Pojęcie organu administracji publicznej. Organ administracji publicznej jest zasadniczą jednostką składową administracji w sensie podmiotowym. Organ administracji publicznej to człowiek (lub grupa ludzi w przypadku organu kolegialnego ); - znajdujący się w strukturze organizacyjnej państwa lub samorządu terytorialnego, - powołany w celu realizacji norm prawa administracyjnego w sposób i ze skutkami właściwymi temu prawu, - działający w granicach przyznanych mu przez prawo kompetencji. (próba zbudowania definicji na podstawie elementów normatywnych ) podstawowym podziałem organów administracji publicznej jest podział na organy administracji państwowej, organy administracji rządowej i na organy administracji samorządowej. Sposoby powoływania : organy wykreowane w drodze powołania jako decyzji administracyjnej, w drodze aktu organy władzy, w drodze wyborów, w drodze nominacji. Ze względu' na skład osobowy wyróżniamy organy jednoosobowe i kolegialne. Z uwagi na terytorialny zakres działania dzielimy organy na organy naczelne , organy centralne, terenowe. Według zakresu uprawnień do samodzielnych decyzji organy dzielimy na decydujące i pomocnicze. Pojęcie organu administrującego. Organem administrującym jest każdy podmiot, któremu prawo przydaje funkcje administrowania, lub któremu prawo stwarza podstawy do przydania funkcji administrowania a przydanie to nastąpiło. Urzędy organów administracji publicznej. Urząd występuje w następujących znaczeniach : jako wyodrębniony zespół kompetencji ( praw i obowiązków związanych z określonym organem administracji publicznej).- urząd ministra, wojewody, jako szczególna nazwa organu administracyjnego np. urząd celny, jako zorganizowany zespół osób przydany organowi administracyjnemu do pomocy w wykonywaniu jego funkcji np. ministerstwo-jest urzędem naczelnego, jednoosobowego organu administracji państwowej zwanego ministrem. W skład ministerstwa wchodzą: departamenty, biura powołane do realizacji zadań w zakresie obsługi ministerstwa, sekretariaty powołane do obsługi ministra oraz komitetów, rad i zespołów, wydziały jako komórki organizacyjne departamentów i biur. W każdym ministerstwie tworzy się w szczególności: gabinet polityczny ministra, komórki organizacyjne, biura, wydziały lub wyodrębnione stanowiska. Bezpośredni nadzór nad wszystkimi jednostkami organizacyjnymi poza departamentem sprawuje dyrektor generalny. Szczegółową strukturę organizacyjną ministerstwu nadaje Prezes Rady Ministrów statutem podjętym w formie rozporządzenia. Ministerstwo tworzy znosi lub przekształca Rada Ministrów, także w drodze rozporządzenia. Urzędy terenowych organów administracji rządowej oraz urzędy gmin, starostwa i urzędy marszałkowskie mają status organizacyjny podobny do ministerstw i innych urzędów. Pojęcie kompetencji. Kompetencja jest konstrukcją łączącą prawo z prawną formą działania administracji. W sferze wykonywania administracji kompetencję wiążemy z organem administracji rządowej bądź innym organem państwowym, któremu drogą ustawy, i ewentualnie także inną drogą np. decyzji administracyjnej czy porozumienia, zlecono określone funkcje administrowania. Kompetencje zawsze określane są ustawami ( aktami wykonawczymi): - bądź w sposób zupełny np. kompetencje Prezydenta, - bądź w sposób wystarczający, ale warunkowany dodatkowymi czynnościami przekazującymi ( zlecającymi ) kompetencje innym podmiotom ( np. kompetencje organów samorządu terytorialnego w zakresie zadań zleconych ). . W płaszczyźnie ujęcia dynamicznego można zdefiniować kompetencję jako zdolność organu administrującego do skonkretyzowanego aktualizowania w drodze odpowiedniego postępowania, potencjalnego obowiązku działania sformułowanego przez prawo. Z określenia tego wynika, że: - kompetencje są zawsze regulowane prawem, - kompetencja równoznaczna jest z obowiązkiem, kompetencja służy organowi zawsze i jedynie w określonym uwarunkowaniu i przez to nie ma charakteru bezwzględnego. Dla obywatela są tylko kompetencje zewnętrzne, których realizacja ma na celu ustalenie jego uprawnień bądź obowiązków. Odpowiedzialność za działania administracji. W sferze sprawowania funkcji z zakresu administracji publicznej: odpowiedzialność polityczną która wobec naczelnych organów administracji państwowej sformułowana jest w konstytucji. Przewiduje ona tylko jedną formę jej realizacji, to jest odwołanie ze stanowiska, odpowiedzialność majątkową o charakterze cywilnym lub administracyjnym opartą na zasadach kodeksu cywilnego, a także kodeksu pracy lub aktach prawnych szczególnych z zakresu prawa administracyjnego. Odpowiedzialność karną regulowaną przez prawo karne za przestępstwa związane z wykonywaniem kompetencji w sferze administracji państwowej. Odpowiedzialność służbową porządkową i dyscyplinarną opartą na zróżnicowanych podstawach prawnych i mającą charakter represyjny, Odpowiedzialność w sprawach o wykroczenia, gdy przekroczenie prawa lub niedopełnienie obowiązku stanowi zarazem wykroczenie, Odpowiedzialność konstytucyjną jako nowy typ odpowiedzialności nie znany w prawie i praktyce Polski Ludowej do 1982 r. Osobami spoza administracji objętymi tą odpowiedzialnością są posłowie i senatorowie w zakresie ustalonym przez art. 107 Konstytucji. Prawnymi formami odpowiedzialności są: . utrata czynnego i biernego prawa wyborczego na urząd Prezydenta oraz do Sejmu, Senatu i rad gmin, i zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych i organizacjach społecznych, utrata wszystkich lub niektórych orderów, odznaczeń i tytułów honorowych oraz utrata zdolności do ich uzyskania. Administracja państwowa Naczelne organy administracji rządowej ( państwowej) Istnieją 4 określenia określenia naczelnych organów: Naczelne organy administracji rządowej to te spośród organów administracji publicznej, które są powoływane przez Prezydenta bezpośrednio czy też po uprzednim wyborze przez Sejm, Naczelnymi organami administracji rządowej są organy zwierzchnie wobec pozostałych organów w strukturze administracji rządowej, - Naczelnymi organami administracji rządowej są organy powołane przez Prezydenta czy Sejm i których właściwość terytorialna obejmuje obszar całego państwa, - Naczelnymi organami administracji rządowej są organy zwierzchnie wobec pozostałych organów w strukturze administracji rządowej i których właściwość terytorialna obejmuje obszar całego państwa. W ujęciu strukturalnym i funkcjonalnym do organów naczelnych można zaliczyć Radę Ministrów i organy wchodzące w jej skład. Natomiast Prezydent to organ o podstawowym znaczeniu dla państwa, a nie tylko dla administracji. Prezydenta jako naczelny organ administracji państwowej. Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej to władza wykonawcza, i który pochodzi z woli narodu. w sferze stosunków zagranicznych Prezydent ma pozycję zwierzchnią w zakresie najwyższego przedstawicielstwa Rzeczpospolitej, w sferze prawodawstwa nadzwyczajnego Prezydent może wprowadzić stan wojenny i stan wyjątkowy, w sferze prawodawstwa zwykłego kompetencje Prezydenta są słabe: zapewniona konstytucja możliwość wydawania rozporządzeń jest kompetencją pozorną ponieważ jej realizacja uzależniona jest od woli Sejmu. Zarządzeniami Prezydenta nie można regulować praw i obowiązków obywatelskich, w sferze obsadzania stanowisk Prezydent ma dość szerokie uprawnienia. Nie ma jednak możliwości występowania z wnioskiem o odwołanie Rady Ministrów, 5. w sferze uprawnień o charakterze organizacyjnym i decyzyjnym Prezydent na przykład może zwoływać i . przewodniczyć Radzie Ministrów, wydawać decyzje w zakresie nadawania i zwalniania z obywatelstwa. nadawania orderów i odznaczeń, stosowania prawa łaski. Rada Ministrów. W skład Rady Ministrów wchodzą Prezes Rady Ministrów jako jej przewodniczący, wiceprezesi Rady Ministrów, ministrowie, przewodniczący określonych w ustawach komitetów. Minister kieruje określonym działem administracji rządowej. Kompetencje Rady Ministrów określone są w konstytucji i w ustawie z dnia 8sierpnia 1996 r. O organizacji i trybie pracy Rady Ministrów oraz o zakresie działania ministrów, oraz w aktach normatywnych. Rada Ministrów w szczególności: zapewnia wykonywanie ustaw, wydaje rozporządzenia, - koordynuje i kontroluje pracę organów administracji rządowej, | - chroni interesy Skarbu Państwa, - uchwala projekt budżetu państwa, - kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków państwowych i sprawozdanie z wykonywania budżetu, - zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny, - zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa, - sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami i międzynarodowymi, - zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe, - sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa corocznie liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej, - określa organizację i tryb swojej pracy. Rada Ministrów rozstrzyga wszystkie sprawy z zakresu polityki państwa, nie zastrzeżonych dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego. Organy wewnętrzne i pomocnicze Rady Ministrów. Rada Ministrów może w drodze rozporządzenia tworzyć : - stałe komitety Rady Ministrów jako organy pomocnicze i opiniodawcze. Rada Ministrów utworzyła jako organy pomocnicze i opiniodawcze Rady Ministrów następujące stałe komitety: 1. Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów, Komitet Rady Ministrów do Spraw Polityki Regionalnej i Zrównoważonego Rozwoju, 3, Komitet Społeczny Rady Ministrów, 4. Komitet Spraw Obronnych Rady Ministrów, Również Prezes Rady Ministrów może tworzyć: - komitety do rozpatrywania określonej sprawy, - rady i zespoły jako organy opiniodawcze lub opiniodawczo - doradcze Rada Ministrów może powołać komisje wspólne- w sprawach ważnych dla polityki Rządu oraz interesów drugiej strony. Prezes Rady Ministrów. Prezes kieruje pracami Rady Ministrów, reprezentuje RM, koordynuje i kontroluje pracę członków rządu, jest zwierzchnikiem służbowym wszystkich pracowników administracji rządowej oraz wydaje

rozporządzenia na podstawie udzielonych szczegółowych upoważnień w ustawach, zapewnia wykonanie polityki RM i określa sposoby jej wykonywania, sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w konstytucji i ustawach. Kompetencje Prezesa RM mieszczą się w pięciu zasadniczych grupach: - w grupie kompetencji z zakresu zwierzchności osobowej ~ np. wnioskuje powołanie i odwołanie członków RM, - w grupie kompetencji z zakresu zwierzchności służbowej — np. ustala zakres działania wicepremierów, kieruje i organizuje pracę RM - w grupie kompetencji z zakresu nadzoru nad podmiotami nie podporządkowanymi, - może zawiesić organy gminy i ustanowić zarząd komisaryczny, - w grupie kompetencji normotwórczych - wydaje rozporządzenia, zarządzenia, - w grupie kompetencji organizacyjno - porządkowych - może np.. tworzyć rady i zespoły jako organy pomocnicze lub opiniodawcze. Kancelaria Prezesa RM. Kancelaria Prezesa RM zapewnia obsługę: Rady Ministrów i prezesa RM, wiceprezesów RM, stałych komitetów RM, Kolegium do Spraw Służb Specjalnych, pełnomocników Rządu, organów pomocniczych i opiniodawczo- doradczych Rady 1 prezesa, komisji wspólnych. Kancelarią kieruje Szef Kancelarii powoływany i odwoływany przez Prezesa RM. W Kancelarii funkcjonują sekretarze i podsekretarze stanu powoływani i odwoływani przez Prezesa. Ministrowie. Minister jest powoływany do kierowania określonym działem administracji rządowej lub do wypełnienia zadań wyznaczonych przez Prezesa RM. Przy ministrze może funkcjonować powołany przez RM komitet doradczy. Minister zajmuje jednocześnie dwie pozycje 1) jest członkiem kolegialnego organu administracji rządowej zwanym RM, 2 ) jest organem kierującym określonym działem administracji państwowej zwanym resortem. Zadania i kompetencje ministra określone są w szczególności: - w rozporządzeniu ustalającym szczegółowy zakres działania ministra, - w rozporządzeniu o utworzeniu ministerstwa, - w rozporządzeniu określającym statut ministerstwa, - w innych ustawach i niższych aktach normatywnych całość funkcji ministra można w najogólniejszym ujęciu rozdzielić na: funkcje prawodawcze, funkcje polegające na wydawaniu decyzji administracyjnych, funkcje kierowania resortem nie obejmujące działalności prawotwórczej i decyzyjnej, funkcje szczególne wynikające ze specjalnego statusu ministra «w określonej sferze ( np. Ministra Skarbu Państwa ) Centralne organy administracji państwowej. Konstytucja wyróżnia dwie nowe kategorie organów centralnych : centralne organy państwowe i centralne konstytucyjne organy państwa. Żadne z nich nie są centralnymi organami administracji państwowej. Centralne organy adm. nie wchodzą w skład Rządu,1 poza wyjątkami określonymi w ustawach. Centralne organy administracji państwowej są tworzone w drodze aktów rangi ustawy, wyjątkowo-aktem niższego rzędu. Centralne organy powoływane są najczęściej przez Prezesa RM, ale np. członkowie Komitetu Obrony Kraju, poza marszałkami Sejmu i Senatu, powoływani są przez Prezydenta. Organami zwierzchnimi centralnych organów są: Sejm, RM, Prezes RM, poszczególni ministrowie. Centralne organy administracji są organami zwierzchnimi terytorialnych organów administracji, wraz z którymi tworzą tzw. quasi-resorty. Organy w terenie to zazwyczaj organy rządowej administracji specjalnej ( np. urzędy celne ), administracji zespolonej lub też terenowe organy rządowej administracji ogólnej. Administracja rządowa w województwie. Zadania administracji rządowej w województwie wykonują: - wojewoda, - działający pod zwierzchnictwem wojewody kierownicy zespolonych służb i straży wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach, w imieniu ; a ) wojewody z ustawowego upoważnienia, b ) własnym, jeżeli ustawy tak stanowią - organy administracji niezespolonej, - organy samorządu terytorialnego, - kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży, wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach, - organy innych samorządów. Wojewodowie. Wojewodę powołuje i odwołuje Prezes RM na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Wice wojewodów powołuje i odwołuje Prezes RM na wniosek wojewody. Wojewoda jest przedstawicielem Rady Ministrów w województwie, zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej, organem nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego, organem wyższego stopnia w rozumieniu przepisów o postępowaniu administracyjnym, reprezentantem Skarbu Państwa. Wojewódzka administracja zespolona Zespolenie na stopniu wojewódzkim wyraża się w nazwie : zespolona (wojewódzka) administracja rządowa, a w stopniu powiatowym w nazwie powiatowa administracja zespolona. Zwierzchnikiem wojewódzkiej rządowej administracji zespolonej jest wojewoda, który wykonuje zadania głównie przy pomocy kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich. Całość układu organizacyjnego administracji zespolonej określa statut urzędu wojewódzkiego nadany przez wojewodę. Na stopniu wojewódzkim administracja rządowa zespolona obejmuje: - Inspekcję Handlową- Służbę Ochrony Zabytków Inspekcję Jakości Handlowej Artykułów Rolno - Spożywczych, - Inspekcję Sanitarną, - Policję, - Inspekcję Ochrony Środowiska, - Państwową Straż Pożarną - Inspekcję Farmaceutyczną - Inspekcję Budowlaną - Inspekcję Ochrony Roślin, - Inspekcję Nasienną - Inspekcję Weterynaryjną. Terenowe organy rządowej administracji niezespolonej. Do szczegółowych podziałów organów na grupy, ogólnej celowości ich utrzymywania wynikającej z potrzeb ustrojowych i gospodarczych państwa należą: - dowódcy okręgów wojskowych, szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych, wojskowi komendanci uzupełnień, - dyrektorzy izb skarbowych, naczelnicy urzędów skarbowych, inspektorzy kontroli skarbowej, - dyrektorzy okręgowych urzędów górniczych i specjalistycznych urzędów górniczych, - dyrektorzy okręgowych urzędów probierczych i naczelnicy obwodowych urzędów probierczych, - dyrektorzy regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych i nadleśniczy w granicach zawartych z wojewodami i starostami porozumień, - dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej, - dyrektorzy urzędów celnych, - dyrektorzy urzędów morskich, dyrektorzy urzędów statystycznych, dyrektorzy urzędów żeglugi śródlądowej, - komendanci oddziałów Straży Granicznej, komendanci strażnic oraz komendanci granicznych placówek kontrolnych i dywizjonów Straży Granicznej, - regionalni inspektorzy celni, - okręgowi inspektorzy rybołówstwa morskiego. Organy przedsiębiorstw jako podmioty administrujące. W granicach poszerzającej się tendencji do zlecania funkcji z zakresu administracji publicznej również przedsiębiorstwa staną się w większym zakresie podmiotami realizującymi zadania administracyjne. Aktualnie obowiązujące ustawy szczególne wyposażają niekiedy wprost niektóre przedsiębiorstwa w funkcje publicznoprawne ( np. Polski Koleje Państwowe ). Podobne możliwości formułują podstawowe akty ustawowe w zakresie organizacji terenowej administracji rządowej i samorządowej. Zakłady administracyjne. Typowymi zakładami administracyjnymi są: - szkoły, - biblioteki publiczne, - szkoły wyższe, - przedszkola, - więzienia, domy poprawcze, izby wytrzeźwień, - sanatoria, kliniki, - domy dziecka, domy opieki dla ludzi starszych. Organizację i funkcjonowanie zakładów administracyjnych określają następujące cechy; - zakłady administracyjne powołane są do świadczeń usług niematerialnych w dziedzinie : oświaty, kultury, nauki, wychowania, reedukacji, ochrony zdrowia, opieki społecznej. - Powoływanie zakładów administracyjnych leży w sferze humanistycznych i społecznych zadań każdego nowoczesnego państwa. Toteż motywacje ekonomiczne powinny być tu drugorzędne, - Zakłady administracyjne tworzone są przez różne organy adm. państwowej na podstawie różnych podstaw prawnych, w różnych formach aktów kreujących, np. utworzenie uczelni państwowej następuje w drodze ustawy, - Korzystanie z zakładów jest ograniczone, korzystać z nich bowiem mogą tylko użytkownicy danego zakładu, - Korzystanie z zakładu może być dobrowolne ( ze szpitala ) lub przymusowe ( ze szpitala chorób gruźliczych), - Między organami zakładu a użytkownikiem nawiązuje się stosunek administracyjno prawny w sposób właściwy dla powstawania tych stosunków, a więc z mocy prawa ( szkoła podstawowa ) bądź z mocy decyzji administracyjnej ( szkoła wyższa ), - Między korzystającymi a organami zakładu wytwarza się z mocy prawa lub decyzji o przyjęciu stosunek władztwa zakładowego, którego treść stanowi z jednej strony możność jednostronnego ustalania pozycji prawnej i faktycznej użytkownika, z drugiej zaś obowiązek użytkownika poddania się dyspozycjom organów zakładu, Zakłady administracyjne nie mają osobowości prawnej, ponieważ nie jest im potrzebna w sferze realizacji zadań do których zostały powołane, Działalność zakładów jest objęta w sferze finansowania budżetem centralnym lub budżetem

samorządowym w zależności od tego czy organami zwierzchnimi zakładu są organy administracji rządowej, czy organy samorządu terytorialnego. Zakładem administracyjnym jest jednostka organizacyjna powołana do świadczenia usług niematerialnych na podstawie nawiązanego z użytkownikiem stosunku administracyjno prawnego. Organizacje społeczne wykonujące funkcje administracji publicznej. Organizacje, których celem jest rozwijanie zainteresowań pewnej wąskiej grupy ludzi, organizacje których działalność jest zbieżna z celem i zadaniami państwa, toteż państwo za pomocą rozmaitych środków oddziaływania prewencyjnego wpływa na ich rozwój i kierunki działania. Jednym z takich środków jest zlecanie im zadań z zakresu administracji publicznej. Do organizacji społecznych zalicza się niekiedy także samorząd zawodowy. Przykład stowarzyszeń. Stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem się o celach nie zarobkowych. Stowarzyszenie samodzielnie określa swoje cele, programy i struktury organizacyjne oraz uchwala akty wewnętrzne dotyczące jego działalności. Trwały charakter stowarzyszenia oznacza, że od momentu założenia stowarzyszenia może ono istnieć niezależnie od imiennego składu swych członków, jak również to, że jego istnienie nie jest obliczone na doraźny, krótkotrwały okres. Stowarzyszenie może jednak prowadzić działalność gospodarczą, ale nie może być ona .głównym jego celem a dochody uzyskane z tej działalności zostaną przeznaczone na realizację celów statutowych. Prawo zrzeszania się w stowarzyszeniach przysługuje nie tylko obywatelom polskim ale i cudzoziemcom, pod warunkiem jednak, że mają miejsce zamieszkania w Polsce. Małoletni w wieku 16-18 lat nie mogą był założycielami stowarzyszeń, mogą być jednak członkami. Można wyodrębnić trzy rodzaje stowarzyszeń: - stowarzyszenia zwykłe, - stowarzyszenia, - związki stowarzyszeń. Przykład fundacji. Podstawowe cechy charakterystyczne dla fundacji to : cele powołania fundacji (. ustawodawca wymienia je jako społeczne lub gospodarczo użyteczne) wskazanie fundatorów ( mogą nimi być zarówno osoby fizyczne niezależnie od obywatelstwa i miejsca zamieszkania jak i osoby prawne, które mają siedzibę w Polsce i za granica ), posiadanie osobowości prawnej (fundacja uzyskuje je z chwilą wpisania do Rejestru Sądowego ), posiadanie określonego majątku przeznaczonego na realizację celów fundacji ( do składników majątkowych fundacji ustawodawca zalicza pieniądze, papiery wartościowe, rzeczy ruchome i nieruchomości, o ile są zbywalne i stanowią własność fundatora ), - przyznaje sądowi prawa do sprawowania nadzoru nad fundacją. Uwzględniając powyższe cechy można zdefiniować fundację jako ustanowioną w drodze oświadczenia woli fundatorów osobę prawną która w oparciu o posiadany majątek realizuje w sposób określony w statucie bele społecznie użyteczne. Podmioty prywatne wykonujące funkcje administracji publicznej. Za podmioty prywatne można uważać te podmioty, które nie wchodzą w zakres pojęciowy podmiotów państwowych, podmiotów samorządowych i podmiotów społecznych. Poza wymienionymi kategoriami mogą istnieć inne jeszcze kategorie organizacji, które uzyskują status podmiotu realizującego funkcje administracji publicznej ( kościoły i związki wyznaniowe, Kościół katolicki, który spełniał i spełnia pewne funkcje z zakresu administracji publicznej - prowadzenie szkół, szpitali). Najczęstszym podmiotem prywatnym będzie tu osoba fizyczna, która w granicach prawa może się zachować jak np. jednostka organizacji państwowej. Kwalifikowanie osoby fizycznej jako podmiotu realizującego funkcje administracji publicznej odbywa się w dwojaki sposób : - albo mocą postanowień ustawowych ( aktów wykonawczych ), - albo mocą zindywidualizowanych aktów administracyjnych opartych o właściwe podstawy ustawowe. Powierzenie podmiotom prywatnym czy niepaństwowym zadań z zakresu administracji publicznej odbywa się w polu usług publicznych a nie w obrębie wydawania decyzji administracyjnych. Samorząd terytorialny Teorie samorządu terytorialnego : Trzy podstawowe teorie samorządu : teoria państwowa i teoria polityczna. Według teorii naturalistycznej samorząd przeciwstawia się państwu jako czynnik od niego zależny.) Państwo istnieje dla gmin a nie gminy dla państwa. Teoria państwowa, w której wychodzi się z założenia suwerenności państwa , zakłada, że państwo wykonuje władzę bezpośrednio przez własne organy, ale może część swojej władzy przekazać miejscowemu społeczeństwu, jako odrębnemu podmiotowi prawnemu, wchodzącemu w stosunki prawne z państwem. Istota samorządu polega na wykonywaniu praw zwierzchnich, odstąpionych przez państwo korporacjom samorządowym jako ich własne prawo. Teoria polityczna dopatruje się w urządzeniach samorządowych nie tyle rozwiązań prawnych, ile pewnej myśli-politycznej. Istotę samorządu widzi się tutaj albo w osobowym składzie organów samorządowych ( honorowi urzędnicy ) albo w udziale społeczeństwa w administracji publicznej. Współczesne poglądy na samorząd terytorialny formułowane są również przez międzynarodowe organizacje. Samorząd terytorialny w polskiej nauce prawa administracyjnego. Poglądy na samorząd terytorialny reprezentowane w nauce prawa są odzwierciedleniem warunków życia politycznego i społecznego oraz rozwiązań prawnych przyjętych w różnych państwach. W nauce polskiego prawa administracyjnego pojęcie samorządu występuje w podwójnym znaczeniu. W znaczeniu szerszym cechę samorządu przypisuje się różnym grupom społecznym czy wyłonionym przez nie organom bez względu na to, czy realizują funkcje administracji publicznej. W znaczeniu węższym przez samorząd rozumie się tylko te grupy społeczne i ich reprezentację, które zgodnie z przepisami prawa realizować mają funkcję administracji publicznej w formach zdecentralizowanych, przy czym te grupy społeczne powinny należeć do podmiotów prawa publicznego, a nie prawa prywatnego. Modele samorządu terytorialnego. W modelu unitarnym samorząd terytorialny wykonuje wyłącznie własne zadania. W modelu dualistycznym oprócz własnych zadań samorząd wykonuje także zadania poruczone ( zlecone ). Zadania poruczone przez organy określone generalnie w ustawach albo też mogą być zlecane przez organy państwowe. Przyjęty w ustawodawstwie) polski model samorządu terytorialnego charakteryzuje się następującymi cechami: - jest to model trójstopniowy ( gmina, powiat, województwo ). Do starosty jako szefa powiatowej administracji należy wykonywanie na terenie powiatu równocześnie zadań administracji rządowej. Przyjęty model samorządu terytorialnego jest modelem dualistycznym, przy czym zadania własne określone są klauzulą generalną : do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Model ingerencji państwa w zakresie zadań własnych jednostek samorządowych oparty na nadzorze weryfikacyjnym, sprawowanym przez organy administracji rządowej według kryterium zgodności z prawem Samorząd terytorialny w Polsce stanowi fragment ustroju państwowego. Istota tego samorządu polega na wykonywaniu władzy państwowej przy wykorzystaniu władztwa administracyjnego w zakresie kształtowania życia publicznego w jednostce samorządowej w ramach obowiązującego prawa przez odrębne od państwa podmioty o strukturze korporacyjnej regulowanej ustawami. Ustrój samorządu terytorialnego. Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Ustanowiono nowy kształt terenowej administracji publicznej, która objęła 2002r.: na stopniu wojewódzkim : sejmik oraz zarząd województwa , na stopniu powiatowym : radę oraz zarząd powiatu ( miasta na prawach powiatu ), na stopniu gminnym : radę Samorząd terytorialny stanowią wojewódzkie (regionalne ), powiatowe oraz gminne ( miejskie ) wspólnoty samorządowe, usytuowane na trzech różnych stopniach podziału terytorialnego. Zakres działania samorządu województwa nie narusza samodzielności powiatu i gminny. Gmina Pojęcie gminy. Przez gminę należy rozumieć wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium. Gmina ma wymiar społeczny, jest zbiorowością o charakterze terytorialnym jej elementem składowym jest obszar. Gmina jest prawnie zorganizowanym terytorialnym związkiem osób określonym w ustawie jako wspólnota samorządowa Rozwiązanie gminy jest ściśle związane z równoczesnym zadysponowaniem jej terytorium oraz przekazaniem zwierzchnictwa osobowego na rzecz innej gminy lub innych gmin. Gmina nie może istnieć bez obszaru, nie ma prawa samo rozwiązania się. Może być skutecznie rozwiązana tylko przez ustawę lub na podstawie ustawy. Mimo wspólnoty, mimo samorządności, jej mieszkaniec nie ma bezpośredniego wpływu na żadną decyzję organów samorządowych. Ustawowe rozróżnienie gmin,, wiejskich, i, miejskich „ma charakter ograniczony do: nazewnictwa organów jednoosobowych, terytorialnego podziału wewnętrznego gmin oraz organów jednostek wewnętrznych, trybu nadawania gminie charakteru miasta po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami, - sytuacji organizacyjnej gmin powyżej 300 tys. Mieszkańców, gdzie projekty ich statutów podlegają uzgodnieniu z Prezesem RM na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, - sytuacji miast, którym przysługują prawa powiatu, - szczególnej sytuacji miasta stołecznego Warszawy, którego ustrój uregulowany jest w drodze odrębnej ustawy. Zadania gminy. Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym nie zastrzeżone i ustawami na rzecz innych podmiotów. Gmina załatwia lokalne sprawy publiczne, które zostały ustawowo włączone do zakresu jej działania, a także te, których ustawy nie przekazały żadnemu podmiotowi. Zaspokojenie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. Zadania własne można podzielić na zadania z zakresu : - infrastruktury technicznej gminy ( gminne drogi, ulice, mosty itp.), - infrastruktury społecznej ( ochrona zdrowia, pomoc społeczna, oświata ), - porządku i bezpieczeństwa publicznego ( organizacja ruchu drogowego, porządek publiczny ), - ładu przestrzennego i ekologicznego ( planowanie przestrzenne, gospodarka terenami). Gmina wykonuje zadania własne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, na zasadach określonych przez ustawy, korzystając z samodzielności chronionej na drodze sądowej. Gmina wykonuje zadania zlecone z zakresu administracji rządowej. Są to zadania, które pochodzą od innego podmiotu administracji, jakim jest państwo. Gmina wykonuje te zadania po zapewnieniu środków finansowych przez administrację rządową. O ile ustawa tak stanowi, gmina jest obowiązana do wykonywania takich zadań. Gmina może ponadto wykonywać zadania zlecone dobrowolnie, na podstawie porozumienia z właściwym organem administracji rządowej. Władze gminy. Pierwotnym adresatem norm kompetencyjnych jest w gminie wspólnota samorządowa, którą z mocy prawa tworzą mieszkańcy gminy. Wspólnota samorządowa podejmuje rozstrzygnięcia bezpośrednio w głosowaniu wyborczym oraz referendum, a także za pośrednictwem organów gminy. Referendum gminne. . W referendum mogą brać udział mieszkańcy gminy uprawnieni do głosowania. Ustawa o referendum lokalnym przewiduje wyłączność referendum w sprawach samo opodatkowania się mieszkańców na cele publiczne oraz w sprawie odwołania rady gminy przed upływem kadencji. Referendum może być ponadto przeprowadzone w każdej innej sprawie ważnej dla gminy. Decyduje o tym rada gminy, jeśli przeprowadza referendum z własnej inicjatywy. Obywatele gminy decydują o przeprowadzeniu referendum, jeśli zgodna z prawem inicjatywa zdobędzie poparcie co najmniej 1/10 uprawnionych. Jeśli ten wymóg zostanie spełniony, wówczas organ obowiązany jest przeprowadzić referendum. Referendum jest ważne, jeśli wzięło w nim udział co najmniej 30 % uprawnionych. Rada gminy Rada gminy ma właściwość wyłączną na sprawy : organizacyjne ( uchwalanie statutu gminy | ustalanie zakresu działania jednostek pomocniczych ; podejmowanie uchwał w sprawie przyjęcia zadań z zakresu administracji rządowej w trybie , porozumienia: podejmowanie uchwał w sprawach : tworzenia i przystępowania do spółek i spółdzielni, ich rozwiązywania i występowania z nich," tworzenia, likwidacji i reorganizacji przedsiębiorstw itp. finansowo - majątkowe ( przekazywanie jednostkom pomocniczym składników mienia do korzystania oraz zasad przekazywania im składników mienia do korzystania, a także zasad przekazywania środków budżetowych na realizację zadań przez te jednostki j podejmowanie uchwał w sprawach podatków i opłat w granicach określonych w odrębnych ustawach • podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gmin, osobowe ( wybór i odwołanie wójta, burmistrza ; powoływanie i odwoływanie sekretarza oraz skarbnika gminy ) ; kierowniczo - kontrolne..( stanowienie o kierunkach działania burmistrza , oraz przyjmowanie sprawozdań z jego działalności, . inne, takie jak podejmowanie uchwał w sprawach : herbu gminy, nazw ulic i placów publicznych. Rada gminy wybiera ze swego składu przewodniczącego oraz od 1 do 3 wiceprzewodniczących. Funkcji tych nie można łączyć ze stanowiskiem wójta lub burmistrza ( prezydenta ). Rada nie może obradować ciągle, jej charakter pracy jest sesyjny. Rada może powołać komisje doraźne dla wykonania zadań nadzwyczajnych.

Zarząd gminy. Od jesieni 2002r. kompetencje zarządu przejął wójt, burmistrz lub prezydent miasta, organem wykonawczym jest wójt. Wójt -jest organem wykonawczym gminy. Wójt wykonuje uchwały rady gminy oraz zadania gminy określone przepisami prawa. Do zadań wójta należy w szczególności: przygotowanie projektów uchwał rady oraz określenie sposobu ich wykonywania, gospodarowanie mieniem komunalnym, wykonywanie budżetu, zatrudnienie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych oraz wykonywanie zadań zleconych z zakresu administracji rządowej. Wójt realizując zadania własne gminy podlega wyłącznie radzie gminy. Organ jednoosobowy Wójt lub burmistrz ( prezydent : jest kierownikiem urzędu gminy: reprezentuje gminę jednoosobowo na zewnątrz : kieruje bieżącymi sprawami gminy, wykonuje swe zadania przy pomocy urzędu gminy. Reprezentowanie gminy na zewnątrz dotyczy spraw administracyjno prawnych, przy czym przepisy szczególne mogą ograniczyć zakres tej reprezentacji. Wójtowi lub burmistrzowi przysługuje kompetencja podejmowania działań o charakterze doraźnym, w sprawach nie cierpiących zwłoki, wymagających szybkiego rozstrzygnięcia, związanych z zagrożeniem interesu publicznego, z wyłączeniem możliwości wydawania zarządzeń porządkowych. Kiedy w takiej sytuacji zarząd gminy nie może się zebrać na czas, wówczas wójt lub burmistrz powinien podjąć odpowiednią czynność w zastępstwie zarządu. Zadania powierzone gminie wykonywane są w różnych formach, w formie decyzji administracyjnych, nazwanych w ustawie decyzjami w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej. Kompetencje do ich wydawania ustawa samorządowa przyznaje wójtowi lub burmistrzowi. Wójt lub burmistrz może upoważnić swoich zastępców lub innych pracowników urzędu gminy do wydawania decyzji. Organy w pomocniczych jednostkach podziału gminy. Gmina jest podzielona terytorialnie na jednostki pomocnicze, taki jak sołectwa na obszarach wiejskich a dzielnice czy osiedla w miastach, wreszcie miasta na terenie gminy. Są one tworzone w drodze uchwały rady gminy, z urzędu, po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami lub z inicjatywy samych mieszkańców. Zasady tworzenia jednostek pomocniczych ustala statut gminy. Organizację i zakres działania sołectwa; dzielnicy lub osiedla ustala rada gminy. Statut może przewidywać powstanie jednostki niższego rzędu w ramach jednostki pomocniczej. Organem uchwałodawczym w sołectwie jest zebranie wiejskie, w którym mogą uczestniczyć wszyscy obywatele gminy, zamieszkali na terenie sołectwa. Sołtys administruje majątkiem sołectwa, organizuje mieszkańców sołectwa do wspólnych przedsięwzięć. Jako przewodniczący i organ wykonawczy zebrania wiejskiego prowadzi obsługę tego organu sołectwa oraz organizuje jego pracę, przygotowuje projekty uchwał zebrania wiejskiego, wykonuje uchwały, zwołuje zebrania wiejskie. Rada sołecka jako organ opiniodawczo - doradczy wspomaga działalność sołtysa. Organem uchwałodawczym w dzielnicy lub osiedlu jest rada - organ przedstawicielski. Organem wykonawczym rady dzielnicowej jest zarząd. W jednostkach podziału pomocniczego miast ustawodawca przyjął zasadę demokracji pośredniej. Wnioski W sprawie zadań i kompetencji. Podział zadań między władzami gminy ukształtowany jest w taki sposób, że na pierwszy plan wysuwa się rada gminy. Rada rozstrzyga wszystkie sprawy gminy, jeśli ustawa nie stanowi inaczej. Można przyjąć, że rada ma prawo zajęcia się każdą sprawą wspólnoty samorządowej, ale nie każdąz tych spraw rozstrzyga. Konsekwencją przyznania określonej władzy wyłączności jest uniemożliwienie innemu podmiotowi w gminie wpływania w sposób prawnie skuteczny na rozstrzygnięcie sprawy objętej wyłącznością Powiat Pojęcie powiatu. Przez powiat należy rozumieć lokalną wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium. Powiat, tak jak gmina ma wymiar społeczny. Kwalifikacja mieszkańców jako wspólnoty następuje z mocy prawa. Przynależność do wspólnoty nie jest zatem uzależniona ani od rozstrzygnięcia organów powiatu, ani od woli mieszkańców. Powiat jest podmiotem o charakterze terytorialnym drugim jego elementem jest obszar. Powiat jest zasadniczą jednostką podziału terytorialnego, która obejmuje całe obszary graniczących ze sobą gmin ( powiat ziemski ) albo cały obszar miasta ( miasto nam prawach powiatu ). Kompetencje w zakresie tworzenia, łączenia, podziału oraz znoszenia powiatów należą do Rady Ministrów, która rozstrzyga o tym po zasięgnięciu opinii zainteresowanych rad gmin, rad powiatów i sejmików województw. Aktualnie mamy 373 powiaty, w tym: 308 ziemskich, 65 miast na prawach powiatu. Zadania powiatu. Powiat wykonuje zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie : - infrastruktury technicznej, ( transport, drogi powiatowe, gosp. nieruchomościami ) infrastruktury społecznej ( edukacja publiczna, ochrona i promocja zdrowia ) porządku i bezpieczeństwa publicznego ładu przestrzennego i ekologicznego (geodezja kartografia ) powiat wykonuje ustawowe zadania w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Władze powiatu. Ustawa powiatowa posługuje się pojęciem „ władz powiatu „ dla określenia podmiotów upoważnionych do rozstrzygania w sprawach powiatu. Referendum powiatowe. Referendum jest sposobem bezpośredniego sprawowania władzy w sprawach ważnych dla powiatu. W referendum mogą brać udział mieszkańcy powiatu uprawnieni do głosowania, obywatele polscy, którzy ukończyli 18 lat. Osoby te powinny stale zamieszkiwać w miejscowości położonej na terenie powiatu. W tym samym czasie można mieć tylko jedno miejsce pobytu stałego. W referendum mieszkańcy wyrażają w drodze głosowania-swoją wolę: co do sposobu rozstrzygania sprawy dotyczącej wspólnoty w sprawie z zakresu zadań i kompetencji organów powiatu, - lub w sprawie odwołania rady powiatu. Mieszkańcy powiatu decydują o przeprowadzeniu referendum, jeśli zgodna z prawem inicjatywa zdobędzie poparcie co najmniej 10 % uprawnionych do głosowania mieszkańców. Referendum w sprawie odwołania rady powiatu przed upływem kadencji można przeprowadzić nie wcześniej niż po upływie 12 miesięcy od dnia wyborów lub dnia ostatniego referendum. Referendum jest ważne, jeśli wzięło w nim udział co najmniej 30 % uprawnionych. Rada powiatu. Do zakresu wyłącznej właściwości rady należą sprawy : organizacyjne (uchwalanie statutu powiatu), - finansowo - majątkowe ( podejmowanie uchwał w sprawach wysokości podatków) osobowe ( wybór i odwoływanie zarządu powiatu ), kierownicze - kontrolne ( stanowienie o kierunku działania zarządu ), inne (takie, jak podejmowanie uchwał w sprawach herbu i flagi powiatu ). Rada powiatu wybiera ze swojego składu przewodniczącego oraz od 1 lub 2 wiceprzewodniczących. Funkcji tych nie można łączyć ze stanowiskiem członka zarządu powiatu. Charakter pracy rady jest sesyjny. Komisje - organy wewnętrzne rady. Komisja rewizyjna powołana dla kontroli zarządu oraz powiatowych jednostek organizacyjnych. Komisje doraźne dla wykonywania zadań nadzwyczajnych. Zarząd powiatu. Zarząd jest organem wykonawczym powiatu. W skład zarządu powiatu wchodzą starosta jako przewodniczący oraz pozostali członkowie w liczbie od 3 do 4 osób, w tym wicestarosta, wybrani przez radę powiatu ze swojego grona bądź spoza składu rady. Członkostwa w zarządzie nie można łączyć z członkostwem w organie samorządu gminy i województwa oraz z zatrudnieniem w administracji rządowej a także z mandatem posła lub senatora. Do zadań zarządu należy w szczególności : przygotowywanie projektów uchwał rady, wykonywanie uchwał rady, gospodarowanie mieniem powiatu, wykonywanie budżetu powiatu, zatrudnienie i zwalnianie kierowników jednostek organizacyjnych powiatu z zastrzeżeniem, że szczególne warunki lub zasady powoływania, odwoływania oraz tryb zatrudnienia i zwalniania kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży oraz jednostek organizacyjnych powiatu określa odrębna ustawa Zarząd realizując zadania powiatu podlega wyłącznie radzie powiatu. Zgrzać wykonuje zadania powiatu przy pomocy starostwa powiatowego. kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży oraz jednostek organizacyjnych powiatu. Starosta. Starosta organizuje pracę zarządu powiatu jako jego przewodniczący i starostwa powiatowego jako jego kierownik: jest zwierzchnikiem służbowym pracowników starostwa i kierowników jednostek organizacyjnych powiatu oraz zwierzchnikiem powiatowych służb, inspekcji i straży: kieruje bieżącymi sprawami powiatu oraz , reprezentuje powiat na zewnątrz. Staroście przysługuje kompetencja podejmowania działań o charakterze doraźnym, w sprawach nie cierpiących zwłoki, związanych z zagrożeniem interesu publicznego. Administracja zespolona. Zespolenie aparatu administracyjnego występuje na wszystkich płaszczyznach administracji samorządowej. Zarząd powiatu wykonuje zadania powiatu przy pomocy starostwa powiatowego, kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży oraz jednostek organizacyjnych powiatu, które wspólnie tworzą powiatową administrację zespoloną. - skoncentrowanie całego administracyjnego aparatu pomocniczego w jednymi urzędzie i pod jednym zwierzchnikiem. Najistotniejsze jest zespolenie osobowe i kompetencyjne. Aspekt osobowy oznacza uzyskanie przez starostę stanowiącego wpływu na obsadę najważniejszych stanowisk w powiatowej administracji zespolonej. Zespolenie kompetencyjne polega na wykonywaniu przez starostę wobec powiatowych służb, inspekcji i straży kompetencji umożliwiających kształtowanie polityki powiatu. Województwo Województwo oznacza jednostkę samorządu terytorialnego - regionalną wspólnotę samorządową i największą jednostkę zasadniczego podziału terytorialnego kraju w celu wykonywania administracji publicznej. Województwo ma wymiar społeczny, jest podmiotem o charakterze terytorialnym z obszarem. Zmiana granic województw następuje w drodze rozporządzenia RM, po zasięgnięciu opinii organów jednostek samorządu terytorialnego, których zmiana dotyczy. Obecnie mamy 16 województw. Zadania województwa. Regionalne usytuowanie samorządu województwa sprawia, że jest on właściwy w sprawach określania strategii rozwoju województwa. Samorząd województwa prowadzi politykę rozwoju województwa, wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim określone ustawami, w szczególności w zakresie : - infrastruktury technicznej ( drogr, transport ), - infrastruktury społecznej ( edukacja publiczna, w tym szkolnictwo - bezpieczeństwa publicznego, - ładu przestrzennego i ekologicznego. Samorząd województwa wykonuje określone ustawami zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, dysponuje mieniem wojewódzkim oraz prowadzi samodzielnie gospodarkę finansową na podstawie budżetu. Władze samorządu województwa. Ustawa wojewódzka posługuje się pojęciem „ władze samorządu województwa „ dla określenia podmiotów upoważnionych do rozstrzygania w sprawach województwa. Referendum wojewódzkie. W referendum mogą brać udział mieszkańcy województwa uprawnieni do głosowania, obywatele polscy, którzy-ukończyli 18 lat. Zasięg przedmiotowy kompetencji referendum wojewódzkiego opisany w art. 2 ustawy jest taki sam dla wszystkich Jednostek samorządu terytorialnego. Ustawa wojewódzka przewiduje wyłączność referendum w sprawie odwołania sejmiku województwa przed upływem kadencji. Referendum wojewódzkie może być także przeprowadzone w każdej innej ważnej sprawie dla województwa, mieszczącej się w zakresie jego zadań. Wynik referendum jest rozstrzygający, jeśli za danym rozwiązaniem oddano więcej niż połowę głosów. Sejmik województwa. Do zakresu wyłącznej właściwości sejmiku należą sprawy : - prawotwórcze ( stanowienie aktów prawa miejscowego, zasad gospodarowania mieniem wojewódzkim,) - planistyczne ( uchwalanie strategii rozwoju województwa, uchwalanie planu zagospodarowania . przestrzennego ) - finansowo - majątkowe ( podejmowanie uchwał w sprawach zasad i trybu gospodarowania mieniem wojewódzkim np.) - osobowe ( wybór i odwołanie zarządu województwa ), - kierowniczo - kontrolne (rozpatrywanie sprawozdań ż wykonywania budżetu województwa), - w zakresie współpracy zagranicznej. Sejmik województwa wybiera ze swego składu przewodniczącego oraz nie więcej niż 3 wiceprzewodniczących. Funkcji tych nie można łączyć ze stanowiskiem członka zarządu województwa.

Ustawa wojewódzka nie zalicza przewodniczącego sejmiku do organów województwa. Jego ustawowym zadaniem jest organizowanie pracy sejmiku oraz prowadzenie jego obrad. Zarząd województwa. Zarząd jest organem wykonawczym województwa. W skład pięcioosobowego zarządu województwa wchodzą marszałek województwa jako przewodniczący, jeden lub dwóch wicemarszałków oraz pozostali poza składu sejmiku, województwa nie zastrzeżone na rzecz sejmiku województwa i wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych. Zarząd województwa wykonuje zadania województwa przy pomocy urzędu marszałkowskiego i wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych Lub wojewódzkich osób prawnych. Marszałek województwa. Marszałek województwa organizuje pracę zarządu województwa jako jego przewodniczący i urzędu marszałkowskiego jako jego kierownik : jest zwierzchnikiem służbowym pracowników urzędu marszałkowskiego i kierowników wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych. Marszałkowi przysługuje kompetencja podejmowania działań o charakterze doraźnym. Administracja zespolona. Administracja ta jest zespolona w jednym urzędzie i pod jednym zwierzchnikiem. Chodzi tu o marszałka województwa. Samorządowe kolegium odwoławcze. Jest organem wyższego stopnia w rozumieniu przepisów o postępowaniu administracyjnym oraz postępowaniu podatkowym w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej: - załatwianych przez administrację samorządową stopnia gminnego, należących do właściwości organów samorządu powiatu, załatwianych przez administrację samorządową stopnia wojewódzkiego, - w ogólnej klauzuli w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej należących do właściwości jednostek samorządu terytorialnego, - w innych sprawach, w których odrębne ustawy ustanawiają właściwość kolegium. Jako organ wyższego stopnia, kolegium odwoławcze rozpatruje odwołania od decyzji, zażalenia na L j postanowienia, żądania wznowienia postępowania lub stwierdzenia nieważności decyzji oraz skargi i wnioski. Kolegium orzeka w składach trzyosobowych na posiedzeniach niejawnych lub rozprawach. Rozstrzygnięcia Kolegium mogą być zaskarżone do NSA Swoiste formy współdziałania międzykomunalnego związane z wykonywaniem zadań publicznych. Możliwość zawierania przez województwa z innymi województwami lub lokalnymi jednostkami samorządu, terytorialnego porozumień w sprawie powierzenia prowadzenia zadań publicznych, podejmowaniu przez sejmik województwa uchwał w sprawie tworzenia i rozwiązywania związków, a także przystępowania do nich lub występowania z nich. Jednostki samorządu terytorialnego mogą też wybrać formę współdziałania przewidzianą dla każdego innego podmiotu prawa polskiego. Związek międzykomunalny jest odrębnym podmiotem prawa, dysponującym własnym majątkiem, aczkolwiek funkcjonalnie powiązanym z członkami. Formy współdziałania między lokalnymi jednostkami samorządu terytorialnego. Formy współdziałania przewidziane w ustawie o samorządzie gminnym. O tym czy gmina utworzy związek komunalny lub przystąpi do niego, decyduje samodzielnie kierując się interesem społeczności lokalnej. Gmina może zostać zobowiązana do współdziałania komunalnego. Obowiązek taki może nałożyć wyłącznie ustawa. Kompetencje do tworzenia związku przysługują radzie gminy. Rady gmin mogą swobodnie określać status związku. W przypadku podjęcia przez radę gminy uchwały o utworzeniu związku komunalnego oraz przyjęcia jego statutu wyłączona jest ingerencja organu nadzoru z powołaniem się na kryterium rzetelności, celowości czy gospodarności. Związek nabywa osobowość prawną z chwilą ogłoszenia statutu. Związek międzygminny jest odrębnym podmiotem i zarazem odrębną strukturą organizacyjną. Związek otrzymuje bowiem środki majątkowe przekazywane przez gmin na zasadach, w trybie i wielkości określonych w statucie.' Statut określa także uprawnienia związku do majątku. Związek jako podmiot prawa ma własne organy. W jego skład wchodzą wójtowie ( burmistrzowie, prezydenci ) lub inni przedstawiciele gmin, wyłonieni za zgodzą rady gminy. Gmina może posiadać w zgromadzeniu więcej niż jeden głos, jeżeli stanowi o tym statut związku. Ustawa wymaga, by uchwały zapadały bezwzględną większością głosów statutowej liczby członków. Organem wykonawczym związku jest zarząd, powoływany przez zgromadzenie pośród jego członków zgromadzenia, w liczbie nie większej niż 1/3 członków zarządu. Porozumienie komunalne. Celem działania gmin, które zawierają porozumienie, jest-powierzone jednej z nich jako stronie porozumienia określonych w nim zadań. Gmina ta przejmuje wraz z powierzonymi zadaniami także przypisane do nich prawa i obowiązki pozostałych gmin. Orzecznictwo sądowe przyjmuje, że nie jest możliwe występowanie więcej niż jednej gminy po stronie przejmującej zadania do realizacji. Porozumienie nie jest jednak umową ( czynnością) prawa cywilnego. Zawarte porozumienie rodzi stosunek prawny między jego stronami. Formy współdziałania przewidziane w ustawie o samorządzie powiatowym. Związki i porozumienia jako formy współpracy lokalnych jednostek samorządu terytorialnego. Skład powiatowy współdziałających to: związki i porozumienia powiatów. Zawierania przez miasta na prawach powiatu z gminami porozumień komunalnych i tworzenia związków komunalnych oraz zawierania porozumień powiatów i tworzenia związków powiatów przez te miasta z powiatami. Formy współdziałania z udziałem województwa. Porozumień zawieranych między województwem a lokalnymi jednostkami samorządu terytorialnego. Konsekwencją zawarcia takiej umowy będzie nie tylko poszerzenie właściwości miejscowej, ale również właściwości rzeczowej podmiotu przejmującego zadania publiczne. Nowa postać współdziałania województwa, tym razem z RM, określa zasady i formy wspierania rozwoju regionalnego i formułuje nowe narzędzie współdziałania zwane kontraktem administracyjnym. Kontrakt ten jest typową postacią umowy administracyjnej i jednocześnie narzędziem zwiększenia siły oddziaływania przez rząd a w szczególności przez Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa. Wprawdzie idea tego wzmocnienia oddziaływania centralnego ma służyć wyrównaniu różnic między poszczególnymi obszarami kraju. Stosunki ustrojowo - prawne między podmiotami administrującymi. Centralizacja. Nowy typ centralizacji- „ decyzja należy wprawdzie w pewnym zakresie również do organów niższych stopnia, ale organy te wydając decyzje są podporządkowane poleceniom i decyzjom organu wyższego. Nie mają prawnej niezależności w określaniu kierunku i zasad swego działania" Drugie rozumienie centralizacji . dotyczy takich układów wewnętrznych administracji, które funkcjonują współcześnie. W tym względzie w państwach kapitalistycznych istotę centralizacji można upatrywać w swoistej sytuacji organizacyjnej administracji publicznej, w której tylko część zadań prowadzona jest przez organy państwowe, w rozdziale administracji państwowej od samorządowej, w ogólnym zasięgu interwencyjnej funkcji państwa wobec podmiotów niepaństwowych. Istotne elementy prawne współczesnej centralizacji: ścisłe wyodrębnienie prawne zadań i kompetencji na każdy stopniu organizacyjnym administracji, możliwość ich dekoncentrowania na organy niższego stopnia, zachowanie hierarchicznego podporządkowania w sferze realizacji tych kompetencji. Centralizacja _obejmuje nie tylko stabilność w zakresie rozdziału kompetencji, ale możliwość ich przenoszenia zwłaszcza na organy niższego stopnia. Zjawisko to zwane jest dekoncentracją. Dekoncentecja jest -ilościowy wyrazem centralizacji. Dekoncentracja może być rozpatrywana w sensie statycznym i dynamicznym. W sensie statycznym jest obrazem aktualnego rozkładu kompetencji między poszczególnymi organami aparatu administracyjnego. Dekoncentracja w ujęciu dynamicznym równoznaczna jest z procesem dekoncentraowania, to jest przesuwania kompetencji z jednego podmiotu na drugi lub z jednego na kilka podmiotów. Dekoncentrowanie* to ruch kompetencji. Przez dekocentrowanie rozumiemy: przeniesienie kompetencji na organy ( organ ) niższe bądź równorzędne , dokonane w drodze aktu normatywnego rzędu ustawy lub w drodze aktu normatywnego organu przenoszącego kompetencje zachowaniem nadrzędności "hierarchicznej organów zwierzchnich w zakresie realizacji przekazanych kompetencji. Hierarchiczne podporządkowanie - wyraża jednostronną zależność organu niższego stopnia od organu stopnia wyższego lub podmiotu podległego od podmiotu zwierzchniego. Na tę zależność składają się dwa elementy : zależność osobowa i służbowa Decentralizacja. Decentralizacja : poszczególne podmioty administracyjne mają wyraźnie określone kompetencje, ustalone bądź przekazywane z innych (wyższych) organów w drodze ustawowej, realizowane w sposób samodzielny i podlegające w tym zakresie jedynie nadzorowi weryfikacyjnemu organów kompetentnych. Proces decentralizowania nie musi polegać na jednoczesnym przekazywaniu kompetencji. Samodzielność jest konstytutywnym elementem decentralizacji. Decentralizacja jest zjawiskiem ciągłym o zmiennym nasileniu. Podstawowymi podmiotami zdecentralizowanymi w obrębie struktur w państwie są jednostki samorządu terytorialnego, którego powtórne powołanie w Polsce upodobniło nasz układ do układu struktur w państwach kapitalistycznych. Zdecentralizowane podmioty pełniące funkcje z zakresu administracji publicznej: przedsiębiorstwo państwowe i komunalne, zakład administracyjny, państwowy, niepaństwowy, samorządowy, społeczny podmiot organizacyjny. Nadzór prawny. Nadzór w systemie organów administracji. Nadzór jest elementem składowym centralizacji i decentralizacji. Nadzór w sferze prawa administracyjnego oznacza badanie działalności danego podmiotu administrującego ( kontrola ) połączone z możliwością pomocy, wpływu a także modyfikacji tej działalności, dokonywane przez organ zwierzchni organizacyjnie bądź funkcjonalnie, w celu zapewnienia zgodności tej działalności z prawem, a w określonych przypadkach zgodności z pewnymi wartościami szczegółowymi (także określonymi w prawie ). - nadzór nad administracją rządową ( nadzór w znaczeniu wąskim, kiedy sprawujący go organ jest organem nadrzędnym organizacyjnie), - nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego, - nadzór policyjny ; ochrona bezpieczeństwa, porządku itp. Nadzór nad działalnością gminną, działalnością powiatu oraz działalnością samorządu województwa. Nadzór nad samorządem terytorialnym jest tą instytucją prawną która w sposób bezpośredni decyduje o rzeczywistym zakresie swobody działania tego samorządu. Obowiązek działania organów administracji na podstawie przepisów prawa wynika z konstytucyjnej zasady praworządności. Samodzielność prawna jednostek samorządu terytorialnego. Samodzielność określona prawnie i mieszcząca się w granicach prawa jest podstawowym warunkiem i cechą konstrukcyjną administracji zdecentralizowanej ( w ramach której usytuowany jest dziś w Polsce przede wszystkim samorząd terytorialny ). Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności. Kontrola administracyjna społeczności lokalnych może być dokonywana wyłącznie w sposób oraz w przypadkach przewidzianych w konstytucji lub w ustawie i powinna mieć na celu jedynie zapewnienie przestrzegania prawa i zasad konstytucyjnych, z możliwością kontroli celowości realizowanej przez władze zwierzchnie w zakresie zadań, których wykonanie zostało społecznościom lokalnym delegowane. Swoistość nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego. W zakresie samorządu terytorialnego występuje nadzór weryfikacyjny, realizowany przez organy zwierzchnie organizacyjnie. Kompetencje nadzorcze są tu określone ustawowo. Organy nadzoru nie mają generalnej kompetencji do wkraczania w jakąkolwiek dziedzinę działalności samorządu terytorialnego. Organy nadzoru mogą wkraczać w działalność jednostek samorządu terytorialnego tylko w przypadkach określonych ustawami. Zasada ta dotyczy zadań własnych i zadań zleconych. Środki nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego są tedy prawnie zdefiniowane i brak jest wśród nich polecenia służbowego. Cechą szczególną nadzoru nad samorządem terytorialnym jest to, że nie ma on charakteru podmiotowego w tym sensie, że nadzorowi nie podlegają ani jednostki samorządu terytorialnego, ani też ich organy. Przedmiotem nadzoru jest działalność jednostek sam. teryt. Wyłączone są np. decyzje indywidualne, z zakresu administracji publicznej, wydawane przez organy jednostek sam. teryt. Kryterium nadzoru. Kontrola gospodarki finansowej w zakresie zadań administracji rządowej, wykonywanej przez jednostki sam. teryt. Na podstawie ustaw lub zawieranych porozumień, dokonywana jest także z uwzględnieniem kryterium celowości, .rzetelności i gospodarności. Działania kontrolne są tu elementem składowym nadzoru sprawowanego przez regionalne izby obrachunkowe. Prawidłowe wykonywanie powierzonych zadań -wstrzymanie wykonywania uchwały organu jednostki sam. teryt. i przekazanie jej do ponownego rozpatrzenia, ze wskazaniem zaistniałych uchybień oraz terminu jej ponownego uchwalenia. Kryterium zgodności z prawem, które to prawo obejmuje Konstytucję, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia wydawane na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania przez konstytucyjnie określone organy, jak również akty prawa miejscowego. Nadzór nad działalnością sam. terytorialnego nie maże się więc ograniczyć do badania zgodności uchwał organów jednostek sam. teryt. jedynie z ustawami Musi być wykonywany z uwzględnieniem hierarchicznej budowy porządku prawnego i miejsca w nim prawa lokalnego, stanowionego w formie aktów prawa miejscowego, w tym także statutowych. Organy nadzoru. . . Organami nadzoru są : Prezes RM, wojewoda a w zakresie spraw finansowych regionalna izba _ obrachunkowa. Organami spełniającymi funkcje nadzorcze bądź uczestniczącymi w procedurze

nadzorczej są ponadto: NSA, minister właściwy do spraw administracji publicznej oraz Sejm. Kontrola w nadzorze nad działalnością sam. terytorialnego. Kontrola jest elementem nadzoru w tym sensie, że organ nadzorczy wyposażony jest w kompetencje do uzyskania niezbędnych informacji przez własne aktywne działania kontrolne polegające na bezpośrednim badaniu zaszłego, istniejącego, bądź planowanego stanu rzeczy, czy też na pośrednim uzyskaniu informacji dla ustalenia tego stanu. Ustawy samorządowe dają organom nadzoru prawo żądania informacji i danych dotyczących organizacji i funkcjonowania jednostek samorządu terytorialnego, niezbędnych do wykonywania przysługujących im uprawnień nadzorczych. Wojewoda jako przedstawiciel RM odpowiada za wykonywanie polityki rządu na obszarze województwa. Działania podejmowane w tym trybie dotyczą fazy przygotowawczej procesu nadzorczego, związanej z uzyskaniem informacji o istniejącym stanie rzeczy w badanym odcinku działalności gminy. Określa się jej jako uprawnienia organu ( podmiotu ) kontrolującego, bądź też jako rodzaje lub sposoby wykonywania kontroli. Biorąc pod uwagę rozwiązania normatywne oraz poglądy nauki prawa można tu między innymi zaliczyć : - inspekcję ( lustrację ) wykonywaną w formie bezpośredniej obserwacji działalności podmiotu kontrolowanego, - wgląd do akt i materiałów podmiotu kontrolowanego, - wizytację mającą na celu ocenę podmiotu kontrolowanego poprzez bezpośredni wgląd w całość lub fragment jego działania, - rewizję jako wyspecjalizowaną formę kontroli Finansowej, dotyczącą stanu faktycznego składników majątkowych oraz gospodarowania nimi. Regionalna izba obrachunkowa ma kompetencje opiniodawcze, które można zaliczyć do środków nadzoru. Środki nadzoru, Środki nadzoru o charakterze prewencyjnym, jak zatwierdzenie, uzgodnienie, zaopiniowanie przez organ współdziałający w wydawaniu rozstrzygnięcia. Przy zatwierdzeniu do skuteczności prawnej rozstrzygnięcia potrzebna jest zgodna wola dwóch podmiotów - organu jednostki samo. Terytorialnego oraz organu zatwierdzającego. Rozstrzygnięcie podejmuje organ jednostki sam. terytorialnego, a następnie wypowiada się organ nadzorczy. Rozstrzygnięcie nie zatwierdzone lub nie przedstawione do zatwierdzenia jest nieważne, chyba że prawo stanowi inaczej. W przypadku uzgodnienia Organ jednostki sam. terytorialnego przedstawia organowi nadzorczemu projekt rozstrzygnięcia. Po uzyskaniu pozytywnego stanowiska organ jednostki sam. teryt. wydaje rozstrzygnięcie. Uzgodnienie ma charakter wewnątrz administracyjny, nie wywołuje bezpośrednich skutków prawnych wobec osób trzecich. Zaopiniowanie rozstrzygnięcia organu jednostki sam,, teryt. jest słabszym środkiem nadzoru od poprzednich. Organ jedn. sam. ter. przedstawia projekt rozstrzygnięcia organowi nadzorczemu, który wyraża swe stanowisko o charakterze nie wiążącym. Zaopiniowanie jest jednak warunkiem prawidłowości wewnątrz administracyjnej procedury decyzyjnej. Stwierdzenie nieważności jest środkiem nadzoru represyjnego nad sprzecznymi z prawem uchwałami organów jednostek sam. teryt. zakresem nadzoru są objęte wszystkie uchwały organów jednostek sam. teryt. Wszczęcie postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności następuje zawsze z urzędu. Rozstrzygnięciem nadzorczym jest tylko takie orzeczenie organu nadzoru, które władczo ingeruje w uchwałodawczą działalność organów tych jednostek sam. teryt , najczęściej stwierdzając nieważność konkretnej uchwały z powodu jej sprzeczności z prawem. Kiedy organy jednostki sam. tert. Nieskutecznie wykonują zadania publiczne, Prezes RM, na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej, może zawiesić organy jednostki samorządu terytorialnego i ustanowić zarząd komisaryczny. Ochrona prawna przed nielegalną ingerencją nadzorczą. Zagwarantowana konstytucyjnie i ustawowo ochrona sądowa samodzielności jednostki sam. tert. Dotyczy bezprawnej ingerencji nadzorczej. W takiej sytuacji jednostka sam. teryt. może w trybie skargi do NSA skutecznie skorzystać z drogi sądowej zabezpieczającej ją przed bezprawnym naruszeniem przez organ nadzoru jej ustawowo chronionej samodzielności. Podstawę prawną tej ochrony stanowią przepisy ustaw samorządowych. Środkiem prawnym służącym do uchylenia rozstrzygnięcia nadzorczego może być tylko bezpośrednie zaskarżenie go do NSA. Skargę wnosi do sądu osoba upoważniona do reprezentowania jednostki sam. teryt. na zewnątrz, to znaczy wójt lub burmistrz ( prezydent ), starosta lub marszałek województwa.

---