepcji

Gestalt (niem. postać) pierwotnie stanowiła zaproponowaną przed II wojną światową w Niemczech teorię percepcji, alternatywną do innych znanych i akceptowanych na początku XX wieku. Ze względu na swoje odmienne od innych, teorii, podejście do opisu zjawiska percepcji doczekała się kontynuacji i została rozwinięta.

Nazwa tego hasła odnosi się do więcej niż jednego artykułu:

Obecnie termin Gestalt odnosi się do szkoły terapii (opisanej poniżej), zaś do teorii percepcji zaproponowanej przez szkołę berlińską odnosi się termin psychologia postaci.

Gestalt to jednocześnie forma psychoterapii, kierunek w psychologii oraz swoista filozofia życia. Jako kierunek w psychologii, Gestalt wywodzi się z psychoanalizy, choć jednocześnie stoi z nią w dość ostrej sprzeczności. Jako filozofia życia, wywodzi się również z jednej strony z psychoanalizy, a z drugiej z egzystencjalizmu, fenomenologii oraz buddyzmu zen. Gestalt nie jest właściwie ani pełnym kierunkiem filozoficznym, ani pełnym "naukowym" działem psychologii. Jest czymś z pogranicza psychologii, filozofii i sztuki. Jednak wiele koncepcji wypracowanych przez Gestalt weszło do słownika współczesnej psychologii.

Idea Gestalt powstała w procesie rozwoju i jednocześnie opozycji do klasycznej psychoanalizy. Ruch ten rozwinął się w środowisku niemieckich emigrantów w USA w latach 40. XX wieku. Za jego założycieli uważa się małżeństwo dwóch psychoterapeutów Laury i Fritza Perlsa, które skupiło wokół siebie grono terapeutów i pacjentów, tworząc pierwszy Instytut Gestalt w Nowym Jorku. Do lat 70. XX wieku środowisko Gestalt było mało znane i uważane przez innych psychoterapeutów za odszczepieńców. Wzrost popularności Gestalt nastąpił w połowie lat 70. Obecnie techniki terapeutyczne pochodzące z Gestalt zostały włączone do głównego nurtu współczesnej psychoterapii. W Polsce najwybitniejszym przedstawicielem Gestalt jest Wojciech Eichelberger.

Spis treści [schowaj] 1 Podstawy teoretyczne 2 Gestalt - metoda terapeutyczna 2.1 Krytyka i wpływ Gestalt 2.2 Linki zewnętrzne

[Edytuj]

Podstawy teoretyczne

Uważność

Uważność jest podstawowym i kluczowym pojęciem w Gestalt. Można ją zdefiniować jako zdolność do bezpośredniego odczuwania rzeczywistości. Dotyczy to zarówno rzeczywistości zewnętrznej jak i wewnętrznych stanów emocjonalnych. Wg zwolenników Gestalt, europejska kultura i wychowanie oducza ludzi tej zdolności. Ludzie w europejskiej (i nie tylko) kulturze patrzą na świat przez pryzmat struktur myślowych wpojonych w dzieciństwie, które odgradzają ich od naturalnego odczuwania siebie i otoczenia. Dlatego właśnie terapia Gestalt jest przede wszystkim nastawiona na ponowne "nauczenie" ludzi uważności. Uważność wymaga odwagi, gdyż jej istotnym składnikiem jest pełna autoświadomość, czyli zdolność do postrzegania siebie samego takim, jakim się jest naprawdę, ze wszystkimi wadami, zaletami, historią życia emocjonalnego i obiektywną samooceną. Uważność wymaga też akceptacji - zarówno siebie samego, razem z własną śmiertelnością i wszystkimi ułomnościami, jak i otoczenia - z całym jego pozytywnym i negatywnym ładunkiem emocjonalnym.

Pole emocjonalne

Aby opisać relacje człowieka samego z sobą i z otoczeniem, w Gestalt używa się pojęcia pole emocjonalne. Dla zwolenników Gestalt emocje nie są wyłącznie wewnętrznym odczuciem poszczególnych ludzi, lecz powstają na styku kontaktu człowieka z otoczeniem. Z jednej strony otoczenie "generuje" różnorakie bodźce wpływające na emocje człowieka, a z drugiej emocje wywoływane przez jednego człowieka wpływają często na innego. Tak więc każdy człowiek, trochę tak jak magnes, jednocześnie znajduje się w swoistym polu emocjonalnym "generowanym" przez innych oraz sam je "generuje" dla innych ludzi. Terapia Gestalt stara się leczyć poprzez odpowiednie wprowadzanie ludzi w czasie terapii w odpowiednie pole emocjonalne.

Granice psychologiczne

Pole emocjonalne może mieć zarówno pozytywny jak i negatywny wpływ na ludzi. Z tego względu wszyscy ludzie posiadają swoje granice psychologiczne. Prawidłowo ukształtowana granica powinna działać jak półprzepuszczalna błona. Powinna dopuszczać istotne dla danej osoby bodźce emocjonalne i blokować szkodliwe i nieistotne. Prawidłowo ukształtowana granica nie kłóci się z uważnością, lecz wręcz przeciwnie jest niezbędnym składnikiem tej umiejętności. Natomiast nieprawidłowo ukształtowana granica wręcz uniemożliwia uważność. Granice, które są za słabe w miejscach gdzie powinny być mocne i za silne w miejscach gdzie powinny być otwarte, prowadzą do bólu, dysfunkcji osobowości i wypaczeń w percepcji siebie samego i otoczenia. Z tego powodu, jednym z najważniejszych celów terapii Gestalt jest odbudowa "uszkodzonych" granic psychologicznych.

Perspektywa egzystencjalna

Gestalt rozumie człowieka jako pewnego rodzaju proces. Proces ten ma z natury rzeczy swój początek (narodziny), swoją dynamikę oraz swój koniec (śmierć). Poznanie innego człowieka wymaga przede wszystkim poznania jego aktualnej dynamiki zmian - a więc jego potrzeb i dążeń, a dopiero później dociekań, dlaczego stał się on tym czym obecnie jest. Człowiek jako proces jest dla Gestalt swoistą świętością - terapeuta nie prawa niczego narzucać pacjentowi ani uznawać, że jest on wyleczony w momencie, kiedy zacznie się zachowywać zgodnie z "normą" narzuconą przez terapeutę. Zadaniem terapeuty w Gestalt (i ogólnie każdemu, kto chce pomóc innemu człowiekowi) jest dokonanie tylko tych zmian w strukturze osobowości pacjenta, które on sam sobie życzy i które są zgodne z dynamiką jego procesu egzystencjalnego.

[Edytuj]

Gestalt - metoda terapeutyczna

Metoda psychoterapii Gestalt oparta na założeniach teorii Gestalt. Zgodnie z nią, proces terapeutycznych zmian polega na pomaganiu pacjentowi w ponownym odkryciu mechanizmów, których używał do kontroli swojej świadomości, a poprzez to osiągnięcie stopnia integracji, który ułatwi własny rozwój.

[Edytuj]

Krytyka i wpływ Gestalt

• W sensie naukowym do Gestalt odnoszą się dokładnie te same zarzuty co do psychoanalizy, a więc, że jest całkowicie nieweryfikowalna. Gestalt jednak nie uzurpuje sobie roli bycia pełną nauką.

• W sensie terapeutycznym sami zwolennicy Gestalt przyznają, że właściwie nie interesuje ich statystyczne badanie jej skuteczności. Ze względu na to, że już w założeniach terapeuta Gestalt nie zakłada jakiejś konkretnej modyfikacji zachowania pacjenta, jedynym miernikiem efektywności tej terapii może być subiektywne poczucie poprawy swojego stanu przez pacjenta, którego nie da się dokładnie zmierzyć.

• Jako filozofia, Gestalt jest oparte na fenomenologii i egzystencjalizmie, i wszystkie zarzuty które odnoszą się do tych dwóch kierunków filozoficznych (niejasność stosowanych pojęć, wewnętrzne sprzeczności) odnoszą się też do samego Gestalt.

Fenomenologia

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii.

Jump to: navigation, search

Fenomenologia - jeden z kierunków teorii poznania w filozofii.

Nazwa kierunku pochodzi od greckiego phainomenon oznaczającego to, co się zjawia. Metoda fenomenologiczna polega na opisie i oglądzie tego, co i jak dane. Jest to metoda filozofowania, która odbiega od codziennych sposobów orientowania się w rzeczywistości. Podejście fenomenologiczne różni się od naturalnego nastawienia bezzałożeniowością. W nastawieniu naturalnym mamy na temat świata pewne założenia, domysły, teorie, spekulacje. Fenomenologia nawołuje do ich odrzucenia po to, by przyjrzeć się światu tak, jak się on jawi. Edmund Husserl postulował powrót do rzeczy samych. Ma temu służyć redukcja fenomenologiczna (epoche), która oznacza wzięcie w nawias, zawieszenie przekonania o realnym istnieniu świata i poznającego podmiotu. Epoche miało sprawić, że świadomość stanie się czysta (pozbawiona założeń), będzie traktować świat wyłącznie jako fenomeny, zjawiska.

Dla fenomenologii ważne znaczenie ma pojęcie intencjonalności, które Husserl zapożyczył od swojego nauczyciela Franza Brentany. Według Brentany intencja jest relacją łączącą umysł, świadomość z treścią lub przedmiotem. Relacja intencjonalna składa się z dwóch członów: noezy i noematu. Noeza to akt świadomościowy, a noemat - przedmiot dany w tym akcie. Brentano przypisywał intencjonalność wszystkim stanom umysłowym. Husserl zauważył, że tak nie jest, niektóre stany nie są intencjonalne: np. ani nastrój, ani stan ducha nie są nakierowane na coś.

Fenomenologowie przejęli też od Brentany fascynację oczywistością. Fenomenologia zaczyna budować teorię od tego, co oczywiste. Sądy powinny być oczywiste, powinna je cechować "świetlista pewność". Husserl przejął od swojego nauczyciela ewidencjonalistyczną koncepcję prawdy. Według niego oczywistość właściwie rozumiana jest przeżyciem prawdy.

Wśród innych ważnych pojęć fenomenologii znajduje się analiza eidetyczna, czyli dążenie do uchwycenia istoty tego, co dane, ideacja, docieranie do istoty zjawisk, widzenie istotnościowe. W naoczności istotnościowej dana jest czysta istota zjawiska. Uchwycenie tej istoty nie musi być przeprowadzone na wielu przykładach, wystarczy nawet jeden lub tylko naoczność wyobrażeniowa (przykład wyobrażony).

Podejście fenomenologiczne w pracach nad historią, etnografią i antropologią religii, zapoczątkowane na szeroką skalę przez Mirceę Eliadego pozwoliło przezwyciężyć analizę religijną jako osadzoną w realiach religijnych pomiotu analizującego i stanowiło początek nowoczesnego religioznawstwa.

Psychoterapia Gestalt

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii.

Jump to: navigation, search

Gestalt
Teoria Gestalt
Terapia Gestalt
Teoria zaburzeń Gestalt
Psychologia postaci - teoria percepcji

Psychoterapia Gestalt to stworzona przez Fritza Perlsa metoda psychoterapii czerpiąca podstawy z teorii pola Kurta Lewina (proces tworzenia postaci, likwidowanie i tworzenie kolejnej (dominująca aktualnie potrzeba) oraz psychoanalizy.

Najistotniejsze w tej metodzie (wg Perlsa, Goodmana i Hefferline), są:

• elastyczna, niedogmatyczna sytuacja terapeutyczna;

• holistyczne ujmowanie organizmu (ciało i psychika);

• skupienie się na TU i TERAZ - doświadczanie siebie i otoczenia;

• rozróżnienie uwagi (koncentracja aktywności i percepcji na doświadczeniu i działaniu) i świadomości (bardziej rozproszona, zakłada "napiętą percepcję");

• rozszerzanie świadomości, rozumianej jako zdawanie sobie sprawy z tego co sie dzieje, na wszystkie sfery przeżyć, myśli, działań, ciała;

• uczenie się rozróżniania zachowań służących zaspokojeniu swoich potrzeb od tych, które temu nie służą;

• założenie, że językiem organizmu są emocje;

• integracja osobowości poprzez integrację wyalienowanych części siebie (uczuć, pragnień, sądów, fantazji);

• cel nadrzędny terapii - osiągnięcie dojrzałości, wzrost potencjału człowieka, zwiększanie jego możliwości poprzez integrację osobowości, wzmacnianie autentycznych pragnień i potrzeb;

Terapia Gestalt zakłada, że zachowaniem człowieka zarządza proces homeostazy. Człowiek reaguje sumą utrwalonych reakcji i, aby być akceptowanym przez otoczenie, w rezultacie oddziela się od autentycznych odczuć i blokuje swój potencjał. Rezultatem alienacji - oddzielenia się od autentycznych odczuć i zmysłów - jest zablokowanie potencjału jednostki i zniekształcenie jej perspektyw. Kiedy proces samoregulacji zostaje w jakimś stopniu zaburzony, gdy organizm znajduje się w stanie braku równowagi (ja - reszta świata) przez dłuższy czas - dochodzi do choroby psychicznej.

Żadna jednostka nie jest samowystarczalna - zachowanie jest determinowane przez właściwości stosunku jednostki i otoczenia (badanie funkcjonowania na granicy kontaktu). Dwa podstawowe sposoby funkcjonowania jednostki to kontakt i wycofanie. Są to najbardziej istotne funkcje osobowości - wchodzenie w kontakt z otoczeniem w celu zaspokojenia potrzeb (zmierzanie ku obiektom) i wycofywanie się z sytuacji spostrzeganych jako niekorzystne, zagrażające lub nie podtrzymujące zaangażowania jednostki.

[Edytuj]

Techniki terapeutyczne Gestalt

Techniki terapeutyczne Gestalt są oparte na tzw. dialogu egzystencjalnym między terapeutą i pacjentem. Jego celem jest najpierw pełne zrozumienie pacjenta jako proces egzystencjalny a następnie ostrożne uczenie go rozpoznawania własnych emocji i sposobów w jaki powstają. Terapia Gestalt daje w założeniu przede wszystkim głęboki wgląd pacjenta w samego siebie i swobodę podjęcia wynikających z tej nowej wiedzy decyzji. Dialog egzystencjalny wymaga także sporego wysiłku od samego terapeuty, którego zadaniem jest nie tylko oddziaływanie na pacjenta ale także samemu poddawanie się oddziaływaniu pola emocjonalnego pacjenta.

Terapia Gestalt może być prowadzona indywidualnie, w grupach spotkaniowych i w formie kilkudniowych warsztatów. Często te trzy typy zajęć są na rozmaite sposoby łączone i mieszane.

Terapia Gestalt, prowadzona w schemacie grup spotkaniowych składa się zwykle z czterech etapów:

• Pierwszy to indywidualna rozmowa wstępna, której celem jest poznanie procesu egzystencjalnego pacjenta i ew. problemów, które w tym procesie występują. Rozmowa wstępna nie jest "wywiadem psychologicznym" składającym się z serii pytań i odpowiedzi lecz początkiem dialogu - czyli luźną rozmową, pozornie "o wszystkim i niczym".

• Drugi etap to terapia otwarcia - w której nie próbuje się jeszcze bezpośrednio pomagać pacjentowi, lecz tylko poprzez stałe "generowanie" pozytywnego pola emocjonalnego powoli "oswaja się" się pacjenta z terapeutą. Często ten etap terapii ma charakter grupowy, choć może mieć też charakter indywidualny, zależnie od tego, co terapeuta uzgodni z pacjentem. Terapię otwarcia przeprowadza się też często w formie zajęć ruchowych, w których oprócz rozmów stosuje się też specjalne relaksacyjne ćwiczenia fizyczne takie jak joga czy wzięte z zen ćwiczenia oddechowe.

• Trzeci etap to właściwie rozwiązywanie problemów - w tym etapie pacjent, który już "otworzył się" na terapię, jest powoli wprowadzany "w głąb siebie" - tzn. poprzez cykl rozmów indywidualnych i grupowych zaczyna on rozpoznawać swoje prawdziwe emocje, które wcześniej mogły być na różne sposoby zablokowane. Terapeuta i inni pacjenci wywołują na tym etapie w pacjencie rozmaite, nie zawsze przyjemne emocje i pomagają mu je "przetrwać". Odbywa się to często nie tylko poprzez rozmowy o tych emocjach, ale też przez np. działania para-teatralne, w których pacjenci odgrywają sceny ze swojego życia starając sobie przypomnieć, co dokładnie wtedy czuli.

• Ostatni, czwarty etap, to tzw. ocena - w etapie tym pacjent poddaje się ocenie terapeuty i/lub grupy z postępów, jakie zrobił w ramach terapii.

W ramach jednej grupy różni pacjenci są często na różnych etapach rozwoju. Pacjenci bardziej "zaawansowani" często zaczynają odgrywać rolę pomocników terapeutów, wspierając ich w terapii pacjentów początkujących.

Mechanizmy związane z zaburzeniami granicznymi

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii.

Jump to: navigation, search

Gestalt
Teoria Gestalt
Terapia Gestalt
Teoria zaburzeń Gestalt
Psychologia postaci - teoria percepcji

Mechanizmy związane z zaburzeniami granicznymi w Gestalt to mechanizmy obronne zabezpieczające przed zagrożeniem przytłoczenia i zawładnięcia przez otoczenie. Wszystkie zaburzenia, w ujęciu Gestalt, powstają z niezdolności jednostki do znalezienia i utrzymania właściwej równowagi między nią samą a resztą świata. Zaburzenia psychiczne nazywane są granicznymi, ponieważ występują na granicy kontaktu jednostka - otoczenie.

• introjekcja - przyjęcie bez asymilacji, destrukturyzacji, analizy obcego, zewnętrznego punktu widzenia; osoba u której introjekcja zachodzi w znacznym stopniu nie ma szans na rozwiniecie własnej osobowości, zdominowanie osobowości przez ten mechanizm powoduje, że ja staje się terenem ścierania się niezasymilowanych idei i wzorców;

• projekcja - czynienie otoczenia odpowiedzialnym za to, co powstaje w ja, przypisywanie otoczeniu tego, co dzieje się w jednostce - impulsów, pragnień, ocen, człowiek, u którego mechanizm ten jest silnie rozwinięty ma tendencje do wypierania własnych impulsów i nieuznawania tych części siebie, z których impulsy te sie rodzą, zdominowanie osobowości przez ten mechanizm powoduje, że świat jest spostrzegany jako pole, na którym zmagają się prywatne konflikty;

• defleksja - brak wyczucia granicy z otoczeniem, patologiczne stapianie sie ma konsekwencje społeczne;

• retrofleksja - przeprowadzanie granicy z otoczeniem wewnątrz siebie.

Psychologia postaci

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii.

Jump to: navigation, search

Psychologia postaci (Gestalt) lub inaczej gestaltyzm to kierunek w psychologii przeciwstawiający się koncepcji życia psychicznego jako kompleksu elementów składowych - zjawisk elementarnych. W zamian za to proponuje koncepcję opowiadającą się za tym, aby życie psychiczne traktować jako twór złożony z pewnych wyłaniających się całości. Pierwotnie teoria Gestalt stanowiła zaproponowaną przed II wojną światową w Niemczech teorię percepcji, alternatywną do innych znanych i akceptowanych na początku XX wieku.

Ze względu na odmienne od innych, podobnych teorii, podejście do opisu zjawiska percepcji teoria Gestalt została rozwinięta tworząc ogólniejszą teorię. Obecnie Gestalt to jednocześnie forma psychoterapii, kierunek w psychologii oraz swoista filozofia życia, również szkoła terapi. Można powiedzieć, że termin Gestalt z jednej strony odnosi się do całkiem różnych pojęć, ale właśnie ze względu na to czego dotyczy teoria Gestalt równocześnie stanowi jedno jako całość. W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że teoria Gestalt dotyczy relacji pomiędzy całością a częściami, które się na nią składają, a przede wszystkim dotyczy tego jak całość i jej części są postrzegane przez umysł oraz jak całość jako figura wyłania się z tła. Podstawowe przesłanie teorii Gestalt zawiera sie w zdaniu: „Całość to coś więcej niż suma jej elementów”. Jednak termin percepcja to w teorii Gestalt nie tylko doznanie, odczucie czy wrażenie powodowane przez fizyczne bodźce zewnętrzne. To cały zakres (wachlarz) doświadczeń, które są związane z percepcją rzeczywistości zjawiskowej dnia codziennego. Koffka pisząc o percepcji przywołuje obraz biurka, przy którym siedział pisząc swój artykuł, delektując się smakiem dymu tytoniowego z fajki, którą wówczas pykał, a zza okna dochodził szum uliczny. Grupa niemieckich naukowców zajmujących się teorią Gestalt próbowała wówczas stworzyć coś na kształt ogólnej teorii percepcji.

Tło historyczne

Przyjmuje się, że teoria Gestalt zainicjowana została w 1912 roku wraz z publikacją autorstwa Maxa Wertheimera (1880-1943) na temat iluzji wywoływanej przez dwa oddalone od siebie i mrugające na przemian światła. Choć stanowiły one dwa odrębne obiekty postrzegane były jako jeden poruszający się obiekt. Zjawisko to nazwane zostało w pracy Wertheimera efektem phi (ang. phi-phenomenon). Prace badawcze nad zjawiskiem phi podjęli następnie dwaj koledzy Wertheimera: Wolfgang Köhler (1887-1967) i Kurt Koffka (1886-1941). Tę trójkę uczonych uważa się za założycieli nowej (ówcześnie) szkoły psychologicznej (będącej propozycją szkoły Berlińskiej, której przewodził Carl Stumpf (1848-1936)).

Choć praca Wertheimera z 1912 roku dotyczyła percepcji wzrokowej to analizując wcześniejsze publikacje dwóch pozostałych członków zespołu można zauważyć, że z efektami opisywanymi przez teorię Gestalt, prawdopodobnie musieli się oni spotkali już wcześniej w przypadku opisu percepcji słuchowej. Köhler był ekspertem akustyki fizycznej (choć jego dyplom dotyczył filozofii), natomiast Koffka zajmował się zjawiskami ruchu i rytmu. W 1917 roku Köhler opublikował wyniki czteroletnich badań nad nauką szympansów proponując i udowadniając, rewolucyjną na owe czasy hipotezę, że zwierzęta mogą uczyć się poprzez "nagłe olśnienie" dotyczące struktury problemu. Najprawdopodobniej tak wielostronne zainteresowania wymienionych badaczy pozwoliły im, poprzez indukcję, dostrzec pewną wyłaniającą się z części całość, a następnie pozwoliły rozwinąć nową teorię percepcji w coś więcej niż tylko teorię percepcji.

(...)

---