Wybierz język interfejsu:
|
|
Zastosowanie płynów w terapii małych zwierząt: wprowadzenie
Wysłano dnia 18-02-2003 o godz. 19:57:38 przez VetAdmin
M.L. Chandler DVM, MS, MACVSc, DACVN, DACVIM, DECVIM-CA
Uniwersytet w Edynburgu, Szkocja
Rozmieszczenie i skład płynów ustrojowych
W przybliżeniu 60% masy ciała dorosłych osobników przypada na wodę. Odsetek ten zależy od wieku zwierzęcia i ilości tkanki tłuszczowej w jego organizmie. Płyny ustrojowe zajmują trzy umowne przestrzenie: wewnątrzkomórkową (40%), międzykomórkową (15%) i wewnątrznaczyniową, w naczyniach krwionośnych (5%). Płyn wewnątrznaczyniowy i międzykomórkowy razem stanowią płyn zewnątrzkomórkowy. Płyn mózgowo-rdzeniowy, żołądkowo-jelitowy; chłonka, żółć, wydzieliny gruczołowe i w układzie oddechowym oraz maź stawowa znajdują się w oddzielnych "przedziałach", ale pozostają w równowadze z krwią i płynem międzykomórkowym. Objętość krwi (łącznie z elementarni komórkowymi) odpowiada 7-10% masy ciała lub 90 ml/kg m.c. w przypadku psów i 79 ml/kg m.c. w przypadku kotów.
Przemieszczanie się płynu między poszczególnymi przestrzeniami zależy od przepuszczalności barier i gradientu stężeń cząsteczek w każdej z nich. Woda przechodzi swobodnie przez naczynia włosowate i wszystkie błony. Ma to istotne znaczenie przy wyborze rodzaju płynu do płynoterapii. Odgrywa też ważną rolę przy wyznaczaniu celów postępowania w przypadku odwodnienia w zależności od tego, czy rozwinęło się ono w ciągu względnie długiego czasu, czy też powstało na skutek nagłego spadku przepływu tkankowego w przebiegu szybko rozwijającego się wstrząsu (na przykład przy ostrej utracie krwi).
Płyny i elektrolity zewnątrzkomórkowe
Najważniejszymi elektrolitarni w płynie zewnątrzkomórkowym są sód i chlor. Stanowią one główny składnik jego sił osmotycznych, pozwalających zatrzymać wodę wbrew jej przyciąganiu przez wyższe stężenie elektrolitów występujące w płynie wewnątrzkomórkowym. Zatrzymywanie sodu w organizmie, mające miejsce na przykład w niewydolności serca, powoduje wzrost objętości płynu zewnątrzkomórkowego, który to wzrost może prowadzić do obrzęków lub wodobrzusza. Utrata sodu, towarzysząca na przykład niedoczynności kory nadnerczy, prowadzi do spadku objętości płynu zewnątrzkomórkowego i odwodnienia. Zbyt wysokie czy zbyt niskie stężenie sodu należy korygować stopniowo. Mózg może kompensować zaburzenia stężenia elektrolitów w płynie zewnątrzkomórkowym dostosowując stężenie osmotyczne płynu wewnątrzkomórkowego (tzw. osmole idiogeniczne), dzięki czemu objętość płynów pozostaje niemal prawidłowa. Jeśli podane płyny spowodują zbyt szybką zmianę w osmolowości płynu zewnątrzkomórkowego, mózg nie będzie w stanie dość szybko dostosować osmolowości płynu wewnątrzkomórkowego i może dojść do obkurczania się lub obrzęku komórek mózgowych.
Stężenie potasu w płynie zewnątrzkomórkowym jest bardzo niskie w porównaniu do jego stężenia wewnątrz komórek. Jeśli potas przemieści się z komórek do płynu zewnątrzkomórkowego, jak to się dzieje przy kwasicy, jego stężenie w surowicy krwi nie pozwala na stwierdzenie rzeczywistego niedoboru tego pierwiastka w organizmie. Hiperkalemia występuje w chorobach nerek, którym towarzyszy skąpomocz lub bezmocz, przy przerwaniu ciągłości dróg moczowych lub ich niedrożności oraz przy niedoczynności kory nadnerczy. Hipokalemia zdarza się często u zwierząt tracących płyny przez przewód pokarmowy lub z moczem. Jej objawem jest osłabienie mięśni, często znaczne. Wzrost stężenia potasu w surowicy krwi zaburza czynność serca, objawiając się wysokimi, spiczastymi załamkami T, małymi załamkami P wydłużeniem odcinka P-R zwolnieniem rytmu serca i poszerzeniem zespołów QRS. Potasu nie powinno się podawać szybciej niż 0,5 mEq/kg/h (tabela 1). Lepiej, by stężenie jakichkolwiek elektrolitów zmieniało się powoli.
Stężenie potasu w surowicy krwi [rnmoll]
Liczba mmol KCl na 500 ml płynu
Maksymalne zalecane tempo wlewu [ml/kg/h]
Tabela 1. Wskazówki dotyczące uzupełniania potasu
Prowadzenie terapii płynami
Ocena stanu pacjenta - czy zwierzęciu należy podać płyny?
Przepływ tkankowy ocenia się na podstawie zabarwienia błon śluzowych, czasu wypełniania się naczyń włosowatych po ich uciśnięciu, jakości tętna i rytmu serca. Błony śluzowe powinny być różowe, choć u kotów w warunkach prawidłowych wydają się bledsze niż u psów. Czas wypełniania naczyń włosowatych po ich uciśnięciu powinien być krótszy niż dwie sekundy. Prawidłowy rytm serca u psów w spoczynku waha się od 80 do 120 uderzeń na minutę, zaś u kotów - od 170 do 200 uderzeń na minutę. Przy poważnym zmniejszeniu objętości krwi krążącej błony śluzowe mogą mieć barwę białą lub nawet szarą, czas wypełniania włośniczek wydłuża się, a jakość tętna jest zła.
Stopień nawodnienia ocenia się na podstawie wilgotności dziąseł i rogówki, elastyczności skóry, zapadnięcia się (lub nie) gałek ocznych oraz parametrów określających przepływ tkankowy. Odwodnienie należy oszacować klinicznie przy pierwszym badaniu zwierzęcia a następnie ocenę powtarzać w czasie podawania płynów. Suchość błon śluzowych towarzyszy odwodnieniu sięgającemu około 5-7%, zaś utrata sprężystości skóry o oznacza odwodnienie około 7-8%. Kiedy odwodnienie osiągnie 10-12%, zwierzę przyjmuje pozycję leżącą na mostku i wykazuje objawy wstrząsu. Przy odwodnieniu 12-15% dochodzi do zapaści a życie pacjenta jest zagrożone. W ten sposób można z grubsza ocenić niedobory płynów, choć podane wartości procentowe nie są precyzyjne.
Bez zmian (podkliniczne), ewentualnie utrata płynów w wywiadzie, np. wymioty lub biegunka
Zmniejszone napięcie skóry, oczy mogą być zapadnięte
Zwierzę leży na mostku, tętno słabe, długi czas wypełniania naczyń włosowatych po ich uciśnięciu
Zwierzę leży na boku, wstrząs
Tabela 2. Ocena stopnia odwodnienia. Objawy obejmują także wszystkie oznaki wymienione dla lżejszych stopni odwodnienia, na przykład błony śluzowe pozostają suche
Płyny dzieli się na trzy główne typy: krystaliczne, koloidowe i produkty krwi. Płyny krystaliczne są roztworami elektrolitów, zwykle opartymi na sodzie, które swobodnie przemieszczają się do wewnątrz i na zewnątrz łożyska naczyniowego. Koloidy zawierają duże cząsteczki zatrzymywane w naczyniach przez dłuższy czas.
Izotoniczne płyny krystaliczne są najczęściej stosowanymi płynami. Zalicza się do nich fizjologiczny (0,9%) roztwór chlorku sodu, roztwór Ringera i roztwór Ringera z mleczanami (roztwór Hartmanna) (tabela 3). Dwa ostatnie roztwory zawierają również potas i wapń. Po dożylnym podaniu któregokolwiek z tych płynów szybko dochodzi do ustalenia równowagi między płynem wewnątrznaczyniowym i międzykomórkowym, tak że po godzinie w łożysku naczyniowym znajduje się tylko 20 do 25% podanego roztworu. Płyny te najlepiej nadają się do korygowania odwodnienia.
Wkrótce po podaniu 5% wodnego roztworu glukozy zostaje ona szybko zmetabolizowana, wskutek czego uzyskuje się efekt podobny jak po podaniu czystej wody. Roztwór ten nie jest zatem odpowiedni do zwiększania objętości krwi krążącej, ponieważ woda szybko dyfunduje poza naczynia. Zbyt szybkie podanie 5% wodnego roztworu glukozy może również spowodować rozcieńczenie elektrolitów osocza. Roztwory 5% glukozy dostarczają 170 kcal/l. Choć nie jest to wiele, pozwala jednak nieco ograniczyć przetwarzanie białek organizmu na energię. Należy zauważyć, że zwierzęta, którym podaje się 5% wodny roztwór glukozy, wydalają rozcieńczony mocz.
Hipertoniczny roztwór chlorku sodu, o stężeniu od 7,2 do 7,5% i osmolowości około 2400 mOsm/l, stosuje się w celu szybkiej poprawy przepływu tkankowego u nieodwodnionych zwierząt o obniżonym ciśnieniu. Jego działanie polega na przyciąganiu płynu międzykomórkowego do łożyska naczyniowego na drodze osmozy. Zalecane ilości są niewielkie: podaje się 4 do 7 ml/kg u psów i 2 do 4 ml/kg u kotów w ciągu 2 do 5 minut. Uzyskane efekty kliniczne są krótkotrwałe, jako że w ciągu 30 minut sód dyfunduje na zewnątrz łożyska naczyniowego. Można je jednak przedłużyć łącząc chlorek sodu z koloidem. Zwierzętom odwodnionym, u których objętość płynu międzykomórkowego i tak jest zmniejszona, nie należy podawać hipertonicznego roztworu chlorku sodu, ponieważ mogłoby to pogorszyć ich stan kliniczny. Stosując takie roztwory u zwierząt z chorobami płuc lub serca należy zachować ostrożność, ponieważ powodują szybkie zwiększenie objętości krwi krążącej i mogą doprowadzić do przeciążenia układu krążenia. Podobnie nie należy ich stosować u zwierząt z krwotokiem, ponieważ znaczne zwiększenie objętości krwi krążącej nasila krwawienie.
Koloidy syntetyczne stosowane są przede wszystkim w celu zwiększenia objętości krwi w łożysku naczyniowym, ponieważ dłużej w nim pozostają niż płyny krystaliczne. Podawanie ich jest najlepszym sposobem na zwiększenie i podtrzymywanie większej objętości płynów naczyniowych u pacjentów z zespołem uogólnionej reakcji zapalnej. Ponieważ ściągają płyny z przestrzeni międzykomórkowej, nie powinny być stosowane do leczenia odwodnienia. Razem z koloidami można podawać płyny krystaliczne, które zwiększą objętość płynu między- i wewnątrzkomórkowego. Koloidy występują w trzech rodzajach: żelatyny, skrobie hydroksyetylowane i dekstrany (tabela 4).
Typowe preparaty żelatynowe to zmodyfikowana płynna żelatyna, częściowo rozłożona żelatyna lub oksypoliżelatyna. Ta ostatnia wytwarzana jest z żelatyny pozyskiwanej ze szpiku kości bydlęcych. Gelofusion zawiera bursztynian żelatyny, a maksymalna jego dawka wynosi 20 ml/kg/24 h. Czas półtrwania tego preparatu w surowicy to 2 do 4 godzin. Poza tym, że pozostaje on w przestrzeni wewnątrznaczyniowej dłużej niż płyny krystaliczne, dzięki niewielkiemu rozmiarowi cząsteczek zwiększa ciśnienie onkotyczne osocza i ściąga z przestrzeni międzykomórkowej do naczyń płyn o tej samej objętości, w jakiej był podany.
Może to doprowadzić do zaburzeń krzepnięcia z rozcieńczenia, polegających na wydłużeniu czasu krzepnięcia, mimo że żelatyny nie wywierają bezpośredniego wpływu na białka lub płytki krwi. Żelatyny mogą również powodować obniżenie stężenia wapnia w surowicy, dlatego niektórzy producenci dodają wapń do swoich preparatów. U zwierząt z zaburzeniami krzepnięcia, hipoproteinemią, niewydolnością serca i płuc oraz chorobami nerek należy zachować ostrożność. Mogą wystąpić reakcje alergiczne wywoływane przez histaminę i na drodze aktywacji dopełniacza.
Skrobia hydroksyetylowana wytwarzana jest z kukurydzy lub sorga i składa się przede wszystkim z arnylopektyny, polisacharydu podobnego do glikogenu o znacznie rozgałęzionych łańcuchach. Istnieją dwa główne rodzaje skrobi hydroksyetylowanej hetastarch i pentastarch. Hetastarch ma największe cząsteczki i najwyższą masę cząsteczkową, a jej okres półtrwania wynosi 25 godzin, natomiast czas półtrwania pentastarch, mającej małe cząsteczki, to 2,5 godziny. Hetastarch stosuje się w dawce 10 do 20 ml/kg u psów i 10 do 15 ml/kg u kotów. Psom dawkę początkową można podać w jednorazowej dawce uderzeniowej w ciągu 10-15 minut, u kotów z kolei tak szybki wlew może powodować mdłości i wymioty. W razie potrzeby po dawce uderzeniowej hetastarch można podawać w ciągłym wlewie kroplowym z szybkością 10 do 20 ml/kg/dzień (dawka maksymalna wynosi l500 ml), natomiast pentastarch z szybkością 10 do 40 ml/kg/dzień (dawka rnaksymalna - 2000 ml) .
Hetastarch i pentastarch zwiększają objętość osocza odpowiednio o 37 i 40%. Ten wzrost objętości związany jest ze zwiększeniem ciśnienia onkotycznego osocza i absorpcją płynu międzykomórkowego.
Powyższe preparaty rzadko wywołują reakcje anafilaktyczne. Mogą wydłużyć czas krzepnięcia i zaburzyć czynność płytek krwi, dlatego należy je stosować ostrożnie u zwierząt z zaburzeniami dotyczącymi krzepnięcia lub trombocytów.
Dekstrany są wielocukrami zbudowanymi z łańcucha cząsteczek glukozy połączonych wiązaniami Cl-C6, zawieszonymi w 0,9% roztworze chlorku sodu lub 5% roztworze glukozy, i są izotoniczne. Najczęściej stosuje się dekstran 70, o masie cząsteczkowej 70 kD, oraz dekstran 40, o masie cząsteczkowej 40 kD. Dekstrany są metabolizowne do glukozy a następnie do dwutlenku węgla i wody. Dekstran 70 powoduje początkowy wzrost objętości osocza o 70 do 170% objętości podanej we wlewie, który to wzrost obniża się do 50°/ objętości podanej we wlewie po upływie pięciu godzin. Dekstran 40 powoduje początkowy wzrost objętości osocza o 150%. Całkowita dzienna dawka dekstranu podanego w postaci bolusa i ciągłego wlewu kroplowego nie powinna przekraczać 20ml/kg.
Dekstran ma działanie antytrombinowe, dlatego też należy go stosować ostrożnie u zwierząt z zaburzeniami krzepliwości. Może być natomiast z powodzeniem stosowany u pacjentów z chorobą zakrzepowo-zatorową. Ponieważ ulega rozkładowi do glukozy, może wywołać przejściową hiperglikemię. Dekstran 70 powoduje rulonizację krwinek czerwonych, co nie pozostaje bez wpływu na wyniki prób krzyżowych krwi, choć efekt ten jest neutralizowany przez roztwór fizjologiczny. Ponadto dekstrany mogą wpłynąć na zawyżenie wyniku pomiaru białka całkowitego przy pomocy refraktometru.
Rozdział krwi na preparaty zawierające jej składniki pozwala na jej lepsze wykorzystanie, na przykład podawanie krwinek czerwonych w przypadku przewlekłej niedokrwistości, wymaga jednak dostępu do banku krwi zwierząt. W wielu lecznicach znajdują się listy psów i kotów będących dawcami krwi (często należących do lekarzy lub pielęgniarek pracujących w lecznicy!). Pełna świeża krew może służyć do uzupełniania krwinek czerwonych, czynników krzepnięcia oraz zwiększania ciśnienia onkotycznego za pośrednictwem albumin. Płytki krwi po transfuzji żyją bardzo krótko (godziny), stąd przetoczenie krwi zwykle tylko nieznacznie zwiększa ich liczbę.
Decyzja o podaniu krwi zwierzęciu z niedokrwistością zależy od tego, na ile przewlekły ma ona charakter, jak również od jej nasilenia. Pacjent, u którego anemia postępuje powoli, adaptuje się do niej i jego stan jest bardziej stabilny niż stan zwierzęcia po ostrej utracie krwi lub hemolizie. U psów hematokryt sięgający 30% wydaje się zapewniać optymalny transport tlenu do tkanek, z kolei hematokryt poniżej 20% może poważnie upośledzić te dostawy.
Ponieważ u psów naturalnie nie występują przeciwciała przeciwko antygenom krwinek czerwonych, pierwsza transfuzja rzadko wywołuje tutaj poważne reakcje. Może wystąpić gorączka, wymioty, obrzęk pyska i świąd, Natomiast u kotów w surowicy obecne są przeciwciała przeciwko erytrocytom i podanie krwi typu A kotu o krwi typu B może doprowadzić do gwałtownej śmierci zwierzęcia. W Stanach Zjednoczonych dostępne są proste zestawy do szybkiego typowania krwi kotów (RapidVetH, Kansas StateUniversity, Manhattan, Kansas).
Do leczenia nagłych przypadków anemii można użyć roztworów sztucznej hemoglobiny (np. OxyglobinTM, Biopure, Arnsterdarn, Holandia). OxyglobinTM jest preparatem drogim, o zaledwie 24-godzinnym czasie działania, który jednak jeśli nie ma możliwości podania krwi, może uratować życie. W zasadzie nie wywołuje on reakcji poprzetoczeniowych, natomiast powoduje błotnisto-szare zabarwienie błon śluzowych, które utrudnia ocenę ich koloru i czasu wypełniania naczyń włosowatych po ich uciśnięciu.
R-r Ringera z mleczanami (r-r Hartmanna)
Tabela 3. Skład wybranych płynów krystalicznych
Przybliżone stężenie w surowicy po 24h [%]
Bursztynian żelatyny 40 g/l
Amylopektyna hydroksyetylowana 60 g/l
Amylopektyna hydroksyetylowana 100 g/l
Tabela 4. Charakterystyka wybranych płynów koloidowych
Jaką drogę podawania płynów wybrać?
Najbardziej fizjologiczne jest doustne lub dojelitowe podawanie płynów i te drogi są doskonałe, jeśli istnieje potrzeba dożywiania. Nie można ich jednak wykorzystać w przypadku zaburzeń w obrębie żołądka i jelit. Nie są również wskazane, jeśli odwodnienie przekracza 7%, ponieważ wchłanianie płynu będzie mniej efektywne. Nie nadają się także wtedy, kiedy trzeba szybko powiększyć objętość krwi krążącej (na przykład we wstrząsie), ponieważ wchłanianie z przewodu pokarmowego przebiega o wiele za wolno.
Wygodną drogą podania jest wlew podskórny, który, ze względu na powolne wchłanianie płynów nie grozi w zasadzie przeładowaniem płynami. Pod luźną skórę szyi i grzbietu można podać około 10 mll/kg płynów. Zabieg jest bardzo łatwy, powoduje jednak pewne uszkodzenie tkanki podskórnej i istnieje ryzyko powstania ropnia. Podskórnie można podawać płyny krystaliczne oparte na sodzie, także zawierające potas w stężeniu do 30 mEq/1. Ponieważ obkurczenie naczyń obwodowych ogranicza wchłanianie, droga ta nie jest odpowiednia dla pacjentów z klinicznym odwodnieniem (>6%) lub hipotermią.
Wlewy dożylne (i.v.) są metodą z wyboru u zwierząt odwodnionych lub chorych, a także w przypadkach, kiedy potrzebna jest szybka poprawa przepływu tkankowego; Drogę tę wykorzystuje się również podczas znieczulenia ogólnego, aby podtrzymać ciśnienie krwi, przepływ krwi przez nerki, a także w celu zapewnienia możliwości szybkiego podania leków drogą dożylną w nagłym przypadku. Konieczne jest monitorowanie pacjenta, które ma na celu uniknięcie nadmiernego nawodnienia, zakażenia, zapalenia żył i uszkodzenia rurki wlewnika (np. przez jej zapętlenie). Zazwyczaj korzysta się z żyły odpromieniowej, gałęzi grzbietowej żyły odstrzałkowej i żyły szyjnej zewnętrznej.
Doszpikowe podawanie płynów jest przydatne u młodych lub bardzo małych zwierząt, u których dostęp do żył jest utrudniony, na przykład ze względu na zapadnięcie się ścian naczyń na skutek hipowolemii. Dostęp do łożyska naczyniowego uzyskuje się za pośrednictwem zatok żylnych i naczyń. Drogą tą można podawać wszystkie płyny nadające się do podawania do żył obwodowych. Na miejsce wkłucia najczęściej wykorzystuje się guzowatość kości piszczelowej i dół krętarzowy.
Objętość, tempo oraz czas podawania płynów
W przypadku wstrząsu należy w krótkim czasie podać koloidy, hipertoniczny roztwór chlorku sodu i (lub ) dużą objętość płynów krystalicznych, zwykle drogą dożylną. Początkowo krystaloidy wlewa się z prędkością 60 do 90 ml/kg/h u psów i 30 do 45 ml/kg/h u kotów. Początkowa dawka hipertonicznego (7,5%) roztworu chlorku sodu wynosi 4 do 5 ml/kg, jednak efekt kliniczny jest przejściowy i trwa tylko około 30 minut. Niewielka zalecana dawka jest wygodna w przypadku psów dużych ras, którym może być trudno podać dużą objętość płynu przez cewnik założony do żyły obwodowej. Płynem najbardziej odpowiednim do zwiększenia objętości krwi krążącej u zwierząt po zamkniętym urazie głowy wydaje się być połączenie koloidów i hipertonicznego roztworu chlorku sodu.
By stwierdzić, czy tempo podawania płynu jest stale odpowiednie, należy często oceniać stan kliniczny zwierzęcia. Szybkość wlewu można zwykle zmniejszyć po około 30 minutach. Głównym przeciwwskazaniem do szybkiego podawania płynów są choroby serca, układu oddechowego i mózgu. Zwierzętom z niewydolnością nerek w fazie skąpomoczu lub bezmoczu, które nie zareagowały na terapię płynami ani na leki również grozi hiperwolemia. Aby podać wymaganą objętość płynów, konieczne może być założenie cewnika dożylnego o dużej średnicy lub dwóch cewników.
Zwierzętom odwodnionym, które nie znajdują się we wstrząsie, płyny podaje się wolniej. Objętość krwi krążącej, równowagę elektrolitową i kwasowo zasadową koryguje się zwykle w ciągu 12-24 godzin. Potrzebną objętość płynów szacuje się na podstawie procentowej oceny odwodnienia pomnożonego przez masę ciała, np. niedobór płynów u zwierzęcia ważącego 10 kg, którego odwodnienie oceniono na 7% wynosi około 700 ml. Ilość tę dodaje się do wyliczonego zapotrzebowania bytowego, przyjmowanego z reguły w wysokości 2 ml/kg/h lub 40 do 60 ml/kg/dzień, i całość podaje w ciągu 12 lub 24g. Jeśli zwierzę wymiotuje, ma biegunkę lub wytwarza nadmiernie dużo moczu, ilość tę trzeba zwiększyć aby zrekompensować dodatkowe straty. Początkowo, w celu zwiększenia objętości płynu w przestrzeni naczyniowej, międzykomórkowej i komórkowej, stosuje się izotoniczne płyny krystaliczne. Te "płyny zastępcze" zawierają sód i potas w stężeniach zbliżonych do stężeń w surowicy krwi. Stężenie sodu i potasu w surowicy pacjenta należy mierzyć przynajmniej raz dziennie i w miarę potrzeby uzupełniać potas (tabela 1). U zwierząt poddawanych przez kilka dni płynoterapii bez dodatku potasu często dochodzi do hipokalemii, objawiającej się osłabieniem oraz niedrożnością porażenną jelit.
Stosowanie przez kilka dni płynów zawierających dużo sodu może doprowadzić do hipernatremii. Stężenie sodu w surowicy należy kontrolować i w razie potrzeby podawać płyny zawierające mniej sodu, takie jak połączenie 0,45% roztworu chlorku sodu z glukozą.
Codziennie albo nawet kilka razy dziennie trzeba ponownie oceniać zapotrzebowanie pacjentów na płyny. Należy kontrolować stan przytomności, wilgotność błon śluzowych i elastyczność skóry. Aby wykluczyć nadmierne nawodnienie, należy osłuchiwać klatkę piersiową pod kątem trzeszczeń i zwracać uwagę na wystąpienie surowiczego wysięku z nosa lub obrzęku spojówek. Szybkie zmiany masy ciała są odbiciem raczej zmian w ilości wody w organizmie niż tkanki nietłuszczowej i tłuszczu, dlatego zwierzęta trzeba ważyć raz lub dwa razy dziennie. Kiedy zapotrzebowanie pacjenta na płyny podawane dożylnie zmniejsza się, tempo wlewu należy stopniowo zmniejszać w ciągu kilku godzin, aby organizm mógł się przystosować do zmiany.
Wynik głosowania: 0
Głosów: 0
Poświęć chwilę i oceń ten artykuł:
Komentarze są własnością ich twórców. Nie ponosimy odpowiedzialności za ich treść.
|
