DYDAKTYKA dr B. ORŁOWSKA
Pytania do samodzielnego opracowania w celu sprawdzenia swojej wiedzy z zakresu dydaktyki ogólnej:
1/ Omów genezę powstania nazwy dydaktyka.
Nazwa dydaktyka pochodzi z języka greckiego, w którym didaktikós znaczy pouczający, a didasko uczę
2/ Co oznacza termin dydaktyka
Subdyscyplina pedagogiczna która zajmuje się:
teoriom - nauką o nauczaniu i uczeniu się, a więc jako system poprawnie uzasadnionych twierdzeń i hipotez dotyczących procesu, zależności i prawidłowości nauczania, uczenia oraz sposobu kształtowania tego procesu przez człowieka.
( Współcześnie dydaktyka to teoria nauczania i uczenia się, teoria kształcenia )
3/ Jakie są podstawowe pojęcia dydaktyki ?
4/ Dokonaj charakterystyki pojęcia nauczanie.
przez nauczanie rozumiemy planową i systematyczną pracę nauczyciela z uczniami, polegającą na wywołaniu i utrwaleniu zmian w ich wiedzy, dyspozycjach, postępowaniu. Nauczanie jest działalnością intencjonalną.
NAUCZANIE
to planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami mająca na celu wywołanie pożądanych trwałych zmian w ich postępowaniu, dyspozycjach i całej osobowości — pod wpływem uczenia się i opanowywania wiedzy, przeżywania wartości i działań praktycznych. Nabywając wiedzę o otaczającej go rzeczywistości uczeń staje się zdolny do podejmowania decyzji regulujących jego stosunek do tej rzeczywistości. Jednocześnie poznając liczne wartości moralne, estetyczne, społeczne i przeżywając je w procesie n. kształtuje swój stosunek do nich i tworzy własny system wartości. Tak szeroko rozumiane n. umożliwia uczniom nie tylko zdobycie wiadomości, umiejętności i nawyków oraz rozwinięcie zdolności i zainteresowań, lecz także ukształtowanie przekonań i postaw oraz trwałych\' dyspozycji do uczenia się.
5/ Dokonaj charakterystyki pojęcia uczenie się.
Uczenie się jest procesem w toku którego- na podstawie doświadczania, poznawania i ćwiczenia powstają nowe formy zachowania się i działania lub ulegają zmianom formy wcześniej nabyte. Cechy świadomie organizowanego uczenia się: aktywność osoby uczącej się, ukierunkowanie, planowość, a wraz z nią ciągłość oraz wewnętrzna spoistość poszczególnych czynności .
UCZENIE SIĘ
to proces, w którego toku na podstawie doświadczenia, poznania i ćwiczenia powstają nowe formy zachowania się i działania lub ulegają zmianom formy wcześniej nabyte. U.s. jest jedną z podstawowych form działalności ludzi — prócz pracy, zabawy i działalności społeczno-kulturalnej. Istnieją różne teorie u.s., jak np. asocjacjonizm, teoria postaci, pawłowizm, operacjonizm; każda z nich ujmuje jakąś stronę tej bardzo zróżnicowanej formy działalności ludzi i zwierząt.
6/ Dokonaj charakterystyki pojęcia wychowanie.
Wychowanie- oddziaływania organizowane celowo, mające prowadzić do pożądanych zmian w funkcjonowaniu jednostek i grup.
Pomaganie człowiekowi w kształtowaniu siebie w określonych wymiarach tzn. trzech komponenty postawy: behawioralnym intelektualnym oraz emocjonalnym
WYCHOWANIE
to całość wpływów i oddziaływań kształtujących rozwój człowieka i przygotowujących go do życia w społeczeństwie. Określa się jako:- świadomy proces oddziaływania człowieka czyli system oddziaływań zmierzających do określonych rezultatów wychowawczych; - efekt tego procesu czyli zespół ukształtowanych cech.
Rodzaje wychowania:- naturalne samorzutne, dokonuje się dzięki uczestnictwu dzieci i młodzieży w życiu dorosłych,- organizowane świadomo i celowo na tle procesu wychowania naturalnego, - organizowane celowo w specjalnych instytucjach wychowawczych.
Obejmuje ono:- świadome i celowe oddziaływanie na jednostkę odpowiedzialnych za wychowanie osób;- system wychowania równoległego;- wysiłki człowieka nad kształtowaniem własnej osobowości.
Sfery wychowania: Wych. Umysłowe- działania kształcące i rozwijające aktywność umysłową, rozwój intelektualny, kształtowanie przekonań i postaw, rozwijanie zainteresowań, zachowań zdolności i uzdolnień; wych. Moralne- działania mające na celu ukształtowanie postaw moralnych i interpersonalnych, tak, aby tworzyły pewną całość, i były zgodne z przyjętymi normami społecznymi; wych. Estetyczne- wszystkie działania obejmujące swym zasięgiem sferę emocjonalną, uwrażliwienie człowieka; wych. Fizyczne- działania, które maja na celu podtrzymywania zdrowia, rozwijanie sprawności fizycznej oraz regenerowanie sił.
7/ Dokonaj charakterystyki pojęć kształcenie i wykształcenie.
KSZTAŁCENIE
to ogół czynności i procesów umożliwiających ludziom poznanie przyrody, społeczeństwa i kultury, a zarazem uczestnictwo w ich przekształcaniu, jak również osiągnięcie możliwie wszechstronnego rozwoju sprawności fizycznych i umysłowych, zdolności i uzdolnień, zainteresowań i zamiłowań, przekonań i postaw oraz zdobycie pożądanych kwalifikacji zawodowych. Rezultatem k. jest -> wykształcenie. Rozróżniamy k. ogólne, które sprzyja opanowaniu wiadomości i sprawności niezbędnych wszystkim obywatelom kraju, niezależnie od ich przyszłego zawodu, i k. specjalne, czyli zawodowe, zapewniające zdobycie kwalifikacji w zakresie jakiejś specjalności zawodowej.
Kształcenie- ogół czynności i procesów umożliwiających ludziom poznanie przyrody, społeczeństwa i kultury,
WYKSZTAŁCENIE
to rezultat procesu → kształcenia i → samokształcenia - zarówno w zakresie ogólnym, jak i specjalistycznym - obejmujący zasób opanowanej wiedzy w przyrodzie, społeczeństwie, technice i sztuce oraz sprawności, zdolności i postawy, co umożliwia branie udziału w życiu społecznym i wykonywanie jakiegoś zawodu. W związku z ogólnym postępem demokratyzacji społeczeństw oraz postępem naukowo-technicznym następuje wzrost poziomu wykształcenia ogółu obywateli. W krajach rozwiniętych upowszechniono, więc wykształcenie na poziomie szkoły podstawowej, stopniowo zaczyna się upowszechniać wykształcenie na poziomie średnim, dające prawo ubiegania się o przyjęcie do szkół wyższych, rośnie również liczba osób uzyskujące wykształcenie wyższe.
8/ Scharakteryzuj dydaktykę ogólną.
Dydaktyka jako nauka o nauczaniu i uczeniu się obejmuje swoimi badaniami wszystkie przedmioty i szczeble pracy szkolnej. Dlatego nazywamy ją dydaktyką ogólną. Dydaktyka ogólna analizuje cele, treści, metody, środki i formy organizacyjne w sposób ponad przedmiotowy formułując na tej podstawie określone zasady i reguły nauczania, uczenia się.
9/ Wskaż różnice między dydaktyką ogólną a dydaktykami szczegółowymi.
10/ Scharakteryzuj najważniejsze systemy dydaktyczne.
SYSTEM DYDAKTYCZNY
zespół elementów obejmujących cele i treści kształcenia i wychowania, nauczycieli, uczniów i środowiska dydaktyczno-wychowawcze, jak również swoiste związki i zależności między tymi elementami. Naczelną ideą systemu dydaktycznego jest takie ukształtowanie tych elementów i związków, aby - funkcjonując jako harmonijnie działająca całość - jak najlepiej służyły osiągnięciu celów kształcenia
System dydaktyczny to całokształ t zasad organizacyjnych oraz treści, metody i środki nauczania, uczenia się tworzące spójną wewnętrznie strukturę podporządkowaną realizacji celów kształcenia. Możemy wyodrębnić systemy:tradycyjny, progresywistyczny, współczesny.
Szkoła tradycyjna-
podział treści nauczania na przedmioty, przekaz wiedzy przez nauczyciela, uczniowie są na ogół pasywni, uczniowie nie decydują o doborze treści nauczania, dominuje uczenie się pamięciowe, zachęcanie uczniów do nauki ma motywy zewnętrzne, częsta kontrola wyników nauczania, współzawodnictwo, szkoła jest jedynym terenem uczenia się tylko pracy domowe wykonywane są po za nią, słaby nacisk na samorzutną twórczość uczniów.
Szkoła progresywistyczna-
podział treści nauczania interdyscyplinarne bloki, samodzielne zdobywanie wiedzy przez uczniów, nauczyciel pełni przeważnie rolę obserwatora pracy dzieci i młodzieży, uczniowie są aktywni, uczniowie mają pewien wpływ na dobór treści nauczania, dominuje uczenie się oparte na rozwiązywaniu problemów, niezbyt częsta kontrola wyników nauczania, współpraca, szkoła jest głównym ale nie jedynym miejscem uczenia się.
Współczesny system dydaktyczny
jest złożoną kompleksową i dynamiczną całością obejmującą w powiązaniu strukturalnym, funkcjonalnym, hierarchicznym osoby(nauczycieli, uczniów)a także procesy nauczania i uczenia się , oraz wychowania). Owe kompleksowe działania regulują pewne dyrektywy określane mianem zasad nauczania.
SYSTEM DYDAKTYCZNY (NAUCZYCIELSKI)
jest to celowy układ sytuacji dydaktycznych realizowany i zaplanowany przez danego nauczyciela.
AUTORYTARNY
Uczniowie muszą się podporządkować całkowicie nauczycielowi,
Treść nauczania starannie dobrana i jednakowa dla wszystkich,
Organizacja nauczania usztywniona (nauczyciel pracuje według opracowanego schematu - przypomina schemat Herbarta)
Uczeń traktowany przedmiotowo,
Nauczyciel dąży do zrównania wszystkich uczniów, traktuje uczniów przedmiotowo,
Ten system nie rozwija umiejętności, zdolności,
W takim systemie cele kształcenia są formułowane odgórnie jako wyraz potrzeb państwa i jego władzy.
HUMANISTYCZNY
Zaspokojenie potrzeb poznawczych uczniów,
Stworzenie warunków do uczenia się według własnych zainteresowań i uzdolnień,
Nauczyciel dostosowuje treści nauczania
i metody dla rozwoju ua i metody dla rozwoju ucznia,
W tym systemie uczeń jest podmiotem - uczeń ze swymi indywidualnymi zainteresowaniami i potrzebami.
TECHNOLOGICZNY
Za punkt wyjścia przyjmuje treści nauczania które uczeń powinien opanować
Nacisk na skuteczność,
Staranna organizacja procesu dydaktycznego,
Środki dydaktyczne (materiały) które ułatwiają przyswajanie wiedzy,
Nastawiony jest na skuteczność opanowania wybranych treści kształcenia.
SYSTEM HERBARTOWSKI N > U |
N < U |
|
|
11/ Omów system dydaktyczny Jana Amora Kodeńskiego.
12/ Dokonaj charakterystyki systemu Fryderyka Herbarta.
SYSTEM TRADYCYJNY
herbertowski oprac. został na przełomie XVIII I XIX w. przez niem. psychologa i pedagoga na dorobku teoretycznym etyki i psychologii. Zakładał on, że proces nauczania dominuje nad procesem uczenia się. Etyka miała wyznaczać cele wychowawcze, a psychologia drogi i środki wiodące do tego celu. Wg. H. najwyższym celem nauczania jest kształcenie u ludzi silnych moralnych charakterów. Ludzie o takich charakterach kierują się w swym postępowaniu ideami moralnymi, które określają ideał osobowości i zasadniczy cel życia człowieka. Idee: doskonałości, życzliwości, prawa, słuszności, wewnętrznej wolności. Temu miały służyć zabiegi: kierowania dziećmi i młodzieżą, karności i ściśle z nią związane nauczanie (gł. werbalne).H. podkreślał, że wychowania nie należy a nawet nie można oddzielać od nauczania, że wola i charakter rozwijają się równocześnie z rozumem. Herbart dokonał analizy procesu przyswajania wiedzy przez ucznia i wyróżnił stopnie, które miały wyznaczać tok nauczania wszystkich przedmiotów na wszystkich szczeblach nauki szkolnej Nazwano je stopniami formalnymi Herberta: jasność - rozkładanie przedmiotu na najdrobniejsze części - powolne podążania naprzód; kojarzenie - czynność wiązania nowego materiału z przyswojonym wcześniej; system - uwydatnianie głównych myśli (uporządkowanie nowych wiadomości; metoda - wykonywanie zadań i prac mających na celu wykazanie, że uczeń pojął główną myśl. Powszechnie poglądy Herbarta utożsamiano z przekazywaniem dzieciom gotowego materiału do zapamiętywania i rygorystycznego egzekwowania go.Od czasów Herbarta nie wymyślono lepszego sposobu nauczania wiedzy biernej (podanie i przyswojenie przez ucznia)
13/ Wskaż najważniejsze idee systemu Hojna Dewey'a.
SYSTEM DEWYOWSKI
- szkoła progresywistyczna.
na przełomie XIX i XX w dydaktyka herbertowska i funkcjonująca zgodnie z jej założeniami szkoła tradycyjna poddane zostały ostrej krytyce. Potępiano rygoryzm i autokratyzm oraz domagano się przekształcenia jej w „szkołę dla życia i przez życie” Domagano się takiej szkoły, która uwzględniałaby zainteresowania ucznia, rozwijała intelekt, wolę, uczyła myśleć i działać. Uczeń po ukończeniu takiej szkoły powinien umieć rozwiązywać różnorakie problemy i być przygotowanym do uczestnictwa w życiu społecznym.
DEWEY - amer. psycholog i pedagog opracował główne założenia dydaktyczne takiej szkoły. Swoje praktyki zaczął realizować w założonej w 1895 r. przez siebie „szkole laboratoryjnej”. Położono tam główny akcent na rozwój aktywności dzieci przejawiający się w różnego rodzaju zajęciach praktycznych, które miały rozwijać wrodzone zdolności i uzyskanie bogatego i różnorodnego doświadczenia. Zachęcano uczniów do rozbudzania zainteresowań, uczynienia szkoły terenem życia. Zajęcia praktyczne miały racjonalnie łączyć „naukę książkową” ze zdobywaniem wiedzy w drodze do samodzielnego wysiłku umysłowego i poczynań praktycznych, do łączenia teorii z praktyką. Była to koncepcja „szkoły Laboratoryjnej” jako wynik poglądów filozoficznych i pedagogicznych wg. których wiedz i poznanie to narzędzia stosowane przez człowieka w celu pokonywania trudności. Myślimy najpełniej gdy rozwiązujemy trudności. W pełnym akcie myślenia wyróżniamy następujące etapy czy stopnie: odczuwanie trudności; sformułowanie problemu; wysunięcie hipotezy; weryfikacja logiczna hipotezy; działanie zgodnie z obraną hipotezą. Twierdził, że informacje należy przekazywać uczniom tylko wtedy gdy są one rzeczywiście potrzebne, lekcję natomiast tak prowadzić aby uczniowie mogli odczuwać określoną trudność ..itd. Wartość dydaktyki dewejowskiej polega na trafnej krytyce werbalizmu. Na uwagę zasługuje „uczenie się przez dokonywanie odkryć”, lecz przenosi przesadnie zainteresowana ucznia nad jego planowy wysiłek, swobodę, nad karność, potrzebę bezpośrednią nad dalekie cel wychowania.
14/ Omów cechy współczesnego systemu dydaktycznego.
DYDAKTYKA WSPÓŁCZESNA
nauczanie = uczenie się
Część swoich postulatów zaczerpnęła od Herbart - zaznajamiania uczniów z podstawami usystematyzowanej wiedzy czy Deweya aby aktywizować dzieci i młodzież w procesie nauczania.
Głosi ona, że należy: kształcić dzieci na treściach potem na materiale abstrakcyjnym; łączyć w spójną całość elementy poznania umysłowego i zmysłowego; zabawa i uczenie się odgrywają zasadniczą rolę w życiu psychicznym dzieci; uczniowie powinni zdobywać podstawy usystematyzowanej wiedzy oraz zdobywać określone umiejętności tak na drodze poczynań poznawczych organizowanych przez n-la jak i przez działalność o charakterze empirycznym; określone potrzeby i zainteresowania należy kształtować w procesie; w klasach początkowych należy nauczać całościowo, a podmiotowo w starszych; stosować należy rożne formy nauczania - nauczania indywidualnego, grupowego, masowego; o wynikach kształcenia nie przesądzają ani czynniki dziedziczne (natywiści), ani środowisko (socjologiści) - ale wpływają na jakość tego procesu.
15/ Co to są cele kształcenia?
Nauka o celach to teleologia; cele kształcenia to z góry założone pewne stany rzeczy (zdarzeń), które zamierzamy osiągać w trakcie procesu kształcenia; według W. Okonia cele kształcenia to świadomie założone efekty, które chcemy uzyskać w wyniku kształcenia .
Cele kształcenia posiadają następujące właściwości:
dostrzegalne, czyli określone w sposób pozwalający na ustalenie stanu ich wykonania
wykonalne, czyli możliwe do realizacji w danym czasie
logiczne, czyli bez wewnętrznych sprzeczności
rzeczowe i precyzyjne - przedstawiają syntetyczny opis stanu jaki chcemy osiągnąć
wymierne, a więc określany w sposób umożliwiający zmierzenie ich stanu
Według kryterium stopnia uszeregowania wyróżniamy cele:
ogólne (funkcje) wyrażające co ma stanowić produkt końcowy procesu kształcenia; określane są mianem celów instytucjonalnych szkoły; mają długoterminowy charakter - realizowane są małymi krokami
pośrednie (czynności) otrzymywane są w wyniku podziału celów ogólnych na ich poszczególne składniki (czynności)
Cele opisują zmiany, jakie chcemy uzyskać w uczniach. Opisują zamierzone i zaplanowane właściwości uczniów.
szczegółowe (zadania) wyrażają cechy ogólne w języku konkretów, stanowią one opis spodziewanych po zakończeniu lekcji zachowań uczniów
warunki spoleczne
16/ Jakie mamy rodzaje celów kształcenia?
CELE KSZTAŁCENIA
Co decyduje o celach wychowania?
warunki ustrojowe
poziom ekonomiczno-gospodarczy
tradycja kulturalna
warunki społeczne
Cele wychowania (wg. Kupisiewicza):
wypadkowa stosunków społeczno-ustrojowych i ekonomicznych, poziomu nauki, techniki i kultury, tradycji własnego narodu itd.
tempo i zakres zmian;
wychować ludzi, którzy umieją realizować zadania, które można przewidywać i ustalać na podstawie analizy współczesnych tendencji rozwojowych, lecz także tych, których jeszcze nie da się wyraźnie przewidzieć;
przygotować do aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym;
przysposobienie do pracy zawodowej;
uczestnictwo w życiu kulturalnym;
zapewnienie wszechstronnego rozwoju;
Cele kształcenia zawierają się w celach wychowania.
Cele kształcenia determinowane są przez warunki, w których się je urzeczywistnia, i przez środki, jakimi się dysponuje.
Cel główny kształcenia:
ZAPEWNIENIE UCZNIOM - ODPOWIEDNIO DO ICH MOŻLIWOŚCI - OPTYMALNEGO ROZWOJU INTELEKTUALNEGO.
Jest on realizowany łącznie z celami wychowania. Kształcenie odnosi lepsze wyniki, gdy skierowane jest do pełnej osobowości ucznia. Tym celom podporządkowana jest działalność szkół.
17/ Co to jest taksonomia celów kształcenia?
Przekładanie celów ogólnych na cele szczegółowe nazywa się ich operacjonalizacją; narzędziem operacjonalizacji jest taksonomia, czyli hierarchiczny układ celów kształcenia.
Taksonomia celów (hierarchiczna klasyfikacja)
Wyższe kategorie celów mieszczą w sobie niższe, a więc osiągnięcie celu wyższego mówi, że niższy także został osiągnięty.
Taksonomia celów poznawczych |
Taksonomia celów motywacyjnych-wychowawczych |
|||||
Poziom |
Kategoria |
Poziom |
Kategoria |
|||
Wiadomości |
1. Zapamiętanie wiadomości |
Działanie |
1. Uczestnictwo w działaniu |
|||
|
2. Zrozumienie wiadomości |
|
2. Podejmowanie działania |
|||
Umiejętności |
3. Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych |
Postawy |
3. Nastawienie na działanie |
|||
|
|
|
4. System działań |
|||
|
4. Stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych |
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
Taksonomia celów poznawczych - ten sposób taksonomii jest w Polsce najpopularniejszy. "Taksonomia ABC" jest ponadprzedmiotowa, jej terminologia jest neutralna, nie związana z żadną dziedziną przedmiotową, co pozwala na jej szerokie stosowanie, lecz nie zapewnia dostatecznej precyzji klasyfikowania celów poszczególnych przedmiotów nauczania. Z tego względu pojawiły się taksonomie przedmiotowe.
18/ Jakie mamy zakresy celów kształcenia?
Cele kształcenia determinowane są przez warunki, w których się je urzeczywistnia, i przez środki, jakimi się dysponuje.
Cel główny kształcenia:
ZAPEWNIENIE UCZNIOM - ODPOWIEDNIO DO ICH MOŻLIWOŚCI - OPTYMALNEGO ROZWOJU INTELEKTUALNEGO.
Jest on realizowany łącznie z celami wychowania. Kształcenie odnosi lepsze wyniki, gdy skierowane jest do pełnej osobowości ucznia. Tym celom podporządkowana jest działalność szkół.
19/ Na czym polega planowanie pracy dydaktycznej?
20/ Wskaż różnice między rocznym a okresowym planem pracy.
21/ Co zawiera konspekt, czyli szczegółowy plan lekcji?
22/ Omów materializm dydaktyczny.
23/ Scharakteryzuj formalizm dydaktyczny.
Formalizm dydaktyczny - tw. E. Schmid oraz A. A. H. Niemeyer. Trećci kształcenia są środkiem służącym do rozwijania zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów. Celem pracy szkoły jest zaś pogłębianie, rozszerzanie i uszlachetnianie tych zdolności i zainteresowań. Głównym kryterium doboru treści powinna być wartość kształcąca danego przedmiotu, jego przydatność do kształcenia i rozwijania sił poznawczych uczniów. Teoretyczną podstawę tego kierunku stanowiło przeświadczenie o tzw. transferze dodatnim, czyli przenoszeniu skutków jednego procesu uczenia się na inny. Zalety: zwrócenie uwagi na potrzebę rozwijania uwagi i zainteresowań. Wady: w programach nauczania zbytnio faworyzuje się przedmioty instrumentalne.
24/ Na czym polegał utylitaryzm dydaktyczny?
UTYLITARYZM DYD.
Dewey, Kerschensteiner (ped. pracy)
PROCES KSZTAŁCENIA - CEL KSZTAŁCENIA
działanie;
powtarza się proces filogenezy w ontogenezie ucznia;
użyczymy tego, co użyteczne
”Nie zabawy a rzeczywistość.” W. Okoń
Utylitaryzm dydaktyczny - tw. J. Dewey, G. Kerschensteiner. Kształcenie jest tu pojmowane jako ciągła rekonstrukcja doświadczenia, a proces kształcenia tożsamy jest z jego celem. Istotnym czynnikiem w zakresie korelacji określonych przedmiotów szkolnych jest indywidualna i społeczna aktywność ucznia. W skutek tego jedynym sposobem uświadomienia dzieciom i młodzieży społecznego dziedzictwa jest danie im możliwości wykonania tych samych, fundamentalnych typów zajęć, które uczyniły cywilizację tym czym ona jest (np. droga od pierwszych maszyn włókienniczych do współczesnych technologii włókiennictwa). Przy doborze treści należy się więc koncentrować na zajęciach ekspresyjnych i konstrukcyjnych. Czynności te powinny umożliwić uczniowi uczenie się zgodne z idealnym programem, w którym nie ma żadnej kolejności i następstw przedmiotów. Jak z tego wynika rekonstrukcja społecznych doświadczeń ludzkości jest podstawowym kryterium doboru treści kształcenia. Zasady budowy programów wg tej teorii:
zasada problemowego podejścia do treści kształcenia eksponująca potrzebę grupowania tych treści w układy interdyscyplinarne a zarazem takie, których realizacja wymaga wysiłku zespołowego
zasada kształtowania umiejętności praktycznych w toku rozwiązywania określonych problemów
zasada łączenia pracy z zabawą wtedy, gdy są one funkcjonalnie związane z założonymi do osiągnięcia celami
zasada aktywizowania uczniów podkreślająca nieodzowność zdobywania wiadomości i umiejętności
zasada włączenia w nurt życia środowiska lokalnego (np. wycieczki do muzeów, zakładów pracy, obserwacja itp.)
Zgodnie z założeniami utylitaryzmu zapewniono uczniom maksymalną swobodę w doborze potrzeb uprzedmiotów nauczania i dostosowano pracę dydaktyczną i wychowawczą do indywidualnych cznia i nadano jak najbardziej naturalny charakter nauczania.
25/ Omów teorię problemowo - kompleksową B. Suchodolskiego.
teoria problemowo kompleksowa - tw. Suchodolski. Wykształcenie ogólne stanowi konieczny składnik wykształcenia zawodowego, ale jego treść nie może być wyznaczana wyłącznie przez potrzeby przyszłej pracy zawodowej lub studiów ponieważ stanowi ona podstawę pozazawodowego życia ludzi. Szkoła ogólnokształcąca nie powinna zatem przygotowywać specjalistów lecz ułatwiać poznawanie rzeczywistości. Treści powinny dotyczyć problemów współczesnego świata (technika, socjologia, sztuka, itp.) układ treści w programach szkół podstawowych powinien być jednolity, natomiast zróżnicowanie należy wprowadzać na poziomach ponadpodstawowych. Można zatem nauczać kompleksowo.
26/ Wskaż główne cechy strukturalizmu.
STRUKTURALIZM
Kazimierz Sośnicki (1961r.)
są przeładowane problemy (od materializmu), trzeba to zmienić;
dużo nowej wiedzy - wiedza cały czas dochodzi;
umieścić w programie treści najważniejsze - trwały dorobek danej nauki;
poznanie teoretycznej i praktycznej strony rzeczywistości;
każdy przedmiot ma mieć swoją strukturę (co jest najważniejsze); → to jest dzisiejsze minimum programowe;
elementy podstawowe (choinka) i wtórne (jak ją ubieramy)
strukturalizm - K. Sośnicki. Ponieważ programy przeładowane są wiadomościami i nie można ich redukować pomijając niektóre wiadomości gdyż jest to sprzeczne z rozwojem naukowym , należy włączyć do programu trwały dorobek każdej z nauk nawiązujący do jej historycznych źródeł i do osiągnięć najnowszych. Należy zarazem budować programy odzwierciedlające system wiedzy tak poszczególnych nauk jak i ich całokształtu. Programy prócz poznania teoretycznego powinny zapewniać również poznanie realnej rzeczywistości. Zasady: strukturalności, nowoczesności, życiowości, kultury logicznej, łączenie teorii z praktyką (najważniejsza). Treść każdego przedmiotu dzielić na elementy podstawowe o trwałej wartości naukowej i kształcącej oraz na elementy wtórne
27/ Na czym polegał egzemplaryzm
egzemplaryzm - tw. M. Wagenschein, H. Scheuerl. Zwolennicy tej teorii uważają, że konieczna jest redukcja programu nauczania. Aby jednak uniknąć zubożenia obrazu świata odzwierciedlanego w świadomości uczniów opracowano następujące sposoby nauczania:
pragmatyczne (gr. Pradeigma - wzór) - uczeń powinien poznać tyle ile jest bezwzględnie konieczne aby mógł wytworzyć sobie poprawny obraz zagadnienia przewidzianego tematem, jego istotę. Nie przestrzega się to rygorystycznie chronologicznego porządku, a nauczyciel ma swobodę wyboru określonych tematów z pośród innych zawartych w programie
egzemplaryczny układ treści - zamiast przekazywać wiedzę w sposób ciągły należy operować jej egzemplarzami tematycznymi, przy czym każdy egzemplarz powinien być reprezentatywny dla tematu. Opracowanie wiadomości na temat jednego egzemplarza umożliwi scharakteryzowanie całego pojęcia, tematu itp.. Wada: egzemplaryzm koliduje z zasadą systematyczności co w przedmiotach o liniowym charakterze nauczania jest nie do przyjęcia
EGZEMPLARYZM -
teoria doboru i układu treści kształcenia
konieczna jest redukcja materiału nauczania przewidzianego w dotychczasowych programach szkół; → nie może prowadzić do zubożenia obrazu świata w świadomości uczniów;
koncepcja nauczania paradygmatycznego [gr. paradeigma - przykład] → materiał nauczania trzeba układać w sposób „ogniskowy”, wzorcowy, nie tyle co systematyczny;
uczeń powinien poznawać tyle, ile jest konieczne, aby mógł stworzyć sobie obraz czegoś, cechy odróżniające to od innych rzeczy;
egzemplaryczny układ treści („wyspowość”)
→ zamiast przekazywać wiedzę w sposób ciągły, należy operować jej „egzemplarzami tematycznymi”
zasada „pars pro toto”
Cele: zaznajomienie uczniów z reprezentatywnymi fragmentami materiału nauczania i wdrożenie ich do poznawania całości poprzez gruntowną analizę jakiegoś typowego dla tej całości fragmentu.
Nie do przyjęcia w przedmiotach o liniowym układzie treści (np. matematyka). → Koliduje z zasadą systematycznego układu materiału nauczania.
28/ Jaką teorię doboru treści kształcenia opracował Wincenty Okoń?
Treści kształcenia
Realizacja celów kształcenia wymaga również zdefiniowania treści kształcenia, czyli całokształtu podstawowych wiadomości oraz umiejętności z zakresu różnych dziedzin, które są przewidziane do realizacji w trakcie procesu kształcenia. Treści zapisywane są w dokumentach, takich jak:
plany nauczania
podręczniki
podstawy programowe
programy nauczania
Według W. Okonia, treści kształcenia muszą spełniać następujące warunki:
wymagania dotyczące uczącego się człowieka, stawiane są z punktu widzenia uczniów:
konieczność dostosowania treści do indywidualnych możliwości uczniów (psychicznych, społecznych, rozwojowych)
konieczność dostosowania treści do potrzeb uczniów
wymagania dotyczące zmieniającego się społeczeństwa
konieczność respektowania możliwości społeczeństwa
konieczność respektowania potrzeb społeczeństwa
konieczność uwzględniania takich obszarów tematycznych jak: ojczyzna, naród, życie społeczne i obywatelskie, edukacja, praca zawodowa czy rodzina
wymagania dotyczące rozwoju nauki i kultury:
→ treści kształcenia w zakresie kultury mają umożliwiać:
poznanie określonych dobór kultury
wywarzanie różnych wartości
przeżywanie różnych wartości kulturowych
→ treści kształcenia w zakresie nauki muszą obejmować 4 elementy składowe nauki:
fakty naukowe
pojęcia naukowe
prawa nauki
teorie naukowe
29/ Na czym polegała Teoria programowania dydaktycznego?
30/ Omówić cztery grupy wymagań w stosunku do treści kształcenia.
Treści kształcenia.
Pojęcie treści - dla realizacji celów dydaktyczno wychowawczych konieczna jest odpowiednia treść kształcenia, składa się na nią całokształt podstawowych wiadomości i umiejętności z dziedziny nauki, techniki, kultury, sztuki, oraz praktyki społecznej, przewidziany do opanowania przez uczniów podczas ich pobytu w szkole.
Realizacja celów kształcenia wymaga również zdefiniowania treści kształcenia, czyli całokształtu podstawowych wiadomości oraz umiejętności z zakresu różnych dziedzin, które są przewidziane do realizacji w trakcie procesu kształcenia. Treści zapisywane są w dokumentach, takich jak:
plany nauczania
podręczniki
podstawy programowe
programy nauczania
ZASADA KSZTAŁCENIA (NORMA): ogólna norma postępowania dyd. określająca jak należy realizować cele kształcenia.
Sośnicki - 4 zasady:
wszechstronnego rozwoju ucznia
materializmu i formalizmu dydaktycznego
poglądowości
urozmaicania nauki
Obecnie
systematyczność (systemowości)
wiązanie teorii z praktyką
poglądowość
świadomość i aktywność w nauczaniu (samodzielność)
stopniowanie trudności (przystępność)
trwałość zdobywania wiedzy (trwałość wyników nauczania)
operatywność
31/ Różnica miedzy planem i programem nauczania.
PROGRAM NAUCZANIA - przedstawienie celów, treści oraz metod nauczania i uczenia się danego przedmiotu , niekiedy również wyników, które powinny być osiągnięte przez uczniów. W nowoczesnym ujęciu program nauczania jest programem czynności uczniów i założonych wyników tych czynności. Każdy program nauczania ma spełniać założone funkcje kształcące, tj. umożliwiać uczniom zdobycie wiedzy i odpowiednich sprawności oraz rozwinięcie zdolności i zainteresowań, jak również funkcje wychowawcze, tj. sprzyjać wszechstronnemu rozwojowi osobowości.
Plan nauczania obejmuje pełny rejestr realizowanych w szkole przedmiotów, ich rozkład na poszczególne lata nauki, a także liczbę godzin nauczania przeznaczoną dla każdego przedmiotu w pełnym cyklu pracy szkoły jak i w poszczególnych klasach. Stanowi on podstawę opracowania programu nauczania.
Program nauczania ustala jakie wiadomości, umiejętności i nawyki o trwałych walorach poznawczych i wychowawczych oraz w jakiej kolejności uczniowie mają sobie przyswoić.
32/ Omówić funkcje podręczników szkolnych.
Innym kryterium oceny podręcznika może być stopień spełniania funkcji dydaktycznych.
Znany dydaktyk historii A. Suchoński proponuje pod pojęciem funkcji rozumieć te właściwości podręcznika, które są związane z realizacją celów nauczania i uczenia się określonego przedmiotu.4 Różne funkcje wyznaczyli podręcznikowi wybitni specjaliści: K. Lech, W. Okoń, Cz. Kupisiewicz, J. Maternicki czy A. Zielecki.
Wydaje się, iż pomocne w ocenie danego podręcznika mogą być następujące funkcje dydaktyczne:
informacyjna - dostarczanie uczniom rzetelnej podstawowej wiedzy przez słowo pisane i środki pozatekstowe;
transformacyjna - wdrażanie młodzieży do posługiwania się zdobytą wiedzą przez zadania i ćwiczenia podręcznikowe;
samokształceniowa - motywowanie do poznawania także treści uzupełniających, wyjaśniających w podręczniku, rozwijanie zainteresowań, wyrabianie umiejętności i nawyków niezbędnych do samodzielnego uczenia się;
badawcza - wdrażanie do dostrzegania, formułowania i rozwiązywania problemów poprzez problemowy układ treści podręcznika, pytania i zadania, ćwiczenia inspirujące uczniów do samodzielnej pracy;
autokontrolna - utrwalanie wiedzy, sprawdzanie i ocena postępów przez pytania, zadania i ćwiczenia.5
W związku z tym należy szukać odpowiedzi na pytania:
Jakie funkcje dydaktyczne pełni konkretny podręcznik?
W jaki sposób je pełni?
W jakim stopniu?
Pełna odpowiedź na każde z tych pytań nie jest jednak możliwa. Podręcznik spełnia daną funkcję zależnie od sposobu doboru i prezentacji swoich elementów strukturalnych, ich treści i formy.
Z tego względu istnieje potrzeba dokonania operacjonalizacji, opisu każdej funkcji, aby w opisie znalazły się wskaźniki umożliwiające dostrzeżenie danej funkcji, określenie stopnia jej realizacji. Innymi słowy, należy funkcje wywskaźnikować i skategoryzować. Podejmowane są próby w tym zakresie.6
W tym kontekście interesująca wydaje się być propozycja J. Skrzypczaka, aby do oceny podręczników szkolnych wykorzystać funkcję tzw. komunikatów słownych. Podręcznik traktowany jest jako komunikat (przekaz) między nadawcą - autorem a odbiorcą - uczniem. W ujęciu R. Jakobsona każdy komunikat pełni sześć funkcji: poznawczą, emotywną, fatyczną, apelu, metajęzykową, poetycką.
Funkcja poznawcza - jest podstawą wszelkiego porozumiewania się. Określa ona stosunki zachodzące między komunikatem a przedmiotem (obiekt, fakt, zjawisko, proces). Przykładowo, podręcznik historii wtedy pełni funkcję poznawczą wobec opisywanych postaci, faktów czy zjawisk, jeśli dostarcza o nich informacji eksponowanych przez tekst i środki pozatekstowe prawdziwych i zgodnych z aktualnym stanem nauki historycznej.
Funkcja emotywna - określa stosunki zachodzące pomiędzy komunikatem, w naszym przypadku podręcznikiem, a nadawcą tego komunikatu, czyli autorem podręcznika. Podręcznik nie tylko dostarcza wiedzy o przedmiocie, lecz także określa postawę autora wobec przedmiotu, czego wyrazem są zwroty oceniające typu: znakomity (np. utwór), wielki (np. rozkwit twórczy artysty), słaby (np. władca), udany (np. eksperyment).
Przejawem stosunku emocjonalnego do przedmiotu jest nawet opracowanie tekstu pod względem graficznym i językowym: taki a nie inny podział treści na rozdziały i podrozdziały, sformułowania tytułów (np. „W okowach niewoli”), akapity, wytłuszczenia, podbarwienie tła, ramki sygnalizujące wyrazy, zdania i fragmenty szczególnie ważne, wymagające przyswojenia. Sposoby wyrażania informacji o różnym stopniu ważności (strukturalizacja wiedzy) świadczą o pełnieniu przez podręcznik funkcji emotywnej.
Funkcja fatyczna - ma na celu nawiązanie, podtrzymywanie lub przerwanie komunikacji. Dlatego narracja w podręczniku nie może być sucha, encyklopedyczna, słownikowa. Autor podręcznika powinien mieć świadomość dla kogo pisze, uwzględniać specyfikę przedmiotu. Na przykład relacja autora podręcznika historii o dziejach powinna być urozmaicona, obrazowa, żywa, obfitująca w barwne opisy, konkrety, apelująca do wyobraźni, wiedzy uczniów. Poza tym prezentacja informacji w formie reprodukcji fotografii, dzieł malarskich, mapek, szkiców, schematów czy diagramów podtrzymuje uwagę ucznia, zaciekawia.
Funkcja apelu - określa stosunki zachodzące pomiędzy komunikatem a odbiorcą i ma na celu wywołanie u odbiorcy określonej reakcji. Odnosząc tę kwestię do podręczników należy zauważyć, że powinny one służyć realizacji celów danego przedmiotu nauki szkolnej. Oceniamy podręcznik pod kątem realizacji nadrzędnych celów przedmiotowych, a poszczególne rozdziały i podrozdziały - zależnie od realizacji celów cząstkowych, ujętych w programie nauczania.
Należy także przyjrzeć się zadaniom i pytaniom znajdującym się w podręczniku, ocenić ich związek z treścią, stopień trudności, przydatność do sprawdzania nie tylko wiedzy, lecz także umiejętności i sprawności.
Funkcja metajęzykowa - odnosi się do sposobu, w jakim kodowany jest określony komunikat. Kod to język komunikatu. Podręcznik redagowany jest w określonym języku. Chodzi tu o komunikatywność języka, jednoznaczność poleceń, unikanie zdań długich i zawiłych, stosowanie zdań oznajmiających, wiążących się logicznie, systematyczne wyjaśnianie pojęć, terminologię „przyjazną” dla ucznia w danym wieku, poprawne wyrażanie słów obcojęzycznych przez umieszczanie ich transkrypcji fonetycznych. Wczytując się w tekst podręcznika oceniamy jasność wyrażonych myśli, oceniamy czytelność i wyraźność ilustracji, mapek, rysunków, diagramów.
Funkcja estetyczna - wskazuje, że każdy komunikat, a więc i podręcznik, powinien spełniać wymogi estetyczne. Dlatego oceniamy stronę estetyczną i jakość wydania podręcznika. Chodzi tutaj o estetykę języka, ilustracji, mapek, wykresów, tabel, jakość papieru, druku, okładki, kolor, atrakcyjność wyglądu, ciężar, poręczność w użytkowaniu.
33/ Co to są normy postępowania w dydaktyce?
34/ Dokonaj charakterystyki zasad kształcenia wg K. Kruszewskiego.
35/ Omówić zasady kształcenia wg Cz. Kupisiewicza.
Kupisiewicz wymienia pięć grup wymagań dotyczących treści kształcenia:
społeczne, zawodowe oraz kulturowe (zarówno obecne jak i przyszłe)
naukowe - dostosowanie treści do osiągniętego poziomu nauki oraz techniki
psychologiczne - dostosowanie treści do psychofizycznych możliwości uczniów
dydaktyczne
konieczność zachowania korelacji wewnątrz przedmiotowej i między przedmiotowej- należy łączyć treści różnych dziedzin
wymaganie łączenia teorii z praktyka
konieczność strukturalizacji wiedzy - w przypadku, gdy treści jest zbyt dużo, należy dokonać strukturalizacji wiedzy
konieczność egzemplastycznego układania treści, czyli w liniowy, koncentryczny lub spiralny sposób
pedagogiczne - teorie doboru treści kształcenia
36/Co to są metody dydaktyczne?
Termin "metoda kształcenia"(z grec. "metodos" - badanie, dochodzenie do prawdy) oznacza systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, który umożliwia uczniom osiąganie założonych celów kształcenia.
Methodos gr. droga, sposób postępowania. Metoda nauczania to sposób pracy nauczyciela z uczniami umożliwiający osiąganie celów kształcenia, inaczej mówiąc, wypróbowany układ czynności nauczycieli i uczniów realizowanych świadomie w celu spowodowania założonych zmian w osobowości uczniów.
37/ Jak kształtowało się podejście do metod kształcenia na przestrzeni dziejów?
Najstarszą historycznie grupę metod stanowią metody:
oparte na naśladownictwie, które stosowano w nauczaniu okazjonalnym; nie posiadają one swoich teorii
słowne (werbalne, oparte na słowie), które przeważały w średniowieczu; ich istotą jest przekazywanie gotowych wiadomości przez nauczyciela za pośrednictwem słowa mówionego, pisanego albo drukowanego
erotematyczne(czyli pytające) obejmujące metodę katechetyczną oraz heurystyczną, gdzie metoda katechetyczne polega na stawianiu pytań, na które uczeń daje gotowe, wyuczone odpowiedzi (odmianę metody katechetycznej stanowi metoda koraniczna, której istotą jest zapamiętywanie bez jakiegokolwiek zrozumienia czy interpretowania) natomiast metoda heurystyczna wyraża się w stawianiu pytań, które mają prowokować uczniów do samodzielnego poszukiwania odpowiedzi
akroamatyczne(czyli podające) - współczesnymi przykładami tych metod są:
dyskusja
opis
opowiadanie
pogadanka
praca z tekstem
wykład
oglądowe (czyli oparte na obserwacji, rzeczowe); zostały one wprowadzone przez Pestalozziego (XIX w.) który uważał, iż należy poznawać rzeczy same w sobie, czyli takie, jakimi one są, w przeciwieństwie do poznawania cudzych świadectw lub spostrzeżeń; zadanie nauczyciela miało polegać na gromadzeniu materiału empirycznego, którym miał on zainteresować swoich uczniów organizując obserwację, następnie podsumować oraz utrwalić jej wyniki; przykładem metod oglądowych może być pokaz czy pomiar
praktyczne (z końca XIX w.) - to na przykład metoda laboratoryjna, która w klasycznej formie polega na tym, iż uczeń wykonuje pewne czynności pod dyktando nauczyciela natomiast w problemowej uczeń sam wyciąga wnioski oraz dokonuje samodzielnej analizy
38/ Jakie są rodzaje metod kształcenia?
Wincenty Okoń według przyjętego kryterium dominującego rodzaju uczenia się oraz aktywności poznawczej ucznia wyróżnił następujące metody kształcenia:
asymilacji wiedzy - są to metody podające, gdyż polegają na uczeniu się poprzez przyswajanie, opierają się one na reproduktywnej aktywności poznawczej; wyróżnić tutaj można następujące metody:
dyskusja
opis
opowiadanie
pogadanka
praca z książką
wykład
samodzielnego dochodzenia do wiedzy - są to metody problemowe, gdyż polegają na uczeniu się w drodze odkrywania, są oparte na twórczej aktywności poznawczej czyli rozwiązywaniu problemów; przykładami tego rodzaju metod są:
burza mózgów
gry dydaktyczne
metoda klasyczna
metoda przypadków
mikro nauczanie
sytuacyjna
waloryzacyjne - są to metody eksponujące, które wymagają uczenia się poprzez przeżywanie, oparte są na emocjonalno - artystycznej aktywności; przykłady tych metod:
metoda ekspresyjna (wiążąca się z przeżywaniem przy równoczesnym wytwarzaniu wartości)
metoda impresyjna (wiążąca się z przeżywaniem)
praktyczne - metody te polegają na uczeniu się w toku działania, oparte są na praktyczno - technicznej aktywności, która zmienia otoczenie; przykładami tych metod są:
metody ćwiczebne
metody realizacji zadań wytwórczych
Kryteria doboru metod nauczania.
We współczesnym systemie dydaktycznym dobór metod nauczania zależy od celów, treści i zadań dydaktycznych oraz od wieku uczniów. Nie znaczy to jednak, że poszczególne grupy metod lub pojedyńcze metody, należące do tych grup, trzeba wiązać rygorystycznie np. z określonymi fazami rozwoju psychofizycznego uczniów. Wynika stąd, że kryteria doboru metod nauczania mają nie tyle charakter wykluczający, co raczej ukierunkowujący , że wskazują tendencje główne, aczkolwiek nie jedyne. Dlatego też jednostronność w poługiwaniu się metodami oglądowymi, słownymi czy praktycznymi nie zapewnia dobrych wyników pracy dydaktycznej.
Różne klasyfikacje metod nauczania .
ze względu na źródło wiedzy:
słowne:
Opowiadanie polega na zaznajamianiu uczniów z określonymi rzeczami i wydarzeniami w formie słownego opisu. Skuteczność tej metody zależy od tego, czy nauczyciel operuje słowami zrozumiałymi dla uczniów, a także od racjonalnego wiązania pokazu z objaśnieniami słownymi oraz - w klasach wyższych - z dyskusją. Opowiadanie zastępuje obserwację naturalnych rzeczy i zjawisk oraz wdraża uczniów do słuchania ze zrozumieniem i zapamiętywania najważniejszych faktów. Opowiadanie odnosi się do przedstawienia za pomocą słów przebiegu zdarzeń, a więc tego co dzieje się w czasie, służy ono głównie uwydatnieniu dynamiki akcji.
Opis dotyczy na ogół charakterystyki cech, budowy, struktury itp. Określonych rzeczy tzn. tego, co jest względnie stałe. Opis służy do przedstawienia układów statycznych.
Wykład służy przekazywaniu uczniom określonych informacji z zakresu nauk, ma on pobudzać myślenie i aktywizować je. Struktura wykładu jest systematyczna, a jego tok w większym stopniu podporządkowany rygorom logiki. Przedmiotem wykładu jest przeważnie opis złożonych układów rzeczy i procesów zachodzących między tymi procesami i rzeczami o charakterze przeważnie przyczynowo - skutkowym
Pogadanka różni się tym głównie od poprzednich metod że wymaga od uczniów nie tylko myślenia “za nauczycielem”, lecz zmusza także do samodzielnej pracy myślowej. Jej istota polega na rozmowie nauczyciela z uczniami, przy czym nauczyciel jest w tej rozmowie osobą kierującą: zmierzając do osiągnięcia znanego sobie celu, stawia uczniom pytania, na które oni z kolei udzielają odpowiedzi. W ten sposób krok po kroku, uczniowie zdobywają wiedzę.
Dyskusja polega na wymianie poglądów na określony temat. Aby skutecznie posługiwać się tą metodą należy uczniów przygotować do wymiany myśli zarówno w sensie merytorycznym, jak i formalnym.
Praca z tekstem jest jednym z ważniejszych sposobów poznawania, jak i utrwalania nowych wiadomości. Jest to także skuteczny sposób kontroli i oceny wyników samokształcenia.
Oglądowe:
Pokaz jest to zespół czynności dydaktycznych nauczyciela polegający na demonstrowaniu uczniom naturalnych przedmiotów lub ich modeli, a także określonych zjawisk, wydarzeń lub procesów i stosownym objaśnieniu ich istotnych cech.
Pomiar pozwala określić ilościową stronę badanej rzeczywistości. Są to czynności wykonywane przez nauczyciela w postaci pokazu, bądź bezpośrednio przez uczniów pracujących pod jego kierunkiem.
Obserwacja jest ukierunkowanym spostrzeganiem.
Praktyczne:
Metoda zajęć praktycznych obejmuje dość szeroki zakres działalności uczniów. Celem jest tu zastosowanie wiedzy do rozwiązywania zadań natury praktycznej. Na plan pierwszy wysuwa się tu rozwijanie umiejętności stosowania teorii w praktyce. Metoda ta jest także źródłem pogłębiania i zdobywania wiedzy.
Metoda laboratoryjna polega na samodzielnym przeprowadzaniu eksperymentów przez uczniów, tzn. tworzeniu sztucznych warunków dla wywołania jakiegoś zjawiska po to, aby można było zbadać przyczyny, przebieg i skutki jego występowania. Istnieją dwie odmiany tej metody: - tradycyjna polegająca na tym, że nauczyciel gromadząc niezbędne pomoce naukowe oraz odpowiednio przygotowując lekcję, umożliwia uczniom wykonanie określonych eksperymentów; - problemowa polegająca na wdrażaniu uczniów do dostrzegania, formułowania i rozwiązywania określonych problemów teoretycznych i praktycznych podczas zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych. Dzięki temu uczniowie wykorzystując zdobyte wcześniej wiadomości i dzięki samodzielnej aktywności, przyswajają sobie nowe wiadomości i umiejętności.
Ze względu na funkcje:
Metody zaznajamiania z nową wiedzą:
opowiadanie
opis
wykład
pogadanka
dyskusja
praca z tekstem
Metody utrwalania:
Powtarzanie łańcuchowe polega na uczeniu się na pamięć pewnych fragmentów, a następnie łączeniu ich ze sobą na zasadzie występujących między nimi związków i zależności.
Powtarzanie wyrywkowe polega na uczeniu się najistotniejszych rzeczy i pomijaniu nieistotnych.
Powtarzanie strukturalne polegające na powtarzaniu informacji ważnych, tworzących “szkielet” wiedzy. Na tej podstawie możemy wnioskować o pozostałych informacjach. - Powtarzanie syntetyczne - koncentrujemy informacje wokół interesującego nas problemu.
Uczenie się na pamięć.
Ćwiczenia. Celowe powtarzanie określonych czynności aby doprowadzić do ich ugruntowania, nabrania wprawy w posługiwaniu się nimi czy ich zapamiętania.
Metody kontroli i oceny:
konwencjonalne:
obserwacja ucznia
kontrola praktyczna (polegająca na zrobieniu czegoś)
kontrola ustna
kontrola pisemna
niekonwencjonalne:
testy:
...otwarte (zadanie, rozprawka itp.)
...krótkiej odpowiedzi (zadania z luką itp.)
...zamknięte (wielokrotnego wyboru, prawda fałsz, dobieranie itp.)
Funkcje kontroli i oceny:
dydaktyczna, intensyfikująca proces uczenia się.
Wychowawcza, działająca motywacyjnie.
Społeczna, działająca selekcyjnie (jak możemy rangować ludzi)
Kształcąca
Metodyczna
Metody wielofunkcyjne:
symulacja (wykorzystująca formy inscenizacji). Jej zadaniem jest wdrażanie uczniów do wszechstronnej analizy problemów, które kiedyś były dla kogoś problemami rzeczywistymi, przy czym wyniki uczniowskich rozważań porównuje się tu z rozwiązaniami faktycznymi, symulowanymi w toku zajęć.
Metoda sytuacyjna również służy wyrabianiu u uczniów umiejętności analizowania sytuacji trudnych, a także podejmowania na tej podstawie odpowiednich decyzji i wskazywania przewidywanych następstw. Od symulacji różni się tym że odnosi się do sytuacji fikcyjnych, choć prawdopodobnych.
Metoda biograficzna polega na szukaniu pomysłów rozwiązań określonych problemów w biografii ludzi którzy mieli lub mają do czynienia z podobnymi problemami.
Burza mózgów.
Inscenizacja.
ze względu na charakter metod:
informacyjno podające.
problemowo poszukujące.
ekspresyjne.
praktyczne.
39/ Podział metod kształcenia wg Cz. Kupisiewicza.
40/ Metody kształcenia wg W. Okonia.
Wincenty Okoń według przyjętego kryterium dominującego rodzaju uczenia się oraz aktywności poznawczej ucznia wyróżnił następujące metody kształcenia:
asymilacji wiedzy - są to metody podające, gdyż polegają na uczeniu się poprzez przyswajanie, opierają się one na reproduktywnej aktywności poznawczej; wyróżnić tutaj można następujące metody:
dyskusja
opis
opowiadanie
pogadanka
praca z książką
wykład
samodzielnego dochodzenia do wiedzy - są to metody problemowe, gdyż polegają na uczeniu się w drodze odkrywania, są oparte na twórczej aktywności poznawczej czyli rozwiązywaniu problemów; przykładami tego rodzaju metod są:
burza mózgów
gry dydaktyczne
metoda klasyczna
metoda przypadków
mikro nauczanie
sytuacyjna
waloryzacyjne - są to metody eksponujące, które wymagają uczenia się poprzez przeżywanie, oparte są na emocjonalno - artystycznej aktywności; przykłady tych metod:
metoda ekspresyjna (wiążąca się z przeżywaniem przy równoczesnym wytwarzaniu wartości)
metoda impresyjna (wiążąca się z przeżywaniem)
praktyczne - metody te polegają na uczeniu się w toku działania, oparte są na praktyczno - technicznej aktywności, która zmienia otoczenie; przykładami tych metod są:
metody ćwiczebne
metody realizacji zadań wytwórczych
41/ Od czego uzależniony jest dobór metod kształcenia?
Kryteria doboru metod nauczania.
We współczesnym systemie dydaktycznym dobór metod nauczania zależy od celów, treści i zadań dydaktycznych oraz od wieku uczniów. Nie znaczy to jednak, że poszczególne grupy metod lub pojedyńcze metody, należące do tych grup, trzeba wiązać rygorystycznie np. z określonymi fazami rozwoju psychofizycznego uczniów. Wynika stąd, że kryteria doboru metod nauczania mają nie tyle charakter wykluczający, co raczej ukierunkowujący , że wskazują tendencje główne, aczkolwiek nie jedyne. Dlatego też jednostronność w poługiwaniu się metodami oglądowymi, słownymi czy praktycznymi nie zapewnia dobrych wyników pracy dydaktycznej.
42/ Co to są środki kształcenia?
43/ Jak dzieli się środki kształcenia w dydaktyce?
44/ Podział środków ze względu na dostarczane bodźce.
45/ Dokonać klasyfikacji środków kształcenia wg Michała Godlewskiego.
46/ Klasyfikacja środków wg E. Fleminga i J. Jacoby'ego.
47/ Środki kształcenia wg W. Okonia.
48/ Jakie są ogniwa współczesnego modelu kształcenia?
49/ Cechy współczesnego modelu kształcenia.
są dostrzegalne, czyli określone w sposób pozwalający na ustalenie stanu ich wykonania
wykonalne, czyli możliwe do realizacji w danym czasie
logiczne, czyli bez wewnętrznych sprzeczności
rzeczowe i precyzyjne - przedstawiają syntetyczny opis stanu jaki chcemy osiągnąć
wymierne, a więc określany w sposób umożliwiający zmierzenie ich stanu
50/ Omówić ogniwa procesu nauczania - uczenia się w toku podającym.
materializm dydaktyczny (encyklopedyzm) był reprezentowany np. przez J. A. Komeńskiego czy Basedowa; głównym celem kształcenia jest przekazywanie jak największej ilości wiedzy z zakresu różnych dyscyplin naukowych; każdy profesor jest encyklopedystą; wynikiem takiej teorii jest powstawanie przeładowanych programów nauczania, które nie są ze sobą odpowiednio skorelowane; koncepcja ta jest jednostronna - wiedza, praktyka, zdolności poznawcze - encyklopedyzm rozwija tylko wiedzę, nie dbając o resztę
51/ Omówić ogniwa procesu nauczania - uczenia się w toku poszukującym.
formalizm dydaktyczny (intelektualizm) jest koncepcją eksponującą właśnie zdolności poznawcze; przedstawicielami tego kierunku byli: Pestalozii, Schmidt, Dawid czy Dobrowolski; głównym celem jest tutaj pogłębianie i rozszerzenie kształcenia, uszlachetnianie zdolności oraz zainteresowań poznawczych (czyli myślenia, uwagi, pamięci, wyobrażania, spostrzegania); dominują przedmioty instrumentalne, takie jak matematyka czy nauka języków; celem nauczyciela miało być jedynie nauczeni swoich uczniów myślenia, gdyż to zapewniało im już wszystko inne; również formalizm jest jednostronną teorią, koncentrujące się jedynie na zdolnościach poznawczych uczniów
52/ Jakie są główne składniki procesu kształcenia?
53/ Uczeń jako jeden ze składników procesu.
54/ Nauczyciel i jego udział w procesie kształcenia.
55/ Szkoła jako kolejny składnik procesu kształcenia.
56/ Jak możemy podzielić szkołę?
57/ Od jakich czynników jest uzależniony podział form organizacyjnych kształcenia?
58/ Jaka jest struktura lekcji?
59/ Typy lekcji i ich charakterystyka.
60/ Scharakteryzować zajęcia pozalekcyjne i pozaszkolne.
61/ Jak można dokonać pomiaru osiągnięć szkolnych?
62/ Na czym polega przygotowanie pomiaru?
63/ Co to jest test dydaktyczny?
64/ Omówić poziomy i kategorie taksonomiczne wg B. Niemierki.
65/ Na czym polega tabelaryczny plan testu?
66/ Co to jest tabelaryczna kartoteka testu?
67/Jak dzielimy uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi?
68/ Dziecko upośledzone umysłowo - ogólna charakterystyka zaburzenia.
69/ Co to jest inteligencja niższa od przeciętnej?
70/ Na czym polega dysleksja rozwojowa?
71/ Nadpobudliwość psychoruchowa a AD/HD - różnice.
72/ Jakie mogą być przyczyny niepowodzeń szkolnych?
73/ Na czym polega diagnozowanie trudności dydaktycznych?
74/ Omówić środki przeciwdziałania niepowodzeniom szkolnym.
75/ Uczeń zdolny w klasie - jak z nim pracować?