Zagadnienia :

1. omów pojęcie, cechy i podziały prawa karnego.

Prawo karne stanowi część obowiązującego w państwie systemu prawa. Od innych gałęzi prawa odróżnia je to, że jest ono instrumentem zwalczania przestępczości za pomocą kar i innych środków przewidzianych w jego przepisach.

Prawo karne spełnia rolę szczególną chroniąc:

• państwo

• stosunki społeczne

• stosunki ekonomiczne

• prawa i wolności człowieka przed najpoważniejszymi zamachami na te dobra (przestępstwami)

Miejsce prawa karnego w systemie prawa

- Uniwersalizm prawa karnego (tzw. prawo granic wg W. Woltera)

Społeczne normy postępowania

Cywilizacja polega na wypracowaniu norm relacji z innymi ludźmi i stworzeniu systemów kontrolnych przestrzegania tych norm

- Subsydiarność prawa karnego - prawo karne powinno działać wówczas, gdy środki, jakimi dysponują inne dziedziny prawa, okazują się niewystarczające czy nieskuteczne w zwalczaniu pewnych najbardziej negatywnych zjawisk społecznych

Nauka prawa karnego wśród nauk penalnych.

Systematyka prawa karnego

1. Powszechne (Prawo karne materialne KK z 1997 r., Prawo karne procesowe KPK z 1997, Prawo karne wykonawcze KKW z 1997 r.)

Prawo karne materialne - określa czyny będące przestępstwami, kary grożące za ich popełnienie, środki karne i środki zabezpieczające stosowane z związku z naruszeniem prawa karnego oraz zasady odpowiedzialności karnej.

Prawo karne procesowe - określa reguły postępowania organów państwowych w procesie karnym.

Prawo karne wykonawcze - reguluje tryb wykonywania orzeczonych kar oraz uprawnienie skazanych. W ramach tego prawa wyróżniamy część zwaną prawem penitencjarnym, która określa wykonywanie kar pozbawienia wolności.

2.Szczególne (Prawo karne skarbowe, Prawo karne wojskowe, Prawo o postępowaniu w sprawach nieletnich, Prawo karne gospodarcze )

Prawo karne skarbowe - określa problematykę odpowiedzialności za przestępstwa i wykroczenia skarbowe tj. czyny naruszające interes Skarbu Państwa.

Prawo karne wojskowe - mieści się w KK jako wyodrębniona część wojskowa, reguluje przestępstwa wojskowe tj, przestępstwa żołnierzy popełnione z związku z pełnioną przez nich służbą.

Prawo o postępowaniu w sprawach nieletnich - regulowane przez ustawę z dnia 26.10.1982r. o postępowaniu w sprawach nieletnich . wobec nieletnich nie stosuje się kar lecz środki wychowawcze i poprawcze jednak podstawą zastosowania tych środków może być np. popełnienie czynu karalnego zabronionego przez ustawę głównie KK

Dziedziną spokrewnioną z prawem karnym jest Prawo wykroczeń (Kodeks wykroczeń z 1971 r. ,Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia z 2001 r.)

Prawo o wykroczeniach określa czyny będące wykroczeniami, kary za nie grożące oraz zasady odpowiedzialności za wykroczenia. Prawo o wykroczeniach rożni od prawa karnego głównie waga czynów, którymi każda z tych dziedzin się zajmuje. Wykroczenia są czynami o niższej szkodliwości społecznej.

2. Omów podstawowe funkcje prawa karnego .

Funkcja ochronna

Ochrona dóbr osobistych składających się na porządek społeczny

• pojęcie dobra prawnego - prawo karne służy ochronie takich dóbr prawnych jak m.in. życie, zdrowie, własność

• prewencyjne oddziaływanie norm prawa karnego (prewencja generalna i prewencja indywidualna)

Funkcja sprawiedliwościowa

• Zaspokojenie poczucia sprawiedliwości w społeczeństwie

• Element odwetu

• Zwrócenie ku przeszłości

Zadaniem tej funkcji jest zaspokojenie poczucia sprawiedliwości osoby pokrzywdzonej przestępstwem przez ukaranie sprawcy. Jest to najstarsza funkcja prawa karnego.

Aby prawo karne prawidłowo funkcjonowało musi w równym stopniu być realizowana każda z tych funkcji.

Funkcja gwarancyjna

Zagwarantowanie jednolitości systemu prawnego jako określenie co jest, a co nie jest przestępstwem, a dzięki temu zapewnienie obywatelom, że nie zostaną pociągnięci do odpowiedzialności za czyny nie będące przestępstwami.

Podstawowe zasady prawa karnego:

• nullum crimen sine lege poenali

• nulla poena sine lege

• lex retro non agit

Funkcja prewencyjno - wychowawcza

Wykształcenie poprzez instrumenty (kary, środki karne) odpowiednich postaw, polegających na przestrzeganiu prawa

Funkcja profilaktyczno - zabezpieczająca

Ochrona stosunków społecznych poprzez eliminowanie z życia społecznego sprawców czynów zabronionych

Funkcja kompensacyjna (restytucyjna)

Sprzyjanie naprawieniu szkody wyrządzonej pokrzywdzonemu przestępstwem

3. Nauka prawa karnego i nauki pokrewne.

Nauka prawa karnego - zajmuje się wykładnią obwiązujących przepisów, tworzeniem zasad tego prawa. W ramach tej dyscypliny znajduje się również wyjaśnienie społecznej funkcji przepisów, instytucji i zasad tego prawa oraz ich krytyczna ocena i formułowanie propozycji zmian prawa karnego.

Nauki pokrewne :

• Kryminologię - nauka o przestępcy i przestępczości

• Kryminalistykę - nauka o metodach i środkach wykrywania przestępstw

• Wiktymologię - nauka o ofierze przestępstwa

• naukę o polityce kryminalnej - jej przedmiotem jest działalność organów państwowych w zakresie wymiaru sprawiedliwości i w sprawach karnych. Obejmuje ona politykę ustawodawczą państwa w zakresie tworzenia prawa karnego, politykę ścigania przestępstw, politykę wpływania na stosowanie przez sądy kar za poszczególne rodzaje przestępstw ( tzw. polityka karna) i politykę w zakresie wykonywania kar pozbawienia wolności ( polityka penitencjarna).

- nauki penitencjarne - zajmują się różnymi aspektami wykonywania kar pozbawienia wolności .

4.,5.,6.,7.,8., zasady prawa karnego .

Zasada odpowiedzialności karnej za czyn

art. 1 § 1 k.k. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.

Odpowiedzialność karna stanowi konsekwencję popełnienia przez sprawcę CZYNU

Odpowiedzialności karnej nie podlegają myśli, poglądy czy zamiary, dopóki nie zostaną uzewnętrznione w czynach

Przykład:
Art. 256 k.k., który przewiduje odpowiedzialność karną za publiczne propagowanie faszyzmu lub innego totalitarnego ustroju państwowego. Sprawca tego przestępstwa nie jest więc ukarany za posiadanie faszystowskich poglądów, a jedynie za ich uzewnętrznianie w postaci publicznego propagowania

Czyn - zachowanie człowieka (w postaci działania lub zaniechania), postrzegalne zewnętrznie, świadome, pozostające pod kontrolą jego woli, celowe, mające znaczenie społeczne
Czyn zabroniony - jest to czyn, którego popełnienia zabrania ustawa pod groźbą kary.

Zasada winy

Art. 1 § 3 k.k. Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu.

Zasada subiektywizmu

Obecnie prawo karne opiera się na zasadzie subiektywizmu. Samo wystąpienie związku przyczynowego między czynem sprawcy i zaistniałym skutkiem nie jest wystarczające do pociągnięcia sprawcy do odpowiedzialności karnej. Odpowiedzialności karnej podlega tylko ten sprawca, któremu z popełnienia czynu zabronionego można postawić zarzut.

Zasada nullum crimen sine lege - nie ma przestępstwa bez ustawy jest najważniejszą zasadą współczesnego pr. karnego, chroniącą jednostkę. Zasada ta ukształtowała się w okresie oświecenie, wiązało się to z chęcią ujęcia prawa karnego w ramy ustawowe . zasada ta sformułowana została w Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela. Obecnie zasada ta jest składnikiem idei państwa prawa. Uznana też została za zawierającą jedno z podstawowych praw człowieka. W pr. polskim zasada ta zawarta jest w art. 42 Konstytucji.

Zasada ta wiąże się z innymi:

1. Prawo karne musi być prawem pisanym i zawartym w ustawie (nullum crimen sine lege scripta)

2. Przepisy karne muszą opisywać przestępstwo w sposób maksymalnie dokładny (nullum crimen sine lege certa)

3. Niedopuszczalne jest stosowane analogii na niekorzyść oskarżonego

4. Ustawa karna wprowadzająca odpowiedzialność karną lub ją zaostrzająca nie może działać wstecz (nullum crimen sine lege praevia, lex retro non agit)

5. Kara za przestępstwo musi być określona i przewidziana we wcześniej wydanej ustawie (nulla poena sine lege)

Zasada odpowiedzialności indywidualnej i osobistej

Zasada odpowiedzialności indywidualnej określona została w przepisach części ogólnej Kodeksu karnego - art. 1 KK, art. 21 KK, art. 55 KK oraz w części szczególnej Kodeksu karnego

• art. 1 KK precyzuje, że odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony (jedynie sprawca czynu zabronionego)

• art. 21 KK zasada indywidualizacji odpowiedzialności karnej osób współdziałających w popełnieniu przestępstwa

• art. 55 KK zasada indywidualizacji kary

Zasada odpowiedzialności osobistej polega na tym, że odpowiedzialności karnej nie może ponieść inna osoba niż sprawca przestępstwa.

Zasada humanitaryzmu

art. 3 k.k. Kary i inne środki przewidziane w tym kodeksie stosuje się z uwzględnieniem zasad humanitaryzmu, w szczególności z poszanowaniem godności człowieka.

Zasada społecznej szkodliwości czynu

Przestępstwem jest tylko taki czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę, którego stopień społecznej szkodliwości jest większy niż znikomy (art. 1 § 2 k.k.)

Okoliczności, które należy brać pod uwagę przy ustalaniu stopnia społecznej szkodliwości wymienia art. 115 § 2 k.k.

9. struktura kodeksu karnego.

Kodeks Karny składa się z 3 części:

- ogólna - zawiera główne przepisy określające zasady odpowiedzialności karne, reguły obowiązywania ustaw karnych, katalog kar i zasady ich wymierzania. (Reguły odpowiedzialności za przestępstwa.)

- szczególna - zawierająca przepisy o poszczególnych typach przestępstw, jest jak gdyby zbiorem definicji poszczególnych przestępstw (szpiegostwa, rozboju, zgwałcenia itd.) i jednocześnie wskazuje, jakie kary grożą za poszczególne przestępstwa.

(Określa typy przestępstw przez podanie zespołów ich znamion i kar.)

- wojskowa - zawiera przepisy karne odnoszące się do żołnierzy. Są to zarówno przepisy ogólne, jak i przepisy opisujące specyficzne przestępstwa wojskowe.

(Odmienności w zasadach odpowiedzialności i karach dla żołnierzy i typy przestępstw wojskowych.)

Inna jest budowa przepisów ogólnej, a inna szczególnej części KK.

Przepisy części ogólnej zawierają definicje podstawowych pojęć i instytucji prawa karnego.

Przepisy części szczególnej mają budowę dwuczłonową. Składają się z dyspozycji (określenia zespołu znamion danego typu czynu zabronionego) oraz z sankcji (wskazania na karę grożącą w wypadku gdy czyn wyczerpuje znamiona dyspozycji).

10. W jaki sposób określa się czas popełnienia przestępstwa i jaki ma to wpływ na ustalenie odpowiedzialności karnej sprawcy.

Art. 6 KK czyn zabroniony uważa się za popełniony w czasie w którym sprawca działał lub zaniechał działania.

Art. 1 § 1 k.k. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.

Zakres temporalny ustawy

1. Początkowy moment obowiązywania ustawy:

• oznaczony w treści ustawy (konkretną datą lub okresem, który musi upłynąć od dnia ogłoszenia do wejścia w życie ustawy)

2. Końcowy moment obowiązywania ustawy

• uchylenie (derogacja) przez ustawę późniejszą (lex posterior derogat legi priori)

• ustawy czasowe (uchwalane na pewien określony czas)

• ustawy epizodyczne ustawy obowiązujące przez określony czas związane z nietypowymi, szczególnymi okolicznościami, np. stan wojny, klęski żywiołowej

Znaczenie określenia czasu popełnienia czynu zabronionego

• przy ustalaniu, czy czyn w ogóle był zagrożony karą przez obowiązującą ustawę (art. 1 § 1 k.k.)

• przy określaniu ustawy, która ma być stosowana w wypadku kolizji ustaw w czasie (art. 4 k.k.)

• przy ustalaniu wieku sprawcy (art. 10 k.k., art. 115 § 10 k.k., art. 54 § 2 k.k.)

• przy przypisywaniu sprawcy winy (art. 1 § 3 k.k.)

• przy określaniu momentu, od którego rozpoczyna się bieg przedawnienia (dotyczy tylko przestępstw formalnych)

• przy ustalaniu recydywy .

11. ustawy epizodyczne

Ustawy epizodyczne ustawy obowiązujące przez określony czas związane z nietypowymi, szczególnymi okolicznościami, np. stan wojny, klęski żywiołowej

12. miejsce popełnienia czynu zabronionego. Sposoby określania i jego znaczenie w prawie karnym. Problematyka tzw. przestępstwa tranzytowego.

Art.6 § 2. Czyn zabroniony uważa się za popełniony w miejscu, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany, albo gdzie skutek stanowiący znamię czynu zabronionego nastąpił lub według zamiaru sprawcy miał nastąpić.

Miejsce popełnienia czynu zabronionego - art. 6 § 2 k.k.

• gdzie sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był zobowiązany

• gdzie nastąpił skutek (w wypadku przestępstw skutkowych)

• gdzie według zamiaru sprawcy skutek miał nastąpić (w wypadku usiłowania przestępstwa skutkowego).

Nie można natomiast uznać, że art. 6 p. 2 odnosi się do przestępstw tranzytowych, a więc takich w przypadku których zabronione zachowanie i jego skutek następują np. poza terenem RP, a przez jej terytorium przebiega jedynie związek przyczynowy ( np. nadanie przesyłki pocztowej z ładunkiem wybuchowym, który wybucha lub ma wybuchnąć na terenie innego państwa; przesyłka przewożona jest tylko przez terytorium RP) .

13. jeżeli w chwili popełnienia czynu zabronionego obowiązywała inna ustawa karna niż w chwili orzekania, to którą z tych ustaw należy zastosować w stosunku do sprawcy i dlaczego ?

14. jaki wpływ na los skazanego ma zmiana ustawy po prawomocnym osądzeniu?

Kolizja ustaw karnych w czasie

Sytuacja, w której sprawca popełnił czyn zabroniony w czasie obowiązywania jednej ustawy, natomiast gdy odpowiada przed sądem, obowiązuje już inna ustawa która zastąpiła ustawę poprzednią.

Przepisy intertemporalne (międzyczasowe)

Art. 4 k.k. - obejmuje dwie sytuacje:

• gdy zmiana ustawy karnej nastąpiła jeszcze przed prawomocnym osądzeniem sprawcy (§ 1)

• gdy zmiana ustawy nastąpiła już po prawomocnym skazaniu sprawcy (§ 2 - 4)

Zasada stosowania ustawy nowej

Art. 4 § 1 k.k. Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy.

Zmiana ustawy karnej może polegać na: penalizacji, depenalizacji, modyfikacji penalizacji.

Ustawa względniejsza

• to taka, która stwarza możliwość korzystniejszego dla interesów sprawcy osądu (korzystniejszej oceny prawnokarnej czynu), skutkując tym samym przyjęciem mniej surowych reguł odpowiedzialności lub zastosowaniem mniej dotkliwych sankcji.

Ocena względności ustawy powinna być dokonywana na gruncie konkretnego przypadku (in concreto).

Ustawa pośrednia

• to jest ustawa obowiązująca pomiędzy ustawą obowiązującą w czasie orzekania, a ustawą obowiązującą w czasie popełnienia czynu zabronionego

Niedopuszczalne jest orzekanie częściowo na podstawie przepisów ustawy obowiązującej poprzednio, a częściowo przepisów ustawy nowej.

Ustawę nową należy stosować, w przypadku, gdy:

• całkowicie znosi przestępność czynu (depenalizacja)

• traktuje czyn sprawcy łagodniej (modyfikacja penalizacji na korzyść)

• identycznie pod względem prawnokarnym traktuje czyn sprawcy (stabilizacja penalizacji)

W razie kolizji ustaw karnych w czasie rozwiązuje się na korzyść sprawcy

Wyjątki mogą stanowić przepisy ustaw czasowej i epizodycznej

Zmiana ustawy karnej po prawomocnym osądzeniu

• art. 4 § 2 k.k. - jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem zagrożony jest karą, której górna granica jest niższa od kary orzeczonej, wymierzoną karę obniża się do górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za taki czyn w nowej ustawie.

• art. 4 § 3 k.k. - jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zagrożony karą pozbawienia wolności, wymierzoną karę pozbawienia wolności podlegającą wykonaniu zamienia się na grzywnę albo karę ograniczenia wolności, przyjmując, że jeden miesiąc pozbawienia wolności równa się 60 stawkom dziennym grzywny albo dwóm miesiącom ograniczenia wolności.

• art. 4 § 4 k.k. - jeżeli po prawomocnym skazaniu wejdzie w życie ustawa karna, w której czyn, za który sprawca został prawomocnie skazany, nie jest już zabroniony pod groźbą kary, skazanie ulega zatarciu z mocy samego prawa.

15. zasada terytorialności. Pojęcie terytorium RP i zakres obowiązywania ustawy karnej. Czy istnieją ograniczenia w stosowaniu tej zasady ?

Zasada terytorialności

Prawu polskiemu podlegają wszyscy sprawcy, niezależnie od ich obywatelstwa, którzy popełnili czyn zabroniony na terytorium państwa poleskiego lub na polskim statku wodnym bądź powietrznym, chyba że umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną stanowi inaczej (art. 5 k.k.)

Terytorium polski .

To obszar powierzchni ziemi ( obszar lądowy ) wraz z wodami wewnętrznymi oraz morskie wody przybrzeżne, a także słup powietrza nad tymi obszarami i wnętrze ziemi pod nimi.

16. przedstaw sytuację prawną obywatela polskiego, który popełnił przestępstwo za granicą.

17. odpowiedzialność cudzoziemca na gruncie polskiej ustawy karnej.

18. zasada represji wszechświatowej.

Zasada podmiotowa (zasada obywatelstwa, zasada narodowości podmiotowej)
- ustawę polską stosuje się do obywatela polskiego, który popełnił przestępstwo za granicą - art. 109 k.k.

- dla przyjęcia odpowiedzialności karnej musi być jednak spełniony warunek, ażeby czyn ten stanowił przestępstwo również według ustawodawstwa obowiązującego w miejscu jego popełnienia (warunek podwójnej karalności) - art. 111 k.k.

Wyjątki od warunku podwójnej przestępności czynu (art. 111 § 3 k.k.)

• funkcjonariusz publiczny, który pełniąc służbę za granicą popełnił tam przestępstwo w związku z wykonywaniem tam swoich funkcji

• osoba, która popełniła przestępstwo w miejscu niepodlegającym żadnej władzy państwowej

Zasada przedmiotowa względna (ograniczona, ochronna, zwykła)

Wyrażona w art. 110 § 1 k.k. stanowi, że ustawę karną polską stosuje się do cudzoziemca w razie popełnienia przez niego za granicą przestępstwa skierowanego przeciwko:

• interesom Rzeczypospolitej Polskiej

• obywatelowi polskiemu

• polskiej osobie prawnej lub polskiej jednostce organizacyjnej niemającej osobowości prawnej

• przestępstwo o charakterze terrorystycznym (art. 115 § 20 k.k.)

Do przestępstw podlegających działaniu zasady przedmiotowej względnej ma zastosowanie warunek podwójnej karalności czynu, o którym mowa w art. 111 § 1 k.k. i takie same zwolnienia.

Zasada odpowiedzialności zastępczej (subsydiarna)

Zasada ta dotyczy tylko cudzoziemców, którzy popełnili za granicą przestępstwo zagrożone w ustawie karnej polskiej karą, której górna granica ustawowego zagrożenia przekracza 2 lata pozbawienia wolności (art. 110 § 2 k.k.)

Warunkiem dla zastosowania tej zasady jest, aby sprawca przebywał na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Wydanie (ekstradycja) sprawcy podlegającego działaniu tej zasady ma pierwszeństwo przed osądzeniem go w Polsce.

Zasada przedmiotowa bezwzględna
(nieograniczona, obostrzona) - art. 112 k.k.

Niezależnie od przepisów obowiązujących w miejscu popełnienia czynu zabronionego ustawę karną polską stosuje się do obywatela polskiego oraz do cudzoziemca w razie popełnienia:

• przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu wewnętrznemu lub zewnętrznemu Rzeczypospolitej Polskiej

• przestępstwa przeciwko polskim urzędom lub funkcjonariuszom publicznym

• przestępstwa przeciwko istotnym interesom gospodarczym

• przestępstwa fałszywych zeznań złożonych wobec urzędu polskiego

• przestępstwa, z którego została osiągnięta, chociażby pośrednio, korzyść majątkowa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

Zasada represji wszechświatowej (uniwersalna) - art. 113 k.k.

Niezależnie od przepisów obowiązujących w miejscu popełnienia przestępstwa, ustawę karną polską stosuje się do obywatela polskiego oraz cudzoziemca, którego nie postanowiono wydać, w razie popełnienia przez niego za granicą przestępstwa, do którego ścigania Rzeczpospolita Polska jest zobowiązana na podstawie umów międzynarodowych.

Zasada ta obejmuje czyny, w których ściganiu zainteresowana jest cała społeczność międzynarodowa (delicta iuris gentium)

19. przestępstwo, czyn bezprawny. Definicje i różnice.

20. materialna i formalna definicja przestępstwa.

Przestępstwo :

Definicja formalna określa przestępstwo jako czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.

Definicja materialna określa przestępstwo jako czyn społecznie szkodliwy.

Ustawa karna przyjmuje definicję mieszaną przestępstwa, tj. formalno - materialną :

Przestępstwo to czyn zabroniony przez ustawę pod groźbą kary jako zbrodnia lub występek, bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy.

Elementy przestępstwa

• Czyn

• Człowieka (podmiot przestępstwa)

• Zabroniony przez obowiązującą ustawę

• Zagrożony karą

• Zawiniony

• Bezprawny

• Społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy

Czyn zabroniony jest to zachowanie o znamionach określonych w ustawie karnej.

Ustawowe znamiona czynu zabronionego

Charakterystyczne, typowe cechy dla danego przestępnego zachowania składające się na opis czynu, za który grozi kara.

Znamiona opisowe (deskryptywne) - posługują się opisem zachowania, jego okoliczności.

Znamiona ocenne (wartościujące) - odwołują się do ocen (estetycznych, etycznych, biologicznych itd.)

21. Pojęcie społecznej szkodliwości czynu.

Społeczną szkodliwość można ocenić jako pozaustawową ocenę konkretnego czynu. Czyn szkodliwy społecznie w stopniu znikomym nie jest przestępstwem nawet jeśli wypełniania znamiona czynu zabronionego, a jego sprawcy można przypisać winę. Zgodnie z art. 115 §2KK bierze się pod uwagę rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, postać zamiaru oraz motywację, postać naruszonych reguł ostrożności.

22. zawinienie jako podstawa odpowiedzialności karnej.

Art. 1§ 3 KK Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można przypisać mu winy w czasie czynu.

Przestępstwem jest tylko czyn zawiniony.

Wina zachodzi wówczas gdy możemy sprawcy postawić zarzut z popełnienia danego czynu zabronionego. Granice tej zarzucalności określa ustawa, ustanawiając przesłanki winy i wskazując okoliczności wyłączające winę.

Teorie winy :

- psychologiczna teoria winy - utożsamia winę ze stroną podmiotową ( umyślnością lub nieumyślnością ) przestępstwa. Wina więc wg tej teorii jest określonym w ustawie stosunkiem sprawcy do czynu zabronionego.

- normatywna teoria winy - za istotę winy uważa osobistą zarzucalność popełnionego czynu.

23. ustawowe znamiona przestępstwa.

Przestępstwo musi być czynem zabronionym przez ustawę karną tzn. musi odpowiadać ustawowemu opisowi określonego typu przestępstwa ( np. zniesławienie, paserstwo). Opis ten składa się z elementów, które nazywamy ustawowymi znamionami przestępstwa, a których występowanie w czynie sprawcy musi być stwierdzone, by można było przypisać mu popełnienie określonego przestępstwa.

Ustawowe znamiona przestępstwa mogą dotyczyć różnych elementów jego struktury :

• Przedmiotu przestępstwa

• Strony przedmiotowej przestępstwa

• Podmiotu przestępstwa

• Strony podmiotowej przestępstwa

Klasyfikacja przestępstw

Podział znamion na opisowe i ocenne :

Znamiona opisowe - ich stwierdzenie nie wymaga ocen np. pieniądz, uderza

Znamiona ocenne - wymagają przy ich ustalaniu posługiwaniem się różnego rodzaju ocenami np. istotne zeszpecenie, uporczywie, poniża

24. Przestępstwa materialne i formalne. Kryteria podziału i przykłady.

Podział przestępstw na formalne ( bezskutkowe) i materialne ( skutkowe) opiera się na kryterium występowania wśród znamion danego typu przestępstwa znamienia skutku. Jeżeli określony skutek do znamion przestępstwa należy, mamy do czynienia z przestępstwem materialnym, jeżeli natomiast przestępstwo polega na określonym zachowaniu się nazywamy je przestępstwem formalnym.

Skutek jest to zmiana w świecie zewnętrznym, która może mieć różny charakter i która da się oddzielić od samego zachowania się.

Przestępstwa materialne np. uszczerbek na zdrowiu art. 156 kk, pożar art. 163, pozbawienie człowieka wolności art. 189 kk, obawa art. 190kk

Przestępstwa formalne nieudzielanie pomocy art. 162 kk, nakłanianie do uprawiania nierządu, fałszywe zeznania.

25. przestępstwa typu podstawowego, uprzywilejowanego i kwalifikowanego.

Niektóre typy przestępstw po dodaniu do nich pewnych dodatkowych znamion tworzą nowy typ przestępstwa, zagrożony surowszą lub łagodniejszą karą . typ przestępstwa będący punktem wyjścia nazywamy typem podstawowym, a typ nowo utworzony typem kwalifikowanym, gdy jego zagrożenie karą jest surowsze, albo typem uprzywilejowanym gdy jego zagrożenie karą jest łagodniejsze.

Np. typ podstawowy : kto zabija człowieka; typ uprzywilejowany kto zabija człowieka pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami; typ kwalifikowany kto zabija człowieka ze szczególnym okrucieństwem.

26. podziała na przestępstwa popełnione z działania i zaniechania.

Ze względu na formę działania wyróżniamy przestępstwa z działania i zaniechania. Pewne typy przestępstw mogą być popełnione tylko przez działanie np. zgwałcenie. Druga grupa to przestępstwa które mogą być popełnione tylko przez zaniechanie np. nieudzielanie pomocy. Trzecia grupa to przestępstwa, które mogą być popełnione zarówno przez działanie jak i przez zaniechanie np. fałszywe zeznania mogą być złożone przez zatajenie prawdy lub zeznanie nieprawdy; zabicie człowieka - przez strzał lub np. niekarmienie go.

27. Przestępstwa powszechne ( ogólnosprawcze) i indywidualne ( właściwe, niewłaściwe)

Przestępstwa powszechnie to przestępstwa których podmiotem może być każda osoba odpowiadająca ogólnym cechom podmiotu przestępstwa tzn. osoba fizyczna która osiągnęła określony wiek.

Przestępstwa indywidualne to te w których opisie ustawowym znamię podmiotu określone jest przez cechę dodatkową np. żołnierz, matka. Oznacza to że tylko osoby mające tę dodatkową cechę mogą być sprawcami.

Przestępstwa indywidualne dzielimy na właściwe i niewłaściwe.

-Przestępstwa indywidualne właściwe to takie przy których dodatkowa cecha decyduje o bycie przestępstwa, bark cechy powoduje brak przestępstwa np. odmowa wykonania rozkazu.

-Przestępstwa indywidualne niewłaściwe dodatkowa cecha nie decyduje o bycie przestępstwa, a o stworzeniu jego typu kwalifikowanego lub uprzywilejowanego np. przestępstwo dzieciobójstwa., którego może dopuścić się tylko matka, jednak współsprawca takiego przestępstwa również poniesie odpowiedzialność, będzie to typ kwalifikowany tj. surowsza kara.

28. pojęcie czynu w prawie karny. Na czym polega bezprawność czynu.

Czyn - zachowanie człowieka (w postaci działania lub zaniechania), postrzegalne zewnętrznie, świadome, pozostające pod kontrolą jego woli, celowe, mające znaczenie społeczne
Czyn zabroniony - jest to czyn, którego popełnienia zabrania ustawa pod groźbą kary.

Czyn bezprawny - zachowanie polegające na działaniu sprzecznym z prawem lub niedopełnieniu obowiązku wynikającego z normy prawnej, orzeczenia sądowego lub zobowiązania cywilnoprawnego.

29. zbrodnia, występek i wykroczenie w prawie karnym - pojęcie, charakterystyka, kryteria rozróżnienia.

Kryterium podziału jest waga przestępstwa.

Art. 7 KK dzieli przestępstwa na zbrodnie i występki.

- Zbrodnie są to czyny zagrożone karą pozbawiania wolności na czas nie krótszy od 3 lat albo surowszą. Chodzi tu o dolną granicę zagrożenia ustawowego, która musi wynosić co najmniej 3 lata. Np. umyślne zabójstwo, fałszowanie pieniędzmi

- Występki są to czyny zagrożone karą przekraczającą jeden miesiąc pozbawienia wolności lub grzywny powyżej 30 stawek dziennych. Określona jest w tym przypadku górna granica.

- Wykroczenia są to czyny których górna granica nie przekracza 1 miesiąca pozbawienia wolności lub 30 stawek dziennych.

30. kto może być podmiotem przestępstwa ? czy nieletni i młodociani mogą odpowiadać na zasadach określonych w KK?

31. definicje nieletni, młodociany, małoletni

Podmiot przestępstwa

Odpowiedzialność karną może ponieść sprawca, który w chwili popełnienia czynu ukończył 17 lat (art. 10 § 1 k.k.)

Osoba, która w chwili popełnienia czynu nie ukończyła 17 lat, nazywana jest w nauce prawa karnego materialnego nieletnim.

Młodociany - sprawca, który w chwili popełnienia czynu nie ukończył lat 21, zaś w czasie orzekania przez sąd I instancji nie ukończył lat 24 (art. 115 § 10 k.k.)

W stosunku do sprawców młodocianych kodeks karny przewiduje pewne odrębności w zakresie wymiaru kary oraz stosowania środków probacyjnych (art. 54 § 1 k.k., art. 60 § 1 k.k.)

Małoletni - termin zapożyczony z nomenklatury cywilistycznej, w prawie karnym używa się go na określenie przedmiotu czynności wykonawczej lub pokrzywdzonego, który nie ukończył 18 lat, nigdy w stosunku do sprawcy.

Wyjątki od zasady, że granicą wieku odpowiedzialności karnej jest 17 lat:

• Sprawca, który nie ukończył lat 17 (art. 10 § 2 k.k.) może odpowiadać na zasadach określonych w kodeksie karnym

• Sprawca, który ukończył lat 17, może odpowiadać na podstawie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich (art. 10 § 4 k.k.)

Wyjątkowa odpowiedzialność karna osób, które nie ukończyły lat 17:

Może mieć miejsce, gdy zostaną spełnione łącznie wszystkie przesłanki wymienione w art. 10 § 2 k.k.

• sprawca ukończył 15 lat w czasie czynu

• popełnił czyn wypełniający znamiona jednego z przestępstw enumeratywnie wyliczonych w tym przepisie

• okoliczności sprawy, stopień rozwoju sprawcy, jego warunki i właściwości osobiste przemawiają za jego ukaraniem, a w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne

Wyjątkowa odpowiedzialność sprawcy dorosłego:

Wobec sprawcy, który w czasie czynu ukończył lat 17, sąd może zastosować środki przewidziane dla nieletnich, jeżeli zostały spełnione łącznie następujące warunki:

• sprawca nie ukończył 18 lat w czasie czynu

• popełnił występek

• okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają

Art. 1. § 1. Przepisy ustawy stosuje się w zakresie:

  1) zapobiegania i zwalczania demoralizacji - w stosunku do osób, które nie ukończyły lat 18,

  2)   postępowania w sprawach o czyny karalne - w stosunku do osób, które dopuściły się takiego czynu po ukończeniu lat 13, ale nie ukończyły lat 17,

  3)   wykonywania środków wychowawczych lub poprawczych - w stosunku do osób, względem których środki te zostały orzeczone, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez te osoby lat 21.

§ 2. Ilekroć w ustawie jest mowa o:

  1)   "nieletnich" - rozumie się przez to osoby, o których mowa w § 1,

  2)   "czynie karalnym" - rozumie się przez to czyn zabroniony przez ustawę jako:

a)  przestępstwo lub przestępstwo skarbowe albo

b)  wykroczenie określone w art. 51, 62 ⁽¹⁾, 69, 74, 76, 85, 87, 119, 122, 124, 133 lub 143 Kodeksu wykroczeń.

Art. 13. Jeżeli wobec nieletniego, który dopuścił się czynu karalnego, o którym mowa w art. 1 § 2 pkt 2 lit. a), ale w chwili orzekania ukończył lat 18, zachodzą podstawy do orzeczenia umieszczenia w zakładzie poprawczym - sąd rodzinny może wymierzyć karę, gdy uzna, że stosowanie środków poprawczych nie byłoby już celowe. Wydając wyrok skazujący sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary.

Art. 94. Jeżeli nieletni, wobec którego orzeczono umieszczenie w zakładzie poprawczym, ukończył lat 18 przed rozpoczęciem wykonania orzeczenia, sąd rodzinny decyduje, czy wykonać orzeczony środek, czy od jego wykonania odstąpić i wymierzyć sprawcy karę. Wymierzając karę sąd stosuje nadzwyczajne jej złagodzenie. W szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może odstąpić od wymierzenia kary, zwłaszcza gdy w zachowaniu sprawcy nastąpiła istotna poprawa. W razie wymierzenia kary pozbawienia wolności albo kary ograniczenia wolności czas jej trwania nie może przekroczyć okresu, jaki pozostaje do ukończenia przez sprawcę lat 21.

32. odpowiedzialność podmiotów zbiorowych - definicja podmiotu zbiorowego, podstawy odpowiedzialności podmiotów zbiorowych.

Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych

Ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary z dnia 28 października 2002 r.

Ustawa określa zasady odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary jako przestępstwa lub przestępstwa skarbowe oraz zasady postępowania w przedmiocie takiej odpowiedzialności (art. 1 u.o.p.z.)

Podmiot zbiorowy

• osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną, z wyłączeniem Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego i ich związków (art. 2 ust. 1 u.o.p.z.)

• spółka handlowa z udziałem Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub związku takich jednostek, spółka kapitałowa w organizacji, podmiot w stanie likwidacji oraz przedsiębiorca niebędący osobą fizyczną, a także zagraniczna jednostka organizacyjna (art. 2 ust. 2 u.o.p.z.)

Podmiot zbiorowy może ponieść odpowiedzialność za zachowanie osoby fizycznej w trzech sytuacjach

• jeżeli działała ona w imieniu lub interesie podmiotu zbiorowego w ramach uprawnienia lub obowiązku do jego reprezentowania, podejmowania w jego imieniu decyzji lub wykonywania kontroli wewnętrznej albo przy przekroczeniu tego uprawnienia lub niedopełnieniu tego obowiązku;

• jeżeli została dopuszczona do działania w wyniku przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków przez osobę, o której mowa w pkt 1;

• jeżeli działała ona w imieniu lub interesie podmiotu zbiorowego, za zgodą lub wiedzą osoby, o której mowa w pkt 1.

Zachowanie to warunkowane jest tym, aby przyniosło lub mogło przynieść podmiotowi zbiorowemu korzyść, chociażby niemajątkową.

Czyn osoby fizycznej musi być stwierdzony:

• prawomocnym wyrokiem,

• wyrokiem warunkowo umarzającym postępowanie lub

• wydano wobec niej orzeczenie o zezwoleniu na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności albo

• postępowanie wobec tej osoby zostało umorzone z powodu zaistnienia okoliczności wyłączających ukaranie sprawcy.

Czyn osoby fizycznej musi wypełniać znamiona jednego z przestępstw wyliczonych w art. 16 ustawy.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 listopada 2004 r., sygn. akt K 18/03

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2009 r., sygn. akt IV KK 427/08

33. wyjaśnij pojęcie strony przedmiotowej przestępstwa .

Strona przedmiotowa przestępstwa:

- Czyn (zachowanie się) podmiotu

- Skutek - znamię skutku występuje tylko przy przestępstwach materialnych

- Czas i miejsce czynu - przy niektórych typach przestępstw określa się czas i miejsce

- Sytuację, w jakiej czyn popełniono - np. będąc pozbawionym wolności

- Sposób popełnienia i przedmiot wykonawczy czynu - często określany jest sposób popełnienia przestępstwa np. przemocą, przez tworzenie fałszywych dowodów

- przedmiot wykonawczy czynu - Konkretny obiekt świata zewnętrznego, stanowiący przedmiot bezpośredniego oddziaływania (taki, na którym skupia się zachowanie sprawcy).

Najważniejszym elementem jest czyn czyli zachowanie się sprawcy, które jest niezbędnym elementem każdego przestępstwa skoro każde przestępstwo musi być czynem. Zachowanie się sprawcy określa się przy pomocy znamienia czasownikowego np. zabija, ujawnia, podrabia.

34. zagadnienie związku przyczynowego i jego znaczenie dla odpowiedzialności karnej ( teorie).

Związek przyczynowy

Jest znamieniem strony przedmiotowej przestępstw materialnych. Zachodzi pomiędzy zachowaniem się sprawcy, a skutkiem tego zachowania się.

KK nie posługuje się pojęciem związku przyczynowego. Używa następujących określeń np. powoduje, wyrządza, uszkadza.

Teorie związku przyczynowego:

Teoria ekwiwalencji (równowartości warunków)

Opiera się na założeniu, że przyczyną każdego skutku jest pewna suma warunków koniecznych do jego nastąpienia. Wszystkie warunki są równej wartości, tzn. każdy z nich może być potraktowany jako ten, który spowodował skutek.

Teoria adekwatnego związku przyczynowego

Opiera się na założeniu, że poza zachowaniem się, które jest koniecznym warunkiem nastąpienia skutku, wymagane jest, by określony w ustawie skutek był normalnym, typowym następstwem takiego zachowania się.

Teoria relewancji

Opiera się na założeniu, że nie każde spowodowanie skutku, nie każdy związek przyczynowy jest istotny (relewantny) dla odpowiedzialności karnej.

Teoria obiektywnego przypisania skutku

Opiera się na założeniu, że odpowiedzialność za skutek, wchodzi w grę tylko wtedy, gdy w zaistniałym skutku urzeczywistniło się właśnie to stworzone przez sprawcę niebezpieczeństwo, którego powstaniu miało zapobiec przestrzeganie naruszonej przez niego reguły ostrożności.

35. przestępstwa trwałe, wieloosobowe, wieloszynowe.

Formy czynu

- Przestępstwa trwałe - stan karalny utrzymuje się przez pewien czas, przestępstwa tego nie kończy jednorazowe zachowanie np. pozbawienie człowieka wolności, nielegalne posiadanie broni

- Przestępstwa wieloosobowe - polegają na działaniu wieloosobowym. Przepisy ujmują wówczas czyn jako branie udziału

- Przestępstwa wieloszynowe - polegają na pewnej działalności na którą składają określone czyny. Takie ujęcie powoduje, że sprawca nie ponosi odpowiedzialności za poszczególne czyny, a za jedno przestępstwo. Szczególną odmianą przestępstw wieloczynowych są przestępstwa które muszą polegać na pewnej działalności tj, jeden czyn nie wyczerpuje znamion przestępstwa. Np. rozpijanie małoletniego.

36. co rozumiemy pod pojęciem strony podmiotowej przestępstwa.

Strona podmiotowa ( subiektywna) przestępstwa

Obejmuje zjawiska psychiczne jakie muszą towarzyszyć stronie przedmiotowej, czyli zewnętrznemu zachowaniu się sprawcy, i które wyrażają stosunek psychiczny sprawcy do czynu.

37. formy winy umyślnej.

Formy winy umyślnej

Art. 9 § 1 k.k. - umyślne popełnienie czynu zabronionego zachodzi wtedy, gdy sprawca miał zamiar jego popełnienia.

Zamiar ten może wystąpić w dwóch odmianach: jako :

- zamiar bezpośredni (dolus directus)

- zamiar ewentualny (dolus eventualis)

Zamiar bezpośredni

Zachodzi wtedy, gdy sprawca chce popełnić czyn zabroniony.

Zamiar bezpośredni nagły (dolus directus repentinus) - decyzja o popełnieniu czynu zabronionego podejmowana jest w krótkim czasie, bez szczegółowych przemyśleń.

Zamiar bezpośredni przemyślany (dolus directus praemeditatus) - powstaje w wyniku trwającego jakiś czas kształtowania się decyzji, często połączonego ze stworzeniem dokładnego planu przestępstwa.

Zamiar ewentualny

Zachodzi wtedy, gdy sprawca możliwość popełnienia czynu zabronionego przewiduje i na to się godzi.

38. nieumyślność - pojęcie, istota, rodzaje.

Formy winy nieumyślnej

Art. 9 § 2 k.k. - nieumyślne popełnienie czynu zabronionego zachodzi na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach.

Sprawca narusza mniej lub bardziej sformalizowane zasady ostrożności, a ponadto zachodzi związek przyczynowy między tym naruszeniem, a końcowym rezultatem w postaci czynu zabronionego.

Formy winy nieumyślnej

Lekkomyślność - polega na tym, że sprawca świadomie naruszając zasady ostrożności, możliwość popełnienia czynu zabronionego przewiduje, lecz przypuszcza, że go uniknie.

Niedbalstwo - polega na tym, że sprawca możliwości popełnienia czynu zabronionego nie przewiduje, chociaż może ją przewidzieć.

39. Wyjaśnij pojęcie przestępstw kierunkowych.

Dodatkowe cechy umyślności/ Przestępstwa kierunkowe

- Cel (np. cel przywłaszczenia - art. 278 k.k., cel zmuszenia - art. 224 § 2 k.k.)

- Motyw lub pobudka działania (art. 194 k.k., art. 150 k.k.)

- „Wiedza” o określonym fakcie (art. 238 k.k.)

Przestępstwa znamienne celem, motywem lub pobudką określa się w nauce prawa karnego jako przestępstwa kierunkowe.

W znamionach niektórych typów przestępstw umyślnych znajdujemy wskazanie na dodatkowe cechy, które musi zawierać ich strona podmiotowa. Najczęściej jest to znamię określonego celu którym musi kierować się sprawca np. cel przywłaszczenia. Rzadziej jest to motyw lub pobudka działania. Motyw - przeżycia psychiczne o charakterze intelektualnym skłaniające sprawcę do popełnienia czynu zabronionego. Pobudka - przeżycie emocjonalne skłaniające sprawcę do popełnienia czynu.

Przestępstwa znamienne celem, motywem lub pobudką określa się jako przestępstwa kierunkowe co oznacza że sprawca działał z zamiarem dokładnie ukierunkowanym.

40. wina mieszana ( kombinowana ).

Wina mieszana (kombinowana)

Art. 9 § 3 k.k. (culpa dolo exorta) - mieszany charakter winy polega na tym, że część znamion przestępstwa objęta jest zamiarem sprawcy, a druga część tylko winą nieumyślną.

Dotyczy to tylko przestępstw umyślnych kwalifikowanych przez określone następstwo.

41. co to jest przedmiot przestępstwa.

Jest to dobro prawne, na straży którego stoi dany przepis prawa karnego, a które jednocześnie doznaje uszczerbku bądź jest zagrożone w związku z zachowaniem przestępnym.

Dobrami prawnymi są wartości społeczne, takie jak: życie, zdrowie, wolność, własność, bezpieczeństwo, które są naruszane lub zagrożone przez zachowanie sprawcy wypełniające znamiona przestępstwa, ale także chronione przez przepisy prawa karnego, które grożą karą za zachowania godzące w te dobra.

42. co to jest przedmiot czynności wykonawczej ?

Przedmiot czynności wykonawczej (przedmiot czynu)

Konkretny obiekt świata zewnętrznego, stanowiący przedmiot bezpośredniego oddziaływania (taki, na którym skupia się zachowanie sprawcy).

Przedmiot czynności wykonawczej należy do znamion strony przedmiotowej przestępstwa i nie należy go mylić z pojęciem przedmiotu przestępstwa

43. co to są przestępstwa podobne i jakie konsekwencje wiążą się z ustaleniem podobieństwa przestępstw.

Art. 115 § 3. Przestępstwami podobnymi są przestępstwa należące do tego samego rodzaju; przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia albo przestępstwa popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uważa się za przestępstwa podobne.

- tożsamość rodzajowa dobra prawnego - przestępstwa skierowane przeciw temu samemu lub podobnemu dobru prawnemu

- sposób działania sprawcy (np. z użyciem przemocy)

- cel działania sprawcy (np. osiągnięcia korzyści majątkowej)

Np. podobne są przestępstwa oszustwa lub paserstwa ponieważ skierowane są przeciw mieniu.

44. formy stadialne czynu zabronionego.

Schemat przedstawiający stadia czynu przestępnego (tzw. pochód przestępstwa - zawiera wszelkie możliwe etapy przestępstwa). Za elementy pochodu uważa się :

• Zamiar - ten pierwszy element przestępstwa nie może być uznany za formę stadialną przestępstwa , ponieważ przestępstwo musi być czynem, a nie stanem psychicznym człowieka

• Przygotowanie

• Usiłowanie

• Dokonanie

W rzeczywistości większość przestępstw nie odpowiada temu schematowi np. przy przestępstwach nieumyślnych mamy do czynienia tylko z dokonaniem, przestępstwa umyślne mogą być popełnione bez przygotowania.

45. pochód przestępstwa .

Pochód przestępstwa to schemat przedstawiający stadia czynu zabronionego.

46.na czym polega przygotowanie do popełnienia przestępstwa ?

kiedy jest ono karalne ?

Przygotowanie

• Przygotowanie w sensie ścisłym - podjęcie czynności mających stworzyć warunki do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do dokonania czynu zabronionego (np. uzyskiwanie lub przysposabianie środków, zbieranie informacji, sporządzanie planu działania itp.). Przykładowe czynności, aby mogły być uznane za przygotowanie muszą być podjęte w celu popełnienia czynu zabronionego.

• Wejście w porozumienie - porozumienie dwóch lub więcej osób, polegające na uzgodnieniu zamiaru popełnienia konkretnego przestępstwa.

Karalność przygotowania

Przygotowanie jest karalne tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi (art. 16 § 2 k.k.).

Ogólną zasadą jest bezkarność przygotowania.

Karalne jest np. przygotowanie niektórych przestępstw przeciw pokojowi i ludzkości.

Czynny żal - sprawca karalnego przygotowania może się uwolnić od odpowiedzialności przez przejawienie czynnego żalu czyli dobrowolnym odstąpieniu od przygotowania np. zniszczenie przygotowanych środków, zapobieżenie wykorzystania ich w przyszłości.

W razie przygotowania polegającego na wejście w porozumienie nie wystarczy zerwanie tego porozumienia czynny żal w tym przypadku musi polegać również na zapobiegnięciu dokonania.

47. na czym polega usiłowanie do popełnienia przestępstwa?

Usiłowanie - art. 13 k.k.

Usiłowanie charakteryzuje występowanie trzech elementów:

• Zamiar popełnienia czynu zabronionego

• Zachowanie się zmierzające bezpośrednio ku dokonaniu - zachowanie sprawcy może zostać uznane za usiłowanie tylko gdy zmierza bezpośrednio do dokonania czynu zabronionego.

• Brak dokonania

Usiłowanie może być popełnione w zamiarze bezpośrednim lub ewentualnym. Nie odnosi się do przestępstw popełnionych z winy nieumyślnej lub mieszanej.

Dotyczy przestępstw zarówno z działania jak i z zaniechania.

Karalność usiłowania

Usiłowanie jest zagrożone taką samą karą jak przestępstwo dokonane (art. 14 § 1 k.k.). w praktyce kary wymierzone za usiłowanie są niższe od tych za dokonanie.

Czynny żal

Art. 15 § 1 k.k. - nie podlega karze za usiłowanie, kto dobrowolnie odstąpił od czynu lub zapobiegł skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego.

Czynny żal musi być dobrowolny.

48. co to jest usiłowanie nieudolne i czym różni się od usiłowania udolnego ?

Usiłowanie nieudolne

Zachodzi wtedy, gdy usiłujący nie uświadamia sobie, że dokonanie jest niemożliwe.

Istotą usiłowania nieudolnego jest to, że zachowanie się sprawcy obiektywnie nie zagraża dobru prawnemu i nie prowadzi do dokonania, natomiast sprawca błędnie sądzi, że jest inaczej.

Karalność usiłowania nieudolnego zachodzi tylko wtedy, gdy:

• brak jest przedmiotu nadającego się do dokonania na nim czynu zabronionego

• użycie środka nie nadającego się do popełnienia czynu zabronionego

W przypadku usiłowania nieudolnego sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia (art. 14 § 2 k.k.).

49. wyjaśnij pojęcie czynnego żalu.

Art. 15 § 1 k.k. - nie podlega karze za usiłowanie, kto dobrowolnie odstąpił od czynu lub zapobiegł skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego.

Czynny żal musi być dobrowolny.

Czynny żal - sprawca karalnego przygotowania może się uwolnić od odpowiedzialności przez przejawienie czynnego żalu, np. zniszczenie przygotowanych środków, zapobieżenie wykorzystania ich w przyszłości.

W razie przygotowania polegającego na wejściu w porozumienie czynny żal nie może polegać tylko na zerwaniu tego porozumienia lecz również na podjęciu istotnych działań zmierzających do zapobieżenia dokonania czynu zabronionego.

• Podżegacz i pomocnik nie odpowiadają, jeżeli przejawili skuteczny czynny żal, czyli dobrowolnie zapobiegli popełnieniu czynu zabronionego, do którego uprzednio nakłaniali lub w którym pomagali (art. 23 § 1 k.k.)

• Wyłączenie: instytucja czynnego żalu nie ma zastosowania w stosunku do prowokatora, czyli do osoby, która nakłania inną osobę do popełnienia czynu zabronionego w celu skierowania przeciwko niej postępowania karnego (art. 24 k.k.)

50. formy zjawiskowe przestępstwa .

- sprawstwo

- współsprawstwo

-sprawstwo kierownicze

- podżeganie

- pomocnictwo

51. co rozumiesz pod pojęciem sprawstwa w jego szerokim rozumieniu, jak dzielimy sprawstwo? Omów pojęcie sprawstwa zwykłego, współsprawstwa, sprawstwa kierowniczego.

Formy sprawstwa

• Sprawstwo

• Współsprawstwo

• Sprawstwo kierownicze

Sprawstwo ( zwykłe sprawstwo, jednosprawstwo) - art. 18 §1 KK - odpowiada za nie ten kto wykonuje czyn zabroniony sam.

• Osobiste wypełnienie znamion czynu zabronionego

• Działanie pojedynczej osoby

Współsprawstwo - art. 18 § 1 KK

• Polega na wykonaniu przestępstwa z inną osobą (osobami).

Działania dwóch lub więcej osób:

• objęte są porozumieniem (element subiektywny)

• są pewnym działaniem wspólnym, składają się na pewną całość wypełniającą znamiona określonego przestępstwa (element obiektywny)

współsprawcy mogą wykonywać wspólnie działania jednorodne np. sprawcy dokonują zabójstwa wymierzając ofierze ciosy lub mogą to być zachowania różne np. dwie osoby dokonują włamania, trzecia stoi na czatach.

Również przestępstwa nieumyślne mogą być popełnione w formie współsprawstwa jeżeli dwie lub więcej osób wspólnie i w porozumieniu zachowuje się w sposób nieostrożny np. dwie osoby wspólnie bez zachowania ostrożności ścinają drzewo, przygniatającą trzecią osobę .

Współsprawstwo nie zachodzi w przypadku tzw. przestępstw równoległych tj gdy osoby popełniają przestępstwo w tym samym miejscu i czasie lecz niezależnie od siebie.

Sprawstwo kierownicze - art. 18§ 1 KK - pozwala na potraktowanie jako sprawcy osoby, która własnym działaniem nie wypełnia znamion przestępstwa.

• Sprawstwo kierownicze sensu stricto - jego istotą jest podporządkowanie wykonawców sprawcy kierowniczemu, które może wprawdzie wynikać z formalnego podporządkowania ( podwładny - przełożony) , ale może też łączyć się z uznaniem autorytetu osoby kierującej lub jej przewagi intelektualnej albo też faktycznej władzy w ramach organizacji przestępczej.

• Sprawstwo kierownicze w formie polecenia wykonania czynu zabronionego - polega na wydaniu polecenia wykonania czynu zabronionego przez wykorzystanie uzależnienia wykonawcy od polecającego.

52. jak kształtuje się odpowiedzialność współsprawcy ?

KK w art. 21 podkreśla zasadę indywidualizacji odpowiedzialności karnej głoszącą, że okoliczności wyłączające lub łagodzące odpowiedzialność karną lub ją zaostrzające uwzględnia się tylko co do osoby której dotyczą. Oznacza to również, że każdy działa w granicach swej umyślności czy nieumyślności. Zgodnie z tą zasadą np. fakt, że jeden ze sprawców jest recydywistą nie wpływa na zaostrzenie odpowiedzialności w stosunku do innych sprawców; jeżeli dwaj współsprawcy wywołali śmierć człowieka jeden w zamiarze bezpośrednim, drugi nieumyślnie odpowiadać będą odpowiednio za nieumyślne spowodowanie śmierci i za umyślne zabójstwo.

KK nie zezwala również w przypadku współsprawstwa karać za eksces współdziałającego np. jeżeli sprawca kierowniczy zlecił pobicie, a wykonawca pozbawił ją życia to takie przekroczenie granic polecenia nie obciąża sprawcy kierowniczego, ponieważ wykroczyło poza granice jego zamiaru.

Do wszystkich współdziałających odnosi się instytucja czynnego żalu - zarówno sprawca kierowniczy jak i zwykły współsprawca nie podlegają karze jeżeli dobrowolnie zapobiegli dokonaniu czynu zabronionego zaś sąd może nadzwyczajnie złagodzić karę jeżeli dobrowolnie starali się mu zapobiec.

53. co rozumiesz pod pojęciem podżegania i na czym ono polega ?

Podżeganie

Nakłanianie innej osoby do popełnienia czynu zabronionego (art. 18 § 2 k.k.)

Forma nakłaniania: słowa, gesty itp.

Podżeganie występuje tylko pod postacią zamiaru bezpośredniego (tzn. podżegacz musi chcieć nakłonić podżeganego i chcieć, by popełnił on czyn zabroniony).

Przepis o podżeganiu nie mówi o popełnieniu przestępstwa, a o popełnieniu czynu zabronionego, a więc np. podżeganiem będzie nakłanianie osoby niepoczytalnej do zachowania sprzecznego z przepisami mimo, że czynu niepoczytalnego nie nazwiemy przestępstwem z uwagi na brak winy.

Nakłanianie osoby, która ma już zamiar popełnienia czynu zabronionego nie jest podżeganiem może być natomiast uznane za nieudolne usiłowanie nakłonienia jeśli nakłaniający nie wie o istnieniu zamiaru lub jako pomocnictwo psychiczne jeżeli jest to świadome podtrzymywanie istniejącego zamiaru.

Podżeganie to nakłanianie indywidualnej osoby. Zwracanie się do osób indywidualnie nieoznaczonych np. tłumu to nawoływanie do popełnienia przestępstwa.

54. Co to jest pomocnictwo ?

Pomocnictwo

Ułatwianie innej osobie popełnienia czynu zabronionego przez dostarczenie jej narzędzi, środku przewozu, udzielenie rady lub informacji (art. 18 § 3 k.k.)

Wyliczenie ma charakter przykładowy i nie wyczerpuje możliwych form pomocnictwa.

Pomocnictwo

• fizyczne ( np. dostarczenie narzędzi) lub psychiczne ( np. udzielenie rady)

• przez zaniechanie - osoba, która ma prawny obowiązek niedopuszczenia do czynu zabronionego niedopełnia swych obowiązków, ułatwiając sprawcy popełnienie czynu zabronionego np. pilnujący mienia udaje, że nie widzi złodzieja.

• tylko umyślnie (w zamiarze bezpośrednim i ewentualnym)

• Pomocnictwo - ułatwianie popełnienia czynu zabronionego przed czynem i w jego trakcie

• Poplecznictwo - udzielanie pomocy po popełnieniu przestępstwa (art. 239 k.k.)

• Paserstwo - ułatwienie sprawcy korzystania z owoców przestępstwa (art. 291 - 292 k.k.)

55. odpowiedzialność podżegacza i pomocnika.

• Podżegacz i pomocnik odpowiadają w granicach swej umyślności, niezależnie od odpowiedzialności sprawcy głównego (art. 20 k.k.) - nie odpowiadają za tzw. eksces osoby, którą podżegają lub której udzielają pomocy tj. jeżeli np. osoba podżegana była do rozboju, a popełniła zabójstwo podżegacz ponosi odpowiedzialność za podżeganie do rozboju ( ponieważ rozbój mieścił się w granicach jego zamiaru) , a sprawca za zabójstwo; jeżeli osoba podżegana była do zabójstwa, a popełniła rozbój podżegacz ponosi odpowiedzialność za podżeganie do zabójstwa ( zabójstwo mieściło się w granicach jego zamiaru ) , a sprawca za rozbój

• Kara za podżeganie i pomocnictwo wymierzana jest w granicach zagrożenia przewidzianego za sprawstwo (art. 19 § 1 k.k.)

• Art. 22 § 1 KK - jeżeli czynu tylko usiłowano dokonać podżegacz i pełnomocnik mogą ponosić odpowiedzialność ja za usiłowanie.

56. jak na odpowiedzialność podżegacza i pełnomocnika wpływa instytucja czynnego żalu?

Wyłączenia odpowiedzialności

• Podżegacz i pomocnik nie odpowiadają, jeżeli przejawili skuteczny czynny żal, czyli dobrowolnie zapobiegli popełnieniu czynu zabronionego, do którego uprzednio nakłaniali lub w którym pomagali (art. 23 § 1 k.k.).

Jeżeli czynny żal pomocnika lub podżegacza mimo starań nie był skuteczny sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

57. Kto to jest prowokator i jako odpowiedzialność ponosi?

Instytucja czynnego żalu nie ma zastosowania w stosunku do prowokatora, czyli do osoby, która nakłania inną osobę do popełnienia czynu zabronionego w celu skierowania przeciwko niej postępowania karnego (art. 24 k.k.)

* Okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną

• Okoliczności wyłączające bezprawność (kontratypy)

• Okoliczności wyłączające winę

• Okoliczność wyłączająca społeczną szkodliwość

Okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną to sytuacje w których odpowiedzialność karna nie następuje mimo, że mamy do czynienia z czynem naruszającym prawo karne.

58 . okoliczności wyłączające zawinienie . - art. 31 KK

art. 31

§ 1. Nie popełnia przestępstwa, kto, z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych, nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem.
§ 2. Jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania postępowaniem była w znacznym stopniu ograniczona, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.
§ 3. Przepisów § 1 i 2 nie stosuje się, gdy sprawca wprawił się w stan nietrzeźwości lub odurzenia powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności, które przewidywał albo mógł przewidzieć.

Niepoczytalność

Brak możliwości rozpoznania znaczenia swego czynu lub pokierowania swoim postępowaniem, zachodzący w chwili czynu i spowodowany upośledzeniem umysłowym, chorobą psychiczną lub innym zakłóceniem czynności psychicznych (art. 31 §1 k.k.). stan taki istnieć ma w chwili czynu.

Konsekwencją niepoczytalności jest brak winy po stronie sprawcy czynu obiektywnie sprzecznego z prawem, a więc brak przestępstwa.

Okoliczności wyłączające winę (niepoczytalność, poczytalność ograniczona, wprawienie się w stan odurzenia, stan nietrzeźwości, błąd co do faktu, nieświadomość bezprawności czynu, błąd co do kontratypu lub okoliczności wyłączającej winę, rozkaz przełożonego).

59. okoliczności wyłączające bezprawność czynu. Pojęcie, funkcje, podziały .

Okoliczności wyłączające bezprawność czynu (kontratypy)

• Obrona konieczna

• Stan wyższej konieczności

• Działanie w ramach uprawnień lub obowiązków

• Zgoda pokrzywdzonego

• Czynności lecznicze

• Karcenie małoletnich

• Ryzyko sportowe

• Ryzyko nowatorstwa

• Ostateczna potrzeba

• Zwyczaj

Kontratypy:

Ustawowe:

• Obrona konieczna

• Stan wyższej konieczności

• Ostateczna potrzeba

• Ryzyko nowatorstwa

Pozaustawowe:

• Działanie w ramach uprawnień i obowiązków

• Czynności lecznicze

• Karcenie małoletnich

• Ryzyko sportowe

• Zgoda pokrzywdzonego

• Zwyczaj

Okoliczności wyłączające bezprawność czynu to takie to takie przy których czyn wypełniający znamiona przestępstwa nie jest w rzeczywistości przestępstwem ponieważ na mocy przepisu prawnego działanie takie uważana jest za zgodne z prawem. Okoliczności te nazywane są kontratypami.

60. obrona konieczna. Znamiona i konsekwencje prawne wystąpienia.

Obrona konieczna

Polega na odpieraniu bezpośredniego, bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro chronione prawem, przy użyciu środków koniecznych do odparcia tego zamachu i w sposób współmierny do niebezpieczeństwa zamachu (art. 25 § 1 k.k.)

Warunki jaki muszą być spełnione aby obrona była obroną konieczną :

Zamach: ( może polegać na działaniu lub zaniechaniu zagrażającym dobru )

• Bezpośredni

• Bezprawny - może naruszać inne przepisy prawa niż przepisy KK, nie musi być przestępstwem np. zamach dokonany przez osobę niepoczytalną

• Rzeczywisty

• Dotyczy dobra prawnie chronionego

Obrona:

• Bezpośrednia

• Konieczna - broniący się może używać tylko środków koniecznych do odparcia zamachu

• W celu powstrzymania zamachu

• Broniący stosuje środki współmierne do niebezpieczeństwa zamachu

Działanie w obronie koniecznej jest działaniem prawnym. Obrona konieczna uzasadniona jest stwierdzeniem, że każdemu wolno chronić swe dobro.

Obrona konieczna przysługuje również wtedy gdy zaatakowany miał inne ( niż obrona ) wyjście z sytuacji np. ucieczka - inaczej niż przy stanie wyższej konieczności.

61. przekroczenie granic obrony koniecznej. Eksces intensywny i ekstensywny.

Przekroczenie granic obrony koniecznej powoduje, że działanie obronne przestaje być działaniem prawnym. Wina osoby przekraczającej obronę konieczną jest jednak mniejsza niż, która popełnia analogiczny czyn bez związku z obroną. W razie przekroczenia obrony koniecznej sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary lub odstąpić od jej wykonania.

Eksces intensywny: zachodzi gdy występuje rażąca dysproporcja dóbr lub broniący zastosuje środek obrony, który nie jest konieczny do odparcia zamachu

Eksces ekstensywny: polega na tym, że obrona jest przedwczesna np. gdy zamach nie był jeszcze bezpośredni lub spóźniona np. gdy zamach ustał

62 .stan wyższej konieczności. Znamiona i konsekwencje prawne wystąpienia.

Stan wyższej konieczności

Polega na zachowaniu się podjętym w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego dobru chronionemu prawem, przy czym niebezpieczeństwa tego nie można było inaczej uniknąć (niż przez poświęcenie dobra), a dobro poświęcone nie przedstawia wartości oczywiście wyższej niż dobro ratowane (art. 26 § 1 k.k.).

Osoba działająca w stanie wyższej konieczności nie popełnia przestępstwa.

Niebezpieczeństwo ( grożące dobru ) :

• Bezpośrednie - naruszenie dobra może nastąpić w najbliższej przyszłości.

• Rzeczywiste

• Zagrażają jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem

Uchylenie niebezpieczeństwa

- Według zasady subsydiarności - niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć

- Według zasady proporcjonalności - dobro poświęcone przedstawia wartość niższą niż dobro ratowane

Bezpośrednie niebezpieczeństwo

• zasada subsydiarności

• zasada proporcjonalności dóbr

• zasada bezpośredniości

*Przekroczenie granic stanu wyższej konieczności

Eksces intensywny:

• naruszenie zasady subsydiarności

• naruszenie zasady proporcjonalności

Eksces ekstensywny:

- niebezpieczeństwo nie było bezpośrednie

Obrona konieczna a stan wyższej konieczności

Obrona konieczna

• Zamach

• Bezpośredni

• Bezprawny

• Odparcie

• Dobro prawne

• Brak zasady subsydiarności

• Brak zasady proporcjonalności

• Współmierność sposobu obrony

Stan wyższej konieczności

• Niebezpieczeństwo

• Bezpośrednie

• -

• Uchylenie

• Dobro prawne

• Zasada subsydiarności

• Zasada proporcjonalności

63.omów kontratyp działania w ramach uprawnień lub obowiązków.

Działanie w ramach uprawnień lub obowiązków - jeżeli jakaś dziedzina prawa daje obywatelowi prawo do zachowania się w określony sposób to czyn taki nie może być podstawą do pociągnięcia go do odpowiedzialności.

• musi istnieć podstawa prawna, z której wynika dany obowiązek lub uprawnienie (konkretny przepis szczególny)

• podmiot musi posiadać miejscową i rzeczową kompetencję, uprawniającą go do podjęcia danej czynności (np. tylko sąd może wydać postanowienie o tymczasowym aresztowaniu)

• realizacja czynności musi być dokonana zgodnie z warunkami określonymi w odpowiednich przepisach (zatrzymanie powinno odbywać się w sposób zgodny z przepisami KPK).

64. omów problem zgody pokrzywdzonego ( zgody dysponenta dobrem) jako kontratypu w prawie karnym.

Zgoda pokrzywdzonego (zgoda dysponenta dobrem)

Zgoda jest prawnie skuteczna, jeżeli spełnia określone warunki:

• dotyczy dobra, którym osoba udzielająca zgody może swobodnie dysponować - prawo nie określa tych dóbr z sposób wyraźny, zaliczmy do nich np. mienie, nietykalność cielesną. Większość dóbr prawnych nie może być jednak bezkarnie naruszana nawet za zgodą pokrzywdzonego.

• zgoda jest dobrowolna - dobrowolności nie ma np. gdy dobrem dysponuje osoba niepoczytalna lub dziecko; zgoda skuteczna prawnie musi być zgodą na naruszenie konkretnego dobra w określony sposób, nie może mieć charakteru ogólnikowego.

• zgoda istnieje w chwili czynu - nie może być to zaakceptowanie tego że dane dobro już zostało wcześniej naruszone.

65. omów pojęcie uzasadnionego ryzyka. Jakich sytuacji ono dotyczy ? jakie warunki muszą być spełnione, aby podjęte ryzyko uzasadniało uchylenie odpowiedzialności za skutki?

Ryzyko nowatorstwa

Zgodnie z art. 27 k.k. ryzyko nowatorstwa ( ryzyko uzasadnione) jest dopuszczalne, gdy zostaną spełnione następujące warunki:

• eksperyment zostaje przeprowadzony w celu poznawczym, medycznym, technicznym lub ekonomicznym

• spodziewana korzyść ma istotne znaczenie poznawcze, medyczne lub gospodarcze

• w świetle aktualnego stanu wiedzy oczekiwanie jej osiągnięcia jest zasadne

• w świetle aktualnego stanu wiedzy zasadne są celowość i sposób przeprowadzenia eksperymentu

Uwaga: jeżeli w eksperyment zaangażowany jest człowiek (jako jego obiekt), to warunkiem jego legalności jest zgoda udzielona po należytym poinformowaniu go (art. 27 § 2 k.k.)

66. karcenie małoletnich .

Karcenie małoletnich

Musi spełniać następujące warunki:

• musi mieć cel wychowawczy

• wykonywane jest przez rodziców lub prawnych opiekunów dziecka

• nie przekracza pewnego stopnia intensywności

w ramach działalności wychowawczej rodzice mają prawo wykonywać także inne czynności, które wypełniają znamiona niektórych przestępstw przeciwko wolności np. otwieranie listów dziecka, stosowanie groźby, zamkniecie dziecka w domu.

67. co to jest ryzyko sportowe ? jakie warunki muszą być spełnione, a by nastąpiło uchylenie odpowiedzialności karnej za ewentualne ujemne skutki, które powstały w wyniku uprawiania sportu.

Ryzyko sportowe

Uprawianie niektórych dyscyplin sportowych łączy się z naruszeniem nietykalności osobistej sportowca, zachowanie takie nie jest przestępne ponieważ następuje za zgodą osób uprawiających daną dyscyplinę. W sytuacji jednak gdy w wyniku uprawiania jakiejś dziedziny sportu następują nieszczęśliwe wypadki to w takich przypadkach wyłączenie przestępności czynu ma miejsce tylko gdy skutki te zostały spowodowane w ramach ryzyka sportowego. Tolerowanie ryzyka wiążącego się ze sportem opiera się na przekonaniu, że jest to opłacalnie społecznie ze względu na pożytek i przyjemność wynikające z uprawiania sportu .

Działanie w ramach ryzyka sportowego ma miejsce, jeżeli zostały spełnione następujące warunki:

- uprawianie danej dyscypliny sportu jest dozwolone

• działanie było podjęte w celu sportowym, a nie np. odegrania się

• nie zostały naruszone reguły danej dyscypliny sportowej

powoływanie się na ryzyko sportowe ma miejsce nie tylko w przypadku oficjalnie organizowanych zawodów, ale do wszystkich sytuacji uprawiania sportu gdzie spełnione zostały powyższe warunki.

* Okoliczności wyłączające winę (niepoczytalność, poczytalność ograniczona, wprawienie się w stan odurzenia, stan nietrzeźwości, błąd co do faktu, nieświadomość bezprawności czynu, błąd co do kontratypu lub okoliczności wyłączającej winę, rozkaz przełożonego).

68. niepoczytalność i poczytalność ograniczona. Definicje i konsekwencje występowania.

Niepoczytalność

Brak możliwości rozpoznania znaczenia swego czynu lub pokierowania swoim postępowaniem, zachodzący w chwili czynu i spowodowany upośledzeniem umysłowym, chorobą psychiczną lub innym zakłóceniem czynności psychicznych (art. 31 §1 k.k.). stan taki istnieć ma w chwili czynu.

Konsekwencją niepoczytalności jest brak winy po stronie sprawcy czynu obiektywnie sprzecznego z prawem, a więc brak przestępstwa.

Poczytalność ograniczona nie wyłącza winy. Sprawca działający w takim stanie popełnia przestępstwo i ponosi odpowiedzialność karną

- nie wyłącza winy

• ograniczenie poczytalności wpływa jednak na stopień winy, powodując jego obniżenie

• w sytuacji popełnienia czynu w stanie poczytalności ograniczonej w znacznym stopniu sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

69. wyjaśnij pojęcie błędu w prawie karnym. Kiedy błąd co do faktu uchyla odpowiedzialność, a kiedy ją umniejsza?

Błąd w prawie karnym - różnica między obiektywną rzeczywistością a odbiciem tej rzeczywistości w świadomości człowieka.

Błąd co do faktu inaczej błąd co do znamienia czynu zabronionego.

Błąd co do faktu wyłącza winę ( umyślną )

Sytuacja, w której zachodzi rozbieżność między jakimś fragmentem rzeczywistości a wyobrażeniem o nim sprawcy (art. 28 § 1 k.k.)

Konsekwencje działania w błędzie:

• w przypadku przestępstw umyślnych - sprawca nie popełnia umyślnie czynu zabronionego, co do znamienia, którego się pomylił np. myśliwy strzela do człowieka sądząc, że to zwierze i zabija go. Nie popełnia on zabójstwa umyślnego, nie wyklucza to jednak odpowiedzialności za przestępstwo nieumyślne.

• w przypadku przestępstw nieumyślnych - brak przestępstwa w ogóle

Art. 28 § 2 k.k. - szczególny rodzaj błędu, który polega na usprawiedliwionym, mylnym przyjęciu, że zachodzi okoliczność stanowiąca znamię czynu zabronionego, która powoduje powstanie typu uprzywilejowanego.

70. na czym polega błąd co do prawa i błąd co do kontratypu ?

Nieświadomość bezprawności czynu (błąd co do prawa)

• dotyczy całościowej prawnej oceny czynu

• nieświadomość jest usprawiedliwiona

• w przypadku nieświadomości nieusprawiedliwionej sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary

Błąd co do prawa wyłącza winę i odpowiedzialność karną, jeśli jest usprawiedliwiony.

ustawodawca w różny sposób może kształtować odpowiedzialność sprawcy w przypadku błędu co do prawa. Obowiązujące w Polsce prawo karne uwzględnia na korzyść sprawcy jego błąd co do prawa, jeżeli taka nieświadomość bezprawności jest usprawiedliwiona. Podstawowym kryterium jest tu możliwość uniknięcia błędu przez sprawcę.

Przestępstwo urojone - zachodzi wtedy, gdy ktoś zachowuje się zgodnie z prawem, ale błędnie sądzi, że jego zachowanie się jest przestępstwem.

Błąd co do kontratypu lub okoliczności wyłączającej winę (art. 29 k.k.)

• usprawiedliwione błędne przekonanie, że zachodzi jedna z okoliczności wyłączających winę lub wyłączających bezprawność

• w przypadku błędu nieusprawiedliwionego sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary

z art. . 29 kk wynika, że nie popełnia przestępstwa, kto dopuszcza się czynu zabronionego w usprawiedliwionym błędnym przekonaniu, że zachodzi jedna z okoliczności wyłączających winę lub bezprawność. Gdy błąd taki nie jest usprawiedliwiony sprawca odpowiada na normalnych zasadach, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

73. Przesłanki zbiegu przestępstw.

Zbieg przestępstw

Przesłanki zbiegu przestępstw (art. 85 k.k.):

• sprawca popełnia dwa lub więcej przestępstw

• przestępstwa popełnia w określonym czasie, tzn. przed wydaniem pierwszego z wyroków, nawet nieprawomocnego, za którekolwiek z tych przestępstw

74. zasady wymiaru kary łącznej. jak określa się kary łączne ?

Kara łączna

Systemy wymiaru kary łącznej:

• System kumulacji - polega na zwykłym zsumowaniu kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa

• System asperacji - polega na zaostrzeniu najsurowszej z wymierzonych kar

• System absorpcji - polega na tym, że najsurowsza kara pochłania pozostałe

Zasady łączenia kar w polskim kodeksie karnym art. 85 - 92 k.k.

Przeważnie jednak ustawodawstwa karne przewidują system mieszany. Do nich należy system wymiaru kary łącznej. Przewiduje on łączenie kar tego samego rodzaju ( grzywnę z grzywną, pozbawienie wolności z pozbawieniem wolności ). KK przewiduje dwie górne i jedną dolną granicę kary łącznej: kara łączna nie może być niższa od najwyższej z wymierzonych kar, nie może być wyższa od sumy kar wymierzonych. Drugie maksimum ustalone jest oddzielnie dla każdego rodzaju kary przy grzywnie jest to mx 810 stawek dziennych, przy karze ograniczenia wolności max 2 lata, przy karze pozbawienia wolności max 5 lat.

Od zasady, że łączeniu podlegają tylko kary tego samego rodzaju przewidziano wyjątki np. można połączyć karę pozbawienia wolności z karą ograniczenia wolności przeliczając tą ostatnią na karę pozbawienia wolności.

Gdy za jedno z przestępstw orzeczono karę pozbawienia wolności stosuję się zasadę absorpcji ( dożywotnie pozbawienie wolności wchłania inne kary).

Zasady wymiaru kary łącznej stosuje się zarówno wtedy gdy wszystkie sprawy rozstrzygane są w jednym procesie jaki i gdy za poszczególne przestępstwa orzeczono kary w różnych postępowaniach i zachodzi potrzeba orzeczenia tzw. wyroku łącznego.

75. zbieg kar.

Zbieg kar

Sytuacja, w której pewne kary nie podlegają łączeniu i wykonywane są kolejno, co sprowadza się do ich zsumowania.

76. co to jest realny zbieg przestępstw ?

Realny ( rzeczywisty ) zbieg przestępstw ma miejsce gdy :

- popełnienie dwóch lub więcej czynów, z których każdy samodzielnie realizuje znamiona typu czynu zabronionego - może to być ten sam typ (zbieg jednorodny) lub różne typy (zbiegi różnorodne);

- czyny muszą być popełnione przez tego samego sprawcę;

- popełnienie tych przestępstw nie zostało przedzielone, chociażby nieprawomocnym wyrokiem co do któregoś z nich.

77. Pozorny ( pomijalny ) zbieg przestępstw.

Pozorny (pomijalny) zbieg przestępstw

• Sytuacja, w której występuje pewne podobieństwo do zbiegu przestępstw, ale przy bliższej analizie okazuje się, że tego zbiegu nie ma

• Sytuacja, w której zbieg przestępstw zachodzi, ale w drodze decyzji ustawodawcy lub pewnej utartej praktyki traktuje się je jako przypadki występowania jednego tylko czynu, pomijając fakt występowania zbiegu

Nie traktujemy jako zbiegu przestępstw zachowania sprawcy wyrażającego się w wielu zachowaniach np. przestępstwa wieloczynowe. Zbiegiem przestępstw nie są także przestępstwa wieloodmionowe. Przestępstwa te traktowane są mimo tego, że dzielą się na poszczególne zachowania jako jedno przestępstwo.

78. co to jest rzeczywisty zbieg przepisów ? czym różni się od tzw. pomijalnego zbiegu przepisów ?

Zbieg przepisów ustawy

Zachodzi wtedy, gdy jeden czyn wypełnia znamiona dwóch lub więcej przestępstw.

Art. 11 § 1 k.k. - ten sam czyn może stanowić tylko jedno przestępstwo.

Art. 11 § 3 k.k. - w wypadku, gdy czyn wypełnia znamiona dwóch lub więcej przestępstw, karę wymierza się na podstawie przepisu przewidującego karę najsurowszą. Nie stoi to na przeszkodzie orzeczeniu innych środków przewidzianych w ustawie na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów.

Pozorny zbieg przepisów - zachodzi gdy czyn narusz tylko jeden przepis karny. Jednak pozorny zbieg przepisów może być bardziej skomplikowany stosuje się wówczas reguły wyłączania zbiegu przepisów:

• Wyłączenie przepisu ogólnego przez przepis szczególny - zachodzi, jeżeli przepis karny w stosunku do innego przepisu ma charakter szczególny tj. w sposób bardziej szczególny określa dany typ przestępstwa. Np. kradzież z włamaniem tylko pozornie wyczerpuje znamiona kradzieży zwykłej, a zastosowanie ma do niej przepis szczególny

• Wyłączenie przepisu pochłoniętego przez przepis pochłaniający - jest to sytuacja w której konkretny czyn wyczerpuje znamiona jednego przestępstwa, a jednocześnie fragment tego przestępstwa wyczerpuje znamiona innego przestępstwa np. sprawca dopuszcza się zgwałcenia grożąc przy tym ofierze. Będzie odpowiadał tylko za zgwałcenie ponieważ stosowanie groźby wliczone jest w zestaw znamion dot. Zgwałcenia.

• Wyłączenie przepisu posiłkowego (subsydiarnego) przez przepis główny - przepis posiłkowy stosuje się tylko wówczas gdy dany czyn nie może być zakwalifikowany z innego przepisu tj. przepisu głównego np. przepisem posiłkowym jest przepis dot. Łapownictwa funkcjonariuszy publicznych - raczej się go nie stosuje ponieważ do funkcjonariuszy ma zastosowanie zwykły przepis o łapownictwie.

79. czynności współkarne.

• czynność współukarana uprzednia - zachodzi wtedy, gdy ktoś najpierw przygotowuje się do popełnienia przestępstwa i bezskutecznie usiłuje je popełnić, aż wreszcie udaje mu się doprowadzić do dokonania. Nie ponosi on wówczas oddzielnej odpowiedzialności za przygotowanie i usiłowanie. Czynności te uważane są za współkarne z dokonaniem.

• czynność współukarana następcza - np. zniszczenie rzeczy skradzionej, ukrywanie współsprawcy przestępstwa, nieudzielenie pomocy ofierze popełnionego przez siebie pobicia, fałszowanie dokumentów księgowych dla ukrycia przywłaszczenia mienia firmy.

Ważnym elementem wpływającym na uznanie jednego z czynów za współkarny jest jego zdecydowanie niższy stopień społecznej szkodliwości w porównaniu ze stopniem szkodliwości czynu głównego.

80. ciąg przestępstw. Czyn ciągły. Definicja, podobieństwa i różnice.

Przestępstwo ciągłe (art. 12 k.k.) - nie występuje zbieg przestępstw.

Sprawca dopuścił się:

• w krótkich odstępach czasu

• dwóch lub więcej zachowań

• w wykonaniu z góry powziętego zamiaru

W razie zamachu na dobro osobiste warunkiem ciągłości przestępstwa jest tożsamość pokrzywdzonego. Przy spełnieniu wyżej wymienionych przesłanek takie dwa zachowania lub więcej uważa się za jeden czyn zabroniony.

Przestępstwa ciągłe - w ich przypadku stosuje inny niż faktyczny stan rzeczy ( np. jeżeli ktoś regularnie kradnie w sklepie nie karze się go za kilka przestępstw, a za jedno - musi być powtarzalność w niezbyt dużych odstępach czasu)

Ciąg przestępstw nie jest przestępstwem ciągłym - jest przesłanką do nadzwyczajnego obostrzenia kary art. 91§ 1. Jeżeli sprawca popełnia w podobny sposób, w krótkich odstępach czasu, dwa lub więcej przestępstw, zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny, co do któregokolwiek z tych przestępstw, sąd orzeka jedną karę na podstawie przepisu, którego znamiona każde z tych przestępstw wyczerpuje, w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.

Przy ciągu przestępstw nie musi występować z góry powzięty zamiar, nie jest konieczne popełnienie czynów w podobny sposób, poszczególne czyny nie muszą wypełniać znamion przestępstwa wystarczy jeżeli są np. wykroczeniami.

Ciąg przestępstw (art. 91 k.k.)

Polega na tym, że:

• sprawca popełnia dwa przestępstwa lub więcej,

• w krótkich odstępach czasu,

• w podobny sposób,

• zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny, za którekolwiek z tych przestępstw

W przypadku ciągu przestępstw sąd orzeka jedną karę na podstawie przepisu, którego znamiona każde z tych przestępstw wyczerpuje, w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.

81. co to jest kumulatywna kwalifikacja prawna czyny ?

Z art. 11§1 KK wynika, że ten sam czyn może stanowić tylko jedno przestępstwo. Skazanie w związku z tym następuje za jedno przestępstwo, ale w kwalifikacji prawnej czynu wymienia się wszystkie naruszone przepisy tzw. kumulatywna kwalifikacja czynu. Karę natomiast wymierza się w tym przypadku na podstawie przepisu najsurowszego. Nie stoi to na przeszkodzie orzeczenia innych środków przewidzianych w ustawie.

---