PRAWO WSPÓLNOTOWE

CELE TWE

Zostały zawarte w art.2 TWE. Są to cele najbardziej ogólne, fundamentalne dla całej Wspólnoty. Art. ten nie ma charakteru normatywnego. Nie określa reguły postępowania ale ukierunkowuje działania Wspólnoty. Wskazuje czemu to działanie ma służyć. Przepis ten ulega rozpisaniu na cele szczegółowe. W każdym z tytułów, rozdziałów znajdują się jeszcze cele specyficzne.

Ogólne cele działania Wspólnoty:

• popieranie działań Wspólnoty, harmonijnego, zrównoważonego i stałego rozwoju działań gospodarczych

• popieranie wysokiego poziomu zatrudnienia i ochrony socjalnej

• popieranie równości kobiet i mężczyzn

• popieranie stałego i nieinflacyjnego wzrostu

• popieranie wysokiego stopnia konkurencyjności i zbieżności dokonań gospodarczych

• popieranie wysokiego poziomu ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego

• podwyższanie poziomu jakości życia

• popieranie spójności gospodarczej i społecznej

• popieranie solidarności między państwami czł.

Art. 2 TWE nakłada obowiązek WE staranności w działaniach. Działanie WE ma polegać na popieraniu tych celów a nie na ich osiągnięciu.

Większość celów ma charakter czysto ekonomiczny albo społeczno gospodarczy. Niektóre z nich są związane z rozszerzeniem aktywności WE na dziedziny poza gospodarcze, np: wysoki poziom ochrony i poprawa jakości środowiska naturalnego.

Cele te nie odzwierciedlają całości działań WE, np: nie ma tu edukacji, kultury. Celem czysto społecznym jest równość kobiet i mężczyzn.

Środki osiągania celów

Art. 3 TWE wymienia środki osiągania celów. Dla osiągnięcia celów działania WE obejmują:

• zakaz pomiędzy państwami czł. opłat celnych i ograniczeń ilościowych w imporcie i w eksporcie towarów a także innych środków odnoszących taki sam skutek

• wspólną politykę handlową

• rynek wewnętrzny charakteryzujący się zniesieniem między państwami czł. przeszkód w swobodnym przepływie towarów, osób, usług i kapitału

• środki dotyczące wjazdu i przepływu osób

• wspólną politykę w zakresie rolnictwa i rybołówstwa

• wspólną politykę w zakresie transportu

• system zapewniający, że konkurencja w ramach rynku wewnętrznego nie ulegnie zakłóceniu

• zbliżenie prawodawstwa członków w stopniu koniecznym dla funkcjonowania wspólnego rynku

• wspieranie koordynacji prowadzonych przez poszczególne państwa czł. polityk mających na celu podniesienie ich skuteczności poprzez przyjęcie skoordynowanej strategii w dziedzinie zatrudnienia

• politykę dotyczącą spraw społecznych obejmującą Europejski Fundusz Społeczny

• wzmacnianie spójności ekonomicznej i społecznej

• politykę w zakresie środowiska naturalnego

• wzmacnianie konkurencyjności przemysłu Wspólnoty

• wspieranie badań naukowych i rozwoju techniki

• zachęcanie do ustanawiania i rozwoju sieci transeuropejskich

• przyczynianie się do osiągania wysokiego poziomu ochrony zdrowia

• stwarzanie warunków dla podnoszenia jakości edukacji i szkolenia oraz pełnego rozwoju kultur członków

• politykę dotyczącą współpracy w zakresie rozwoju

• stowarzyszanie z krajami i terytoriami zamorskimi w celu osiągnięcia wzrostu obrotów handlowych i wspólnego wspierania rozwoju gospodarczo-społecznego

• przyczynianie się do wzmocnienia ochrony konsumenta

• środki w dziedzinie ochrony obywateli i turystyki

Cele mają być osiągnięte przez ustanowienie:

• wspólnego rynku

• unii gospodarczej i pieniężnej

• polityk i działań określonych w art. 3 i 4 TWE

Art. 3 i 4 TWE podają środki działania w sposób wyczerpujący. WE nie może dodać nowych sfer działania. Nie można wkraczać w dziedziny, które nie są przypisane do zadań WE. Wspólnota nie ma zdolności do rozciągnięcia swojej władzy. Musi działać w granicach celów i środków określonych w art. 2, 3, 4 TWE.

Zakres prawa materialnego WE

WE została stworzona według logiki funkcjonalnej- by spełnić określoną funkcję, jaką jest zapewnienie solidarności gospodarczej między państwami. Solidarność miała być podstawą pokoju i dobrobytu w Europie. W prawie wspólnotowym możemy wyróżnić następujące dziedziny:

• prawo rynku wewnętrznego

• prawo konkurencji

• prawo podatkowe

• unia gospodarcza i pieniężna

• wspólne polityki:

- rolna i rybołówstwa

- transportowa

- handlowa

Istnieją także sfery, które nie noszą nazwy wspólnej polityki. Są to po prostu polityki:

• polityka socjalna i społeczna

• polityka ochrony środowiska naturalnego

• polityka współpracy w rozwoju- dotyczy kontaktów z państwami rozwijającymi się.

Istnieją także pewne działy, które nie stanowią polityk, w których kompetencja WE właściwie jest pozbawiona charakteru regulacyjnego, np:

• kompetencja stymulacyjna, inicjująca

• kompetencja koordynująca działania państw.

Supportive measures- są to środki wspierające. Instrumentem działania mogą być zalecenia, akty prawnie wiążące nie mające charakteru normatywnego. Są to decyzje dotyczące programów działania, np: w dziedzinie kultury, ochrony zdrowia, edukacji. WE nie może wydawać tu rozporządzeń ani dyrektyw. Może posługiwać się zaleceniami czy innymi aktami niewiążącymi, albo aktami wiążącymi o charakterze nienormatywnym, np: decyzje w sprawie programów działania.

Niektóre z tych dziedzin mają charakter przede wszystkim wewnątrz wspólnotowy, np: prawo rynku wewnętrznego, prawo konkurencji, unia gospodarcza i pieniężna, chociaż w każdej z nich są pewne aspekty zewnętrzne.

Istnieją pewne materie, które nie są w TWE wymienione, a które stanowią część prawa wspólnotowego, np: dziedziny uzupełniające prawo rynku wewnętrznego. WE może stanowić tu akty prawne. Do dziedzin uzupełniających a stworzonych na podstawie ogólnych przepisów dotyczących harmonizacji, należą prawo zamówień publicznych, prawo ochrony konsumenta.

Dziedziny wyłączone z traktatu

• własność

• handel i produkcja broni, amunicji i materiałów wojennych

TWE mówi, że nic nie przesądza reżimu własności ustanowionego w państwach czł. Przepis ten oznacza zasadę neutralności własnościowej wspólnoty. Przepis ten dotyczy nie tylko własności sensu stricte ale całego zestawu uprawnień z zakresu prawa rzeczowego- ograniczonych praw rzeczowych, praw zbliżonych do własności (np: użytkowanie), własności intelektualnej. TWE gwarantuje autonomię państw w tej sferze, czyli:

• nie ma wspólnotowej koncepcji własności

• nie ma wspólnotowego prawa rzeczowego

• państwa czł są w zasadzie samodzielne w zakresie ustanawiania określonych praw, ich eliminacji z własnego systemu prawnego

• wspólnota nie wydaje aktów prawnych w materii dotyczącej pozbawiania własności w postaci wywłaszczenia, nacjonalizacji albo w sprawie przyznawania własności- prywatyzacja

• państwa nie mogą posługiwać się tą kompetencją w taki sposób, że fundamenty WE zostaną naruszone. Nie mogę naruszać zasady niedyskryminacji ze względu na przynależność państwową, zasady proporcjonalności.

• w sferze własności intelektualnej WE nie może wypowiadać się w kwestii istnienia tych praw, ale może w kwestii ich wykonywania, np: może wypowiadać się na temat tego jak długo ma przysługiwać ochrona prawa autorskiego autora książki.

Wyłączoną dziedziną jest także handel bronią, amunicją i materiałami wojennymi. Rada w sposób niejasny określiła listę tych towarów w 1958r. Do końca nie wiadomo co się mieści pod tym pojęciem. W tym zakresie państwo ma swobodę . Ma prawo do ochrony ważnych interesów, bezpieczeństwa i w tych granicach ochrona ta przysługuje. WE może badać czy autonomiczne regulowanie handlu bronią, amunicją i materiałami wojennymi nie wpływa negatywnie na warunki konkurencji na wspólnym rynku dotyczące obrotu towarami o podwójnym przeznaczeniu- dual use goods. W przypadku dual use goods WE, w odróżnieniu do broni i amunicji, posiada kompetencję regulacyjną. W tej materii istnieje rozporządzenie i decyzja określająca o jakie towary o podwójnym znaczeniu chodzi, np: oprogramowanie komputerowe, lasery.

Zasady Prawa Wspólnotowego

Zasada wolności gospodarczej

Jest to zasada pierwotna. Ma charakter regulacyjny. Rzutuje na pojmowanie różnych szczegółowych instytucji gospodarczych prawa wspólnotowego, określa ich istotę, cel i zakres dopuszczalnego działania. Zasada wolności może mieć dwa wymiary:

• jako wolność od (czegoś) np. integracji, przymusu. Jest związana z możliwością nieskrępowanego podejmowania decyzji i wprowadzania ich w życie. Tak rozumiana wolność w znaczeniu negatywnym oznacza nie tylko konieczność ochrony przed działaniem podmiotów publicznych (państwa, instytucji WE)ale również ze strony innych podmiotów rynkowych. Jest związana z koncepcją integracji negatywnej, eliminacją ograniczeń jakie są w stosunkach między państwami czł.. Odnosi się głównie do państw czł. Np. integracja negatywna oznaczała znoszenie przeszkód w przepływie osób.

• Jako wolność do (czegoś). Jest związana z postawą roszczeniową podmiotów. Jest to koncepcja integracji pozytywnej- harmonizacja prawa krajowego, ze stworzeniem podobnych zasad funkcjonowania podmiotów. Chodzi o stworzenie jednolitych wspólnych zasad- wprost stosowanych na mocy aktów wspólnotowych. Instrumentem unifikacji jest przede wszystkim rozporządzenie.

Zasada wolności gospodarczej nie jest zasadą bezwzględną. Posiada pewne ograniczenia:

• wyłączenie spod swobody przedsiębiorczości lub wolności świadczenia usług- jeśli ta działalność jest związana choćby czasowo z wykonywaniem władzy państwowej

• wyłączenia obywateli od zatrudnienia- dotyczy to pracowników najemnych, np. ograniczenia w dostępie do posad, funkcji w administracji publicznej

• ograniczenia wolności gosp. w sferze np. rynku wewnętrznego, ze względu na zdrowie, bezpieczeństwo i porządek publiczny

• w prawie konkurencji. Chodzi o koncepcję de minimis- zachowania bagatelne o małym znaczeniu gosp. Z punktu widzenia WE, które nie podlegają kontroli wspólnotowej, np. pomoc państwa, gdy jest to pomoc bagatelna.

Zasada niedyskryminacji

Jest to zasada pierwotna, dopełniająca zasadę wolności. Zakazana jest dyskryminacja ze względu na przynależność państwową (np. obywatelstwo, przynależność spółki). Wolność i niedyskryminacja przynajmniej ze względu na przynależność państwową jest istotnym elementem procesu integracyjnego.

Jest to zasada regulacyjna. Określa pewien standard, który ma być osiągnięty. Zawiera wytyczne dla oceny postępowania.

Art. 12 TWE

Dotyczy zakazy dyskryminacji ze względu na przynależność państwową

Zakazana jest wszelka dyskryminacja ze względu na przynależność państwową.

Rada może przyjąć wszelkie przepisy w celu zakazania takiej dyskryminacji.

Zakaz ten jest bezpośrednio skuteczny- podmioty rynkowe mogą wprost się na niego powoływać.

Pierwotnie zasada ta była ograniczona- dotyczyła przynależności państwowej oraz zakazu dyskryminacji ze względu na płeć, na pochodzenie usługodawców. Następnie została rozszerzona. Mówi o równości kobiet i mężczyzn, o równości szans. Jest normą kompetencyjną.

Artykuł 13 TWE

Rada, stanowiąc jednomyślnie na wniosek Komisji i po konsultacji z Parlamentem Europejskim, może podjąć środki niezbędne w celu zwalczania wszelkiej dyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.

Różnica między art. 12 i 13 TWE polega na tym, że są różne kryteria dyskryminacji. W art. 12 chodzi o przynależność państwową a w art. 13 wyliczone są inne kryteria tj:

• płeć

• wiek

• niepełnosprawność

• rasa i pochodzenie etniczne

• religia i przekonania

• orientacja seksualna.

Podstawową różnicą jest charakter normatywny obu przepisów. Art. 12 zawiera normę materialną i normę kompetencyjną. Może być wykonywany aktami Rady. Art. 13 jest to wyłącznie norma kompetencyjna. Z samego TWE nie wynika generalny zakaz dyskryminacji ze względu na orientację seksualną. Będzie on mógł wynikać dopiero z aktów prawa pochodnego, wydanych na tej podstawie, pod warunkiem, że państwa zgodzą się jednomyślnie.

Tylko art. 12 TWE może być bezpośrednio powoływany przez osoby fizyczne. W przypadku art. 13 można powoływać się na akt prawa pochodnego

Dyskryminacja- z dyskryminacją mamy do czynienia wtedy, gdy określony podmiot lu przedmiot są traktowane odmiennie mimo, iż znajdują się w analogicznej lub identycznej sytuacji albo są traktowane tak samo lub podobnie pomimo tego, że ich sytuacja jest zasadniczo różna. Istotą tak rozumianej dyskryminacji jest tzw. typ komparatywny- nie ma dyskryminacji bez powstania sytuacji. Ważne jest także uzasadnienie zróżnicowania. Jeśli zróżnicowanie nie jest uzasadnione, to stosowane jest pojęcie dyskryminacji arbitralnej. Występują trzy przypadki, gdy dyskryminacja jest arbitralna:

• nie ma w ogóle uzasadnienia

• uzasadnienie jest, ale jest ono nieadekwatne do celu zróżnicowania lub niezgodne z prawem wspólnotowym

• środki użyte w ramach zróżnicowanego traktowania są niekonieczne i dysproporcjonalne do celu zróżnicowania- mogły by być łagodniejsze

Dyskryminować mogą zarówno państwa jak i instytucje.

Dyskryminacja musi być legalna- musi wynikać z przepisów prawa krajowego. Jednak akt harmonizacyjny, tworząc pewne, jednolite warunki traktowania pozbawia sensu dyskryminujące traktowanie. TWE pozwala państwu na powoływanie się w pewnych sytuacjach na ochronę wolności przemysłowej lub handlowej, na ochronę środowiska naturalnego i ochronę środowiska pracy. Jeśli państwo posiada przepisy dyskryminacyjne przed uchwaleniem aktu harmonizacyjnego, może utrzymać te przepisy pod warunkiem, że dotyczy to względów z art. 30TWE.

Art. 30 TWE

Postanowienia artykułów 28 i 29 nie stanowią przeszkody w stosowaniu zakazów lub ograniczeń przywozowych, wywozowych lub tranzytowych, uzasadnionych względami moralności publicznej, porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego, ochrony zdrowia i życia ludzi i zwierząt lub ochrony roślin, ochrony narodowych dóbr kultury o wartości artystycznej, historycznej lub archeologicznej, bądź ochrony własności przemysłowej i handlowej. Zakazy te i ograniczenia nie powinny jednak stanowić środka arbitralnej dyskryminacji ani ukrytych ograniczeń w handlu między Państwami Członkowskimi.

Podział dyskryminacji :

Dyskryminacja bezpośrednia - oznacza różne traktowanie, ze względu na niedozwolone, wskazane w przepisach traktatowych, kryterium różnicujące. Dotyczy kryteriów wprost wymienionych w traktacie

Dyskryminacja pośrednia - oznacza sytuacje w której nie stosuje się niedozwolonych kryteriów różnicujących, jednak różnicuje się według innych kryteriów neutralnych, co powoduje skutki podobne do skutków dyskryminacji bezpośredniej. Szeroki pojęcie dyskryminacji przyjął ETS w sprawie Sotigu.

Dyskryminacja oparta na zamiarze dyskryminacji - należy zawsze wykazać państwu członkowskiemu, że praktyka została wprowadzona w celu nierównego traktowania

Dyskryminacja oparta na skutku - uwzględnia jedynie konsekwencje niektórych przepisów czy praktyk, które nie zostały wprowadzone z zamiarem nierównego traktowania.

Dyskryminacja finalna to niedozwolone zachowanie się

Dyskryminacja kauzalna to sprzeczny z prawem stan rzeczy

Dyskryminacja formalna polega na różnym traktowaniu poprzez zastosowanie niedozwolonego środka różnicującego

Dyskryminacja materialna gdy skutkiem stosowania środka jest postawieni podmiotu z innego państwa członkowskiego w gorszej sytuacji w porównaniu z podmiotem krajowym

Dyskryminacja odwrotna (nie jest zakazana ale ... ) obywatele państwa członkowskiego są w zakresie jurysdykcji tego państwa gorzej traktowani niż obywatele innych państw członkowskich lub obywatele posiadający obywatelstwo państwa w sytuacji powrotów. Dzieje się tak kiedy stosuje się w ograniczonym zakresie przepisy wspólnotowe to sytuacji transgranicznych ale już nie do sytuacji czysto wewnętrznych. Usunięcie tej dyskryminacji - z racji tego że nie jest zakazane - należy do państwa członkowskiego. Oczywiście chodzi innymi słowy o to że podmiot który nie miał żadnego związku z prawem wspólnotowym gdyż nie korzystał z żadnej swobody nie może się powoływać na często korzystniejsze dla niego przepisy wspólnotowe i musi skorzystać z gorszych dnia niego przepisów krajowych. Zarzut odwrotnej dyskryminacji może być oceniany wyłącznie na podstawie prawa wewnętrznego danego państwa.

Dyskryminacja transgraniczna- to sytuacja, kiedy w grę element z jednego państwa czł. ( osoba, rzecz), element wspólnotowy i nie można dyskryminować przedsiębiorców, towarów z innych państw czł. w porównaniu z własnymi.

Dyskryminacja zwrotna- jeśli osoba skorzystała z wolności traktatowej w innym państwie albo w ogóle skorzystała z wolności traktatowej to we własnym państwie nie może być pozbawiona korzyści jakie z tego wynikają. To samo dotyczy towarów lub usług.

Zastosowanie zasady dyskryminacji w kontekście art. 12 i 13 TWE

Art. 12 składa się z dwóch norm:

• materialnej- która mówi, że w zakresie zastosowania traktatu i z zastrzeżeniem przepisów szczególnych zakazana jest dyskryminacja ze względu na przynależność państwową

• kompetencyjnej- która mówi, że Rada samodzielnie i jednomyślnie przyjmuje akty wykonawcze zgodnie z procedurą współdecyzji

W art. 12 jest stwierdzenie, że przepis ten stosuje się z zastrzeżeniem przepisów szczególnych. W TWE jest kilka postanowień, które odnoszą się do specyficznych sfer np. do świadczenia pracy, przedsiębiorczości. Są to lex specialis do art. 12. Sprzeczność z tymi artykułami pociąga automatycznie za sobą sprzeczność z art. 12 o ogólnej niedyskryminacji ze względu na przynależność państwową.

Art. 13 stanowi odpowiednik art. 12 tylko w zakresie normy kompetencyjnej, tzn. w art. 13 nie ma normy materialnej. Podmioty nie mogą się wprost powoływać na ten przepis w celu ochrony przed dyskryminacją.

Dyrektywa Rady z 2000r.- zakazuje dyskryminacji ze względu na rasę lub pochodzenie etniczne. Zakazana jest dyskryminacja w ścisłym znaczeniu tego słowa jak i szykany oraz zachęcanie do dyskryminacji.

Szykana jest to każde niepożądane zachowanie, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności osoby lub tworzenie środowiska zastraszającego, wrogiego, poniżającego, upokarzającego lub agresywnego z uwagi na pochodzenie etniczne lub rasowe.

Komu przysługuje ochrona :

• Osobom fizycznym

• Osobom prawnym, jeśli dyskryminacja dotyczy członków takiej osoby prawnej

• Ochrona obejmuje obywateli i osoby prawne państw czł. oraz podmioty państw trzecich o ile legalnie, zgodnie z prawem wspólnotowym i państwowym znajdują się w UE.

Sektory zastosowania:

• Zatrudnienie

• Dostęp do szkolenia zawodowego, reorientacji zawodowej

• Warunki zatrudnienia i pracy, w szczególności wynagrodzenie i zabezpieczenie w razie zwolnienia

• Przynależność do związków zawodowych, związków pracodawców

• Dostęp do zabezpieczenia socjalnego, edukacji

• Dostęp do dóbr lub usług ogólnie dostępnych

Na państwie czł. ciążą obowiązki dwojakiego rodzaju:

• Pozytywne- mają charakter prewencyjny lub kompensacyjno- represyjny. Obowiązki prewencyjne wiążą się z ustanowieniem odpowiednich środków i procedur ochrony przed dyskryminacją. Obowiązek ten polega na stworzeniu przepisu, który przerzucałby ciężar dowodu w zakresie faktów dowodzących dyskryminację z wyjątkiem prawa karnego, gdyż tam obowiązuje zasada domniemania niewinności

• Negatywne- to powstrzymanie się od tworzenia prawa dyskryminującego.

Pojęcie wspólnego rynku

Common market to pojęcie traktatowe, bo traktat używa go w wielu miejscach, ale nie posiada on zarazem w tym traktacie definicji legalnej takiej jak np. rynek wewnętrzny. Tę lukę uzupełnia orzecznictwo definiując pojęcie wspólnego rynku jako eliminację wszystkich przeszkód w handlu wewnątrz wspólnotowym w celu połączenia rynków krajowych w jeden jednolity rynek powodując powstanie warunków najbliższych tym jakie panują na rynku wewnętrznym. Wspólny rynek więc ma być zatem mega rynkiem wewnętrznym, jakby rynek wewnętrzny jednego państwa miał objąć całą strukturę złożoną z wielu państw.

Wspólny rynek stworzono po to aby osiągnąć cele z art. 2 TWE. Ma więc on charakter celu ale też ma charakter środka do tego celu, a więc podwójną naturę.

Wspólny rynek charakteryzują elementy :

• wolność rynkowa - urzeczywistni się wówczas gdy na obszarze wspólnego rynku będzie obowiązywało wspólne prawo lub konsekwentnie stosowana reguła kraju pochodzenia

• równość rynkowa - chodzi o tworzenie jednakowych warunków dostępu do rynku,

• system niezakłóconej konkurencji

Wspólny rynek w sensie przedmiotowym obejmuje też unię celną, politykę handlową z państwami trzecimi, politykę rolna, rybołówstwa, transportową oraz system niezakłóconej konkurencji.

Pojęcie rynku wewnętrznego.

Definicje rynku wewnętrznego znajdziemy w traktacie w art. 14 ust 2 TWE. Jest to definicja internal marketu jako obszaru bez granic wewnętrznych, na którym zagwarantowana jest swobodny przepływ usług, towarów, kapitału i osób oczywiście wszystko w granicach nadanych przez TWE.

TUE nie określa wprost rynku wewnętrznego ale możemy wyinterpretować, że jest to jeden z celów UE.

Definicję tę można podzielić zatem na dwa aspekty :

Substancjalny - brak granic wewnętrznych, swobodny przepływ towarów, osób, usług, kapitału

Zgodnie z przepisami traktatu - wyznacza ramy realizacji dwóch pierwszych oraz odsyła do szczególnych przepisów traktatu.

Utworzenie rynku wewnętrznego jest celem. Który może być dokładniej określony jedynie poprzez odwołanie się do innych przepisów. (tak np. w sprawie Bettati) (w sprawie My opinia rzecznika generalnego).

Samo pojęcie odgrywa istotną rolę , bo jest ważnym argumentem dla ETSu w konstruowaniu zasad ogólnych prawa wspólnotowego np. zasady bezpośredniego skutku prawa wspólnotowego (Costa/ENEL).

Sam wspólny rynek jeżeli potraktować cała sprawę jako dynamizm i coś co ciągle się zmienia to właśnie wspólny rynek jest czymś poprzedzającym rynek wewnętrzny jakimś wcześniejszym etapem, czymś co musi zaistnieć aby coś mogło być potem itp. Jest zatem mniej zaawansowaną formą integracji europejskiej .

Istnieje jeszcze inny pogląd, że to właśnie wspólny rynek jest szerszy niż rynek wewnętrzny, bo obejmuje on oprócz czterech swobód także polityki konkurencji, rybołówstwa, rolną, transportową, podatkową.

Jeszcze inni twierdzą, że tak naprawdę nie ma ilościowej i jakościowej różnicy pomiędzy tymi pojęciami.

Swobody wspólnotowe

Swobody są swobodami gospodarczymi dlatego, bo przedmiotem ich ochrony jest działalność właśnie gospodarcza, o takim charakterze.

Termin nie był znany traktatom założycielskim w chwili ich zawierania. Pojawił się w chwili wejścia w życie JAE, TUE i art. 6 ust 2 TWE, ETS użył określenia w sprawie Casati.

A tak było na początku : Przepisy o swobodach mają charakter programowy, kompetencyjny, obiektywny nakazującym państwom członkowskim podjąć takie a takie działania.

A tak było później : ETS stwierdził, że jednak może i powinny te normy wywoływać skutek bezpośredni i stać się prawami podmiotowymi w zakresie przewidzianym przez swobody, no to proszę bardzo buch trach i mamy orzeczenia to statuujące :

• -Ianelli - swoboda przepływu towarów

• -Reyners - swoboda przedsiębiorczości

• -van Binsbergen - swoboda śwaidczenia usług

• -van Duyn - swoboda przemieszczania się pracowników

Od chwili wydania tych orzeczeń swobody te są już ludzki - bo dla ludzi - a nie tylko państwowe.

Swobody są dlatego ważne, że stanowią zasadniczy element wspólnego rynku, rynek bez nich nie mógłby istnieć. Te swobody to :

• -przepływu towarów

• -przemieszczania się pracowników

• -swoboda przedsiębiorczości

• -swoboda świadczenia usług

• -swoboda przepływu kapitału

• -swoboda przepływu płatności

Zakres przedmiotowy i podmiotowy swobód wspólnotowych oraz ich treść.

Zakres przedmiotowy to określone przepisami TWE działania i zaniechania osób uprawnionych ze swobód zakres podmiotowy to wyznaczony TWE krąg podmiotów uprawnionych i zobowiązanych zaś treść to określony przepisami prawa wspólnotowego zespół praw składających się na daną swobodę.

Zakres przedmiotowy - są nim objęte zachowania mające w sobie element transgraniczny i charakter gospodarczy.

Element transgraniczny - objęte są ochroną wewnątrz wspólnotową tylko te działania lub przedmioty, które przekraczają granicę państwa członkowskiego.

Przeciwieństwem jest sytuacja czysto wewnętrzna czyli sytuacja, gdzie wszystko odbywa się na terytorium jednego państwa nic nie wychodzi poza jego granicę.

Element ten jest wspólny dla stanów faktycznych wszystkich swobód z pewnymi rozróżnieniami swobód personalnych(tu ludek przekracza granice) i produktowych(tu musi ją przekroczyć towar). Ale jest oto taka jedna swoboda, swoboda co ma inne swobody pod sobą, bo oto jest swoboda mająca „janusowe” oblicze towarowo-ludzkie (bo sobie granice może przekroczyć albo sama usługa albo usługodawca albo usługobiorca). Element ten łączy się ściśle z niedyskryminacją.

Charakter gospodarczy Przepisy określające swobody mają zastosowanie do działań, które mają charakter gospodarczy lub co najmniej mieszczą się w szeroko pojmowanym kontekście gospodarczym.

Zakres podmiotowy

Od orzecznictwa ETS co też przedstawione zostało wyżej ludzie mogą powoływać się na swobody, swobody od czasu wiadomych orzeczeń nie dotyczą tylko państw coś im zakazując lub nakazując. Tak więc uprawnione osoby mogą powoływać się na te przepisy przeciwko państwu przyjmującemu lub państwu pochodzenia jednak pod warunkiem, że sytuacja, w jakiej się znaleźli nie jest sytuacją czysto wewnętrzną.

Uprawnione ze swobód personalnych są tylko obywatele państw członkowskich(choć w s przepływu pracowników mogą to być też członkowie rodziny bez obywatelstwa UE).

Personalne swobody bronią na równi podmiot świadczący jak i odbiorcę świadczenia.

Uprawnione ze swobód towarowych są także osoby trzecie jeżeli towar jest towarem wspólnotowym.

Przepisy wspólnotowe, których skutkiem jest uznanie ograniczeń w handlu między krajami członkowskimi za zgodne z TWE gdy spełnione są przesłanki :

• -obowiązują wszystkie państwa członkowskie

• -są ustanowione w interesie We

• -ich celem jest zapewnienie swobodnego przepływu towarów

• -są zgodne z zasadą proporcjonalności

Treść - Przepisy TWE zakazują stosowania przez państwa członkowskie środków dyskryminujących oraz ograniczających swobodę przepływu towarów, usług, kapitału, osób.

Za środek należy uznać pojęcie neutralne z którym nie wiąże się jakaś określona forma prawna więc może to być tak środek podejmowany przez władzę ustawodawczą, sądowniczą, wykonawczą zachowanie podmiotów nie państwowych. Może to być praktyka prawna, działanie, zaniechanie (tak w KE przeciwko Francji)

Również gdy skutki stosowania środka wkraczającego w swobodę są minimalne (de minimis) to i tak praktyka taka jest zakazana (tak w połączonej sprawie van de Hawr, Prantl, Yves Rocher)

W teorii dyskryminacji nie może być mowy o regule de minimis bo ma ona charakter bezwzględny (dyskryminacja). Nie ma więc znaczenia stopień naruszenia tego nakazu, każde jego naruszenie nawet najmniejsze jest wykroczeniem przeciw prawu, wykroczeniem przeciw zasadzie a więc jest niedopuszczalne.

Istnieją teorie wyjaśniające istotę swobód wspólnotowych. Oto one :

Teoria dyskryminacji - cel przepisów traktatowych tkwi w eliminacji protekcjonizmu państwowego i zapewnienie, że zagraniczne towary i osoby będą pod względem prawnym i faktycznym traktowane w taki sam sposób jak odpowiednio towary i osoby krajowe. W razie braku harmonizacji określenie stosownego poziomu regulacji należy do państw członkowskich.

Teoria podwójnego obciążenia, standardu - zauważa że to nie tylko rzecz tkwi w zakazie dyskryminacji ale na strukturę braku harmonizacji w jednolitości przepisów dotyczących swobody przemieszczania się.

Teoria dostępu do rynku - opiera się na założeniu, że rynek wewnętrzny wymaga nie tylko usuwania przeszkód dyskryminujących bezpośrednio lub pośrednio, lecz także eliminowania przepisów ograniczających zdolność podmiotów gospodarczych dostępu do wspólnego rynku i podejmowania na nim aktywności gospodarczej.

SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARÓW

Unia celna- to jedna z podstaw integracji gospodarczej. Wprowadzana systematycznie od 1968r. Podstawowym aktem regulującym jej funkcjonowanie jest rozp. 2913/92 wprowadzające Europejski Kodeks Celny. Polega na zniesieniu granic celnych pomiędzy państwami członkowskimi i na wprowadzeniu wspólnej zewnętrznej taryfy celnej a także na zastąpieniu ustawodastw narodowych wspólnotową regulacją celną i wspólną polityką handlową w stosunku do państw trzecich. Celem unii jest zapewnienie przepływu towarów wewnątrz wspólnoty w taki sposób, by zlikwidowane zostały wszelkie bariery, zarówno faktyczne jak prawne.

Do swobodnego obrotu we WE są dopuszczone towary:

• pochodzące z państw czł.

• pochodzące z państw trzecich, które przekroczyły granicę celną UE

Unia celna jest drugim stadium integracji gospodarczej między państwami członkowskimi.

Wspólna Taryfa Celna- to podstawowy instrument unii celnej. Wprowadzona w 1968r. Ma formę rozporządzenia Rady. Wyklucza nakładanie przez państwa czł. także opłat o skutku równoważnym do ceł w obrocie z państwami trzecimi.

Wspólna taryfa celna obejmuje:

• scaloną nomenklaturę towarów

• wszelką inną nomenklaturę, która uzupełnia nomenklaturę scaloną w specyficznych dziedzinach

• stawki i obciążenia

• taryfy preferencyjne konwencyjne- wynikają najczęściej z aktów wspólnotowych i umów

• taryfy preferencyjne autonomiczne- jednostronnie stosowane przez WE

• ulgi i zwolnienia

• inne środki taryfowe

Do kompetencji państwa czł. należy wprowadzenie sankcji za naruszenie Kodeksu Celnego. Chodzi o czyny chybrydalne: hipoteza normy określona przez prawo WE. Dyspozycja i sankcja przez państwo czł.

Kodeks wymaga aby sankcja była:

• efektywna

• proporcjonalna

• odstraszająca

Towar- nie ma def. w TWE, w prawie pochodnych i w umowach międzynarodowych. Sformułowało ją orzecznictwo ETS. To przedmiot materialny, który może być przedmiotem legalnej transakcji handlowej, praw rzeczowych i obligacyjnych. Towar to wszelkie produkty posiadające wartość wymierną w pieniądzu i mogące jako takie stanowić przedmiot transakcji handlowych. Zalicza się tu także np: energię, gaz, śmieci.

Oddzielenie towaru od kapitału:

towarem nie będzie pieniądz nawet fizycznie eksportowany. Jeśli pieniądz znajduje się w obiegu to jest kapitałem a pieniądz wycofany z obiegu jest towarem

Oddzielenie towaru od usługi:

materiały reklamowe i bilety loteryjne nie mają samodzielnej, autonomicznej wartości majątkowej, lecz są elementem działalności loteryjnej, która jest co do istoty usługą. Stosuje się tu przepisy dotyczące świadczenia usług a nie o przepływie towarów. Istotnym kryterium jest autonomiczna wartość majątkowa.

Sprawa związana z działalnością drukarską czyli tworzeniem gazet i książek. Działalność drukarska prowadzi do wytworzenia przedmiotu o charakterze materialnym, który jest uwzględniony we wspólnej taryfie celnej. Fakt ten został uznany przez ETS na tyle istotny, by traktować działalność drukarską jako towar a nie usługę.

Towary wyłączone z obrotu- res extra comercium. Poza amunicją, bronią i materiałami wojennymi w zasadzie nie ma takich.

Gdy WE wyłącza towar z obrotu: WE może wyłączyć niektóre towary z obrotu. Nie zawsze świadczą o tym przepisy TWE. Czasem świadczą o tym przepisy III filaru, które domagają się kryminalizacji i penalizacji pewnych czynów. Wyłączone z obrotu są:

• fałszywe pieniądze ( nie są towarami, nie można nimi swobodnie obracać)

• narkotyki, psychotropy i ich składniki

• organy i ciało ludzkie

• materiały służące do wytwarzania broni chemicznej, jądrowej, biologicznej lub same materiały jądrowe

• dobra kultury o wartości narodowej

Gdy państwo członkowskie wyłącza towar z obrotu: jeśli nie ma regulacji wspólnotowej, to państwa mogą wyłączyć lub w specyficzny sposób uregulować obrót określonymi towarami, ale pod warunkiem, że ich działanie będzie zgodne z prawem wspólnotowym, a w szczególności, że będzie miało charakter niedyskryminacyjny.

Rodzaje towarów:

• towary wspólnotowe- community goods- pochodzą z państwa czł. lub z państwa trzeciego, ale znajdują się w legalnym obrocie we WE. Korzystają ze swobody przepływu towarów.

• towary pozawspólnotowe- not community goods- to towary z państw trzecich. Zanim nie przejdą procedury dopuszczenia do swobodnego przepływu we WE są oceniane z punktu prowadzenia wspónej polityki handlowej. Do nich mogą być stosowane cła antydumpingowe lub opłaty wyrównawcze, które są niedopuszczalne w stosunku do towarów z państw członkowskich.

• towary podlegające polityce rolnej i rybołówstwu:

• towary podlegające polityce rolnej to np: mleko, jaja, mięso, zboże, rośliny oleiste.

Jeśli przepisy wspólnej polityki rolnej i rybołówstwa nie stanowią inaczej, stosuje się przepisy o swobodnym przepływie towarów. Przepisy wspólnej polityki rolnej i rybołówstwa są lex specialis wobec przepisów o swobodzie przepływu towarów, stanowiących lex generalis.

• towary regulowane- to takie, które mają swoje akty prawa pochodnego, np: leki dla ludzi i zwierząt, kosmetyki, artykuły żywnościowe, rolne

• towary nieregulowane- to takie, do których zastosowanie mają tylko przepisy traktatowe, tylko ogólne przepisy o przepływie towarów, np: chleb, masło

Pochodzenie towaru- od tego gdzie dany towar został wytworzony zależy wymiar cła a czasem wogóle dopuszczenie towaru do obrotu. Reguły pochodzenia zostały określone w kodeksie celnym WE. Zasadą jest, że towary pochodzą z państwa wtedy, gdy zostały wytworzone z surowców mineralnych lub produktów rolnych i hodowlanych wydobytych lub powstałych na terytorium tego państwa.

Gdy towar został wytworzony na terytorium kilku pa`nstw to pochodzenie określa się wówczas zgodnie z ogólną wytyczną, że towar został wytworzony w tym obszarze celnym, na którym nastąpiło ostatnie uzasadnione technologicznie przetworzenie, w wyspecjalizowanym zakładzie produkcyjnym.

Pochodzenie może być:

-proste ( towar jest wytworzony w jednym państwie)

-złożone ( towar jest wytworzony w kilku państwach)

Towary regulowane prawem wtórnym:

-prekursory narkotyków

-dzieła kultury

-towary podejrzane o naruszenie własności intelektualnej

-materiały wybuchowe

-towary o podwójnym przeznaczeniu ( mają zarówno przeznaczenie wojskowe jak i cywilne)

-broń w zakresie nabycia i posiadania

-niebezpieczne gatunki flory i fauny

Zakaz nakładania nowych ceł i opłat o skutku równoważnym do ceł

Cło- to opłaty, daniny nakładane przez państwa na podstawie taryfy celnej. Są jednym z dochodów WE. Art. 25 TWE zabrania wprowadzania przez państwa członkowskie ceł przywozowych i wywozowych, a także opłat o skutku równoważnym do ceł. Zakaz ten rozciąga się także na opłaty celne o charakterze fiskalnym, które formalnie nie należą do podatków ale spełniają funkcję ceł.

Rodzaje ceł:

• autonomiczne- samodzielnie ustanawiane przez WE

• konwencyjne- zdeterminowane umowami międzynarodowymi

Zakaz barier parataryfowych ( podatki)- nie są cłami i nie spełniają funkcji ceł, ale chodzi o eliminację barier, które sa zbliżone w skutkach, ponieważ prowadzą do dyskryminacji towarów innego państwa czł.

Opłaty o skutku równoważnym do ceł- są to wszelkiego rodzaju opłaty nakładane jednostronnie przez państwo członkowskie na produkty wspólnotowe na produkty wspólnotowe w związku z przekroczeniem przez nie granicy, na podstawie przepisów innych niż taryfa celna czy przepisy podatkowe. Nie ma znaczenia nazwa opłaty , sposób jej pobierania, jej niedyskryminacyjny protekcjonalistyczny charakter.

Kodeks celny nie posługuje się pojęciem cło lecz należność, dług celny.

Nomenklatura scalona- w Polsce rozp. RM wydane na podstawie ustawy o statystyce publicznej. Odsyła ono do rozporządzenia Rady w sprawie nomenklatury taryfowej z 1987r.

Zakaz wprowadzania ograniczeń ilościowych i środków o skutku równoważnym do ograniczeń ilościowych.

Obejmuje zarówno zakaz ograniczeń w imporcie jak i w eksporcie. Odnosi się również do barier sanitarnych i fitosanitarnych.

1995r.- decyzja Rady i PE, dotycząca procedur informowania o wprowadzonych ograniczeniach przez państwa. Wymienia się tu pewne środki, które można uznać za ograniczenia ilościowe:

• całkowite zakazy importu lub eksportu

• odmowa wprowadzenia towaru na rynek

• środki, wycofujące towary z rynku

• środki uzależniające dopuszczenie towaru do obrotu od spełnienia pewnych cech i kryteriów

Zasadą jest, że autorem ograniczeń ilościowych jest państwo członkowskie, które jest szeroko rozumiane. Chodzi o władze centralne, lokalne a zwłaszcza samorządowe- dziłające jako legislator przez akty administracyjne. Państwo ponosi odpowiedzialność za zachowania ograniczające, zakazujące przepływu towarów. Odpowiada ono za to, że nie zapobiega i nie reaguje na zakłucenia pochodzące od podmiotów prywatnych.

Przeszkoda w handlu: jest to działanie lub zaniechanie działania przez państwo, które:

• prowadzi do poważnego zakłócenia swobody przepływu towarów przez wstrzymywanie lub zmianę kierunku przepływu towarów

• powoduje poważną szkodę dla jednostek

• wymaga niezwłocznego działania w celach zapobieżenia jakiejkolwiek kontynuacji zwiększenia lub intensyfikacji zakłócenia lub szkody

Zaniechanie państwa obejmuje przypadek, gdy władza państwa członkowskiego o obliczu przeszkody stworzonej przez jednostki prywatne nie podejmuje wszelkich proporcjonalnych środków w granicach swych kompetencji, w celu zniesienia przeszkody i zapewnienia swobodnego przepływu towarów.

Autorem przeszkód mogą być również instytucje WE, w szczególności gdy wymagają zbyt utrudnionych, skomplikowanych formalności przy przekraczaniu granicy przez towar. Zachowanie rozsądku i zasady proporcjonalności dotyczy także instytucji WE. Nie mogą one nakładać na państwa, podmioty prywatne nadmiernych utrudnień, które spowodowałyby, że przepływ towarowy mógłby być ograniczony lub zawieszony.

W związku z zakazem stosowania ograniczeń ilościowych i środków o skutku równoważnym na państwach członkowskich ciążą obowiązki działania i zaniechania. Chodzi również o obowiązki:

• materialne- dotyczą one działań i zaniechań związanych z przeszkodami

• formalne- chodzi o informowanie Komisji o wprowadzonych ograniczeniach. Państwo ma obowiązek niezwłocznego informowania KE o stworzonych ograniczeniach w przepływie, a także informowania innych państw czł. Ma także obowiązek udzielania odpowiedzi na pytania ze strony KE lub innych państw czł. dotyczących przeszkód.

Państwo ma obowiązek notyfikacji Komisji, tych środków, które państwo podejmuje w zastosowaniu art.30. Chodzi o różne zakazy stosowane ze względu na ochronę bezpieczeństwa publicznego, porządku publicznego, moralności publicznej.

Obowiązek notyfikacji nie ma zastosowania do środków:

• które zostały przyjęte w ramach harmonizacji prawa krajowego, harmonizacji dokonanej przez WE

• które są notyfikowane w innym trybie, np: projekty pomocy publicznej

• podatki biznesowe- musi być powiadomiona grupa robocza działająca przy Radzie

• zapobiegawczych i o charakterze dochodzeniowym

• które służą ochronie moralności publicznej i bezpieczeństwa publicznego

• które dotyczą towarów z drugiej ręki pod warunkiem, że towary te są na rynku utrzymywane przez krótki czas

Otrzymane informacje KE przekazuje innym państwom.

Zakaz środków o skutku równoważnym do ograniczeń ilościowych został wprowadzony w art.28 TWE. Jest bezpośrednio skuteczny. Pojęcie to obejmuje kontyngenty, plafony, kwoty i podobne instytucje, które stanowią całkowite lub częściowe ograniczenie wwozu lub tranzytu towarów.

Definicja określa środki o skutku równoważnym do ograniczeń ilościowych jako środku, które prowadzą do uniemożliwienia przywozu towarów możliwego w sytuacji, gdyby tych środków nie wprowadzono a także takie które przywóz utrudniają lub zwiększają jego koszty.

Ograniczenia ilościowe w eksporcie: nie różnią się one od ograniczeń w imporcie.

Formuła Groenenveld- środkami o skutku równoważnym ograniczeniom ilościowym w eksporcie są środki krajowe, których specyficznym przedmiotem lub skutkiem jest ograniczenie ilości eksportu, przez ustanowienie zróżnicowanego traktowania towaru krajowego państwa czł. i jego towaru eksportowanego w ten sposób, że przewiduje się szczególną korzyść dla produkcji krajowej lub rynku krajowego tego państwa ze stratą dla produkcji lub towarów innych państw czł. Inaczej niż w przypadku ograniczeniom ilościowym w imporcie nie ma porównania towaru krajowego i towaru innego państwa czł. Jest porównanie towaru krajowego z innym towarem krajowym- tyle, że jeden z nich jest przeznaczony do obrotu wewnątrz państwowego a drugi do obrotu wewnątrz wspólnotowego. Dyskryminacja ma się odnosić do towarów krajowych, gdzie jeden jest przeznaczony na rynek krajowy a drugi na wspólnotowy. Chodzi tu o korzyść, którą się zapewnia rynkowi krajowemu lub produkcji krajowej a tym samym powoduje się stratę dla rynku wspólnotowego i produkcji wspólnotowej.

Ograniczenia ilościowe w eksporcie to np:

• zakaz eksportu żywych cieląt

• odmowa wydania zezwolenia eksportowego np: żywych owiec

• przymuszenie producentów odpadów, nadających się do utylizacji, do korzystania ze wskazanego środka transportu i powierzenie transportu tych odpadów ściśle określonym przedsiębiorstwom

Środki o skutku równoważnym ograniczeniom w eksporcie to m.in:

-zakaz butelkowania poza regionem wina produkowanego w regionie Hiszpanii

Istnieje obowiązek informowania przez państwo o wprowadzonych środkach w zastosowaniu art. 30 TWE Od zasady informowania Komisji są następujące wyjątki:

• nie ma obowiązku notyfikacji, jeśli stosowanie środka krajowego ma miejsce w wykonaniu wspólnotowego środka harmonizacyjnego- w wykonaniu dyrektywy

• które są notyfikowane w innym trybie, np: projekty pomocy publicznej

• podatki biznesowe

• środki zapobiegawcze i o charakterze dochodzeniowym

• które służą ochronie moralności i bezpieczeństwa publicznego

• które dotyczę towarów z drugiej ręki

Ograniczenia jakościowe

Działanie wspólnotowe ma dwa aspekty:

• wspólnota ustala pewną polityke w tym zakresie (mówi co jest zalecane, czy to płaszczyźnie wspólnotowej czy w WTO)

• odbywa się harmonizacja prawa krajjowego w odniesieniu do środków jakościowych

Polityka weterynaryjna-chodzi o kontrolę weterynaryjną w handlu wewnątrz wspólnotowym w celu uzupełnienia rynku wewnętrznego. Znosi się kontrole weterynaryjne istniejące w państwach członkowskich. Umożliwia się przeprowadzenie kontroli zgodnie z dyrektywą. Przewiduje ona dwa rodzaje kontroli:

• kontrola u źródła- wiąże się z wydaniem certyfikatu zdrowia lub innego dokumentu równoważnego w odniesieniu do produktów otrzymanych, sprawdzonych, odnotowanych i opakowanych zgodnie z prawem wspólnotowym. Przeprowadzana jest w przedsiębiorstwach produkcyjnych, w razie podejrzenia, że niespełnione zostały normy wspólnotowego prawa weterynaryjnego. Powinna obejmować nie tylko sam proces produkcji ale także składowanie, marketing i transport produktu.

• kontrola w miejscu przeznaczenia-przeprowadzana na zasadzie incydentalnej, chodzi o weryfikację pochodzenia produktów. Mogą być przeprowadzane badania próbne. Gdy towar nie ma odpowiedniego pochodzenia i nie spełnia wymogów prawa weterynaryjnego to eksporter lub jego przedstawiciel muszą towar zlikwidować lub przeznaczyć do innego celu, niż pierwotnie zamierzony.

Kontrola spełniania standardów norm technicznych-w odniesieniu do towarów przemysłowych we wspólnocie obowiązywały bardzo rygorystyczne rozwiązania. Do 1985r. - bardzo rygorystyczne podejście, po 1985r. - powstały dyrektywy nowego podejścia. Dyrektywa określa, jakie reguły obowiązują w ramach wprowadzenia towaru na rynek, obrotu takim towarem. Standaryzacja czy normalizacja techniczna pozostawiona jest w rękach europejskich organizacji normalizacyjnych. Materia prawna pozostaje w dyrektywach a materia techniczna powierzona jest europejskim organizacjom normalizacyjnym.

Europejskie organy normalizacyjne:

• CEN- Europejski Komitet Normalizacyjny

• CENELEC- Europejski Komitet Normalizacji Elektrotechnicznej

• ETSI- Europejski Instytut Normalizacji w Telekomunikacji

Normalizacja dokonywana przez te organy nie ma w zasadzie charakteru wiążącego. Nie są one w stanie tworzyć norm prawnie wiążących. Ale jeśli producent nie będzie spełniał tych norm to obrót towarem będzie utrudniony.

Dyrektywa PE i Rady z 1998r. ustalająca procedurę dostarczania informacji dziedzinie standardów technicznych oraz norm dotyczących usług społeczeństwa informatycznego.

• obowiązek dostarczania informacji przez krajowe organizacje normalizacyjne. Chodzi o obowiązek poinformowania KE i organy normalizacyjne państw członkowskich o przygotowywanych lub zmienianych standardach technicznych, chyba, że standardy są tożsame lub równoważne europejskim lub międzynarodowym standardom

• obowiązek przedstawienia na żądanie projektów standardów, KE i organizacje normalizacyjne z innych państw, mają prawo komentowania tych standardów. Państwa członkowskie muszą zapewnić dostarczenie informacji przez krajowe organizacje normalizacyjne. Muszą stworzyć procedury umożliwiające organizacjom z innych państw uczestniczenie w opracowywaniu standardów.

• państwa muszą powstrzymać się od wszelkiego uznawania, zatwierdzania lub korzystania ze standardów krajowych, które zostały przyjęte z naruszeniem obowiązków ciążących na organizacjach normalizacyjnych państwa

• państwa muszą zapewnić, że krajowe organy normalizacyjne nie będą przyjmowały standardów sprzecznych ze standardami europejskimi

• obowiązki informacyjne- dotyczą regulacji technicznych. Państwo musi dostarczać informacji dotyczących formalnych i faktycznych, wiążących specyfikacji lub innych wymagań technicznych, chyba, że są one wykonaniem orzeczeń wspólnotowych lub norm międzynarodowych. Komisja może wnosić zastrzeżenia do krajowych regulacji technicznych, zwłaszcza gdy przygotowuje dyrektywę harmonizacyjną.

Polityka standaryzacyjna WE- została ustalona w 1999r. na mocy Rezolucji Rady. Wprowadza następujące reguły:

• zasada korzystania z istniejącej struktury standaryzacyjnej w Europie, z tzw. sieci krajowych organów normalizacyjnych i ich roli w europejskich międzynarodowych organach normalizacyjnych (zasada delegacji krajowej)

• zasada, iż standaryzacja ma mieć charakter dobrowolny, konsensualny, autoregulacyjny

• zasada, iż normy techniczne mają być służebne wobec celu, muszą korzystać z wysokiego poziomu akceptacji i muszą być ze sobą spójne. Muszą pozwalać na innowację technologiczną i konkurencję. Muszą być także oparte na badaniach naukowych, które są stale aktualizowane

• europejskie organizacje normalizacyjne powinny wspierać legislację wspólnotową, ustanawiać standardy techniczne, w szczególności w ochronie zdrowia, środowiska, bezpieczeństwa. Muszą pozwalać na zwiększenie oferty produktów i usług, zwłaszcza w kontekście społeczeństwa informatycznego

Wspólnota domaga się w rezolucji ścisłego uwzględnienia zobowiązań wynikających z WTO. W ramach WTO została zawarta umowa o barierach technicznych w handlu (TBT- Technical Barier in Trade)

Istotną kwestią jeżeli chodzi o standaryzację techniczną jest ocena zgodności technicznej produktu. Zapewnienie takiej zgodności ma ułatwić przepływ towarów.

Monopole towarowe- mają podstawę traktatową odmiennie niż ograniczenia jakościowe. Monopole towarowe to monopole handlowe.

Monopole usługowe- nie są rygorystycznie traktowane. Odnosi się do nich art. 86 TWE. Dotyczy on konkurencji i mówi, że w stosunku do przedsiębiorstw, które świadczą usługi w ogólnym interesie gospodarczym oraz mają charakter monopoli skarbowych, stosuje się wszystkie przepisy traktatu, chyba, że jest to sprzeczne z zadaniami jakie to przedsiębiorstwo ma wypełniać.

Art. 31 TWE nie zakazuje istnienia monopoli towarowych, ale domaga się:

• dostosowania monopoli handlowych do warunków rynkowych- zakazuje się dyskryminacji w odniesieniu do warunków zaopatrzenia i zbytu

• zaniechanie wszelkich działań- powstrzymanie się od przyjmowania środków sprzecznych z zakazem dyskryminacji lub z zakazem ceł i opłat o skutku równoważnym do ceł i sprzecznych z zakazem ograniczeń ilościowych

Definicja legalna monopoli handlowych obejmuje wszelkie instytucje, za pośrednictwem, których państwo czł. za pośrednictwem prawa lub faktycznie, bezpośrednio lub pośrednio kontroluje, kieruje, lub w sposób odczuwalny wpływa na import lub eksport między państwami członkowskimi.

Traktat wspomina nie tylko o monopolach handlowych jako przedsiębiorstwach państwowych w ścisłym znaczeniu, ale także o monopolach handlowych delegowanych. Monopole handlowe delegowane są to wszelkie instytucje, przedsiębiorstwa, którym państwo powierza funkcję monopolisty, mimo iż nie są to przedsiębiorstwa czy instytucje państwowe.

Państwo musi dostosować monopole handlowe do warunków rynkowych. Oznacza to, że nie może dyskryminować co do warunków zaopatrzenia i zbytu. Państwo nie musi znosić monopolu u siebie, ale jego istnienie i warunki działania musi tak uregulować, by było możliwe dokonywanie importu produktu monopolisty z innych państw członkowskich, zaopatrywanie się w innych państwach członkowskich

Państwo ma obowiązek powstrzymywania się od przyjmowania nowych środków o charakterze dyskryminacyjnym lub sprzecznych z zakazem ceł i opłat o skutku równoważnym do ograniczeń ilościowych. Traktat nie zakazuje nie zakazuje wprowadzania jakichkolwiek środków, lecz tylko takich, które tworzą lub pogłębiają dyskryminację ze względu na przynależność państwową w zakresie warunków wytwarzania i obrotu towarami.

Praktyki monopolistyczne nie mogą służyć do odbudowania ochrony celnej lub odtworzenia ograniczeń ilościowych w handlu. Między państwami czł. oba środki są zakazane. W przypadku ograniczeń celnych jest to zakaz bezwzględny a w przypadku ograniczeń ilościowych zakaz względny, bo może być usprawiedliwiony przez art. 30 TWE lub formułą Cassis de Dijon. Art 30 TWE nie może stanowić lex specialis wobec tych reguł. Środki monopolistyczne mogą istnieć, jeśli są usprawiedliwione względami z art. 30 i formułą Cassis de Dijon.

Jeśli państwo udziela pomocy monopoliście, która jest nierozłącznie związana z wykonywaniem praw monopolisty, to powinna być ona oceniana nie z punktu widzenia przepisów zakazujących pomocy państwowej- art. 87, 88 TWE lecz na podstawie art. 31 TWE.

Sprawa Dassonville- ETS zdefiniował środki o skutku równoważnym do ograniczeń ilościowych jako wszelkie zasady handlu, które bezpośrednio lub pośrednio, w sposó rzeczywisty lub potencjalny mogą wpływać na handel między państwami czł.

Sprawa Cassis de Dijon- ETS sformułował dwie zasady:

• wzajemnego uznania standardów- każdy towar legalnie wytworzony w państwie czł. powinien być dopuszczony do swobodnego obrotu we wszystkich pozostałych państwach

• wymogów imperatywnych- każde państwo może wprowadzać pewne ograniczenia swobody obrotu towarowego, powołując się na ważny i uzasadniony interes publiczny. Ograniczenia takie podlegają każdorazowo kontroli ze strony ETS, nie mogą prowadzić do naruszenia zasady proporcjonalności, konieczności i niezbędności.

W razie braku regulacji wspólnotowej dotyczącej produkcji i obrotu towarami, państwa członkowskie mają prawo regulowania wszelkich materii dotyczących obrotu i produkcji określonych towarów. Oznacza to, że WE i państwa czł. muszą zaakceptować różnice, które wynikają z prawa krajowego w imporcie towarów, o tyle, o ile są one uzasadnione imperatywnymi wymogami interesu ogólnego tj:

• zapewnienie skuteczności kontroli fiskalnej

• ochrona zdrowia publicznego

• uczciwość transakcji handlowych

• ochrona konsumenta

ETS nie zamknął katalogu wymogów imperatywnych, poza tym dodano politykę kulturalną, ochronę własności przemysłowej. Wymogi te nie mogą mieć charakteru ekonomicznego. Środki krajowe, nawiązujące do wymogów imperatywnych, muszą być stosowane bez dyskryminacji ze względu na przynależność państwową i zgodnie z zasadą proporcjonalności, muszą być to środki jak najmniej dokuczliwe.

Formuła Keck & Mithouard- jako środki ograniczające a w pewnych sytuacjach wyłączające dostęp towarów do rynku, traktowane są takie środki, które dotyczą towarów jako takich, np: ich składu, kształtów, wymiarów, wagi, opakowania. Natomiast jako środki dotyczące rozpowszechniania, dystrybucji lub reklamy towaru są określane takie środki, które produktu dotyczą jedynie pośrednio. Nie wpływają one na dopuszczenie towaru na rynek, lecz mogą poddawać je ograniczeniom handlu. Pojęcie to będzie obejmowało także środki określające sposoby postępowania z towarami już znajdującymi się na rynku.

Dopuszczalne ograniczenia swobody przepływu

TWE dopuścił w pewnych sytuacjach możliwość wprowadzania przez państwa czł. jednostronnie pewnych ograniczeń wwozu lub wywozu towarów. Jako wyjątek od swobodnego przepływu towarów, ograniczenia te są możliwe tylko ze względu na pewne interesy publiczne wymienione w art.30 TWE. Mogą one być nakładane ze względu na:

• obyczaje

• porządek i bezpieczeństwo publiczne (sprawa Campus Oil)

• ochronę zdrowia i życia ludzi, roślin i zwierząt (sprawa Blumhe, sprawa Schwartz)

• ochronę dziedzictwa artystycznego, historycznego lub archeologicznego

• ochronę własności przemysłowej lub handlowej

Dopuszczalność wyjątków nakładanych na podstawie art.30 musi być interpretowana restryktywnie. Zabronione są ograniczenie ze względów gospodarczych. O zastosowaniu środków na gruncie art.30 rozstrzygają państwa czł. Podlega to kontroli ze strony ETS-u z punktu widzenia ukrytej, arbitralnej dyskryminacji lub proporcjonalności, konieczności i niezbędności.

Zakaz opodatkowania dyskryminacyjnego

TWE zakazuje opodatkowania dyskryminacyjnego rozumiejąc pod tym pojęciem opłaty, które w zróżnicowany sposób traktują podobne towary zagraniczne i krajowe, chroniąc te ostatnie albo też chronią towary krajowe, które nie są podobne ale mogą być wykorzystywane zastępczo zamiast określonych produktów zagranicznych.

Różnica między opodatkowaniem dyskryminacyjnym a cłami i opłatami o skutku równoważnym do ceł polega na tym, że opodatkowanie dyskryminacyjne dotyczy zarówno towarów importowanych i krajowych natomiast cła są nakładane tylko na towary sprowadzane, również wtedy, gdy brak jest podobnego towaru krajowego.

Art.90 TWE stanowi lex specialis w stosunku do art.30 TWE.

Państwa członkowskie zachowały suwerenność podatkową, z wyjątkiem podatku od wartości dodanej i podatku akcyzowego na tytoń.

Granicę swobody państw członkowskich stanowi zakaz dyskryminacji oraz obowiązek oparcia systemu podatkowego na kryteriach obiektywnych. Każde państwo powinno zapewnić, by towary zagraniczne nie były bardziej obciążone niż towary krajowe. Wszelkie ulgi i zwolnienia podatkowe powinny być rozciągnięte na podobne towary zagraniczne.

Są dwie metody określania podobieństw towarów:

• pierwsza (sformalizowana) mówi, że towary są podobne, jeśli są klasyfikowane w taki sam sposób z punktu widzenia regulacji podatkowych, celnych lub statystycznych

• liberalna, oparta jest na kryterium użyteczności. Towary są podobne gdy zaspokajają te same potrzeby użytkownika i tym samym mogą być używane zamiennie.

Podatki są dyskryminacyjne gdy stosuje się różne stawki podatkowe, rozszerza się zakres obowiązku podatkowego obowiązującego wobec towarów zagranicznych, a także pobiera się podatki w zróżnicowanym trybie i terminach.

Opodatkowanie protekcjonalistyczne

Polega na tym, że nie występuje bezpośrednie podobieństwo pomiędzy towarami zagranicznymi i krajowymi, ale mogą one ze sobą konkurować. Konstrukcja zakazu opodatkowania protekcjonalistycznego jest uzupełnieniem podatków dyskryminacyjnych. Obejmuje konkurencję rzeczywistą i potencjalną. Pomiędzy porównywanymi towarami musi istnieć pewien element łączący. Elementem wymaganym przez przepis art.90 ust. 2 TWE jest cel działania państwa. Nie chodzi tylko o to, by opodatkowanie było zróżnicowane, ale trzeba jeszcze udowodnić, iż celem jego wprowadzenia była ochrona określonego towaru krajowego.

Swoboda przepływu osób

Swoboda przepływu pracowników

Swobodny przepływ pracowników polega na zakazaniu dyskryminacji ze względu na obywatelstwo w dziedzinie zatrudnienia, wynagrodzenia i innych warunków pracy i wyraża się, z zastrzeżeniem ograniczeń podyktowanych względami porządku i bezpieczeństwa publicznego oraz zdrowia publicznego w prawie do przemieszczania się, pobytu i podjęcia pracy w wybranym państwie czł.

Pojęcie pracownika

Pracownikiem jest osoba świadcząca pracę za wynagrodzeniem w warunkach podporządkowania poleceniom pracodawcy. ETS uznał w sprawie Lawrie- Blum, że o zakwalifikowaniu określonej osoby, do kategorii pracownik przesądza jego aktywność zarobkowa, która może realizować się w ramach różnych podstaw prawnych, nie ograniczając się do wykonywania pracy na podstawie umowy o pracę. W sprawie Levin ETS uznał, że unijnym pracownikiem jest również osoba przejawiająca aktywność zarobkującego przy okazji świadczenia usług. Wymaga się by aktywność była rzeczywista i efektywna- mająca ekonomiczny wymiar.

Rozporządzenia 1612/68/EWG nakazuje jednakowe traktowanie bez względu na obywatelstwo, który jest skorelowany z zakazem dyskryminacji. Zakaz ten obejmuje zarówno dyskryminację bezpośrednią czyli niesłuszne rozróżnienie dokonane w odniesieniu do pracownika migrującego z tego powodu, że jest on cudzoziemcem, jak i dyskryminację pośrednią czyli zróżnicowanie dokonane z pozoru z innych przyczyn niż obywatelstwo, lecz prowadzące do takich samych skutków co dyskryminacja bezpośrednia.

ETS uznał w sprawie KE przeciwko Grand-duche de Luxembourg, że dyskryminacja pośrednia ma miejsce wówczas np.: gdy prawo do nabycia minimalnego dochodu gwarantowanego uzależnia się od 5 letniego pobytu na terytorium Luksemburga.

Prawa pracownika

Pracownik migrujący ma prawo:

• do przyjęcia oferty pracy aktualnie uczynionej przez pracodawcę. Dopuszcza się rozróżnienie wynikające z konieczności znajomości języka.

Po nawiązaniu stosunku pracy, zakaz dyskryminacji ze względu na obywatelstwo odnosi się do wszystkich warunków zatrudnienia: wynagrodzenia, dostępu do szkolenia zawodowego, doboru pracowników do zwolnienia z prac, do korzyści socjalnych i do podatków. Muszą zostać spełnione trzy warunki, by określone świadczenie objąć korzyścią socjalną:

• musi ono być adresowane do pracownika

• w państwie przyjmującym

• ułatwiać mobilność w ramach wspólnoty.

Korzyściami socjalnymi nie są świadczenia z ubezpieczenia społecznego.

Pracownik cudzoziemski ma dostęp do szkolenia w szkołach zawodowych na podstawie tych samych praw i na takich samych warunkach co pracownicy państwa przyjmującego.

Z oferty kształceniowej korzysta także bezrobotny, nie mogący znaleźć pracy, który studiuje.

Zakaz dyskryminacji ze względu na obywatelstwo obejmuje też niektóre aspekty zbiorowego prawa pracy. Pracownicy mają prawo do równego traktowania z miejscowymi w zakresie członkostwa w związkach zawodowych.

Prawo do przemieszczania się i pobytu:

Swoboda przepływu pracowników obejmuje prawo do przemieszczania się i pobytu za granicą w innym państwie czł. Państwa czł. powinny umożliwić opuszczenie ich terytorium i podjęcie pracy w innym państwie, wyposażając swoich obywateli w dowód tożsamości lub paszport, ważne w całej UE. Nie mogą narzucić ani wizy wyjazdowej ani wjazdowej.

Cudzoziemski pracownik otrzymuje kartę pobytu, nieodpłatną 5- letnią, automatycznie odnawianą. Pracownicy sezonowi otrzymują czasowe karty pobytu.

W przypadku, gdy cudzoziemski pracownik stał się bezrobotny z przyczyn od niego niezależnych i jeśli bezrobocie trwa co najmniej 12 m-cy wówczas pobyt może zostać skrócony.

Łączenie rodzin

Rodzina migrującego pracownika ma prawo do pobytu, podjęcia pracy i kształcenia się w państwie przyjmującym. Uprawnienia rodziny pracownika są wtórne w tym sensie, że warunkiem ich zaistnienia jest migracja pracownika.

Członkami rodzimy pracowniczej są:

• małżonek

• dzieci do 21 roku życia

• dzieci będące na utrzymaniu pracownika

• wstępni pracownika i jego małżonki jeśli są na utrzymaniu pracownika

• partner lub partnerka pracownika, niezwiązana z nim w formalnym związku.

Reguły łączenia rodzin nie mają zastosowania w sytuacji, w której pracownik będący obywatelem państwa czł. chce się połączyć z członkiem rodziny posiadającym obywatelstwo państwa trzeciego. Prawo wspólnotowe nie ma tu zastosowania.

Migrujący pracownik powinien dysponować odpowiednim mieszkaniem. Jest to warunek połączenia się z rodziną. Występuje tylko na etapie przemieszczania się rodziny

Członkowie rodziny mają prawo do podjęcia pracy na całym terytorium państwa, w którym pracownik pracuje. Dzieci podlegają systemowi edukacji, funkcjonującemu w państwie przyjmującym. Korzystają one z nauki zawodu i ze szkolenia zawodowego.

Ograniczenia swobodnego przepływu osób

• zatrudnienie w administracji publicznej. Pojęcie administracji publicznej powinno być jednakowo interpretowane w całej WE i to przez ETS a nie przez państwa czł.

W sprawie KE v. Wielkiemu Księstwu Luksemburga, ETS stwierdził, że zatrudnienie w sektorze adm. publ. Obejmuje zatrudnienie, które stanowi udział w bezpośredni lub pośredni w wykonywaniu władzy publicznej i funkcji, które mają na celu ochronę generalnych interesów państwa.

Wyłączenia nie stosuje się do: konduktorów kolei państwowych, pielęgniarek w szpitalach i żłobkach, lektora języka obcego na uniwersytecie. Stosuje się do zatrudnionych w policji, w resorcie obrony narodowej, sądownictwie i władzach podatkowych.

• względy porządku, bezpieczeństwa i zdrowia publicznego.

Jest możliwe ograniczenie na zasadzie wyjątku, pobytu na części terytorium państwa czł.

By powołać się na klauzulę porządku publicznego musi wystąpić rzeczywiste, poważne zagrożenie w konkretnym przypadku.

Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego

Gwarantem swobody przepływu osób są, m.in. rozwiązania w sferze zabezpieczenia społecznego. Integracja w tej dziedzinie polega na koordynacji narodowych systemów zabezpieczenia społecznego. Wyraża się ona w respektowaniu wspólnych reguł, np:

• zasada równego traktowania- osoby zamieszkujące na terytorium jednego z państw czł. są uprawnione do świadczeń zabezpieczeniowych wynikających z prawodawstwa państwa przyjmującego na tych samych warunkach co obywatele tego państwa

• sumowanie okresów ubezpieczenia, zatrudnienia lub zamieszkania, przebytych w państwach czł., od upływu których zależy nabycie, zachowanie lub odzyskanie świadczeń

• zasada zagwarantowania praw nabytych- uprawnienia do świadczeń pieniężnych, z tytułu inwalidztwa, starości, wypadków przy pracy innych, nabyte w jednym lub kilku państwach czł. nie mogą być ograniczone lub wyeliminowane z tego powodu, że osoba uprawniona do tych świadczeń mieszka na terytorium innego państwa czł. niż państwo zobowiązane do wypłaty.

Koordynacja obejmuje świadczenia m.in: w razie choroby i macierzyństwa, w razie inwalidztwa, starości, w przypadku wypadku przy pracy i choroby zawodowej, zasiłki pogrzebowe. Koordynacją nie jest objęta pomoc społeczna. Koordynacji nie podlegają świadczenia przewidziane w układach zbiorowych pracy, świadczenia adresowane do służby cywilnej i ofiar wojny.

Podlegają jej osoby posiadające obywatelstwo jednego z państw czł., które są lub były objęte systemem osłony socjalnej w państwie pochodzenia. Koordynacją objęci sa pracownicy przygraniczni, sezonowi, emeryci, renciści, osoby prowadzące działalność na własny rachunek.

Można być podmiotem ustawodawstwa tylko jednego państwa czł. co do zasady tego, w którym praca jest wykonywana.

Przepływ innych osób

Swobodą przepływu osób są objęte osoby aktywne ekonomicznie czyli osiągające dochód. Osobami takimi są prócz pracowników, osoby podejmujące działalność gospodarczą oraz świadczące usługi.

Ze swobody przepływu osób korzystają także byli pracownicy i byłe osoby samozatrudniąjce się po przerwaniu aktywności zawodowe, studenci oraz inne osoby, jeśli:

• posiadają dochody, co eliminuje perspektywę obciążenia krajowych systemów pomocy społecznej

• są ubezpieczeni na wypadek choroby ze skutkiem w państwie przyjmującym

Osoby przerywające aktywność zawodową mogą pozostać w państwie przyjmującym pod warunkiem, że nabyły prawo do świadczeń zabezpieczeniowych- emerytury, renty. Prawo to przysługuje także członkom ich rodzin

Inne osoby mogą korzystać ze swobody przepływu, jeśli posiadają wystarczający dochód, pozwalający na uniknięcie obciążenia krajowego systemu pomocy społecznej.

SWOBODA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI

Przedsiębiorczość- art 43 TWE nie definiuje tego pojęcia. W orzecznictwie pojęcie to interpretowane jest szeroko. Chodzi o samodzielne i rzeczywiste wykonywanie działalności gospodarczej przy pomocy trwałego urządzenia w innym państwie czł na czas nieokreślony.

Są trzy elementy przedsiębiorczości:

• samodzielność działalności gospodarczej

• transgraniczny charakter

• wymóg stałości

Samodzielność działalności gospodarczej: pojęcie to jest interpretowane szeroko. W sprawie Gebhard, ETS uznał, że swoboda przedsiębiorczości obejmuje prowadzenie działalności każdego rodzaju, ustanawianie i prowadzenie przedsiębiorstw oraz tworzenie agencji, filii przedsiębiorstw lub spółek córek na terytorium innego państwa czł.

Wyróżnia się pierwotne i wtórne prowadzenie działalności gospodarczej.

Pierwotne podjęcie działalności gospodarczej- chodzi o podjęcie samodzielnie nowej działalności w innym państwie

Wtórne podjęcie działalności- chodzi o podjęcie działalności przez przedsiębiorstwo działające w jednym państwie czł. również w innym państwie czł.

Transgraniczny charakter- swoboda ta, obejmuje podjęcie działalności na terytorium innego państwa, zapewnia swobodę prowadzenia działalności obywateli i przedsiębiorstw przynależnych do jednego państwa w innych państwach członkowskich.

Dyskryminacja odwrotna- dotyczy własnych obywateli i przedsiębiorstw. Możliwość odwołania się obywatela do art. 43 TWE wobec własnego państwa istnieje, gdy w danej sprawie występuje element wspólnotowy.

Stałość działalności gospodarczej- działalność musi być prowadzona w sposób stały i ciągły

Odgraniczenie swobody przedsiębiorczości od innych swobód

Trzeba wykluczyć sytuacje, w których możliwe byłoby omijanie przepisów dotyczących przedsiębiorczości pod pozorem świadczenia usług. Swoboda świadczenia usług spełnia rolę subsydiarnąw stosunku do swobody przedsiębiorczości. Kryterium odgraniczenia jest stałość działalności i niestałość świadczenia usług.

Działalność na własny rachunek- na zasadzie samozatrudnienia, w ramach swobody przedsiębiorczości polega na samodzielnym prowadzeniu w innym państwie członkowskim działalności przez określoną osobę, a więc na własny rachunek, odpowiedzialność, za wynagrodzeniem płatnym w pełnej wysokości bezpośrednio dla nie, bez jakiegokolwiek podporządkowania wobec osób trzecich.

Adresaci postanowień art. 43 TWE

1. Państwa członkowskie

Na nich spoczywa zakaz dyskryminacji i ustanawiania ograniczeń z art. 43 TWE. Pod pojęciem państwa należy rozumieć wszystkie organy i struktury państwa odpowiedzialne za zapewnienie efektywności prawu wspólnotowemu. Chodzi także o korporacje, zakłady prawa publicznego, organizacje zawodowe i przedsiębiorstwa. Uprawnionymi w ramach swobody przedsiębiorczości mogą być osoby fizyczne i przedsiębiorstwa.

2. Osoby fizyczne

Korzystają ze swobody jeśli mają obywatelstwo jednego z państw czł. Gdy chodzi o podjęcie pierwotnej działalności gospodarczej, miejsce zamieszkania nie ma znaczenia. W takim przypadku obywatel może nawet mieszkać w państwie trzecim. Natomiast gdy chodzi o podjęcie wtórnej działalności gospodarczej, możliwe jest to wówczas, gdy osoba fizyczna ma obywatelstwo i miejsce stałego zamieszkania w jednym z państw czł. Osoba fizyczna może:

• sama podjąć działalność gospodarczą, np: lekarz dentysta zakłada gabinet, lub

• razem z innymi osobami założyć przedsiębiorstwo, spółkę lub przystąpić do nich

3. Przedsiębiorstwa

Swobodą są objęte przedsiębiorstwa a zwłaszcza spółki. Chodzi o spółki założone zgodnie z ustawodawstwem państw czł i mające swą statutową siedzibę, zarząd lub główne przedsiębiorstwo wewnątrz wspólnoty. Są one traktowane jak osoby fizyczne mające obywatelstwo państwa czł. Chodzi o spółki cywilne i handlowe (zarówno osobowe jak i kapitałowe) a także spółdzielnie oraz inne osoby prawna prawa publicznego i prywatnego a także jednostki nie posiadające osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek, które nie zmierzają do osiągnięcia zysku.

Pojęcie osób prawa publicznego obejmuje przedsiębiorstwa publiczne, korporacje, zakłady prawa publicznego oraz gminy, części składowe państw federacyjnych i same państwo, jeśli prowadzą one działalność gospodarczą w formie niesamodzielnych przedsiębiorstw.

Spółki:

• mogą być założone przez inne spółki

• albo samo założenie spółki

Przedsiębiorsta zależne:

• oddział- w przypadku osób fizycznych nie ma osobowości prawnej

• agencja- w przypadku osób fizycznych nie ma osobowości prawnej

• filia- nie może być założona przez osobę fizyczną, ponieważ wiąże się to z posiadaniem przez filię podmiotowości prawnej. Filia ma największy stopień samodzielności.

Oddział i agencja różnią się od filii stopniem zależności od centrali, czyli od przedsiębiorstwa głównego. Filia ma największy stopień samodzielności, oddział ma mniejszy a agencja jest właściwie fragmentem przedsiębiorstwa głównego

W sprawie Daily Mail, ETS podkreślił, że należy brać pod uwagę, że spółki są tworem prawa krajowego i mają one rację bytu na mocy różnych krajowych porządków prawnych.

Powiązanie przedsiębiorstwa z określonym państwem:

• teoria powstania- miarodajne jest państwo, według którego prawa utworzono przedsiębiorstwo

• teoria siedziby- miarodajne jest państwo, w którym ma ono główną siedzibę ( siedzibę statutową czy zarządu głównego)

• teoria kontroli- miarodajne jest państwo, którego obywatelstwo mają właściciele kapitału umożliwiającego kontrolę nad przedsiębiorstwem

Przedsiębiorstwa mogą prowadzić działalność gospodarczą jak osoby fizyczne. Mogą one podjąć wtórną działalność gospodarczą jedynie wówczas, gdy są ustanowione na terytorium państwa czł. czyli ich statutowa siedziba, siedziba zarządu głównego lub główne przedsiębiorstwo znajduje się na terytorium jednego z państw czł.

Jeśli prawo państwa czł. dopuszcza ustanowienie na jego terytorium wtórnej działalności gospodarczej przez przedsiębiorstwo z państwa trzeciego to takie przedsiębiorstwo wtórne nie będzie mogło prowadzić dalszej działalności wtórnej w pozostałych państwach czł. Natomiast tzw. przedsiębiorstwa zależne mogą podjąć działalność gospodarczą.

Zakaz dyskryminacji

Jest ujmowany szeroko i obejmuje dyskryminację bezpośrednią i pośrednią czyli taką gdy środek krajowy z pozoru neutralny faktycznie prowadzi do takich samych następstw co dyskryminacja wobec innych państw członkowskich. TWE zakazuje dyskryminacji ze względu na przynależność państwową.

W odniesieniu do znoszenia różnych przeszkód, w 1961r. Rada przyjęła ogólny program znoszenia ograniczeń wolności przedsiębiorczości. Program ten nigdy nie był formalnie aktem prawnie wiążącym, ale jego ustalenia są powoływane w orzecznictwie ETS, jako służące wykładni wolności przedsiębiorczości. Chodzi o zapewnienie równego traktowania w odniesieniu m.in. do:

• dostępu do zawodu

• dostępu do uzyskiwania zezwoleń, licencji

• dostępu do rynku zaopatrzenia i zbytu

• równość w zakresie:

-bezpieczeństwa socjalnego

-w dostępie do kształcenia zawodowego

-do zawierania umów, występowania w przetargach

-do nabywania nieruchomości, ruchomości

-w uzyskiwaniu kredytów, pożyczek

-w dostępie do pomocy państwowej

-w przystępowaniu do organizacji zawodowych

Zakres zakazu ograniczeń

Ograniczenia wprowadzane w prawie krajowym państw czł. wykraczające poza zakaz dyskryminacji mogą negatywnie wpływać na korzystanie ze swobody przedsiębiorczości. Państwa są zobowiązane do badania ekwiwalencji kwalifikacji. Ustanawiane przez państwa ograniczenia muszą spełniać cztery kryteria:

• muszą być stosowane w sposób nie mający charakteru dyskryminującego

• muszą być uzasadnione bezwzględnymi przyczynami dotyczącymi interesu powszechnego

• muszą być odpowiednie do zamierzonego celu

• nie mogą wykraczać poza to, co jest konieczne dla realizacji tego celu

Uprawnienia akcesoryjne

Swoboda przedsiębiorczości zakłada, w stosunku do osób fizycznych możliwość przemieszczania się między państwami czł. (transgraniczną zmianą miejsca pobytu). Wykonanie tego uprawnienia jest możliwe tylko gdy występują tzw. uprawnienia akcesoryjne, czyli przede wszystkim możliwość wjazdu do państwa czł., w którym ma być prowadzona działalność, pobytu w tym państwie oraz pozostaniu przez pewien czas po zakończeniu działalności.

Sprawa Jean Noel Roer - państwa czł. nie mogą ustanawiać ograniczeń lub wprowadzać utrudnień co do prawa wjazdu i pobytu wobec obywateli państw członkowskich.

Charakter akcesoryjny tych uprawnień polega na tym, że nie istniejew ramach przepisów o swobodzie przedsiębiorczości samoistne prawo wjazdu, pobytu i pozostawania po zakończeniu działalności w innym państwie czł. Zakaz dyskryminacji nie jest wystarczający dla wykonania swobody przedsiębiorczości, konieczne jest dopełnienie tego zakazu uprawnieniami akcesoryjnymi.

Prawo pochodne w zakresie uprawnień akcesoryjnych

Reguluje ono trzy uprawnienia akcesoryjne:

• prawo wjazdu

• pobytu

• prawo pozostawania po zakończeniu działalności i podleganiu osób prowadzących działalność gospodarczą zasadą zabezpieczenia społecznego ( zakres zabezpieczenia społecznego początkowo obejmował tylko pracowników najemnych. Potem został rozszerzony na osoby prowadzące działalność w ramach swobody przedsiębiorczości i członków ich rodzin).

Zakres uprawnień akcesoryjnych na podstawie Układu Europejskiego

Zakres tych uprawnień warunkuje korzystanie ze swobody przedsiębiorczości. Każde państwo czł. zapewnia w odniesieniu do zakładania na swoim terytorium przedsiębiorstw przez przedsiębiorstwa i obywateli polskich oraz traktowanie nie mniej korzystnie niż traktowanie własnych przedsiębiorstw i obywateli. Żadne postanowienie układu nie ogranicza stosowania przez strony ich praw i przepisów odnośnie wjazdu i pobytu, pracy, warunków pracy i osiedlania się osób fizycznych oraz świadczenia usług pod warunkiem, że strony nie będą stosowały tych praw i przepisów w sposób mający na celu zniesienie lub zmniejszenie korzyści przysługującej którejkolwiek ze stron w wyniku postanowień tego układu.

Orzecznictwo ETS uznaje skutek bezpośredni postanowień Układu i konieczność rozpatrywania każdego przypadku indywidualnie w świetle obiektywnych przesłanek, podlegających kontroli sądów krajowych państw czł.

Wyjątki od swobody przedsiębiorczości

- wykonywanie władzy publicznej

postanowienia dotyczące swobody przedsiębiorczości nie mają zastosowania do działalności, która w jednym z państw czł. jest związana choćby przejściowo z wykonywaniem władzy publicznej. Pojęcie władzy publicznej nie zostało precyzyjnie określone przez ETS. O zakresie tego pojęcia decyzyją poszczególne państwa czł., ale jednoznaczne granice tego pojęcia wyznacza prawo wspólnotowe. Działania państw na podstawie art 45. ust 1 TWE nie mogą prowadzić do osłabienia efektywności TWE. Wyjątek z tego art. nie rozciąga się automatycznie na całe zawody, lecz wymaga zbadania, czy działalność objętej wykonywaniem władzy publicznej nie da się oddzielić od innych czynności w ramach danego zawodu.

-względy porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia publicznego

Można dyskryminować pod warunkiem, że dyskryminacja ma usprawiedliwienie w jednym z tych celów, a stosowane środki są proporcjonalne do celu chronionego. Mają być jak najmniej dokuczliwe.

Z orzecznictwa wynika, że istnieje możliwość ograniczania wolności przedsiębiorczości przez wykazanie pilnych powodów interesu ogólnego albo ograniczeń związanych ze stosowanie norm związanych z wymogami zawodowymi, np: norm związanych z organizacją samorządu adwokackiego. Powody te muszą:

• nie mogą mieć charakteru gospodarczego

• muszą być stosowane bez dyskryminacji ze względu na przynależność państwową

• muszą być proporcjonalne i odpowiednie do chronionego celu. Takim celem może być np: ochrona systemu podatkowego państwa.

SWOBODA ŚWIADCZENIA USŁUG

Nie ma jednej regulacji prawnej. Nie ma przepisów prawa pochodnego. Istnieją także regulacje zawierające łącznie swobodę świadczenia usług i swobodę przedsiębiorczości. Są to regulacje z zakresu usług finansowych: bankowych i ubezpieczeniowych.

Dyrektywa banków z 2000r. i dyrektywa harmonizacji prawa ubezpieczeniowego- dotyczą one zaraz przedsiębiorczości bankowej, ubezpieczeniowej i świadczenia usług bankowych i ubezpieczeniowych. To samo dotyczy usług inwestycyjnych w papiery wartościowe i świadczenia usług brokerskich i dealerskich.

Z zakresu postanowień wyłączone są usługi transportowe, ubezpieczeniowe i bankowe.

Usługa- to świadczenie wykonywane z reguły odpłatnie, jeśli nie jest ono uregulowane przez postanowienia dotyczące swobodnego przepływu towarów, kapitału i osób. Usługi obejmują działalność:

• o charakterze przemysłowym

• o charakterze handlowym

• rzemieślniczą

• wolnych zawodów

Usługami są również usługi rozrywkowe, np: loteryjne, zawody konne, najem personelu technicznego.

Jest dokonywana transgranicznie, ma charakter czasowy i jest wykonywana na własny rachunek. Ma charakter niestały. Nie może być związana z ustanowieniem rzeczywistego i trwałego związku z gospodarką państwa przyjmującego.

Odpłatność- jest koniecznym elementem pozwalającym uznać dane świadczenie za usługę. Odpłatny charakter działalności nie zawsze oznacza, że za usługę musi płacić bezpośredni konsument. Usługa nie zawsze musi być płatna, np: usługi medyczne, zwłaszcza szpitalne. Koszty

Trangraniczność- Kluczowym kryterium decydującym o uznaniu sytuacji danego podmiotu za „wspólnotową” jest to, że usługodawca i usługobiorca są podmiotami pochodzącymi z dwóch różnych państw członkowskich. Element transgraniczny ( na podstawie GATS- Układu Ogólnego W Sprawie Handlu Usługami) może wystąpić w czterech formach:

• jako czynna swoboda świadczenia usług- gdy usługodawca pochodzący z jednego kraju członkowskiego i prowadzący w nim stałą działalność gospodarczą przemieszcza się czasowo do innego kraju w celu wykonania tam usługi

• jako bierna swoboda świadczenia usług- gdy usługobiorca pochodzący z jednego kraju członkowskiego przemieszcza się do innego kraju, w którym posiada swoją siedzibę zawodową usługodawca w celu skorzystania tam z usług świadczonych przez usługodawcę

• gdy granicę przekracza sama usługa- to sytuacja gdy np: przez granicę jest transmitowany program telewizyjny lub przesyłana jest opinia prawna zamówiona przez obywatela jednego państwa czł. u prawnika będącego obywatelem innego państwa czł.

• gdy usługobiorca będący obywatelem jednego państwa czł.i usługodawca będący obywatelem drugiego państwa czł. znajdują się w państwoe trzecim, w którym świadczona jest usługa.

Czy działalność o charakterze nielegalnym może być uważana za wykonywanie swobody świadczenia usług?

W sprawie Grogan, ETS rozważał czy zabiegi przerywania ciąży są usługą w rozumieniu przepisów TWE. ETS zastrzegł, że nie może swoją oceną zastępować specyficznego podejścia stosowanego w państwie czł., w którym zabiegi takie są legalne. Uznał jednak, że wykonywanie zabiegów aborcyjnych jest świadczeniem usług.

W sprawie Schindler ETS rozważał, czy może być uważane za świadczenie usług oferowanie do sprzedaży losów loteryjnych w państwie, którego prawo zakazuje prowadzenia loterii. ETS uznał, że nie jest władny narzucać żadnemu państwu czł. oceny świadczonych usług co do ich legalności.

Rozgraniczenie pomiędzy swobodą prowadzenia działalności gospodarczej w swobodą świadczenia usług

Nie można jednocześnie powoływać się na różne swobody regulowane w TWE. W stosunku do zasady swobody przedsiębiorczości swoboda świadczenia usług ma charakter subsydiarny. Zakres obu tych swobód jest taki sam. Dotyczą one osób fizycznych i prawnych pochodzących z różnych państw czł. Jednak dostęp do prowadzenia działalności gospodarczej wymaga spełnienia wielu warunków formalnych a świadczenie usług nie wymaga obowiązku wykazywania kwalifikacji zawodowych czy rejestrowania się w korporacjach zawodowych lub uzyskiwania koncesji. Rozgraniczeniem jest czasowość:

• prowadzenie działalności gospodarczej ma mieć charakter stały

• świadczenie usług jest czasowe

Swoboda świadczenia usług a swoboda przepływu towarów

towarem jest przedmiot posiadający wartość materialną

usługi mają charakter niematerialny

Sprawa Sacchi- ETS uznał, że emisja programów radiowych i telewizyjnych podlega swobodzie świadczenia usług, a handel nagraniami, filmami i kasetami i ich odtwarzanie podlega swobodzie przepływu towarów.

Zakres podmiotowy

Beneficjentami są obywatele państw czł. i podmioty gospodarcze będące podmiotami wspólnotowymi.

Osoby fizyczne mogą na obszarze UE korzystać ze swobody świadczenia usług jeśli mają obywatelstwo jednego z państw członkowskich. Swoboda ta nie dotyczy obywateli państw trzecich mających miejsce stałego pobytu na terytorium UE, jeśli występują oni w charakterze usługodawców. TWE zrezygnował z kryterium obywatelstwa w odniesieniu do usługobiorcy.

W przypadku osób prawnych decydujący jest fakt, że osoba prawna jest podmiotem prawa według systemu prawnego jednego z państw członkowskich. Art. 49 TWE w odniesieniu do osób prawnych ma zastosowanie jedynie, gdy usługa jest świadczona przez przedsiębiorstwo zlokalizowane na terytorium UE.

Zakres przedmiotowy

Swoboda świadczenia usług obejmuje uprawnienia akcesoryjne, czyli prawo wyjazdu usługodawcy lub usługobiorcy z kraju ojczystego oraz prawo wjazdu i pobytu w państwie goszczącym. Usługodawca ma prawo do podejmowania czynności służących do przygotowania działalności usługowej, np:

• penetracja rynku

• reklama

• wykonanie umowy

• egzekwowanie praw z umowy

Ochrona swobody świadczenia usług dotyka tych krajowych regulacji prawnych dotyczących produktu, które w sposób bezpośredni lub pośredni utrudniają prowadzenie działalności przez osobą świadczącą usługi, a także wpływają na odbiór usług.

Treść swobody świadczenia usług

Zasada traktowania narodowego

Polega na tym, że państwo goszczące ma obowiązek powstrzymania się od czynienia jakichkolwiek różnic pomiędzy usługodawcami pochodzącymi z innych państw czł. a swoimi obywatelami ze względu na obywatelstwo, lub ze względu na okoliczność, że usługodawcy ci mieszkają lub mają siedzibę, zarząd lub siedzibę głównego przedsiębiorstwa w innym kraju czł. niż to, w którym usługa ma być wykonywana. Art. 49 TWE zakazuje państwom czł. stosowania ograniczeń w swobodnym świadczeniu usług na terytorium WE. Art. ten ma charakter jasny, precyzyjny, konkretny i nadaje się do bezpośredniego wykonania bez przepisów wykonawczych.

Zakaz ograniczeń

Rozumiany jest jako zakaz wydawania takich przepisów prawa krajowego, które mimo, że formalnie nie dyskryminują usługodawców lub usługobiorców pochodzących z innych państw członkowskich przebywających w państwie goszczącym, to jednak utrudniają im korzystanie ze swobody świadczenia usług.

Sprawa Sager - ETS przyjął, że z art. 49 TWE wynika nie tylko zakaz dyskryminacji ze względu na obywatelstwo usługodawcy, ale również obowiązek zniesienia wszelkich ograniczeń uniemożliwiających lub utrudniających działalność osoby świadczącej usługi na terytorium innego państwa czł.

Odstępstwa od tej zasady są możliwe, gdy:

• środki ograniczające muszą mieć na celu ochronę interesu ogólnego

• muszą być proporcjonalne do zamierzonego celu

• muszą respektować kontrolę sprawowaną nad usługodawcą w kraju jego pochodzenia

• interes ogólny nie może być utożsamiany z interesem gospodarczym, w ramach którego państwo zmierzałoby do ochrony własnych przedsiębiorstw

Interes ogólny obejmuje: ochrona konsumentów, ochrona ludności w odniesieniu do usług wykonywanych przez przedstawicieli wolnych zawodów, ochronę osób wykonujących działalność artystyczną.

Zakazana jest dyskryminacja nie tylko ze względu na przynależność państwową, w sensie dyskryminacji bezpośredniej lub pośredniej, ale też dyskryminacja ze względu na pochodzenie usługodawcy. swoboda świadczenia usług może być rozciągnięta na działalność osób z państw trzecich.

Ograniczenia i wyłączenia swobody

- działalność związana z wykonywanie władzy publicznej, choćby przejściowo

- względy porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego i zdrowia publicznego

Zgodnie z dyrektywą 64/221 cudzoziemiec oczekujący na wydanie decyzji w sprawie pierwszego wniosku o zezwolenie na pobyt ma prawo do pobytu na terytorium państwa goszczącego w trakcie rozpoznawania jego wniosku. Powinien mieć też prawo do ponownego złożenia wniosku o pozwolenie na pobyt. Państwo stwierdzając, że osoba składająca wniosek zagraża porządkowi, bezpieczeństwu lub zdrowiu publicznemu wydaje decyzję odmawiającą zezwolenia na pobyt, przedłużenia zezwolenia na pobyt lub nakazującą wydalenie go ze swojego terytorium.

Nie ma zamkniętego katalogu dóbr, na które może powołać się państwo czł. Uznawanie poszczególnych powodów za usprawiedliwione , jako pilne powody interesu ogólnego, należy do ETS-u. ETS zaliczył do nich:

• ochronę usługobiorców

• ochronę pracownika

• ochronę własności intelektualnej

• ochronę konsumentów

• spójność systemu podatkowego

• ochronę etyki zawodowej

• zapewnienie niezależności działania systemu sądowego

• ochronę dziedzictwa kulturalnego, historycznego i artystycznego

• nie mogą to być względy ekonomiczne

Istnieje także inne spojrzenie na ograniczenia, które mogą dotknąć świadczących usługi. Jest to spojrzenie związane z tym czy te restrykcje są nałożone na usługodawców, w państwie, w którym mają oni swoje przedsiębiorstwo i tam świadczą usługi, ale także świadczą je za granice czy jest to związane z tym, że jest przedsiębiorstwo w państwie pochodzenia czy w innym państwie, ale usługi są świadczone w innym państwie niż państwo przedsiębiorstwa.

Zagrożenie porządku publicznego ma miejsce wtedy, gdy obiektywne okoliczności uzasadniają przekonanie, że obecność lub postępowanie cudzoziemca stwarza rzeczywiste i poważne zagrożenie dla porządku publicznego.

Ochrona świadczenia usług

Ogólny program znoszenia ograniczeń w świadczeniu usług z 1961r.- wydany przez Radę, formalnie nie ma rangi aktu prawnego. Zawiera ścisłe definicje usługodawcy i usługobiorcy. Wskazuje zakresy, w których obowiązuje równe traktowanie usługodawcy państwa przyjmującego i usługodawców z innych państw czł. Zawiera m.in. równość traktowania w zakresie dostępu do zawodu, korzyści fiskalnych, socjalnych, swobody kontraktowej, dostępu do pożyczek.

Wzajemne uznawanie kwalifikacji

Problem wzajemnego uznawania kwalifikacji ma mniejsze znaczenie niż w odniesieniu do swobody przedsiębiorczości. W 1988r. została wydana dyrektywa 89/48 dotycząca ogólnego systemu uznawania dyplomów szkolnictwa wyższego uzyskiwanych w wyniku kształcenia trwającego co najmniej przez okres trzech lat.

Swoboda świadczenia usług w układzie stowarzyszenniowym z Polską

Układ stowarzyszeniowy z 16 grudnia 1991r. zawarty przez Polskę ze WE nie realizuje wszystkich swobód obowiązujących w wewnętrznym rynku UE. Swoboda przedsiębiorczości została wprowadzona w odniesieniu do obywateli polskich udających się do UE od dnia wejścia w życie układu czyli od 1 lutego 1994r. Jeżeli chodzi o swobodę świadczenia usług to strony zobowiązały się tylko do podjęcia niezbędnych kroków w celu umożliwienia stopniowego świadczenia usług przez obywateli Polski lub Wspólnoty, lub przedsiębiorstwa utworzone na terytorium innej strony, niż ta, dla obywatela której przeznaczone są usługi, z uwzględnieniem stanu sektora usług Stron Układu.

Układ nie zapewnia swobody świadczenia usług a podmioty, pochodzące z państwa Strony Układu mogą prowadzić na terytorium państwa, w którym nie zostały utworzone, działalność gospodarczą tylko w formach przewidzianych przez prawo miejscowe, nawet, jeśli w odniesieniu do podmiotów pochodzących z innego państwa regulacje te miałyby charakter dyskryminujący.

Usługi transportowe

Art. 51 ust. 1 TWE wyłącza swobodę przepływu usług w dziedzinie transportu z ogólnych regulacji dotyczących usług.

Usługi te objęte są wspólną polityką transportową (art. 70-80 TWE) Wspólna polityka transportowa zawiera specyficzne regulacje zwłaszcza w odniesieniu do transportu lądowego- drogowego, kolejowego i śródlądowego wodnego. Art. 80 ust. 2- to czy specyficzne reguły będą się odnosiły do także do transportu lotniczego i morskiego zależy od decyzji Rady. W 1986r. Rada przyjęła rozporządzenie w myśl, którego do transportu morskiego będą miały zastosowanie ogólne przepisy dotyczące świadczenia usług.

Główne zadania WE w zakresie wspólnej polityki transportowej zostały zawarte w białej księdze przez Komisję. Są to:

• ochrona praw pasażerów, zwłaszcza lotniczych, przed szkodliwymi praktykami przewoźników

• poprawa bezpieczeństwa na drogach

• uznanie bezpieczeństwa jako bezwzględnego priorytetu działań legislacyjnych

• harmonizacja opodatkowania paliwa dla przewoźników

• poprawa jakości usług transportowych

• wprowadzenie europejskiego systemu radionawigacji satelitarnej Galileo

ART. 71

Rada po konsultacji z Komitetem Ekonomiczno-Społecznym i Komitetem Regionów, ustanawia:

- wspólne reguły mające zastosowanie do transportu międzynarodowego wykonywanego z lub na terytorium państwa czł. lub tranzytu przez terytorium jednej lub większej liczby państw czł.

-warunki dostępu przewoźników nie mających stałej siedziby w państwie czł. di transportu krajowego w państwie czł.

-środki pozwalające polepszyć bezpieczeństwo transportu

Do czasu wydania przepisów, o których mowa w tym art. państwa czł. obowiązuje zasada standstill, czyli zakaz wydawania przepisów mniej korzystnych bezpośrednio lub pośrednio, dla przewoźników z innych państw czł. w porównaniu z przewoźnikami krajowymi.

ART.75

Zakazana jest dyskryminacja polegająca na stosowaniu przez przewoźników względem tych samych towarów na tych samych połączeniach przewozowych różnych stawek i warunków transportu ze względu na kraj pochodzenia lub przeznaczenia produktów przewożonych.

ART.76

Zakazane jest narzucanie przez państwo czł. w zakresie transportu wykonywanego wewnątrz WE stosowania stawek i warunków zawierających jakikolwiek element wsparcia lub ochrony jednego lub kilku przedsiębiorstw bądź poszczególnych gałęzi przemysłu, chyba że jest ono dozwolone przez Komisję

ART.77

Opłaty i należności pobierane przez przewoźnika w związku z przekraczaniem granic niezależnie od ceny transportu nie powinny przekraczać rozsądnego poziomu, przy uwzględnieniu rzeczywistych kosztów efektywnie poniesionych w związku z przekroczeniem granicy.

ART. 80

Art. ten ogranicza postanowienia do transportu drogowego, kolejowego i wodnego śródlądowego.

W zakresie transportu kolejowego, drogowego i śródlądowego postanowienia TWE nie ustanawiają wyłącznej kompetencji WE, a wię wyłączenia uprawnień państw czł.

Usługi finansowe

Są to usługi szczególnego rodzaju z uwagi na wagę dla gospodarki państw i wspólnoty. W działalności bankowej trudno rozróżnić swobodę przedsiębiorczości od swobody świadczenia usług na rzecz różnych podmiotów. Wprowadzono system jednolitego zezwolenia, w odniesieniu usług bankowych, ubezpieczeniowych i inwestycyjnych. Zdecydowano, że zgoda udzielona przez jedno państwo czł. na tę działalność pozwala przedsiębiorstwu działać w całej wspólnocie.

Dyrektywy wspólnotowe chronią się tak, że:

• ustanawiają jednolite zasady przyznawania zezwoleń- dot. to kapitału założycielskiego, tożsamości udziałowców lub osób posiadających holding kwalifikujący- odpowiednio dużą liczbę akcji czy udziałów w przedsiębiorstwie

• wspólnota przyjęła szereg o nadzorze nad jednostkami, które często mają postać sieci- ustanawiane są reguły nadzoru konsolidowanego, który powoduje łączenie się kapitału w celu oceny ryzyk, oceny prawidłowości działalności rynkowej

• ustanawia się jedno państwo dla weryfikacji, które sprawdza czy np: spełnione są kryteria udzielania jednolitego zezwolenia.

W przypadku działalności bankowej kluczową dyrektywą jest dyrektywa z 2000r. o tworzeniu i prowadzeniu przedsiębiorstw kredytowych. Instytucją kredytową jest przedsiębiorstwo. którego działalność polega na przyjmowaniu wkładów lub innych zwrotnych pieniędzy od społeczeństwa i udzielania kredytów na własny rachunek. Nie biorą tu udziału banki centralne. Nowa dyrektywa z 2000r. wprowadziła, że tą definicją są objęte także przedsiębiorstwa kredytowe działające w sferze elektronicznej (instytucje emisji pieniądza elektronicznego).

W przypadku ubezpieczeń nie ma jednolitej definicji. Wskazuje się, że należą tu przedsiębiorstwa, które świadczą usługi na życie i nie na życie. Muszą one mieć postać spółki akcyjnej i spółki reasekuracyjnej.

Przedsiębiorstwa inwestycyjne- to osoby prawne, które w sposób profesjonalny świadczą usługi dla osób trzecich. Usługi inwestycyjne obejmują:

• przenoszalne papiery wartościowe, np: akcje, udziały

• jednostki uczestnictwa w funduszach powierniczych

• instrumenty rynku pieniężnego, np: obligacje, depozyty bankowe

• future contracts, czyli terminowe transakcje nierzeczywiste

• swapsy, czyli transakcje finansowe związane ze stopami procentowymi

• opcje giełdowe- są związane z nabyciem, pożyczką instrumentów finansowych

Usługi finansowe są charakteryzowane również jako:

• usługi underwritingu- są związane z objęciem akcji lub obligacji. W przypadku gdy oferta publiczna nie przynosi wyczerpania emisji, są to usługi gwarancyjne

• usługi brokerskie- maklerskie- to dokonywanie transakcji nie na własny rachunek

• usługi dealerskie- to dokonywanie transakcji, np: kupno akcji, obligacji na własny rachunek

• usługi managerskie- to zarządzanie portfelami inwestycyjnymi

Są tu różne wymogi kapitałowe (kapitału założycielskiego).

SWOBODNY PRZEPŁYW KAPITŁU I PŁATNOŚCI

Swoboda przepływu kapitału została praktycznie zliberalizowana.

Kluczową rolę w liberalizowaniu przepływu kapitału odegrały dyrektywy kapitałowe z 1960r. i 1962r. Dzieliły one przepływy kapitałowe na 4 grupy (A,B,C,D). Liberalizowanie przepływów zależało od umiejscowienia w danej grupie.

Grupa A - pełna liberalizacji, dotyczyła:

• inwestycje bezpośrednie

• inwestycje w nieruchomości

• kredyty do 5 lat

• kredyty na transakcje handlowe

• kredyty na świadczenie usług

• transfery w wykonywaniu umów ubezpieczeniowych

Grupa B - państwa czł. zobowiązały się do wydania zezwoleń generalnych

• nabywanie i zbywanie przez nierezydentów notowanych na giełdzie krajowych papierów wartościowych

• nabywanie i zbywanie przez rezydentów notowanych na giełdzie zagranicznych papierów wartościowych

Grupa C - państwa czł. zobowiązały się do wydania zezwoleń indywidualnych ( indywidualnych, ile nie zagraża to realizacji polityki gospodarczej danego państwa)

• emisja i sprzedaż papierów wartościowych przez przedsiębiorstwa krajowe na zagranicznych rynkach kapitałowych oraz przez przedsiębiorstwa zagraniczne na rynku krajowym

Grupa D - państwa czł. utrzymały pełną swobodę do końca okresu przejściowego

• mobilne operacje kapitałowe- fizyczny import i ekspoort aktywów finansowych, pożyczki osobiste

Przepływ kapitału- definicja stworzona na podstawie wyroku w sprawie Luisi i Carbone. ETS określił przepływ kapitału jako operacje finansowe związane z lokowaniem lub inwestowaniem funduszy w innych państwach czł. Są to transgraniczne operacje finansowe. Operacje te mają charakter autonomiczny, są dokonywane same dla siebie. ETS: „ płatności bieżące są transferami walorów dewizowych w wykonaniu transakcji podstawowej, podczas gdy przepływ kapitału to operacje finansowe istotowo związane z inwestowaniem określonych funduszy, a nie z zapłatą za usługę lub rzecz.

Przepływ płatności- oznacza transfer obcej waluty, który stanowi świadczenie wzajemne w kontekście zawartej transakcji handlowej. Tak pojęty przepływ płatności jest transakcją dodadkową, akcesoryjną w stosunku do zasadniczej czynności jaką jest transakcja handlowa.

Relacja między przepływem kapitału a przepływem płatności jest tego rodzaju, że uważa się, że przepływ kapitału obok równowagi płatniczej czy płatności bieżących stanowi drugi składnik bilansu zagranicznego państwa. Ustalając bilans zagraniczny ustala się równowagę w płatnościach bieżących oraz przepływ kapitałowy.

Przepływ kapitału jest widoczny w definicji rynku wewnętrznego. Nie ma tam natomiast wyartykułowanej płatności.

Ramowa podstawa do pełnej liberalizacji

W 1988r. przyjęto dyrektywę 88/361, która zapewniła swobodny przepływ kapitału. Wydano ją na podstawie art 67 TEWG. Stała się ona prawem obowiązującym. Termin transpozycji minął 1.07.1990r. Dyrektywa ta była jednym z dokumentów prawnych, który rozpoczynał proces tworzenia unii gospodarczej i pieniężnej. W załączniku pierwszym, dyrektywa ta zawierała niewyczerpujący wykaz 13 kategorii przepływów kapitałowych, m.in:

• operacje związane z inwestycjami bezpośrednimi w związku z przedsiębiorczością i świadczeniem usług finansowych (usługi bankowe, ubezpieczeniowe)

• operacje pieniężne

• operacje związane z inwestycjami w papiery wartościowe

• operacje długo, średnio i krótkoterminowe

• operacje o charakterze samodzielnym lub niesamodzielnym

ETS mimo nowelizacji utrzymał znaczenie tego załącznika.

Gdy zaczęto przygotowywać unię gospodarczo pieniężną w kontekście traktatu z Mastricht ( wszedł w życie 1.01.1994r. i przekształcił EWG w WE) postanowiono zmienić przepisy o przepływie kapitału.W Mastricht przyjęto nowe artykuły dotyczące przepływów kapitałowych i płatniczych. Art. 67-73 TEWG zostały zastąpione postanowieniami nowych artykułów 73b-73g TWE. Traktat Amsterdamski zmienił numerację tych artykułów na 56-60 TWE.

Z chwilą gdy uchylono art. 67 TEWG straciła moc dyrektywa 88/361 i w ten sposób przestało istnieć prawo pochodne dotyczące swobody przepływu kapitału i płatności.

Dzisiaj swobodę tę regulują przepisy traktatowe i precyzujące je orzecznictwo ETS. Prawa pochodnego właściwie nie ma.

Sprawa Trummer&Meyer- dotyczyła możliwości ustanowienia zastawu lub hipoteki w obcej walucie. Z formuły Trummer&Meyer wynika, że chociaż dyrektywa 88/361 została uchylona to jednak niektóre przepisy tej dyrektywy zostały przeniesione do traktatu. Lista, która była załączona do dyrektywy nadal zachowuje swoją wskaźnikową wartość do celów zdefiniowania czy mamy do czynienia z przepływami kapitałowymi czy nie.

ART. 56

Wszelkie ograniczenia w przepływie kapitału między państwami czł. oraz między państwami czł. a krajami trzecimi są zakazane. Dotyczy to również wszelkich płatności. Art. ten zawiera ogólną zasadę. Jest to najbardziej otwarta z wolności rynkowych.

Sprawa Sanz de Lera z 1995r. - dotyczyła przepływu kapitału między państwami czł. a krajami trzecimi.

Sprawa Bordessa- dotyczyła przepływu kapitału między państwami czł.

Dotyczyły one ustawy hiszpańskiej, która wprowadzała środki nadzoru nad transferem waluty krajowej. Transfery przekraczające 1 mln pesos wymagały złożeni deklaracji przez podmioty, które chciały taką kwotę wywieźć. Transfery przekraczające 5 mln pesos wymagały natomiast zgody administracji hiszpańskiej.

Czy państwo mogło wprowadzić takie ograniczenia?

ETS: państwa czł. mają swobodę określania tego, co stanowi interes narodowy, ale nie oznacza to arbitralnej swobody. Stosowanie tych ograniczeń podlega kontroli ETS. Nie ma tu mowy o swobodzie przepływu towarów tylko o swobodnym przepływie kapitału. Według ETS istnieje zasadnicza różnica pomiędzy wymogiem przedstawienia deklaracji a uzyskaniem zgody władz administracyjnych.

Ograniczenia mogą być:

• dyskryminacyjne

• niedyskryminacyjne

• w eksporcie (w wywozie)

• w imporcie (w wozie)

• pochodzące od państwa

• pochodzące od podmiotów prywatnych

Art. 57

Dotyczy wyłącznie przepływów kapitałowych. Określa dwie sfery:

- z jednej strony daje państwom czł. i WE możliwość ograniczania przepływów kapitałowych istniejących na dzień 31.12.1993r. W przypadku ograniczeń, których autorem jest WE, wyrażają się one przede wszystkim w klauzuli wzajemności w przepływach związanych z usługami finansowymi (bankowymi i ubezpieczeniowymi). Chodzi tu o relację z państwami trzecimi. Wprowadza się przepływ, ale jeżeli w państwie trzecim dojdzie do ograniczeń to wspólnota pozwala na ograniczenia wewnątrz wspólnoty w stosunku do przepływów kapitałowych z państw trzecich.

- klauzula standstill- polega na tym, że nie wolno ustanawiać żadnych nowych ograniczeń od 01.01.1994r. ani obostrzać tych ograniczeń, które już istnieją.

Zakres przepływów, których dotyczy art. 57 TWE

• inwestycje bezpośrednie w tym inwestycje w nieruchomości (kupno, pożyczka długoterminowa)

• inwestycje dotyczące przedsiębiorczości i świadczenia usług finansowych

• inwestycje w papiery wartościowe, związane są z ofertami publicznymi, z wejściem na giełdę, czy ze sprzedażą bezpośrednią (np: emisją obligacji)

Ograniczenia, które może przyjąć Rada

• możliwość przyjmowania przez Radę środków dotyczących inwestycji bezpośrednich w przepływie kapitału do lub z państw trzecich

• możliwość wprowadzenia ograniczeń przez Radę, gdy jest to konieczne dla prawidłowego funkcjonowania Unii gospodarczo-walutowej.

• zasada standstill

• -możliwość nakładania sankcji przez Radę głównie w wykonaniu sankcji ONZ. Dotyczy to konkretnych zachowań WE w wykazaniu tych sankcji.

• -można zastosować ograniczenia przejęte przed 31.12.1993r. na podstawie prawa krajowego lub wspólnotowego

Art. 58

Dotyczy zarówno relacji wewnątrz wspólnotowych jak i relacji z państwami trzecimi, przepływów kapitałowych i płatniczych. Pozwala on, jeżeli nie ma dyskryminacji arbitralnej lub ukrytych ograniczeń, stosować dyskryminację.

Ograniczenia, które mogą przyjmować państwa członkowskie

• mają prawo różnicowania podatników ze względu na miejsce zamieszkania lub inwestowania kapitału

• mają prawo do podejmowania wszelkich środków niezbędnych do zapobiegania naruszeniom ustaw krajowych i aktów wykonawczych, zwłaszcza w sferze podatkowej i w dziedzinie nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami finansowymi

• mają prawo do ustanawiania procedur deklarowania przepływu kapitału do celów informacji administracyjnej lub statystycznej

• mają prawo do podejmowania środków uzasadnionych powodami związanymi z porządkiem publicznym lub bezpieczeństwem

ART.59

Dotyczy unii gospodarczej i pieniężnej. Jeżeli przepływ kapitałowy powoduje lub może spowodować poważne trudności w funkcjonowaniu unii gospodarczej i pieniężnej, Rada może na okres maksymalnie 6 m-cy wprowadzić absolutnie konieczne ograniczenia. W praktyce art. ten nie był jeszcze stosowany.

ART.60

Dotyczy przepływów kapitałowych i płatniczych.

Jednostronne ograniczenia państw czł. przeciwko państwom trzecim, ale pod kontrolą Rady.

Państwo czł. może z ważnych przyczyn politycznych i z pilnych powodów podjąć środki jednostronne przeciwko państwu trzeciemu dotyczące przepływu kapitału i płatności. Rada może zadecydować o zmianie lub uchyleniu tych środków. Decyzja Rady jest z reguły tymczasowa. Chodzi głównie o wykonywanie sankcji. Rada wydaje rozporządzenie, gdy Unia z własnej inicjatywy lub w wykonaniu sankcji ONZ stwierdzi, że konieczne jest podjęcie ograniczeń finansowych (np: zamrożenie kont bankowych terrorystów).Musi to dotyczyć konkretnych zachowań WE w wykazaniu tych sankcji. Polegają one na zerwaniu lub ograniczeniu stosunków gospodarczych z jednym lub z większą liczbą państw. Państwa mogą to jedynie uczynić jedynie z ważnych przyczyn politycznych lub w pilnej potrzebie.

---