POLITYKA SPOŁECZNA- prof. A. Rączaszek

30.09.2013r.

Wykład nr 1

Zaliczenie: egzamin na ostatnim wykładzie (test-materiał przerobiony na wykładach)

Literatura:

„Polityka społeczna. Wybrane zagadnienia” L.Frąckiewicz

„Polityka społeczna” L.Frąckiewicz

„Polityka społeczna” PHARE

„Polityka społeczna” A.Frączkiewicz - Wronka

„Polityka społeczna. Uwarunkowania i cele” J.Orczyk

„Polityka społeczna. Zarys wykładów wybranych problemów” L.Frąckiewicz

W tytule przedmiotu określenie polityki jako działalności publicznej. Państwo ją realizuje, w tym politykę społeczną i gospodarczą. Jest to obszar nierozerwalny.

Polityka gospodarcza

• To świadome oddziaływanie władz państwowych na gospodarkę narodową - na jej dynamikę, strukturę i funkcjonowanie, na stosunki ekonomiczne w państwie oraz na jego relacje gospodarcze z zagranicą

• To świadome i celowe oddziaływanie władz publicznych na procesy gospodarcze za pomocą określonych środków

Polityka społeczna

• To zespół konkretnych działań podejmowanych przez podmioty polityki społecznej w celu rozwiązywania kwestii społecznych

• To sfera działania podmiotów polityki społecznej mająca na celu kształtowanie godnych warunków życia ludności i poprawy stosunków międzyludzkich

Usytuowanie polityki społecznej i polityki gospodarczej według czterech układów, w których albo występuje dominacja jednej z polityk, albo ich równorzędność.

Układ pierwszy oznacza prymat polityki gospodarczej, ma wyraźnie zarysowane podejście ekonomiczne. W tym ujęciu polityka gospodarcza wytwarza, a polityka społeczna dzieli to, co pozostaje po zaspokojeniu potrzeb gospodarczych. W dłuższym czasie nie da się zrealizować modelu.

Układ drugi oznacza, że prymat mają potrzeby społeczne, a gospodarka wykorzystuje popyt wynikający z dążenia do zaspokojenia potrzeb, wytwarza takie środki, które sprostają tym potrzebom. W tym ujęciu występuje zagrożenie przerostem funkcji socjalnej państwa i brakiem środków na rozwój gospodarczy. Układ ten nie gwarantuje długookresowej równowagi.

Układ trzeci obrazuje sytuację, w której obie polityki realizują cele bez wspólnej koordynacji działań, co może prowadzić do sprzeczności pomiędzy tymi celami.

Układ czwarty jest najbardziej skutecznym, ponieważ zakłada, że procesy gospodarcze i społeczne są kształtowane z udziałem obydwu polityk w sposób systemowy i trwały. Daje możliwość bieżącego i strategicznego kształtowania warunków zrównoważonego rozwoju społecznego i gospodarczego.

Zakłada się, że państwo realizuje politykę zrównoważonego rozwoju poprzez odpowiednią politykę gospodarczą i społeczną, dla których gospodarka i społeczeństwo to całość.

Zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy to taki stan gospodarki i podziału jej wytworów, w którym gospodarka zachowuje zdolność konkurowania na rynkach międzynarodowych, a poziom i sposób zaspokajania potrzeb społeczeństwa i jego funkcjonowanie powoduje powstawania ostrych kwestii społecznych.

Przy zrównoważonym rozwoju występuje sytuacja, w której obie polityki są traktowane równorzędnie, obie biorą aktywny udział w rozwoju poprzez zapobieganie deformacjom we wzajemnych relacjach.

7.10.2013r

Wykład nr 2

Historia PS wiąże się z rewolucją przemysłową XVIII/ XIX w. gdy w miejsce warsztatów rzemieślniczych powstawały wielkie zakłady przemysłowe i huty, a wokół nich koncentrowała się ludność.

Podstawowe problemy społeczne rewolucji przemysłowej:

• Czas pracy 12-16 godzin

• Masowe zatrudnienie kobiet i dzieci

• Brak podstawowych zasad bezpieczeństwa i higieny pracy

• Płaca nie pozwalająca na regenerację sił

• Mieszkanie w slumsach bez wodociągu i kanalizacji

• Średnia długość życia wynosi 34 lata

Po raz pierwszy określenie polityka społeczna pojawiła się w publikacji Charlesa Fourier'a.

Kierunki teoretyczne w myśli społecznej:

• Niemcy- socjalizm katedralny J.G.Fitche, A.Wagner, L.Brentano

• Francja- solidaryzm społeczny J.J.L.Blanc, L.Bourgeois…

• Szwajcaria- socjalizm drobnomieszczański

• Anglia- socjalizm ricardiński (integralny)

• Socjalizm chrześcijański

Początki zaangażowania państwa w obronie ludzi bezdomnych i ubogich:

• Francja- Karol Wielki (742-814) obowiązek opieki nad sierotami, wdowami oraz podatek na utrzymanie ubogich;

• Anglia- Henryk VIII objęcie opieką ubogich;

• Elżbieta- 1601r. prawa ubogich (poor low)

• Niemcy- XV wiek

Organizacje propagujące rozwiązywanie problemów społecznych:

• Niemcy - 1872r. - powołanie w Berlinie Związku Polityki Społecznej (Verein fur Sozialpolitik)

• Anglia - 1884r. - Powołanie Towarzystwa Fabiańskiego (Fabien Society)

Podstawy teoretyczne ekonomicznego uzasadnienia interwencji państwa w rozwiązywanie problemów społecznych dała teoria ekonomiczna Keynesa.

John Maynord Keynes (1883-1946)

• Główne prace z teorii Keynesa- w latach 1930-1936;

• Współtwórca MFW

• Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju

Przykłady nowoczesnej polityki społecznej w ramach ustawodawstwa fabrycznego:

• Anglia

• 1802r. - regulacja zatrudnienia w przemyśle dzieci pozostających na utrzymaniu gminy ( w zasadzie darmowa siła robocza), ograniczenie pracy dzieci w przemyśle bawełnianym i wełnianym do 12 godzin dziennie oraz zakaz pracy w nocy;

• 1833r. - zakaz zatrudnienia dzieci, które nie ukończyły 9 lat, ustalono 8-godzinny dzień pracy dla dzieci w wieku 9-13 lat oraz 12-godzinny dzień pracy dla młodzieży w wieku 13-18 lat;

• 1834r.-ustawa o ubogich - ustalająca opiekę gminy nad bezrobotnymi i ubogimi, postulat stworzenia domów pracy;

• 1842r.- regulacja zatrudnienia w górnictwie, zakaz pracy pod ziemią dla dzieci do 12 lat kobiet;

• 1867r. - prawne określenie czym jest fabryka, co pozwala na rozpoczęcie regulacji zatrudnienia w innych gałęziach przemysłu.

• Stany Zjednoczone

• Lata 1887-1897 wydano 1639 ustaw stanowych dotyczących czasu pracy i płac;

• 24 ustawy o zakazie zatrudnienia w fabrykach dzieci poniżej 14 lat;

• W 21 stanach wprowadzono w zakładach przemysłowych inspekcję sanitarną.

• Francja

• 1813r. - zakaz zatrudnienia dzieci poniżej 10 lat w kopalniach;

• 1894r. - ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych.

• Szwajcaria

• 1877r. - pierwsze w Europie całościowe przepisy o ochronie pracy.

• Austria

• 1889r. -ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych

• Niemcy

• 1839r. - zakaz pracy dzieci poniżej 9 lat w kopalniach i fabrykach, ograniczenie pracy nieletnich do 16 lat do 10 godzin

Powstanie instytucji kontrolnych - „inspekcja pracy”

• 1833r. - Anglia

• 1853r. - Niemcy

• 1874r. - Francja

Początki praktycznej realizacji polityki społecznej - ustawodawstwo socjalne:

1. Reformy społeczne Bismarcka w Niemczech.

• 1883r.- ustawa na wypadek choroby

• 1884r.- ubezpieczenie od wypadków przy pracy

• 1889r. - ubezpieczenie na wypadek inwalidztwa i starości

• 1911r. - jednolita ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych

2. Reformy społeczne w Anglii w latach 1906 - 1914

(Loyd George 1863-1945 powstanie social service state dla rządów liberalnych)

• 1909r. - wprowadzono emerytury dla osób, które ukończyły 70 lat (Old Age Pensions Act), oraz ustawę o „radach branżowych” określających minimum płacy (Trade Board Act)

• 1911r. - ustawa o ubezpieczeniach społecznych - na wypadek choroby, bezrobocia oraz organizacja administracji ubezpieczeń społecznych

3. Reformy społeczne w USA

• 23 września 1932r. - przemówienie wyborcze F.D. Roosevelta o potrzebie ingerencji państwa w rozwiązywanie problemów spowodowanych kryzysem oraz propozycja środków służących przezwyciężeniu kryzysu - New Deal (wielki kryzys przekształcił Amerykę w social serwice state).

Doktrynalne koncepcje rozwoju polityki społecznej:

• SYSTEM DOKTRYNALNY MARKSIZMU- twórcy: K. Marks, F. Engels

Oparty o ideologiczne zasady wolności, równości i braterstwa (najważniejsza- równość).

Fazy rozwoju:

- Socjalizm idealny- postuluje zniesienie polityki społecznej

- Socjalizm realny- m.in. w Polsce reaktywowanie IGS w 1957r. i przekształcenie dawnego ISS w Instytut Pracy.

• SYSTEM DOKTRYNALNY LIBERALIZMU- twórcy: Bismarck, F. D. Rosvelt, J., M. Keynes, J. K. Galbrith, G. Myrdal, W. H. Beveridge.

Oparty o teorię Keynesa i koncepcję państwa dobrobytu (welfare state)oraz zasady wolności, równości i rywalizacji (najważniejsza- wolność).

Fazy rozwoju:

- liberalizm arystokratyczny (od końca XVIII do połowy XIX w.)

- liberalizm demokratyczny (połowa XIX w. do I wojny światowej)

- liberalizm socjalny (współcześnie)

- w tym m.in. neoliberalizm, neokonserwatyzm,

M. Friedman, F.A. Hayek

• SYSTEM DOKTRYNALNY KATOLICYZMU- (społeczna nauka kościoła)- encykliki papieskie- Leon XIII, Jan XXIII, Paweł VI, Jan Paweł II

Nauka opiera się na źródłach materialnych- Pismo Święte, tradycje kościoła i na źródłach formalnych- przeczenie soborów, synodów, encykliki papieskie, kodeks prawa kanonicznego.

Początki polskiej polityki społecznej:

• Fryderyk Skarbek (1792-1866) „ojciec polskiej ekonomi politycznej” wykazywał zainteresowanie problemami polityki społecznej.

• Stanisław Staszic (1755-1826) w 1816r. powołał Towarzystwo Rolnicze Hrubnieszowskie, wzorcową organizację społeczną mającą podjąć kwestię włościańską.

• August Cieszkowski (1814-1894) współtwórca Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk w pracy „ojcze nasz” próbował pogodzić umiarkowany liberalizm z zaangażowaniem państwa w osiągnięcie dobrobytu społecznego (nazywany pierwszym polskim politykiem społecznym)

Pierwsze instytucje analizujące zagadnienia społeczne:

• 1902r.- Muzeum Społeczne

• 1907r.- Towarzystwo Popierania Pracy Społecznej

• 1910r.- Biuro Pracy Społecznej

14.10.2013r.

Wykład nr 3

Twórcy polskiej polityki społecznej:

• Ludwik Krzywicki (1859 - 1941) początkowo związany z rewolucyjnym nurtem ruchu robotniczego, później widzi rozwiązanie kwestii społecznej na drodze ustawodawczej. Od 1921r. dyrektor Instytutu Gospodarstwa Społecznego .

• Wybitni współtwórcy Konstanty Krzeczkowski (1879-1939) i Stanisław Rychliński (1909-1941). IGS prowadził badania zagadnień: życia i pracy robotników, migracje.

Instytut Spraw Społecznych (1931-1939) powołany z inicjatywy zakładów ubezpieczeniowych Kaziimerz Korniłowicz (1892-1939), Edward Strzelecki (1894-1967).

Podejście do problemów społecznych wynikające z orientacji politycznej:

• E. Abramowski- socjalizm bezpanstwowy

• K. Krzeczkowski- socjalizm gminny

• Z. Daszyńska- Golińska- społeczny reformizm

• S. Głąbiński- nurt zachowawczy (orientacja liberalna)

• Ks. A. Szymoński, Ks. J. Piwowarczyk- katolicka myśl społeczno- ekonomiczna

Przykłady początkowego ustawodawstwa socjalnego i okresu międzywojennego:

• Początek 1918r. - powołanie Ministerstwa Zdrowia Publicznego Opieki Społecznej i Ochronie Pracy

• 23.11.1918 - uchwalenie dekretu o 8 godzinnej dniu i 46 godzinnym tygodniu pracy

• 19.12.1918 - ogłoszenie moratorium mieszkaniowego do biedoty, przekształcone

• 16.12.1919 - dekret o ochronie lokatorów

• 11.01.1919 - uchwalono dekret, doprecyzowany ustawą

• 19.05.1919 - w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego robotników

• W lutym 1919 - naczelnik Państwa wydał dekret o obowiązku szkolnym dla dzieci w wieku 7-14 lat

Polityka społeczna w Polsce po II wojnie światowej:

W.Szubert, E.Strzelecki, A.Rajkiewicz!, J.Rossner, L.Frąckiewicz, J.Piotrowski, S. Golinowska, J.Auleytner, M.Kałuj, J.Kroszel

Instytucje i organizacje zajmujące się Polityką społeczną:

• Komitet Nauk o Pracy i Polityce Społecznej Polskiej Akademii Nauk

• Instytut Pracy i Spraw Socjalnych

• Polskie Towarzystwo Polityki Społecznej

Definicje polityki społecznej (wg rożnych autorów):

• Antoni Rajkiewicz- określił politykę społeczną jako:

celową działalność państwa i innych podmiotów w dziedzinie kształtowania warunków życia ludności i stosunków międzyludzkich (1967r.)

• Jan Rosner- pod pojęciem polityki społecznej rozumie:

działalność państwa i organizacji społecznych w dziedzinie kształtowania warunków bytu i pracy zmierzające do optymalnego zaspokojenia indywidualnych i społecznych potrzeb ludności, opartą na zasadzie socjalistycznego egalitaryzmu (1972r.)

• Kazimiesz Secomski- stwierdza, że:

polityka społeczna zmierza do najbardziej efektywnego użycia środków materialnych dla podniesienia poziomu życia ludności i rozbudowy urządzeń socjalnych, przy założeniu finalnym stałego polepszania i korzystnych zmian w zakresie wszechstronnego zaspokajania potrzeb indywidualnych i społecznych (1976r.)

• Wacław Szubert- rozumie politykę społeczną jako:

celowe oddziaływanie państwa, związków zawodowych innych organizacji na istniejący układ stosunków społecznych, zmierzające do poprawy warunków bytu i pracy szerokich warstw ludności, usuwanie nierówności społecznych oraz podnoszenie kultury życia (1976r.)

Nowe definicje polityki społecznej:

• Antoni Rajkiewicz- celem polityki społecznej (jako działalności praktycznej) jest postęp społeczny mierzony poprawą warunków życia ludności oraz doskonaleniem stosunków międzyludzkich (po 1990r.)

! Oficjalnie:

Polityka społeczna- to celowa działalność państwa zmierzająca do łagodzenia negatywnych skutków społecznych kapitalistycznego ustroju pracy.

Cel- kreowanie postępu społecznego, mierzonego poprawą poziomu i jakości życia ludności.

Zakres rzeczowy- określa katalog potrzeb ludzkich (praca, mieszkanie, żywność, kultura, wypoczynek itd.)

Naturalne prawa człowieka do:

-życia

-wolności

-bezpieczeństwa

-równości wobec prawa

Prawa podstawowe w dziedzinach ekonomicznych i społecznych:

-prawo do pracy

-prawo do stopy życiowej zapewniającej zdrowie i dobrobyt

-prawo do płacy za wykonywaną pracę

-prawo do nauki

-prawo do uczestniczenia w życiu kulturalnym

-prawo do wypoczynku i urlopu

Zakres osobowy- całe społeczeństwo

Infrastruktura społeczna- urządzenia służące zaspokajaniu potrzeb

PODMIOTY POLITYKI SPOŁECZNEJ- Wszystkie organy, instytucje i organizacje, których zadaniem jest realizacja celów i zadań polityki społecznej.

Podmioty:

1. międzynarodowe:

• globalne (ONZ)

• regionalne (UE)

• państwo i jego instytucje

• pozapaństwowe (organizacje społeczne)

• zakłady pracy

ONZ- Rada Gospodarczo- Społeczna- utrzymuje kontakty z kolejnymi podmiotami międzynarodowymi:

-Organizacja do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO)

-Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO)

-Organizacja do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO)

-Światowa Organizacja Zdrowia (WHO)

ONZ- Agencje Specjalne (nadzorowane przez Zgromadzenie Ogólne lub Radę Gospodarczo- Społeczną)

-UNICEF- Fundusz Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom

-UNHCR- Urząd Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do Spraw Uchodźców

-WFP- Światowy Program Żywnościowy

-UNFPA- Fundusz Narodów Zjednoczonych do Spraw Działalności Populacyjnej

-UNRISED- Instytut Badawczy Narodów Zjednoczonych dla Rozwoju Społecznego

-WFC- Światowa Rada Żywnościowa

-INCB- Międzynarodowa Rada Kontroli Narkotyków

-Habitat- Ośrodek Narodów Zjednoczonych do Spraw Osiedli Ludzkich

Unia Europejska

• Parlament Europejski- 20 komisji stałych- 4 zajmują się problematyką społeczną:

• Komisja Spraw Socjalnych i Pracy

• Komisja środowiska, zdrowia i ochrony konsumentów

• Komisja ds. młodzieży, kultury, nauki, mediów i sportu

• Komisja ds. kobiet

• Rada Unii Europejskiej- organ ustawodawczy- uchwala dyrektywy i rozporządzenia- są wiążące i wprowadzane do prawa krajowego.

• Komisja Europejska- organ wykonawczy.

• 27 Dyrekcji Generalnych- 5 Dyrektoriat odpowiada za politykę społeczną UE (główne obszary działania- polityka zatrudnienia, wspólny rynek pracy, polityka oświatowa, zdrowotna, migracje oraz komunikacja społeczna)

• Organ doradczy:

• Europejski Komitet Ekonomiczno- Społeczny

• Trybunał Sprawiedliwości UE

• Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich

Modele Polityki Społecznej (Józef Orczyk)

ŹRÓDŁA INTERWENCJI PAŃSTWA:

• państwo występuje jako negocjator w przypadku wystąpienia zagrożeń i konfliktów społecznych (USA, Wielka Brytania- model anglosaski)

• polityka społeczna zapobiega rozruchom i rewolucji społecznej (Niemcy); konflikt między pracą a kapitałem; między związkami zawodowymi a monopolami- model kontynentalny (solidarności pokoleniowej)

• świadczenia społeczne jako środek realizacji określonej doktryny (sprawiedliwości i równości społecznej)- model radziecki

• polityka społeczna pełni rolę kreatywną w zakresie integracji społecznej (kraje skandynawskie)- model zaopatrzeniowy państwa opiekuńczego

Modele Polityki Społecznej (Witold Turnowiecki)

• model marginalny- rynek i rodzina zaspokajająca potrzeby ludzkie, polityka społeczna jest rozwiązaniem doraźnym, świadczenia socjalne zależne od standardu materialnego (USA, Kanada, Wielka Brytania)

• model służebny- polityka społeczna jest dodatkiem do ekonomii, potrzeby zaspokajane wg zasług i wydajności, zaleca się ubezpieczenia prywatne (kraje śródziemnomorskie)

• model instytucjonalny- odpowiedzialność za dobrobyt i bezpieczeństwo ponosi społeczeństwo, powstają instytucje, polityka społeczna ma charakter uniwersalny i spełnia funkcję redystrybucji dochodów (kraje skandynawskie)

• model elementarny- polityka społeczna słabo rozwinięta, silnie rozwinięta działalność charytatywna Kościoła i organizacji, potrzeby społeczne załatwiane na najniższym szczeblu, ingerencja państwa ma charakter uzupełniający i pomocniczy, wspiera ale nie zastępuje inicjatyw oddolnych (kraje śródziemnomorskie).

• model komunalny (wspólnotowy)- propozycja ruchów Zielonych i nowej lewicy; podmiotami pomocowymi są organizacje społeczeństwa obywatelskiego, samopomoc społeczności lokalnych, strategia o charakterze utopijnym (Niemcy, Austria, Holandia)

• model motywacyjny (korporacyjny)- charakterystyczny dla społecznego liberalizmu, socjalnej gospodarki rynkowej; potrzeby zaspokajane wg stażu pracy, zasług i wydajności, obowiązkowe i powszechne ubezpieczenia (Niemcy, Austria, Holandia)

• model państwowo- kolektywistyczny (biurokratyczno- kolektywistyczny)- zbliżony do instytucjonalnego i motywacyjnego; państwo jest głównym podmiotem polityki społecznej, powszechność polityki społecznej (Europa środkowo- wschodnia)

• model konfucjański- bezpieczeństwo socjalne oparte na rodzinie, zakładzie pracy, wspólnocie lokalnej i wolontariacie (Azja wschod

Infrastruktura społeczna- urządzenia służące zaspokajaniu potrzeb:

Infrastrukturą określa się- zarówno zasoby materialne i instytucje powołane do świadczenia określonych usług, jak i takie elementy niematerialne, jak poziom wykształcenia społeczeństwa, jego zdolności do prowadzenia działalności gospodarczej, tradycję.

Infrastruktura- to system urządzeń świadczących usługi niezbędne do funkcjonowania produkcyjnych działów gospodarki: infrastruktura sensu stricte ekonomiczna, świadcząca usługi z zakresu transportu, komunikacji, irygacji, energetyki itd.

Infrastruktura społeczna- to ogół urządzeń niezbędnych do istnienia społeczeństwa w dziedzinie prawa, bezpieczeństwa, ochrony zdrowia, kształcenia, wychowania, kultury itp.

W kształtowaniu infrastruktury społecznej decydujące znaczenie ma podział infrastruktury na następujące podsystemy:

1. Składające się z urządzeń zaspokajających potrzeby ludności w określonych przez definicję infrastruktury dziedzinach

2. Uwzględniające układ zarządzania (zarządzanie przez ministerstwa, przedsiębiorstwa, organizacje społeczne, samorządy)

3. Wyróżniające urządzenia świadczące usługi o charakterze:

• obligatoryjnym, przy organizowaniu tego typu placówek, decydujące znaczenia ma albo liczba zobowiązanych do korzystania (np. szkoły podstawowe) albo do korzystania z których zmuszają określone warunki (placówki ochrony zdrowia)

• fakultatywnym, z których korzystanie jest całkowicie dobrowolne

4. ze względu na rodzaj świadczonych usług

• urządzenia typu podstawowego, które musza być zlokalizowane możliwie blisko miejsca zamieszkania lub miejsca pracy

• urządzenia o charakterze wyspecjalizowanym, zlokalizowane z reguły jedynie w niektórych średnich miastach, centrach województw i makroregionów.

5. wg potrzeb zapewnienia równomierności rozmieszczenia

• lokowane względnie równomiernie na obszarze całego kraju

• związane ze stopniem rozwoju danego regionu

• uzależnione od specyficznych warunków naturalnych danych regionów (np. uzdrowiska)

6. uwzględniające sposób świadczenia usług:

• świadczące usługi stałe (przez całą dobę)

• okresowo (przez kilka godzin dziennie dla grupy korzystających)

• sporadycznie (przez krótki okres dla każdego korzystającego)

7. świadczące usługi jednostkowo (np. placówki służby zdrowia) czy zbiorowo dla grupy osób (np. kino)

8. wg zasad finansowania dzieli się urządzenia na świadczące usługi:

• nieodpłatnie,

• częściowo odpłatnie,

• odpłatnie,

• odpłatnie wg zasad komercyjnych.

Istotne cechy infrastruktury społecznej:

1. długo okres użytkowania obiektów infrastrukturalnych

2. publiczny charakter urządzeń infrastrukturalnych

3. zmienność użytkowników poszczególnych urządzeń, różna w czasie, zależna od charakteru danego urządzenia

4. uzależnienie jakości świadczonych usług od kalifikacji i postaw pracowników zatrudnionych w urządzeniach infrastruktury

5. konieczność dostosowania infrastruktury do warunków miejscowych, do zagospodarowania przestrzennego obszarów

6. występowanie tendencji do stopniowej koncentracji urządzeń infrastruktury, a także do niedofunkcyjności urządzeń zaspokajających potrzeby o charakterze podstawowym w miejscu pracy lub miejscu zamieszkania

7. stopniowa dążność do wyprzedzającego rozwijania urządzeń infrastruktury społecznej w stosunku do planowanej w danym regionie nowej działalności gospodarczej

8. konieczność konsumowania usług infrastruktury w miejscu

9. istotny związek z kształtowaniem się zjawisk demograficznych

Transformacja sfery usług społecznych pociąga za sobą różnokierunkowe następstwa dla społeczeństwa jako całości:

1. równoczesne, silne ograniczenie ilościowej oferty usług tradycyjnych (likwidacja bądź ubożenie placówek) i znacznie słabszy jej wzrost (nowe placówki, nowe źródła finansowania)

2. pojawienie się nowych rodzajów usług, służących nowym potrzebom powstałym na skutek transformacji gospodarki

3. asortymentowe i jakościowe wzbogacenie oferty usług społecznych, związane jednak z komercjalizacją stwarzającą dochodową barierę jej dostępności dla mniej zamożnej części społeczeństwa.

Placówka infrastruktury społecznej może dobrze zaspokajać potrzeby społeczne, jeśli spełnia następujące warunki:

• ma możliwość korzystania z odpowiednich urządzeń

• dysponuje środkami na dobre funkcjonowanie placówki

• może zgrupować zespół kompetentnych pracowników

• jest związane poprzez świadczone usługi z grupą realnych konsumentów.

Pierwsze spisy powszechne ludności na świecie:

1703 r.- Islandia

1749 r.- Szwecja

1769 r.- Dania, Norwegia

1790 r.- USA

Spisy ludności w Polsce:

30.09.1921

09.12.1931

14.02.1946 (spis sumaryczny) dla rozpoznania stanu zaludnienia państwa po II WŚ

03.12.1950

06.12.1960

08.12.1970

07.12.1978

07.12.1988

Maj 2002 r. zrealizowany termin spisu [w latach 90 było dużo migracji ludności. Długa przerwa w spisach. 400 tys ludności mniej niż szacunkowa liczba]

Zasady spisu powszechnego:

-centralizacja

-powszechność

-bezpośredniość

-imienność

-jednoczesność

-wyłączność albo łączność

-statystyczne ujęcie wyników

-regularność i komparatywność

-obowiązek zachowania tajemnicy spisowej

Z dniem 13 lipca 2000 r. została wprowadzona Rozporządzeniem Rady Ministrów Nomenklatura Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NTS) (Dz. U. Nr 58 poz. 685), która została opracowana na podstawie obowiązującej w krajach Unii Europejskiej (Nomenclature of terytorial Units for Statistics (NUTS). Nomenklatura NUTS ma zastosowanie przy zbieraniu, przetwarzaniu i udostępnianiu danych statystycznych

regionalnych w krajach Unii Europejskiej. Stanowi podstawę regionalnych rachunków ekonomicznych, regionalnej statystyki rolnictwa i innych dziedzin statystyki regionalnej. W szczególności jest niezbędna do przeprowadzenia porównań rozwoju społeczno- gospodarczego regionów i podjęcia działań w celu opracowania programów rozwoju regionalnego.

Nomenklatura Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NTS) dzieli obszar kraju na jednostki terytorialne powiązane hierarchicznie na pięciu poziomach, z czego poszczególne poziomy obejmują swym zasięgiem:

-POZIOM 1- obszar całego państwa

-POZIOM 2- województwa (regiony)

-POZIOM 3- podregiony (grupy powiatów)

-POZIOM 4- powiaty

-POZIOM 5- gminy

[Dotychczas dane statystyczne dotyczące województwa śląskiego były prezentowane na poziomach, 2,4 i 5.]

Ludność w mln- 1997 r - 5.849 mln 2007 r.- 6.829 mln

Gęstość zaludnienia 43 50

28.11.2013r.

Wykład nr 4

Podstawowe rodzaje piramid wieku:

Struktura ludności typu:

typu typu typu

wiek progresywnego zastojowego regresywnego (cebulowata)





M K M K M K




60












15

0 charakterystyczna charakterystyczna

dla krajów dla krajów

rozwijających się rozwiniętych

5 form piramid wieku:

• piramida ludności wg. płci i wieku

• struktura dzwonowata

• struktura cebulowata

• struktura szpiczasta (charakterystyczna dla krajów trzeciego świata)




• struktura szpulowata




Prawo echa demograficznego: Jeśli coś w przeszłości wpłynęło na urodzenia ludności w sposób istotny, to przez następne lata widoczny jest ten wpływ. Śladami przyczyny pierwotnej jest np. I wojna światowa, której skutki odczuwalne są przez długie lata.



1915-1920 5 1mln/200tys. 20-25 okres reprodukcyjny







I wojna światowa


1935-1945 10 100 tys.

II wojna światowa


1955-1970 15

1975-1995 20 50 tys.

1995-2020 25

Po 35 roku życia w całej populacji istnieje nadwyżka kobiet nad mężczyznami.

W miastach nadwyżka ta występuje po 25 roku życia, a na wsi po 50.

Współczynnik feminizacji w wybranych krajach (kobiet na 100 mężczyzn)


Łotwa 117 Pakistan 93

Ukraina 117 Indie 94

Białoruś 113 Bangladesz 96

Estonia 117 Turcja 99

Rosja 116


Litwa 114

Węgry 111

Polska 107

Chorwacja 108

Współczynnik urbanizacji w wybranych krajach (% ludności w miastach wg. RS 2010)

Belgia 97,3 Bangladesz 23,4

W. Brytania 89,7

Argentyna 91,4

Niemcy 73,4

Polska 61,5

4.11.2013r.

Wykład nr 5

Największa liczba ludności: Chiny, Indie (wkrótce będą najliczniejszym krajem świata), USA

Chłonność demograficzną wytwarzają miejsca o największej koncentracji ludności.

Największe miasta świata: Karaczi, Szanghaj

Wyznaczniki naturalnego ruchu ludności:

• Małżeństwa

• Rozwody

• Urodzenia

• Zgony

18.11.2013r.

Wykład nr 6

Inny zespół czynników, wpływających na przebieg procesów ludnościowych:

Teoria praw migracji E.G. Ravensteina (angielski badacz, autor pracy The Laws of Migration wydanej w 1885 r):

1. Migracja a odległość- większość migrantów przebywa krótkie odległości. Z większej odległości przyciągają wielkie centra przemysłu czy handlu.

2. Migracja etapowa- centrum migracyjne przyciąga okoliczną ludność, na jej miejsce napływa ludność z dalszych okolic.

3. Przepływ a przepływ powrotny- każdy główny przepływ migracyjny wytwarza przepływ powrotny.

4. Skłonność do migracji- mieszkańcy wielkich miast są mniej skłonni do migracji niż mieszkańcy obszarów wiejskich.

5. Płeć a migracja- stwierdza się przewagę kobiet migrujących na krótkie odległości i przewagę mężczyzn w migracjach zagranicznych.

6. Wpływ postępu technicznego na migrację- rozwój przemysłu, transportu, komunikacji, rozbudowa infrastruktury społecznej i gospodarczej prowadzą do wzrostu migracji.

7. Przewaga motywu ekonomicznego- największy wpływ na migracje ma chęć poprawy warunków bytu, inne przyczyny to złe warunki pracy i zamieszkania, nieatrakcyjny klimat, nieodpowiednie otoczenie społeczne i względy polityczne.




Wykres migracji do krajów Ameryki w latach 1845-1945 (Brazylia, Argentyna, Kanada, Stany Zjednoczone) W latach 18.. chłopi emigrowali przede wszystkim do Brazylii i Argentyny, a w większym stopniu do Stanów Zjednoczonych. W czasie Kryzysu Ekonomicznego największa emigracja do krajów Ameryki Południowej.

Migracje wahadłowe- jeżeli mieszkamy w innym mieście niż się uczymy czy pracujemy to codziennie mamy migracje wahadłowe.

Wg kraju- migracje wewnętrzne i zagraniczne

Wg województwa- migracje w obrębie województwa i poza

Szczególne problemy migracji:

• repatriacja- masowy, zorganizowany powrót do kraju

• remigracja- migracja powrotna do kraju

• deportacja- zesłanie skazanego na przymusowy pobyt

• ekspatriacja- przymusowe lub dobrowolne opuszczenie

• ekstradycja- wydanie obcemu państwu podejrzanego

• persona non grata- wydalenie podejrzanego dyplomaty

Migracje zagraniczne i wewnętrzne w okresie socjalizmu 1946-1950

• Natężenie migracji jest duże

• Emigracja dot. wysiedlenia ludności

• Imigracja dot. przyjazdu i powrotu rodzin do Polski

Istotny ruch wędrówkowy, saldo migracji jest ujemne ok. 1 mln mieszkańców

Miasta w okresie transformacji zmieniają się. Tracą swoją siłę przyciągania ludności.

1988-2009 okres transformacji

• Po integracji z UE rośnie zjawisko migracji

• Imigracja do Polski zwiększyła się w ostatnich latach

2011 największa emigracja Polaków do:

1. Wielkiej Brytanii

2. Niemiec

3. Stanów Zjednoczonych

4. Irlandii

5. Włoch

2011 imigranci

1. Ukraina

2. Niemcy

Trwanie życia w Polsce

Kobiety 80 lat

Mężczyźni 71,3

W Rosji najwyższa różnica wieku pomiędzy kobietami a mężczyznami

24.11.2013r.

Wykład nr 7

Determinanty stopy płodności:

• Czynniki demograficzne (stan i struktura ludności wg. płci i wieku)

• Czynniki biologiczne (płodność biologiczna)

• Czynniki psychologiczne (chęć posiadania potomstwa)

Trwanie życia:

• Przeciętne dalsze trwanie życia- ex- z tablic wymieralności

• Normalne trwanie życia…

• Prawdopodobne trwanie życia jest równe wiekowi…

15-49 wiek rozrodczy w Polsce

10-49 ONZ

15-44 Europa Zachodnia

Płodność= urodzenia/ kobiety w wieku rozrodczym

Współczynnik płodności= urodzenia/ 1000 kobiet

Współczynnik dzietności= suma cząstkowych współczynników płodności (Interpretacja współczynnika płodności: ile dzieci przeciętnie rodzi kobieta w całym wieku rozrodczym)

49

w_dz= ∑ w_{pł, x}

X=15


Współczynnik reprodukcji brutto

49

W_rb= u_k/u * ∑ w_{pł, x}

X=15

Gdzie:

uk- urodzenia żeńskie

u- urodzenia ogółem


Współczynnik reprodukcji netto

49

W_rb= u_k/u * ∑ * L_x w_{pł, x}

X=15

Gdzie:

L- prawdopodobieństwo do życia określonego wieku.

Poziom zastępowalności pokoleń w Polsce jest mniejsze niż 65%. Jest to najgorszy wynik od lat dziewięćdziesiątych.

W_Dz= 1,3350 1,288*

W_Pb=0,6475 0,625*

W _Pn=0,6366 0,617*

Poziom dzietności w Polsce w 2000 r. wskazuje, że pokolenie rodziców, czyli dwie osoby są zastępowane przez 1,3350 dzieci. Jest to reprodukcja znacznie zawężona, bo do poziomu ok. 66%. Innymi słowy pokolenie rodziców jest zastępowane w 2/3 przez pokolenie dzieci

Reprodukcja brutto spadła poniżej 2/3 co oznacza, że jest ona znacznie zawężona i że pokolenie matek jest zastępowane aktualnie przez…

Teoria przejścia demograficznego (na początku b. wysoki poziom urodzeń i zgonów, w fazie II krzywe się rozchodzą, szybciej zmniejsza się umieralność, wolniej spada dzietność, a w fazie III się zbliżają, nawet się mogą przecinać)

Twój-fazowy model przejścia demograficznego obejmuje:

• Faza I społeczeństwo tradycyjne

• Faza II przejście demograficzne (na rysunku stage 2 i stage 3)

• Faza III społeczeństwo nowoczesne

Cztero-fazowy model przejścia demograficznego:

• Faza I- społeczeństwo tradycyjne, na 1 kobietę przypada 6 urodzeń

• Faza II- lata międzywojenne- na 1 kobietę przypada 4,5-6 urodzeń, wydłuża się czas trwania życia, szybki spadek umieralności.

• Faza III- w tej fazie krzywe się zbliżają, na 1 kobietę przypada 3-4,5 urodzeń

• Faza IV- na 1 kobietę przypada poniżej 3 urodzeń, średni poziom życia wynosi 60 lat.

• Można też wskazać na fazę 5, w której widoczne są okresowe przecinania się krzywych- za te okresowe spadki lub wzrosty odpowiedzialne są czynniki zewnętrzne.




Prognozy demograficzne (ludnościowe). Żeby je opracować, trzeba podjąć się przeliczeń, oszacować ile będzie urodzeń i zgonów. Plus wariant migracyjny.

Np. prognoza demograficzna dla Anglii na lata 1935- 2035

1935 40 600 000

1940 40 900 000

1945 40 900 000

1950 40 700 000

1960 39 500 000

1980 34 600 000

2000 28 500 000

2035 ok. 14 000 000

Prognoza demograficzna dla Polski n lata 2003- 2030 (ludność w mln)

2002 38,2

2010 37,9

2020 37,2

2030 35,7

2.12.2013r.

Wykład nr 8

POLITYKA LUDNOŚCIOWA- którą zaczęto przestrzegać jako nieuniknioną działalność na początku XX w.

Ludnościowa polityka- „system świadomych przedsięwzięć, których celem jest wywołanie pożądanych zmian w rozwoju i ruchu ludności.”

• POLITYKA PRONATALISTYCZNA (sprzyjająca zwiększaniu się liczby ludności)

• POLITYKA ANTYNATALISTYCZNA (odwrotność polityki pronatalistycznej-

sprzyjająca zmniejszaniu liczby ludności np. w Chinach 1 dziecko na rodzinę)

• POLITYKA NEUTRALNA (UMIARKOWANA) (polityka jakościowa)

Etapy polskiej polityki ludnościowej:

• lata 1945-1955- okres znacznego przyrostu naturalnego;

• lata 1956-1970- czas ograniczania liczby urodzeń;

• lata 1971-1981- okres polityki pronatalistycznej;

• lata 80- czas stabilizacji poziomu urodzeń;

• lata 90- okres nowej polityki pronatalistycznej, wspieranej doktryną społeczną

kościoła katolickiego.

Światowe konferencje ludnościowe:

• 1952- Bombaj

• 1965- Belgrad

• 1968- Teheran

• 1974- Bukareszt

• 1984- Meksyk

• 1994- Pekin

ELEMENTY (narzędzia) POLITYKI LUDNOŚCIOWEJ:

1. Instrumenty administracyjno- prawne:

• akty prawne promujące produkcję oraz sprzedaż środków antykoncepcyjnych lub

zakazujących je

• wprowadzenie zakazu lub ograniczenia zgody na aborcję

• określenie minimalnego wieku zawarcia małżeństwa

• akty prawne określające możliwości i warunki uzyskania rozwodu

• ochrona prawna kobiety ciężarnej

• prawo do przerw w pracy w związku z dzieckiem (urlop macierzyński, opiekuńczy, wychowawczy)


PILLENKNICK- efekt jaki pojawił się w skali kontynentu po wprowadzeniu pigułki antykoncepcyjnej ok 1960r.








1945 1960

2. instrumenty ekonomiczne:

• wysokość zasiłku macierzyńskiego

• zasiłki rodzinne na dzieci

• zasiłki z tytułu urodzenia dziecka

• zasiłki wychowawcze i warunki ich przyznawania

• ulgi na rzecz rodzin wielodzietnych (w podatku od wynagrodzeń, w opłatach

czynszowych)

• dofinansowywanie usług świadczonych przez żłobki i przedszkola

• zasiłki na dzieci chore i kalekie

• preferencje mieszkaniowe dla rodzin wielodzietnych

• rozwój oświaty i systemu ochrony zdrowia

• stypendia dla dzieci i młodzieży

(Cele ich prowadzenia były jednak inne, bo ukrytym efektem ograniczenie podaży pracy, czyli np. kobieta rodząca troje dzieci 3 razy po 3 lata była wyłączona z rynku pracy (wzrost wydajności pracy)) W Polsce w latach 70 wprowadzono zestaw działań ukrywając ich cel i udało się osiągnąć wzrost dzietności rodzin- polityka pronatalistyczna.

3. Instrumenty wychowawcze, w tym:

• zabieganie o wyższy prestiż społeczny macierzyństwa i rodziny wielodzietnej

• prowadzenie wychowania seksualnego w ramach zajęć szkolnych

• dostęp do literatury z dziedziny życia w rodzinie i seksuologii.

RYNEK PRACY- PODSTAWOWE POJĘCIA:

Rynek pracy- jest kategorią ekonomiczną. Obrazuje kształtowanie się reakcji pomiędzy podażą zasobów pracy, a popytem na te zasoby. Pojęcie rynek pracy odzwierciedla całokształt stosunków wymiennych pomiędzy pracobiorcami (podaż zasobów siły roboczej), a pracodawcami (popyt na zasoby siły roboczej) w związku z wymianą przez pierwszych ich- zdolności do pracy- na płacę świadczoną przez drugich.

Sytuacja na rynku pracy jest kształtowana przez realizowanie polityki gospodarczej. Polityka gospodarcza jest ściśle związana z polityką społeczną. Polityki te pozostają we wzajemnej relacji w kilku możliwych układach, z dominacją jednej z nich, neutralną lub równowagi. Ten ostatni zapewnia zrównoważony rozwój.

PODAŻ ZASOBÓW SIŁY ROBOCZEJ- to określona liczba ludzi w wieku zdolności do pracy, posiadających taką zdolność, gotowa podjąć pracę za oferowaną płacę, w określonym czasie na danym rynku pracy.

Czynniki określające podaż:

• Stopień przyrostu rzeczywistego ludności;

• Relacje ludności w wieku aktywności zawodowej do ludności pozostałej;

• Czas spędzony poza pracą przez jednostki w wieku aktywności zawodowej

(szkoła, armia, więzienie);

• Odsetek kobiet w wieku zdolności do pracy;

• Stopa aktywności zawodowej kobiet zależna od tradycji i zwyczajów panujących

w danym społeczeństwie;

• Ustawowa długość tygodnia pracy;

• Organizacja i wykorzystanie (praca jedno i wielozmianowa);

• Poziom i rodzaj kwalifikacji;

• Koszty zdobycia kwalifikacji;

• Poziom płac realnych;

• Stosunek czasu pracy do czasu wolnego;

• Stosunek emigrantów do imigrantów w wieku zdolności do pracy;

• Poziom konsumpcji przy przeciętnej płacy;

• Dynamika tej konsumpcji;

• Poziom i struktura popytu na siłę roboczą.

POPYT NA ZASOBY SIŁY ROBOCZEJ- to określona liczba ludzi w wieku zdolności do pracy i taką zdolność posiadających, na którą jest zapotrzebowanie przy danej cenie i w określonym czasie ze strony pracodawców.

Czynniki określające popyt:

1. Podstawowe

• Liczba i rodzaj pracodawców;

• Poziom techniki i technologii;

• Sposób zarządzania przedsiębiorstwem.

2. Kosztowo- dochodowe

• Stopień wykorzystania zdolności wytwórczych u pracodawców;

• Relacja przeciętnych płac na rynku pracy do kosztów siły roboczej i dochodów

przedsiębiorstwa;

• Stopa substytucji siły roboczej przez rzeczowe czynniki produkcji;

• Stosunek tej substytucji do dochodów pracodawców;

• Stopa opodatkowania dochodów pracodawców;

• Stopa oprocentowania kredytów inwestycyjnych krótko i długoterminowych;

• Popyt na produkty i usługi pracodawców;

• Udział i znaczenie czarnego rynku pracy;

• Siła i rola związków zawodowych;

• Ustawodawstwo prawne dotyczące organizacji i ochrony pracy.

16.12.2012 r.

Wykład nr 9

ZNACZENIE PRACY

Praca - jest centralną kategorią wszystkich teorii rozwoju społeczno-gospodarczego. Znaczenie pracy zależy od roli jaką ona odgrywa dla jednostki i społeczeństwa.

• Dla jednostki:

• jest źródłem dochodu, czyli środkiem zaspokojenia potrzeb

• źródłem samorealizacji doskonalenia siebie i świata zewnętrznego

• Dla społeczeństwa:

• jest źródłem dobrobytu i bogactwa

• motorem rozwoju społeczno-gospodarczego i ogólnego postępu

Wykonywanie pracy jest związane z jedną z form zatrudnienia. Zatrudnienie spełnia w życiu człowieka określone funkcje:

1. EKONOMICZNĄ (jest czynnikiem wzrostu i pomnażania produktu społecznego)

2. DOCHODOWĄ (jest środkiem uzyskiwania dochodów z pacy, a więc środkiem zaspokojenia potrzeb)

3. SPOŁECZNĄ (jest środkiem zaspokojenia swoistej potrzeby pracy)

Zasoby pracy (zasoby siły roboczej) - rozumie się liczbę osób fizycznych będących w wieku zdolności do pracy i posiadających fizyczną i umysłową zdolność do wykonywania pracy.

Fizyczne rozmiary zasobów pracy zależą od:

• liczby ludności

• struktury ludności wg wieku (zmiany demograficzne zależą od urodzeń i zgonów oraz migracji ludności)

• współczynników aktywności zawodowej

Aktywność zawodowa ludności mierzona jest stosunkiem:



czynni zawodowo lub czynni zawodowo w wieku produkcyjnym

ludność ogółem ludność ogółem w wieku produkcyjnym

Aktywność zawodowa zależy od czynników ekonomicznych i społecznych

Czynniki ekonomiczne:

• efektywny popyt w zasoby pracy

• realny poziom płac

• pozapłacowe źródła dochodów gospodarstw domowych

Czynniki społeczne:

• wzory konsumpcji

• podstawy wobec pracy

• preferowany model rodziny

• tradycja pracy zawodowej kobiet

Z punktu widzenia stosunku do procesu pracy należy wyodrębnić :

• potencjalne zasoby siły roboczej

• realne zasoby siły roboczej

Potencjalne zasoby siły roboczej = ogólne zasoby siły roboczej = zasoby siły roboczej brutto

obejmują:

1. Ludność w wieku zdolności do pracy (tj. ludność w wieku produkcyjnym = podstawowe zasoby siły roboczej) pomniejszone o osoby trwale niezdolne do pracy

2. Ludność pracującą, która nie osiągnęła jeszcze lub przekroczyła umowne granice wieku produkcyjnego

Wzrost potencjalnych zasobów siły roboczej ma charakter tylko demograficzny.

Ludność czynna zawodowo (pracująca) powiększona o liczbę ludności zdolną do podjęcia pracy w krótkim okresie oraz zarejestrowanych poszukujących pracy (bezrobotni) - stanowi ludność aktywną (realne zasoby siły roboczej)

Przyrost realnych zasobów siły roboczej zależy zarówno od czynników demograficznych jak i od zmian współczynnika aktywności zawodowej ludności.

Wśród ludności w wieku zdolności do pracy znajdują się osoby:

• Czynne zawodowo

• Bierne zawodowo

Osoby bierne zawodowo w określonej sytuacji mogą podjąć pracę - stanowią zatem zasoby pracy możliwe do wykorzystania.

Wśród biernych zawodowo znajdują się osoby:

• Bierne z wyboru - nie wykazujące chęci do podjęcia pracy

• Bierne przymusowo - aktywnie poszukujące pracy i nie mogące jej znaleźć (bezrobotni)

Wielkość zasobów pracy zależy od liczby aktywnych zawodowo, od odległości czasu pracy oraz od przeciętnej intensywności pracy. Na wielkość podaży zasobów pracy wpływają zatem obok czynników demograficznych także czynniki ekonomiczne i psychospołeczne.

Podaż zasobów pracy ma określoną strukturę jakościową (zróżnicowane kwalifikacje). Struktura ta zmienia się pod wpływem różnych czynników, m.in. zmian strukturalnych w gospodarce i reform systemu edukacji.

SYTUACJA NA RYNKU PRACY

W relacjach między podażą i popytem na zasoby pracy istnieją dwie możliwości

1. Względna równowaga (stan pełnego zatrudnienia)

2. Brak równowagi dynamicznej pomiędzy tymi wielkościami

Zachowanie równowagi występuje gdy:

1. Podaż zasobów pracy przewyższa popyt (bezrobocie)

Jeżeli przyczyną jest sytuacja demograficzna równowagę można próbować osiągnąć poprzez zastosowanie pasywnych środków rynku pracy:

• Wcześniejsze emerytury

• Zwiększenie zatrudnienia przez podział istniejących stanowisk pracy itp.

Jeżeli przyczyną jest zbyt mała chłonność gospodarki należy zastosować instrumenty polityki gospodarczej:

• Wzrost inwestycji

• Wzrost eksportu

• Ożywienie popytu konsumpcyjnego itp.

2. Popyt na siłę roboczą przewyższa podaż (sytuacja hipotetyczna, rzadko występująca)

Do równowagi prowadzi racjonalizacja zatrudnienia, likwidacja nadmiernego zatrudnienia lepsze wykorzystanie czasu pracy i kwalifikacji.

Jednym z podstawowych celów polityki gospodarczej państwa jest dążenie do stanu pełnego zatrudnienia.

PEŁNA ZATRUDNIENIE - „to szczególny stan równowagi rynku pracy lub taki poziom zatrudnienia w gospodarce, który wyklucza bezrobocie jako zjawisko trwałe i strukturalne, nie wyklucza natomiast bezrobocia frykcyjnego i przejściowego”

Trudny do uniknięcia poziom bezrobocia frykcyjnego i przejściowego występuje w każdej gospodarce. Nazywamy go naturalną stopą bezrobocia.

Dopuszczalna stopa bezrobocia, przy której mamy do czynienia z pełnym zatrudnieniem jest niejednoznaczna. Za naturalny uważano w latach 50-tych, 60-tych poziom 3-4% i 7% w latach 80-tych a w krajach rozwiniętej gospodarki rynkowej. Według M. Kałaja optymalny model pełnego zatrudnienia występuje prze bezrobociu na poziomie 2-3%. W Polsce za naturalną stopę bezrobocia można by uznać poziom 3-5% czyli 500-700 tys. bezrobotnych.

Polityka gospodarcza dąży do stanu równowagi na rynku pracy, gdzie może występować bezrobocie frykcyjne, krótkoterminowe, natomiast nie powinno się dopuszczać bezrobocia masowego, strukturalnego, długookresowego.

Wiele krajów gospodarki rynkowej osiągnęło poziom pełnego zatrudnienia - stopa bezrobocia nie przekracza tam bezpiecznego poziomu bezrobocia frykcyjnego.

Wykres bezrobocia w Polsce od roku 90 w latach transformacji.

13.01.2014r.

Wykład nr 10

BEZROBOCIE

Definicja bezrobocia:

M. Olędzki- „bezrobocie określa sytuację w której popyt na siłę roboczą jest mniejszy od jej podaży, … na rynku pracy występuje wolna siła robocza, nie znajdująca możliwości zatrudnienia. Za bezrobotną uznaje się osobę zdolną do pracy pozostającą przymusowo w bezczynności zawodowej- Bezrobocie jest równoznaczne z całkowitym brakiem możliwości zarobkowych

Według A. Rajkiewicz - … większa lub mniejsza liczba osób zdolnych do pracy i poszukujących pracy nie znajduje zatrudnienia… bezrobocie a charakter przymusowy, ale nie dobrowolny

Literatura zagraniczna definiuje bezrobocie, jako stan, w którym jest brak możliwości pracy za wynagrodzeniem dla zdolnych i chętnych do pracy, których egzystencja zależy od otrzymywania dochodów z pracy

Bezrobocie jest określonym stanem rynku pracy, w którym podaż realnych zasobów przewyższa popyt, co nie jest jednoznaczne z wyższą biernością zawodową.

Bierność zawodowa jest pojęciem szerszym, bowiem oprócz bezrobotnych obejmuje także osoby niepracujące z wyboru. o definicje pytał nie będzie !!!

Rodzaje bezrobocia

Tradycyjnie wyróżnia się cztery rodzaje bezrobocia:

• KONIUNKTURALNE- spowodowane cyklicznością rozwoju gospodarczego pojawiające się w fazie recesji a w okresie koniunktury może być zlikwidowane

• STRUKTURALNE- wynika z niedopasowania rozmiarów i struktury popytu gospodarki na siłę roboczą do rozmiarów i struktury jej podaży. Może oznaczać także geograficzne niedopasowanie podaży do popytu. Czasami traktuje się je, jako bezrobocie technologiczne- akcentując wpływ postępu technologicznego, jako źródła jej powstania

• FRYKCYJNE- związane z naturalną ruchliwością zatrudnionych. jest cecha każdej gospodarki występuje stale a jego struktura kwalitatywna się zmienia

• SEZONOWE- występuje jednocześnie w niektórych gałęziach gospodarki zależnych od produkcji sezonowej

Ze względu na czas trwania wyodrębnia się bezrobocie:

• KRÓTKOOKRESOWE- kiedy czas poszukiwania pracy nie przekracza trzech miesięcy

• ŚREDNIOOKRESOWE- jeśli trwa dłużej niż trzy miesiące pojawia się chroniczne średniookresowe

• DŁUGOOKRESOWE- a jeśli trwa ponad rok przekształca się w bezrobocie chroniczne długookresowe

Ta klasyfikacja czasu trwania pozwala wyodrębnić dwa podstawowe typy bezrobocia:

• FRYKCYJNE- naturalne w każdej gospodarce, nieuniknione i społecznie akceptowalne, jako krótkookresowe

• CHRONICZNE- długookresowe trwające ponad rok, niepożądane, patologiczne, powodujące straty ekonomiczne i społeczne

Celem polityki gospodarczej państwa jest niedopuszczenie do przekroczenia bezrobocia frykcyjnego a więc niedopuszczenie do pojawienia się bezrobocia chronicznie długookresowego.

W literaturze światowej wyróżnia się z punktu widzenia nurtów myśli ekonomicznej bezrobocie:

• dobrowolne- KLASYCZNE

• przymusowe- KEYNSOWSKIE

MIERNIKI BEZROBOCIA

Problemem przy badaniu bezrobocia jest właściwa identyfikacja danych statystycznych. Wykorzystuje się dwa podstawowe źródła gromadzenia informacji statystycznych na temat bezrobocia:

1. Bieżąca rejestracja bezrobotnych w odpowiednich agencjach- w Polsce w Urzędach Pracy. Trudność w badaniach porównawczych bezrobocia sprawia definicja bezrobocia. Polska definicja jest rozbudowana i może się zmieniać wraz z nowelizacją prawa. Międzynarodowa definicja bezrobocia uważa, że:

„są to osoby niepracujące jednak aktywnie poszukujące pracy i zarazem gotowe do jej podjęcia”

2. Badanie ankietowe siły roboczej ( w Polsce znane, jako Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności- BAEL). Badanie to obejmuje nie tylko bezrobotnych, lecz wszystkie kategorie ludności na rynku pracy. Nadaje się do porównań międzynarodowych

MIERNIKIEM NATĘŻENIA ZJAWISKA BEZROBOCIA JEST STOPA BEZROBOCIA. Jest ona liczona jako:




Wartość w mianowniku dotyczy osób pracujących i bezrobotnych łącznie.

DRUGIM MIERNIKIEM BEZROBOCIA JEST RELACJA INFORMUJĄCA O REALNYCH MOŻLIWOŚCIACH ZNALEZIENIA PRACY:




Analiza obu tych mierników daje podstawę do oceny sytuacji na rynku pracy.

Nie brak jednak krytyki tak stosowany obecnie metod pomiaru bezrobocia. Informacje o stopie bezrobocia podchodzą z dwóch źródeł i mogą się znacznie różnić. Wynika to z odmiennej metodologii badania. Jedną wartością jest stopa obliczana na podstawie danych urzędów pracy (bezrobocie rejestrowane). Drugą informacją jest stopa bezrobocia (większa) obliczona na podstawie BAEI. Dlatego w literaturze stosowane są także INNE MIERNIKI:





Miernik ten można nazwać zmodyfikowaną stopą bezrobocia i używać, jako parametru uzupełniającego, zwłaszcza w Polsce gdzie liczba pracujących w rolnictwie indywidualnym jest znaczna.

INNĄ PROPOZYCJĄ JEST:


Gdzie w mianowniku znajduje się ludność w wieku produkcyjnym. Można także obliczać cząstkowe wskaźniki bezrobocia według wieku, płci, wykształcenia itp.

EKONOMICZNE I SPOŁECZNE SKUTKI BEZROBOCIA

Ściśle powiązanie ekonomicznych i społecznych skutków bezrobocia wynika z dualizmu zatrudniania. Zatrudnienie spełnia zarówno funkcję ekonomiczne jak i społeczne.

Nadmierne zatrudnienie podobnie jak bezrobocie narusza tą jedność, co odbija się negatywnie na jednostkach:

• indywidualne koszty ekonomiczne i społeczne

jak i na efektywność gospodarowania:

• ekonomiczne i społeczne skutki bezrobocia jakie ponosi gospodarka

Ekonomiczne i społeczne skutki bezrobocia można rozpatrywać z dwóch punktów widzenia:

• JEDNOSTKI dotkniętej bezrobociem (mówimy wówczas o indywidualnych kosztach bezrobocia)

• MAKROEKONOMICZNEGO tj. społeczeństwa

Indywidualne koszty bezrobocia to koszty, które ponosi osoba bezrobotna i jej rodzina w związku z utratą pracy. Można te koszty podzielić na:

• ZWIĄZANE Z UTRATĄ PRACY (obniżenie poziomu życia, rezygnacja z podstawowych potrzeb- odnowa biologiczna, edukacja, kultura, spadek kwalifikacji- grozi to dziedziczeniem bezrobocia)

• NATURY PSYCHOSPOŁECZNEJ (stres związany z degradacją pozycji społecznej, wzrost konfliktów w rodzinie, spadek autorytetu, kłopoty wychowawcze, rozwody, utrata tożsamości, skłonności do samobójstw)

• ZDROWOTNE (zwiększenie podatności na choroby, większa umieralność)

Indywidualne koszty bezrobocia rosną wraz z trwaniem bezrobocia. Po kilku latach bezrobocia koszty te są nieodwracalne.

Makroekonomiczne koszty bezrobocia to koszty ekonomiczne i społeczne jakie powoduje bezrobocie długookresowe i masowe. Można je podzielić na:

1. UTRACONYCH MOŻLIWOŚCI

2. FISKALNE

3. SPOŁECZNE

Ad1. Bezrobocie powoduje powstanie tzw luki produktu narodowego brutto (PNB). Wielkość dochodu narodowego DN zależy od wielkości zatrudnienia i wydajności pracy. Niewykorzystane części ludzkiego czynnika produkcyjnego obniża realne możliwości produkcyjne gospodarki w stosunku do jej potencjalnych możliwości.

Luka PNB jest to różnica między potencjalną wartością PNB(możliwą do uzyskania przy pełnym zatrudnieniu), a rzeczywistym PNB (osiągniętym w danych warunkach przy istniejącym bezrobociu). Są to koszty utraconych możliwości.

Dodatkowo niewykorzystanie potencjalnych możliwości produkcyjnych przy bezrobociu przekraczającym naturalną stopę bezrobocia możne spowodować procesy stagflacyjne (długotrwałe utrzymywanie się wysokiej stopy bezrobocia w warunkach wysokiej inflacji).

Wywołana bezrobociem luka PNB może:

• w krótkim okresie obniżać efektywność funkcjonowania gospodarki

• w długim okresie spowodować zaburzenia równowagi gospodarczej, powstanie dysproporcji strukturalnych i destrukcji funkcjonalnej systemu gospodarczego.

Wzrost stopy bezrobocia powoduje przesuwanie wytworzonych przez aktualnie pracujących środków na utrzymywanie bezrobotnych, którzy niczego nie wytwarzają. Ta redystrybucja dochodu narodowego (przy określonej społeczno-zawodowej strukturze obciążeń demograficznych ludności w wieku produkcyjnym) zaburza wtórny podział dochodu narodowego, ogranicza środki na akumulacje i inwestycje oraz redukuje możliwości wzrostu gospodarczego.

Ad2. Fiskalne koszty bezrobocia definiuje jako:

„sumę wydatków i zmniejszonych przychodów”

powstającą w budżetach publicznych. Punktem wyjścia obliczania kosztów fiskalnych jest wynagrodzenie brutto. Bezrobotny mógłby je otrzymywać gdyby pracował a wynikające z niego odpisy podatkowe składki ubezpieczeniowe (od bezrobocia, rentowe, chorobowe) wpływałyby do budżetów publicznych. Do sumy strat wynikających z bezrobocia dochodzą wydatki ponoszone na zasiłki i zapomogi, a także składki płacone na rzecz bezrobotnych, a przeznaczone na ubezpieczenia rentowe i chorobowe. Koszty fiskalne utrudniają osiągnięcie obniżki deficytów budżetowych

Ad.3 Poza wymienionymi wymiernymi kosztami, społeczeństwo w całości ponosi niewymierne, trudne do oszacowania koszty społeczne związane z degradacją społeczną i moralną ich stanem zdrowia i ubóstwem.

SYSTEMY ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO BEZROBOTNYCH

Celem polityki społeczno-gospodarczej państwa jest pełne zatrudnienie. W przypadku występowania bezrobocia państwo zobowiązane jest do zabezpieczenia bezrobotnym przynajmniej minimum socjalnego. Na taką ewentualność utworzono system świadczeń na wypadek bezrobocia.

System ten jest socjalną ochroną bezrobotnych przed skutkami utraty pracy, a ponadto elementem aktywnej państwowej polityki zatrudnienia. Takie znaczenia ma poziom świadczeń który zapewnia bezrobotnym pewien niewielki poziom dochodu ale równocześnie nie zachęca do wyboru statusu bezrobotnego.

Świadczenia na wypadek bezrobocia można podzielić na:

• świadczenia o charakterze obligatoryjnym (zaspokajane poprzez system ubezpieczenia od bezrobocia )

• świadczenia uznaniowe (udzielane z funduszy pomocy społecznej)

Świadczenia obligatoryjne to głównie zasiłki, które rekompensują brak wynagrodzenia z pracy a także są podstawą uzyskania świadczeń uzupełniających, zabezpieczających bezrobotnych na wypadek choroby, inwalidztwa, starości oraz macierzyństwa.

Świadczenia dla bezrobotnych spełniają dwie funkcje:

• dochodową

• motywacyjną

Między tymi funkcjami może występować pewna sprzeczność. Zasiłek ma być określony na poziomie zbliżonym do dotychczasowych dochodów z pracy- funkcja dochodowa. Równocześnie ma być na tyle niski, aby motywować do aktywnego poszukiwania pracy- funkcja motywacyjna. Kompromis między tymi funkcjami osiąga się poprzez kształtowanie odpowiedniej wysokości zasiłku.

Znane są w tym zakresie trzy stosowane metody:

• relatywnie niski poziom zasiłku 50-60% płacy przeciętnej z ostatnich trzech miesięcy co zachęci do poszukiwania pracy

• bezrobocie uznaje się za zjawisko przejściowe dlatego wydłużenie okresu bezrobocia powoduje obniżenie zasiłku a zatem zwiększa się motywacja do poszukiwania pracy (np. 70% płacy przez pierwsze 3 miesiące a potem obniżenie zasiłku do 40-50%)

• ograniczenie w czasie do wypłacania zasiłku do np. 6 miesięcy

W rozwijających krajach kapitalistycznych istnieją dwa systemy zasiłków:

• pierwszy nazywany również dualny, polega na wypłaceniu zasiłku z ubezpieczenia od bezrobocia przez ograniczony czas oraz dodatkowego zasiłku bez ograniczeń czasowych finansowego z budżetu państwa (Wielka Brytania)

• drugi polegający na uzupełnieniu zasiłków z ubezpieczenia od bezrobocia funduszami pomocy społecznej

Ze względu na charakter prawny świadczeniodawcy można wyróżnić:

1. SYSTEMY OBOWIĄZKOWEGO UBEZPIECZENIA OD BEZROBOCIA. Ubezpieczonym przysługują świadczenia:

• zasiłku pieniężnego

• pomoc lekarska

• pomoc w uzyskiwaniu zatrudnienia

2. SYSTEM DOBROWOLNEGO UBEZPIECZENIA OD BEZROBOCIA ( w tym związkowe kasy ubezpieczenia od bezrobocia często dofinansowane z budżetu).

3. SYSTEMU ŚWIADCZEŃ UZUPEŁNIAJĄCYCH Z TYTUŁU BEZROBOCIA przewidywane w układach zbiorowych niektórych grup pracowników. Są wypłacane niezależnie od świadczeń obowiązkowego ubezpieczenia od bezrobocia.

Powyższe systemy są uzupełniane przez świadczenia z pomocy społecznej o charakterze fakultatywnym należne z tytułu ubóstwa.

Świadczenia dla bezrobotnych są regulowane przepisami prawa. Ustawodawstwo to jest zgodne z konwencjami MOP. System ochrony dla bezrobotnych przewidziany konwencjami obejmuje osoby które stały się bezrobotne wbrew własnej woli.

Zadania publicznych służb zatrudnienia:

W 1999 roku zmianie uległo funkcjonowanie instytucji obsługujących rynek pracy. Urząd Pracy przestały funkcjonować jako wydzielona administracja specjalna i przeszły do kompetencji samorządów. Działają jednak także w oparciu o poprzednio wydane rozporządzenia.

Ustawa z 14 grudnia 19994 reguluje organizację rad zatrudnienia na trzech szczeblach:

• centralnym,

• wojewódzkim,

• powiatowym.

Podobna jest struktura hierarchiczna Urzędów Pracy od szczebla Krajowego Urzędu Pracy poprzez urzędu wojewódzkie, rejonowe (grupy powiatów) do powiatowych.

Rady zatrudnienia wspierające działania urzędów pracy, administracji rządowej i samorządów a społecznymi organami opiniodawczo-doradczymi do spraw zatrudnienia instytucji przy których działa.

Naczelna Rada Zatrudnienia- Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej:

• wojewódzkie rady zatrudnienia marszałków województw

• powiatowe rady zatrudnienia starostów

Rady wojewódzkie i powiatowe m.in. oceniają gospodarkę środkami Funduszu Pracy i opiniują kryteria przyznawania pożyczek z tego funduszu.

Członków Naczelnej Rady Zatrudnienia powoduje Minister Członków wojewódzkich rad zatrudnienia powołuje marszałek sejmu. Członków powiatowych rad zatrudnienia powołuje starosta.

Wielkość rad zatrudnienia jest różna.

Wojewódzkie rady zatrudnienia składają się z 15 osób powołanych spośród:

• związków zawodowych

• izb rolniczych

• organizacji pracodawców

• województw oraz jednostek samorządu

Powiatowa rada zatrudnienia składa się z 12,16 lub 24 osób powołanych spośród:

• związków zawodowych

• izb rolniczych

• organizacji pracodawców

• samorządu terytorialnego

Do kompetencji rad należą szczególnie zagadnienia np. Naczelna Rada Zatrudnienia miedzy innymi opiniuje kandydatów na stanowisko prezesa Krajowego Urzędu Pracy i wnioskuje o jego odwołanie.

Kadencja Rad Zatrudnienia trwa 4 lata. Funkcje w Naczelnej Radzie Zatrudnienia są sprawowane wymiennie przez przedstawicieli poszczególnych uczestników rady przez okres 1 roku. Przewodniczący rad terenowych na pełną 4 letnią kadencje wyznacza marszałek województwa lub starosta.

Instytucje, które powołano dla usprawnienia przepływu informacji o wolnych ofertach pracy nazywane są publicznymi służbami zatrudnienia. Pracownicy tych służb mają status urzędników państwowych.

Biura takie zostały utworzone na zlecenie MOP konwencja nr 2 z 1919 roku. Na tej podstawie powstały publiczne, bezpłatne biura pośrednictwa pracy, pozostające pod kontrolą państwa.

Konwencja nr 83 MOP z 1948 zobowiązywała państwa ratyfikujące do utrzymania publicznej, bezpłatnej służby zdrowia pozostającej pod kontrolą państwa.

Służby zatrudnienia realizują zadania wynikające z celów polityki zatrudnienia i celów polityki gospodarczej państwa.

Do podstawowych funkcji publicznych służb zatrudnienia zalicza się :

• pośrednictwo pracy (rejestracja osób poszukujących pracy i wolnych miejsc pracy a następnie kojarzenie ofert pracy z bezrobotnymi)

• pośrednictwo pracy i poradnictwo zawodowe między innymi wspomaganie grup specjalnej troski, bezrobotnych długookresowych, niepełnosprawnych, bezrobotną młodzież, osób starszych, które utraciły pracę i pozostają bez uprawnień emerytalnych.)

• świadczenia popierające kształcenie, dokształcanie, i rehabilitację zawodową

• funkcje informacyjną i analityczną

• wspieranie programów specjalnych związanych z tworzeniem nowych miejsc pracy

• ustalenie uprawnień do zasiłku i wypłacanie zasiłku

• czasami te służby mają także inne funkcje, np. promowanie rozwoju regionalnego

Efektywność działania służb zatrudnienia zależy od ich kadr. Dobór do tych instytucji powinien opierać się na wysokich kwalifikacjach i określonych cechach osobowości.

służby zatrudnienia reagują na negatywne skutki bezrobocia natomiast nie potrafią działać perspektywicznie na rynku pracy. Nie wypełniają praktycznie celów aktywnej polityki państwa w zakresie zmniejszania bezrobocia.

20.01.2014r.

Wykład nr 11

Wskaźnik zatrudnienia według województw w 2011r. (mapa)

Wielkopolskie ok. 50%

Stopa bezrobocia według województw w 2011r. (mapa)

Wielkopolskie 10,9%, Warmińsko-mazurskie - najwyższa stopa

Pracujący, bezrobotni i bierni zawodowo (wykres)

Pracujący - więcej mężczyzn (m 79838,4/6437,3 k)

Bierni zawodowo - więcej kobiet (m 8699,5/5762,4 k

Liczba biernych zawodowo ok. 14mln

Bezrobotni (m 1137,8/1007,8 k)

ŚRODKI I PROGRAMY PRZECIWDZIAŁANIA BEZROBOCIU

Sposobem walki z bezrobociem jest usunięcie przyczyn, czyli kryzysu gospodarczego. Skutecznym sposobem zwalczania bezrobocia w Polsce może być:

• przełamanie recesji

• ożywienie gospodarcze

• zwiększenie popytu n pracę

Służyć temu mogą programy makroekonomiczne związane z funkcjonowaniem całej gospodarki:

• pobudzenie procesów gospodarczych

• pobudzenie inwestycji

• wielkie programy narodowe (program budownictwa mieszkaniowego, program budowy autostrad, roboty publiczne na wielką skalę)

• rozwój szkolenia zawodowego na wielką skalę

Środki i programy przeciwdziałania bezrobocia, jako politykę rynku pracy zgodną z definicją OECD, dzielimy na:

• aktywne

• pasywne

Aktywne środki rynku pracy służą zwiększeniu zatrudnienia poprzez:

• tworzenie nowych miejsc pracy

• szkolenie zawodowe bezrobotnych

• rehabilitację zawodową

• zatrudnienie ludzi niepełnosprawnych

Niestety obecnie na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu przeznacza sięjedynie od 5-13% Funduszu Pracy.

Aktywne środki przeciwdziałania bezrobociu służą utrzymaniu istniejących stanowisk pracy oraz zwiększeniu zatrudnienia produkcyjnego poprzez tworzenie nowych miejsc pracy, szkolenia zawodowe bezrobotnych i doskonalenie systemu pośrednictwa pracy.

Do aktywnych środków przeciwdziałania bezrobociu zalicza się obecnie:

• pośrednictwo pracy

• pośrednictwo zawodowe

• szkolenia, przekwalifikowanie zawodowe bezrobotnych

• tworzenie dodatkowych miejsc pracy

• prace interwencyjne

• roboty publiczne

• pożyczki dla bezrobotnych na działalność gospodarczą na własny rachunek

• pożyczki dla zakładów pracy (pracodawców)

• dopłaty dla pracodawców zatrudniających bezrobotnych

• upusty w podatkach dla pracodawców uruchamiających nowe stanowiska pracy

• wspieranie działalności klubów pracy

• realizowanie programów specjalnych

Szczególny charakter wśród aktywnych metod przeciwdziałania bezrobociu mają prace subwencjonowane do których zalicza się prace interwencyjne i roboty publiczne.

Kryteriami wyróżniającymi wymienione formy są m.in.:

• dofinansowanie miejsc pracy z funduszów państwowych

• czasowy lub sezonowy charakter płac

• zatrudnienie w celu wykonania określonego zadania zespołowego

• przeciwdziałanie negatywnym skutkom bezrobocia długookresowego

Prace interwencyjne są klasycznym instrumentem walki z bezrobociem przy stosunkowo niskich kosztach, ponieważ:

• powstają nowe miejsca pracy, co daje szansę na stałe zatrudnienie

• ogranicza bezrobocie

• daje się tymczasowe zajęcie bezrobotnym

• wyzwala się bezrobotnych z psychicznej depresji

Oczywiście istnieją też mankamenty tego narzędzia polityki rynku pracy:

• sztuczny popyt

• wykorzystywanie środków budżetowych

• wykorzystywanie taniej siły roboczej

• budzenie nieuzasadnionych nadziei na stałą pracę

Rady zatrudnienia inicjują i częściowo finansują prace interwencyjne, rozumiane jako zatrudnienie w czasie nie przekraczającym 6 miesięcy.

Roboty publiczne należą do coraz ważniejszych form przeciwdziałania bezrobociu. Zasadnicze funkcje tej formy realizacji polityki zatrudnienia to głównie:

• zmniejszenie liczby bezrobotnych z niższym stopniem wykształcenia

• aktywizacja tych grup zawodowych, które mają największe kłopoty z uzyskaniem stałego zatrudnienia

Dla osób długotrwale bezrobotnych udział w robotach publicznych oznacza uzyskanie ponownego prawa do zasiłku. Roboty publiczne to prace wykonywane przez bezrobotnych zatrudnionych w okresie nie dłuższym niż 12 miesięcy. Mają być organizowane przez organ gminy i służyć rozwojowi społeczno-gospodarczemu regionu. Decyzje o organizacji i dofinansowaniu z Funduszu Pracy podejmuje kierownik Urzędu Pracy.

Aktywna polityka przeciwdziałania bezrobocia obejmuje trzy wzajemne powiązane współzależne zasady:

1. Prymat pracy nad bezrobocie (prymat wszelkiej pracy stałej, czasowej w pełnym …

2. Prymat dochodu z pracy nad zasiłkiem - instytucjonalne warunki koordynacji całokształtu działań przewidzianych w programie

3. Prymat szkolenia nad bezrobociem - przedsięwzięcia aktywnej polityki rynku pracy

Środki pasywne zmierzają do:

• Obniżenia podaży siły roboczej lub

• Osłabienia jej presji przez podział istniejących miejsc pracy między większą liczbę zatrudnionych

• Obniżenie wieku emerytalnego oraz

• Wydłużenie okresu obowiązkowego kształcenia młodzieży

Pasywne formy przeciwdziałania bezrobocia to:

• Zasiłki dla bezrobotnych wraz ze składkami na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne itp.

• Jednorazowe odprawy dla odchodzących z pracy

• Skracanie czasu pracy

• Dzielenie miejsc pracy - job sharing

• Dzielenie czasu pracy - work sharing

• Opieka społeczna i jej świadczenia

• Skracanie wieku emerytalnego

• Zasiłki i świadczenia przedemerytalne

Efektywnym sposobem redukcji bezrobocia jest:

• Rozwój usług

• Rozbudowa infrastruktury

• Ochrona środowiska

Poprawa zdolności adaptacyjnej pracowników i bezrobotnych wynika ze wzrostu ich kwalifikacji. Jest to najtańsza i najefektywniejsza forma przeciwdziałania bezrobocia. Należy zachęcać przedsiębiorców do współfinansowania poprawy kwalifikacji poprzez dofinansowanie szkoleń z Funduszu Pracy do 50% kosztów szkolenia oraz możliwość wliczenia pozostałych opłat w koszy przedsiębiorstwa. (nie trzeba notować)

GLOBALNY RYNEK PRACY

Wybór działań europejskich z przełomu 1997/98r.

W czerwcu 1997r. w ramach Traktatu Amsterdamskiego przyjęto Europejską Strategię Zatrudnienia

Na nadzwyczajnym szczycie w Luksemburgu w listopadzie 1997 r. przyjęto zasadę wspólnej koordynacji narodowych programów polityki zatrudnienia.

Zgodnie z Rezolucją z 15 grudnia 1997r. kraje członkowskie (UE) zobowiązane zostały do corocznego opracowania Narodowych Planów Działania na Rzecz Zatrudnienia (National Action Plan for Employment)

Podejmowane są też międzynarodowe programy przeciwdziałania bezrobociu. Na szczycie państw G-8 22 lutego 1998 r. w Londynie przyjęto program walki z bezrobociem i tworzenia nowych miejsc pracy, składający się z następujących kierunków działań:

• Ustanowienie trwalej i stabilnej polityki makroekonomicznej

• Reformę strukturalną rynku pracy, produkcji i rynku kapitałowego

• Wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw

• Wspieranie zatrudnienia szkolnictwa i przygotowania zawodowego młodzieży, długotrwale bezrobotnych osób niepełnosprawnych i samotnych matek.

Z czego żyją dorośli Polacy? (diagram kołowy)

38% - utrzymywani bezpośrednio przez pracujących

29,8% - utrzymywani przez państwo (emeryci, renciści)

16,6% - pracujący, którzy utrzymują wszystkich pozostałych

11,4% - pracujący utrzymywania z podatków

4,2% - chłopi do których dopłaca państwo

Według stanu na 31.10.2013r. w Śląskiem zarejestrowanych były 203 899 osób. W stosunku do września br. liczba bezrobotnych spadła (wykres)

Bezrobotni według poziomu wykształcenia (diagram)

Rynek pracy w Polsce na tle wybranych krajów UE (wykres)

1. W Polsce zharmonizowana stopa bezrobocia obniżyła się w odniesieniu do pozostałych krajów UE jest stosunkowo niska

2. Istotnym problemem jest sytuacja młodych na rynku pracy

TEST

1. Polityka społeczna wg definicji to:

1. Zespół konkretnych działań podejmowanych przed podmioty polityki społecznej w celu rozwiązania kwestii społecznych

2. Sfera działań podmiotów polityki społecznej mająca na celu kształtowanie godnych warunków życia ludności i poprawy stosunków międzyludzkich

3. Sposób opisywania przez prasę zjawisk społecznych i ekonomicznych

4. Działalność praktyczna parlamentu w zakresie realizacji celów gospodarczych państwa

2. Który z wzajemnych układów polityki społecznej i gospodarczej jest najwłaściwszy:

1. Układ pierwszy - oznacza prymat polityki gospodarczej, która wytwarza, a polityka społeczna, która dzieli

2. Układ drugi - oznacza prymat polityki społecznej, a gospodarka wytwarza takie środki, które pozwalają na zaspokojenie potrzeb społecznych

3. Układ trzeci - obrazuje sytuacje, w której obie polityki realizują własne cele bez wspólnej koordynacji działań

4. Układ czwarty - zakłada współudział obydwu polityk w celu realizowania celu zrównoważonego rozwoju społecznego i gospodarczego

3. Wybierz rzeczywiste przykłady ustawodawstwa fabrycznego w zakresie rozwiązywania kwestii socjalnej:

1. W 1802 r. w Anglii ograniczono czas pracy dzieci w przemyśle bawełnianym i wełnianym do 12 godzin

2. W 1830 r. w Anglii wprowadzono zakaz posiadania przez rodziny więcej niż dwójkę dzieci

3. W 1833 r. w Anglii wprowadzono ustawowy zakaz zatrudniania dzieci, które nie ukończyły 9 lat

4. W 1842 r. w Anglii wprowadzono zakaz zatrudniania pod ziemią dzieci do 12 roku życia

4. Inspekcja pracy powstała w:

1. 1833 w Anglii

2. 1853 w Niemczech

3. 1963 w Polsce

4. 1874 we Francji

5. Pierwszy użył sformułowania POLITYKA SPOŁECZNA:

1. Socjalista liberalny - J. S. Mill

2. Anarchista - M. Bakunion

3. Socjalista drobnomieszczański - J. Ch. De Sismondi

4. Socjalista utopijny - Ch. Fourier

6. Pierwsze założenia Bismarckowskiego systemu ubezpieczeń w Niemczech sformułowano i wprowadzono w życie w:

1. 1855

2. 1883

3. 1899

4. 1914

7. Istnieją doktrynalne koncepcje rozwoju polityki społecznej

1. System doktrynalny marksizmu

2. System społeczno-gospodarczy socjalizmu i komunizmu

3. System doktrynalny liberalizmu

4. Społeczna nauka kościoła

8. Do czołowych teoretyków polskiej polityki społecznej okresu międzywojennego należeli:

1. Ludwik Krzywicki

2. Aleksander Kwaśniewski

3. Konstanty Krzeczkowski

4. Jarosław Kaczyński

{może być jeszcze Rychliński}

9. Podmiotami polityki społecznej są:

1. Władze samorządowe

2. Związki zawodowe

3. Kluby sportowe

4. Hotele i pensjonaty

10. Pierwsza polska instytucja społeczna to:

1. Ministerstwo Polityki Społecznej - 1956

2. IGS - 1925

3. Muzeum Społeczne - 1902

4. Instytut Pracy i Polityki Społecznej - 1960

11. Dekret o 8 godzinnym dniu i 46 godzinnym tygodniu pracy uchwalono:

1. 22 lipca 1945

2. 17 października 1956

3. 1 stycznia 1991

4. 23 listopada 1918

12. Przedstawicielami dyscypliny naukowej polityki społecznej okresu transformacji byli:

1. Antoni Rajkiewicz

2. Andrzej Lepper

3. Lech Kaczyński

4. Lucyna Frąckiewicz

13. Organizatorem XXX Jubileuszowej ogólnopolskiej konferencji naukowej polityków społecznych w 2012 r. będzie:

1. Katedra Ekonomii

2. Katedra Prawa

3. Katedra Polityki Społecznej i Gospodarczej

4. Katedra Finansów i Rachunkowości

14. Infrastrukturą społeczną zarządzają:

1. Ministerstwa

2. Podmioty gospodarcze

3. Samorządy

4. Partie polityczne

15. Uzdrowiska jako element infrastruktury społecznej mogą być zlokalizowane:

1. W dużym mieście

2. W górach

3. Nad morzem

4. W zakładach pracy

16. Istotne cechy infrastruktury społecznej to:

1. Długi okres użytkowania

2. Publiczny charakter urządzeń infrastruktury

3. Konieczność konsumowania usług infrastruktury na miejscu

4. Konieczność dostosowania infrastruktury do zagospodarowania przestrzennego

17. Do źródeł informacji o ludności zaliczamy:

1. Spisy ludności

2. Bieżącą ewidencję ludności

3. Dokumenty ZUS i KRUS

4. Działania kontrolne NIK

18. Cechy charakterystyczne Powszechnego Spisu Ludności:

1. Pełne badanie statystyczne

2. Wykorzystuje dane zawarte m.in. w księgach parafialnych

3. Może być imienny lub sumaryczny

4. Uwzględnia pytanie o rasę i wyznanie

19. Do zasad Spisu Powszechnego zaliczamy:

1. Centralizację

2. Bezpośredniość

3. Imienność

4. Jednoczesność

20. Zasadniczy wpływ na zmiany w strukturze ludności wg wieku wywiera:

1. Ilość urodzeń

2. Ilość zgonów

3. Liczba zawartych pierwszych małżeństw

4. Rozmiary migracji

21. Spośród zjawisk demograficznych, dla polityki społecznej największe znaczenie na skalę potrzeb społecznych, mają:

1. Rozmiary imigracji ze wschodu

2. Informacje o liczbie zawartych małżeństw

3. Urodzenia nieślubne

4. Teoria przejścia demograficznego

22. Które z określeń koresponduje ze znaczeniem współczynników zgonów niemowląt

1. Konsekwencje migracji

2. Społeczne skutki starzenia

3. Syntetyczny miernik poziomu rozwoju cywilizacyjnego

4. Metody pomiaru reprodukcji ludności

23. Wybierz pojęcia kojarzące się z migracjami:

1. Parada Równości

2. Prawa Revensteina

3. Repatriacja

4. Wybory prezydenckie

24. Gęstość zaludnienia na 1 km2 w Polsce wynosi:

1. 95 osób

2. 122 osoby

3. 253 osoby

4. 980 osób

25. Wybierz miasta które liczą powyżej 500 tys. mieszkańców (żadne?!)

1. Katowice

2. Kalisz

3. Sopot

4. Cieszyn

26. W którym z wymienionych krajów występuje najniższy współczynnik feminizacji

1. Rosja

2. Polska

3. Pakistan

4. USA

27. Wybierz nazwy podstawowych typów struktur demograficznych:

1. Progresywna

2. Zastojowa

3. Regresywna

4. Kulista

28. Maksymalny obserwowany w Polsce poziom płodności występuje w grupie wieku rozrodczego

1. 25-29 lat

2. 30-34 lata

3. 15-19 lat

4. 40-44 lata

29. Pierwszy powszechny spis ludności w Polsce odbył się w roku:

1. 1918

2. 1931

3. 1945

4. 1991

30. W których krajach jest więcej ludności niż w Polsce:

1. Niemcy

2. Japonia

3. Francja

4. Bangladesz

31. Współczynnik aktywności zawodowej oblicza się jako:

1. Liczba pracujących przypadająca na wolne miejsce pracy aktywnych w rolnictwie

2. Udział aktywnych zawodowo w liczbie ludności (w wieku 15 lat i więcej)

3. Udział pracujących legalnie i nielegalnie w liczbie ludności (w wieku 15 lat i więcej)

4. Stosunek bezrobotnych i pracujących do liczby ludności aktywnej i biernej zawodowa

32. Dopuszczalna stopa bezrobocia frykcyjnego wynosi:

1. 7 %

2. 15 %

3. 0 %

4. 1 %

{naturalne 3-5%}

33. Do pasywnych środków przeciwdziałania bezrobociu zaliczamy: (żadne?!)

1. Szkolenia

2. Prace interwencyjne

3. Roboty publiczne

4. Dotacje dla przedsiębiorców

34. Do jakiej formy zbliża się obecnie piramida wieku ludności w Polsce
a) Szpulowata
b) Piramida
c) Dzwon
d) Szpiczasta

35. Polityka gospodarcza zgodnie z definicją:

a) metoda osiągania maksymalnych zysków przez podmioty gospodarcze

b) świadome i celowe oddziaływanie władzy publicznej na procesy gospodarcze za pomocą określonych środków

c) sposób aktywnej polityki ekonomicznej państwa w celu realizacji współpracy międzynarodowej

d) świadome oddziaływanie władz państwowych na gospodarkę narodową - na jej dynamikę, strukturę i funkcjonowanie

36. Do podstawowych elementów ruchu naturalnego ludności zalicza się:

a) migracje

b) małżeństwa

c) urodzenia

d) zgony

37. Migracje wahadłowe to inaczej:

a) migracje sezonowe

b) migracje okresowe

c) migracje codzienne

d) reemigracja

38. Celem polityki gospodarczej w zakresie rynku pracy jest:

a) bezrobocie strukturalne

b) aktywne środki przeciwdziałania bezrobociu

c) polityka pełnego zatrudnienia

d) wzrost zatrudnienia w usługach

39. Do aktywnych środków przeciwdziałania bezrobociu należą: (żadne?!)

a) skracanie czasu pracy

b) obniżanie wieku emerytalnego

c) zasiłki dla bezrobotnych

d) dzielenie miejsc pracy

40. Wybierz najtrudniejszy do likwidacji rodzaj bezrobocia:

a) koniunkturalne

b) strukturalne

c) frykcyjne

d) sezonowe

41. W rozwoju historycznym E. Taylor traktował dyscyplinę POLITYKI EKONOMICZNEJ jako:

a) ekonomikę szczegółowo nie wiadomo

b) ekonomię polityczną stosowaną

c) naukę teoretyczną

d) naukę pozytywną

42. W latach 1949-1956 w Polsce program wykładu z polityki ekonomicznej realizowano w ramach wykładu z:

a) makroekonomii

b) polityki ekonomicznej i planowania

c) ekonomii politycznej

d) planowania gospodarki narodowej

43. Metodą polityki ekonomicznej jest:

a) postępowanie stymulacyjne

b) eksperyment

c) badanie spisowe

d) metoda prób i błędów

44. Podstawowe funkcji polityki gospodarczej to:

a) konsumpcyjna

b) stabilizacyjna

c) ochronna

d) redystrybucyjna

5. 
   

Prawo kompensacji demograficznej- jeśli z przyczyn zewnętrznych jakaś grupa zaczęła rodzić dzieci później niż przypadł ich czas reprodukcji, a w tym samym czasie rodzi też grupa, której czas reprodukcji przypada. Więc nakładają się 2 grupy i charakterystyczny jest wtedy wyż demograficzny.

Wysoka umieralność kobiet w okresie poporodowym

Mężczyźni ofiarami wojny

Poziom współczynnika reprodukcji brutto jeśli wynosi:

Poniżej 1 - to pokolenie matek nie zostaje zastąpione przez pokolenie córek (reprodukcja zawężona);

1-pokolenie córek zastępuje pokolenie matek;

Powyżej 1-pokolenie córek jest liczniejsze od pokolenia matek (reprodukcja rozszerzona).

Poziom tego współczynnika tak jak w przypadku współczynnika reprodukcji brutto powinien wynosić ok 1 jeśli:

Mniej niż 1- reprodukcja zawężona;

Powyżej 1- reprodukcja rozszerzona.




---