WYKŁAD I 22.02.2003

OPERACJE BANKOWE - wszystko to, co w prawie bankowym zostało zastrzeżone do wykonywania przez bank. Ustawa Prawo Bankowe z 1997r., która weszła w życie 1 stycznia 1998r. określa czynności zastrzeżone dla banków, gdzie prawo wyróżnia dwie kategorie czynności (operacji) bankowych:

1. obiektywne, wymienione dokładnie w prawie bankowym, które nie mogą być wykonywane przez żaden inny podmiot:

1. przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów

2. prowadzenie innych rachunków bankowych\

3. udzielanie kredytów

4. udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie akredytyw

5. emitowanie bankowych papierów wartościowych

6. przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych

7. wykonanie, rozliczanie i umarzanie pieniądza elektronicznego

8. inne czynności wykonywane przez bank na podstawie innych ustaw

2. subiektywne, które mogą być wykonywane przez różne podmioty (za zezwoleniem lub bez zezwolenia), a jeżeli są wykonywane przez bank to mają one status czynności (operacji) bankowych i muszą być wpisane do statusu banku:

1. udzielanie pożyczek pieniężnych oraz pożyczek i kredytów konsumenckich w rozumieniu przepisów odrębnej ustawy

2. operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty

3. wydawanie kart płatniczych i operacje z użyciem tych kart

4. terminowe operacje finansowe

5. nabywanie i bywanie wierzytelności pieniężnych

6. przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych w udostępnianych skrytkach sejfowych

7. wykonywanie czynności obrotu dewizami

8. udzielanie i potwierdzanie poręczeń

9. wykonywanie zadań związanych z emisją papierów wartościowych na zlecenie

3. poza tym banki mogą:

1. obejmować lub nabywać akcje i prawa z akcji, udziały innej osoby prawnej i jednostki uczestnictwa w Funduszach Inwestycyjnych

2. zaciągać zobowiązania związane z emisją papierów wartościowych

3. dokonywać obrotu papierami wartościowymi

4. dokonywać, na warunkach uzgodnionych z dłużnikiem, zmiany wierzytelności na składniki majątku dłużnika, z tym, że bank jest obowiązany do ich sprzedaży w okresie nie dłuższym niż 3 lata od daty nabycia

5. nabywać i zbywać nieruchomości

6. świadczyć usługi konsultacyjno- doradcze w sprawach finansowych

7. świadczyć inne usługi finansowe

8. wykonywać inne czynności, jeśli przepisy odrębnych ustaw uprawniają je do tego.

Podział operacji bankowych:

1. operacje bierne (pasywne), czyli depozytowa działalność banków - przyjmowanie depozytów w różnych formach (postaciach), które są funduszami obcymi banków, zobowiązaniami zawartymi w pasywach;

2. operacje czynne (aktywne), czyli zagospodarowanie środków - udostępnianie depozytów - w celu uzyskania dochodów, które są należnościami zawartymi w aktywach banku, należą do nich operacje kredytowe ( główna część operacji czynnych), operacje lokacyjne, udzielanie gwarancji i inne;

3. operacje pośredniczące ( rozliczeniowe), przeważają w liczbie całości operacji bankowych; operacje pośredniczące obejmują także obrót papierami wartościowymi i jest to pojęcie szersze niż operacje rozliczeniowe.

Z punktu widzenia ekonomiki ( dochodowości operacji bankowych ) istnieją różne ich podziały.

RACHUNEK BANKOWY - rachunek, jaki prowadzi bank dla swojego klienta na mocy prawa bankowego, umocowany w prawie bankowym. Żaden inny podmiot nie ma uprawnień do jego prowadzenia. Jest wiele rodzajów rachunków bankowych w zależności od przyjętych kryteriów wyodrębniania.

Prawo bankowe wyróżnia rachunki:

• bieżące

• pomocnicze

• lokat terminowych

• oszczędnościowe - wkłady oszczędnościowe.

Sam fakt prowadzenia rachunku bankowego jest tajemnicą bankową, a za jej naruszenie grozi kara więzienia do 5 lat.

Zasady prowadzenia rachunku bankowego - wynikają z ustawy Prawo Bankowe i Kodeksu Cywilnego.

Rodzaje rachunków bankowych:

1. rachunki bieżące (główne) - rachunki bankowe podmiotów gospodarczych, które służą do:

• przeprowadzania rozliczeń

• gromadzenia środków potrzebnych do bieżącej działalności przedsiębiorstwa

• zaciągania kredytów na bieżące cele płatnicze

rachunki te charakteryzują się tym, że występują w nich duże ruchy środków pieniężnych; w ramach prowadzonych rachunków bieżących banki oferują dodatkowe produkty np. kredyty płatnicze, możliwości lokowania środków na dłuższe lub krótsze okresy, elektroniczną bankowość, karty płatnicze typu buisness, faktoring, dyskonto weksli, inkaso samochodowe itp.; banki również maja swoje rachunki bieżące w Departamencie Rachunków Bankowych NBP służące do realizacji zleceń klientów i przeprowadzania własnych operacji;

2. rachunki pomocnicze - rachunki bankowe podmiotów gospodarczych otwierane z dwóch powodów:

• posiadania przez przedsiębiorstwo wyodrębnionych zakładów, filii, oddziałów położonych daleko

• dla gromadzenia środków wyodrębnionych na konkretny cel;

3. rachunek lokat terminowych - wyróżnione ze względu na rodzaj gromadzonych środków pieniężnych, charakteryzują się dużą stabilnością (nadstabilnością)

4. rachunki oszczędnościowe - wyróżnione ze względu na przywileje, najbardziej wyróżniające się spośród wszystkich rodzajów rachunków bankowych:

• dotyczą wyłącznie osób fizycznych

• nie mogą być wykorzystywane do działalności gospodarczej przez posiadaczy

• muszą być nazwane rachunkiem oszczędnościowym

• dowodem zawarcia umowy o otworzenie rachunku oszczędnościowego może być książeczka oszczędnościowa

• zapis na wypadek śmierci do wysokości 20-krotności średniego miesięcznego wynagrodzenia

• wypłata kosztów pogrzebu właściciela depozytu osobie, która przedłoży rachunki

• kwoty zgromadzone na rachunku oszczędnościowym są wolne od zajęcia sądowego do wysokości 3-krotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

PIENIĄDZ ELEKTRONICZNY:

• faktyczny znak pieniężny, ma swoją równowartość w pieniądzu rzeczywistym, jest równy znakom pieniężnym, czyli za 100zł otrzymamy pieniądz elektroniczny wartości 100zł

• może a nawet musi być w każdej chwili zamieniony na pieniądz rzeczywisty przez emitenta

• musi być akceptowany przez inne podmioty aniżeli tylko emitent jako forma zapłaty

pieniądz elektroniczny zwiększa ilość pieniądza w obiegu i dlatego pojawia się w rozważaniach kwestia kontrolowania przez Bank Centralny emitowania i generowania tego pieniądza.

WYKŁAD II 08.03.2003

Zasady prowadzenia rachunku bankowego - wynikają z Ustawy Prawo Bankowe (wyższy) i Kodeksu Cywilnego.

Bank nie jest ograniczony w dysponowaniu posiadanymi środkami. Ma on swobodę w dysponowaniu środkami, ale ma obowiązek zwrócić je na każde żądanie właściciela lub pełnomocnika właściciela rachunku bankowego.

Z K.C. wynikają zasady dotyczące umowy rachunku bankowego, która może być rozwiązana przez bank tylko z bardzo ważnych powodów określanych w umowie rachunku (np. został naruszony regulamin prowadzenia tego rachunku). Właściciel nie może przekroczyć salda rachunku, jeśli nie ma umowy o saldzie debetowym. Ponadto musi informować bank o zmianie danych adresowych.

Występuje dysproporcja uprawnień klientów i banków. Klient jest tu bardziej uprzywilejowany a uprawnienia banków są ograniczone.

Otwarcie rachunku bankowego.

Rachunek bankowy jest otwierany poprzez zawarcie umowy na piśmie. Wg ustawy forma elektroniczna jest tu równa formie pisemnej. Jeżeli umowa nie została zawarta na piśmie, nie oznacza to, że nie została zawarta w ogóle. W sytuacjach spornych umowa na piśmie jest podstawowym dowodem.

Strony umowy rachunku bankowego.

Umowa rachunku bankowego zawiera, wg prawa bankowego określenie stron umowy:

1. Jedna strona umowy: bank (trzeba podać pełną nazwę, numer w rejestrze handlowym, wysokość opłaconego kapitału akcyjnego, skład zarządu, osoby reprezentujące bank przy zawieraniu umowy)

2. Druga strona umowy: klient

1. osoba fizyczna w pełni zdolna do czynności prawnych

2. osoba niepełnoletnia powyżej 13-go roku życia, która może dysponować rachunkiem w ograniczonym zakresie

3. osoba nieletnia, gdzie dysponowanie rachunkiem odbywa się przez pośrednika ustawowego, opiekuna

4. osoby prawne:

- przedsiębiorstwa państwowe reprezentowane przez dwie osoby (dyrektora i głównego księgowego) wskazane w rejestrze przedsiębiorstw państwowych, odpowiedniego ministra lub wojewody

- spółki praw handlowego, gdzie w rejestrze sądu gospodarczego są wskazane osoby reprezentantów, a to czy reprezentacja jest jednoosobowa czy wieloosobowa wynika z umowy spółki lub statutu

• spółki cywilne, jawne

• spółdzielnie na podstawie rejestru spółdzielni

• stowarzyszenia na podstawie rejestru stowarzyszeń

• fundacje na podstawie rejestru fundacji

• związki zawodowe

• jednostki samorządu terytorialnego

• partie polityczne

• jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, o ile posiadają

zdolność prawną.

Elementy umowy rachunku bankowego:

1. strony umowy rachunku bankowego

2. rodzaj rachunku bankowego

3. waluta rachunku bankowego

4. czas, na jaki została zawarta umowa rachunku bankowego (określony lub nieokreślony), jeżeli minął czas określony to bank nadal prowadzi rachunek, może go umorzyć, jeżeli w ciągu 10 lat nie ma na nim dokonywanych innych operacji poza dopisywaniem odsetek (dotyczy małych kwot)

5. rodzaj oprocentowania środków pieniężnych gromadzonych na rachunku bankowym

1. oprocentowanie stałe

2. oprocentowanie zmienne, gdzie muszą być określone precyzyjnie warunki umowy, określone okoliczności zmiany np. zmiany wskaźnika inflacji, czy ceny pieniądza na rynku międzybankowym

6. wysokość oprocentowania środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym

7. sposób dysponowania środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku bankowym (kto składa dyspozycje i terminy w jakich będą realizowane)

8. warunki wprowadzenia zmian do umowy rachunku bankowego

9. okoliczności i warunki wypowiedzenia umowy

10. wysokość prowizji i opłat.

Rachunki bankowe wspólne - rachunki prowadzone na rzecz więcej niż jednej osoby fizycznej (najczęściej małżonków):

• forma rozłączna - każdy z posiadaczy danego rachunku ma pełne prawo do dysponowania tym rachunkiem

• forma łączna - dysponowanie środkami zgromadzonymi na takim rachunku wymaga wspólnego, zgodnego działania współposiadaczy.

WYKŁAD III

RODZAJE PEŁNOMOCNICTW:

1. Pełnomocnictwo o charakterze ogólnym /pełnym/ - pełnomocnik ma takie samo prawo jak i właściciel rachunku i pełnomocnictwo to wygasa z chwilą śmierci właściciela oraz nie zabezpiecza interesów pełnomocnika

2. Pełnomocnictwo rodzajowe o charakterze szczególnym /ograniczonym/ - ograniczone do określonej grupy czynności, rodzaju dyspozycji albo do kwoty

ELEMENTY NUMERU RACHUNKU BANKOWEGO

1. numer banku, placówki bankowej (numer rozliczeniowy banku) - osiem cyfr podzielonych przez BC

2. numer klienta w danym banku (6 cyfr)

3. numer rodzaju rachunku

Nowe numery rachunku bankowego zawierają 26 cyfr:

- pierwsze dwie cyfry to cyfry kontrolne - zapobiegają powstawaniu błędu we wpisywaniu numeru rachunku

- następne osiem cyfr - numer rozliczeniowy banku

- pozostałe - numer klienta, numer rachunku, numer waluty

OPROCENTOWANIE RACHUNKU BANKOWEGO

1. oprocentowanie stałe

2. oprocentowanie zmienne

Wpłaty na rachunek depozytowy są oprocentowane od dnia następnego po dniu wpłaty do dnia dokonania wpłaty, na rachunkach kredytowych odpowiednio: od dnia wypłaty do dnia poprzedzającego dzień spłaty. Stopa oprocentowania x ilość dni = należne odsetki za dany okres

Rodzaje stóp procentowych

• stopa procentowa nominalna - stopa procentowa wyrażona w procentach od danej kwoty podawana zawsze w stosunku rocznym

• stopa procentowa efektywna - powiększenie kwoty kapitału o dopisanie co pewien czas odsetek.

• Stopa procentowa dla depozytów jest tym wyższa, im częstsza jest kapitalizacja odsetek

Stopa procentowa efektywna dla kredytów jest tym wyższa, im większa jest częstość spłat kredytowych

• stopa procentowa realna - stopa procentowa efektywna pomniejszona o inflację

• stopa dyskontowa - odsetki potrącone z kwoty kredytu z góry

Prowizje i opłaty

1. opłata za prowadzenie rachunku bankowego

2. opłaty i prowizje za przeprowadzenie operacji bankowych

Prowizje za dodatkową obsługę rachunku bankowego

Prowizje związane z rachunkiem kredytowym

1. kredytowa za rozpatrzenie wniosku kredytowego i administrowanie kredytu

2. wstępna za rozpatrzenie wniosku kredytowego

3. za inspekcję na miejscu

4. za gotowość - opłata za niewykorzystaną kwotę kredytu

5. za przedterminową spłatę kredytu

6. za przewalutowanie

7. za nowe rozterminowanie

DYSPOZYCJA - obsługa rachunku bankowego

Odmiejscowienie rachunku bankowego

CZEK - papier wartościowy, który stanowi pisemne polecenie zapłaty o cechach ściśle opisanych przez prawo czekowe skierowane do trasat, stwarza bezwarunkowe zobowiązanie wystawcy czeku do spłaty sumy czeku na wypadek gdyby za okazaniem czeku trasat nie zapłacił.

Elementy składowe czeku

Zgodnie z polskim ustawodawstwem (ust z dnia 28.04.1936) czek powinien zawierać następujące elementy:

1. nazwę „czek” w treści dokumentu

2. bezwarunkowe polecenie zapłaty określonej sumy pieniężnej

3. nazwisko (nazwę) trasata, który ma zapłacić

4. miejsce płatności

5. data i miejsce wystawienia

6. podpis wystawcy

7. numer rachunku bankowego wystawcy czeku

Uczestnicy operacji rozliczenia za pomocą czeku





Nazwę „czek” - należy podać w języku, w jakim dokument wystawiono. Jest to niezbędny warunek do ważności czeku.

Kwota czeku - jest to kwota jaka ma być wypłacona, podaje się ją w ujęciu liczbowym i słownie. Jeżeli te kwoty różnią się kwotą wpisaną słownie, ale często bank zastrzega sobie w umowie z klientem odmowę realizacji czeków, w których kwoty nie są jednakowe. W takim przypadku posiadacz czeku powinien go zwrócić wystawcy w celu zmiany na czek nie wykazujący różnic.

AKCEPT - oświadczenie trasata o przyjęciu do wykonania polecenia zapłaty określonej sumy remitentowi.

AWAL - poręczenie, żyro, gwarantują zapłatę należności wekslowej lub czekowej.

WYSTAWCA - osoba wystawiająca czek, która płaci (przyrzeka zapłatę)

TRASANT - osoba, która płaci za wystawcę (bank)

REMITENT - (wierzyciel) osoba na rzecz której ma być dokonana zapłata

INDOS - (żyro) przekazanie praw wynikających z weksla lub czeku na inną osobę (dokonane w formie przez prawo przewidziane)- sprzedaż czeku.

INDOSANT - osoba, która poprzez indos odstępuje weksel, czek innej osobie ( pierwszym indosantem jest remitent)

INDOSARIUSZ - osoba, na którą przenoszone są prawa czeku (indosant)

AKCEPTANT - osoba, zobowiązuje się do zapłaty przez przyjęcie akceptu

PORĘCZYCIEL - (awalista) osoba, która poręcza zapłatę całości lub części sumy na inną osobę zobowiązaną umową wekslową lub czekową

Partnerzy obrotu czekowego

• wystawca

• remitent

• trasat

• indosariusz

• indosant

Rodzaje czeków:

1. sposób określenia remitenta

• imienne

• na okaziciela

2. miejsce wystawienia i płatności

• miejscowe

• zamiejscowe

• krajowe

• zagraniczne

Ze względu na różne formy obrotu czeku:

1. kasowy (zwykły)

• upoważnia do podjęcia gotówki po sprawdzeniu pokrycia na koncie wystawcy

• może być przekształcony na rozrachunkowy

• rozrachunkowy

• nie można zainkasować gotówki

• należność jest zapisana na dobro konta posiadacza czeku

3. potwierdzony

• zawiera potwierdzenia trasata o pokryciu na koncie wystawcy

• można zainkasować w innym banku bez sprawdzenia konta wystawcy lub przekształcić w rozrachunkowy

• bankierski

• wystawcą jest bank, który poleca innemu bankowi wypłatę posiadaczowi czeku

• trasat dokonuje wypłaty w ciężar konta wystawcy po sprawdzeniu podpisów

5. zakreślony

• zapłata występuje tylko na rzecz innego banku lub osoby wskazanej przez klienta w umowie z bankiem

• zapewnia wysokie bezpieczeństwo obrotu

• podróżniczy (turystyczny)

• surogat gotówki

• zabezpiecza posiadacza w razie utraty czeku przed stratami

• skup prowadzony przez liczne placówki w różnych krajach

1. euroczeki

• jednolity wzór czeków

• po realizacji wymagana karta gwarancyjna

• realizowane w walucie narodowej w pełnej wysokości

7. skarbowy (roucher)

• trasatem jest organ administracji państwowej (lub instytucje opieki społecznej)

• przeznaczone dla osób korzystających ze świadczeń ubezpieczenia społecznego

• postdatowane

• data wystawienia późniejsza niż data realizacji

WYKŁAD IV 05.04.2003

Weksel - papier wartościowy o określonej przez prawo wekslowe formie (Ustawa z dnia 28 kwietnia 1936r. Dz. U. Nr 37, poz. 282), w którym wystawca (bądź wskazana przez niego osoba) zobowiązuje się do bezwarunkowego zapłacenia określonej sumy pieniężnej (sumy wekslowej) w oznaczonym terminie na rzecz remitenta (osoby na rzecz lub zlecenie, której ma zostać zrealizowana płatność).

Funkcje weksla w obrocie gospodarczo - finansowym:

1. funkcja płatnicza - jako środek płatniczy może zastępować pieniądz, zwłaszcza w transakcjach kupna - sprzedaży

2. funkcja kredytowa - może być opatrzony klauzulą odsetkową

3. funkcja obiegowa - może być przekazywany z rąk do rąk poprzez indos

4. funkcja gwarancyjna - może stanowić zabezpieczenie kredytu, pożyczki lub operacji gospodarczych

5. funkcja refinansowa - kwotę weksla - odsetki dyskontowe można otrzymać przed terminem płatności

Rodzaje weksli:

1. weksel własny - (inaczej suchy, prosty, solo) zawierający bezwarunkowe przyrzeczenie wystawcy zapłacenia określonej sumy pieniędzy we wskazanym miejscu i czasie

2. weksel trasowany - (inaczej ciągniony lub trata) zawierający skierowane do oznaczonej osoby bezwarunkowe polecenie zapłacenia określonej sumy pieniędzy w oznaczonym czasie i miejscu

Uczestnicy stosunku wekslowego:

1. wystawca - osoba fizyczna lub prawna posiadająca zdolność wekslową; wystawców weksli może być kilku

2. płatnik - osoba fizyczna lub prawna zobowiązana do zapłaty

3. remitent - osoba fizyczna lub prawna, na której zlecenie lub na której rzecz weksel ma być płatny; kilku remitentów może działać wspólnie lub oddzielnie

4. akceptant - osoba oznaczona przez wystawcę jako płatnik, która weksel akceptowała; staje się przez to głównym dłużnikiem wekslowym

5. indosant - osoba przekazująca prawa z weksla innej osobie w drodze indosu; pierwszym indosantem jest zawsze remitent

6. indosariusz - osoba, która nabyła weksel w drodze indosu

7. poręczyciel - osoba, która awalizuje (poręcza) weksel

8. domicyliat - osoba fizyczna lub prawna, w której mieszkaniu lub siedzibie weksel ma być płatny np. bank płatnika

9. domicyl - miejsce, w którym ma nastąpić płatność

10. wyręczyciel - osoba, która płaci weksel w potrzebie

11. regredient - osoba, która weksel wykupiła i dochodzi należności od poprzedników w drodze protestu

Do niezbędnych elementów weksla własnego należą:

• nazwa „weksel” w samym tekście dokumentu (umowy wekslowej) w języku w jakim go wystawiono

• miejsce wystawienia weksla

• data wystawienia weksla

• suma wekslowa oznaczona cyfrowo

• oznaczenie terminu płatności

• bezwarunkowe przyrzeczenie zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej

• oznaczenie rodzaju weksla

• oznaczenie osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana (remitenta)

• suma wekslowa słownie

• domicyliat

• miejsce płatności weksla

• podpis wystawcy weksla

Nie będzie uważany za weksel własny dokument, któremu brak jednej z cech wskazanych powyżej, za wyjątkiem poniższych przypadków:

• weksel własny bez oznaczenia terminu płatności uważa się płatny za okazaniem

• w braku osobnego oznaczenia miejsca wystawienia weksla uważa się za miejsce płatności

• weksel, w którym nie oznaczono miejsca wystawienia uważa się za wystawiony w miejscu podanym obok nazwiska wystawcy

Protest weksla jest to urzędowe stwierdzenie faktu nie zaakceptowania weksla lub niezapłacenia sumy wekslowej we właściwym terminie. Protest sporządzony jest przez notariusza na wekslu lub na przedłużniku weksla, na trwałe połączonym z wekslem. Stanowi on niezbity dowód w procesie wekslowym i utrzymuje odpowiedzialność wszystkich dłużników wekslowych.

Dodatkowym sposobem zabezpieczenia płatności samego weksla jest poręczenie wekslowe - poręczyciel jest zobowiązany do zapłaty sumy wekslowej - nawet wtedy gdy wystawca nie był do tego, z różnych przyczyn, zobowiązany np. był niepełnoletni i podpisał weksel bez zgody opiekuna.

Poręczenie wekslowe - AWAL - odbywa się poprzez podpis na przedniej stronie weksla, o ile nie jest to podpis wystawcy weksla lub trasata, na tylnej stronie weksla lub na jego przedłużniku słowami „poręczam” , „gwarantuję”, „awal” i podpis; poręczenie powinno wskazywać za kogo je dano; w razie braku takiej wskazówki uważa się, że poręczenia udzielono za wystawkę; poręczyciel odpowiada tak jak ten za kogo poręczył.

Sposobem zabezpieczenia płatności jest wystawienie weksla własnego lub weksla in blanco.

Weksel in blanco - to „weksel niezupełny w chwili wystawienia” (art. 120) a więc taki, który zaopatrzony został w podpis wystawcy lub akceptanta i poręczycieli, lecz nie został wypełniony całkowicie lub nie posiada niektórych cech jakich prawo wekslowe wymaga dla ważności weksla.

Zobowiązanie z weksla in blanco wiąże się z dodatkową umowa między wystawcą weksla a remitentem. Umowa ta zwana też porozumieniem lub deklaracją wekslową wskazuje w jaki sposób weksel in blanco powinien być uzupełniony w brakujące elementy w momencie emisji weksla; z chwila uzupełnienia staje się on wekslem „zwyczajnym”.

Termin ważności weksla jest to termin, w którym wg brzmienia weksla ma nastąpić zapłata sumy wekslowej. Oznaczenie terminu płatności w samym wekslu nie jest wymogiem koniecznym dla ważności weksla, albowiem istnieje domniemanie, że weksel bez oznaczonego terminu płatności uważa się jako płatny za okazaniem; domniemanie to uzupełnia brak podania terminu płatności w samym wekslu.

Terminy płatności weksla muszą odpowiadać art. 33 pr weksel, w myśl którego weksel może być płatny:

• za okazaniem (a vista)

• w pewien czas za okazaniem (wizowanie weksla)

• w pewien czas po dacie

• w oznaczonym dniu

Termin płatności musi być jeden dla całej sumy wekslowej, nieważne są bowiem weksle, w których suma wekslowa jest płatna ratami. Nieważny jest także weksel, który zawiera dwie daty płatności całej sumy wekslowej. Nieważny jest weksel płatny w nieokreślonej przyszłości lub w razie śmierci, albo zastrzegający płatność w razie nadejścia zdarzenia, którego nadejście jest wprawdzie pewne, lecz czas jego nadejścia nie jest pewny.

Zmiana terminu płatności weksla może nastąpić poprzez wymianę weksla lub poprzez skreślenie na wekslu pierwotnej daty płatności i wpisanie nad nią nowo ustalonej daty. Należy jednak uzyskać ponowne podpisanie weksla poprzez osoby zobowiązane. Zmiana ustalenia terminu płatności może się odbyć poprzez zaakceptowanie weksla z nowym terminem płatności. Jeżeli jest to wskazane należy uzyskać ponowne podpisanie weksla przez osoby zobowiązane wekslowo.

Klauzule wekslowe podzielić można na trzy rodzaje:

1. uznane przez prawo wekslowe

2. obojętne - uważane za nie napisane

3. unieważniające weksel

Klauzule uznawane przez prawo wekslowe:

• klauzula odsetkowa - jest skuteczna gdy umieszczono ją na wekslu płatnym za okazaniem lub w pewien czas po okazaniu, stopa procentowa jest określona na wekslu, wpisu tego dokonał wystawca weksla

• klauzula zakazująca indosowania

• klauzula nakazująca przedstawienie weksla do przyjęcia

• klauzula zabraniająca przedstawienia weksla do przyjęcia

• klauzula zwalniająca do protestu

Klauzule obojętne:

• klauzula odsetkowa na wekslu płatnym w oznaczonym dniu lub w pewien czas po dacie

• warunki, od których uzależniono indos

• klauzula odsetkowa na wekslu płatnym za okazaniem bez podania stopy procentowej

Klauzule unieważniające weksel:

• klauzula naruszająca bezwarunkowy charakter przyrzeczenia lub polecenia zapłaty

• klauzula ustalająca inny, poza czterema ustawowymi, termin płatności

• klauzula ustalająca kilka terminów płatności

PODOBIEŃSTWA

WEKSEL TRASOWANY	CZEK
1. Jest zobowiązaniem abstrakcyjnym	Jest zobowiązaniem abstrakcyjnym
2. Zawiera nazwę „weksel” w samym tekście dokumentu	Zawiera nazwę „czek” w samym tekście dokumentu
3. Jest bezwarunkowym poleceniem zapłaty	Jest bezwarunkowym poleceniem zapłaty
4. Angażuje trzy podmioty: trasanta, remitenta, trasata	Angażuje trzy podmioty: trasanta, remitenta, trasata
5. Może być wystawiony na własne zlecenie wystawcy	Może być wystawiony na własne zlecenie wystawcy
6. Trasatem może być sam wystawca	Trasatem może być sam wystawca, z wyjątkiem czeku na okaziciela
7. Może być przenoszony przez indos	Może być przenoszony przez indos
8. Może zawierać polecenie zapłaty wyłącznie określonej sumy pieniężnej	Może zawierać polecenie zapłaty wyłącznie określonej sumy pieniężnej
9. Dłużnicy wekslowi odpowiadają wobec posiadacza weksla solidarnie	Dłużnicy czekowi odpowiadają wobec posiadacza czeku solidarnie
10. Odpowiedzialność każdej z osób podpisanych na wekslu nie zależy od ważności zobowiązania innych podpisanych na nim osób	Odpowiedzialność każdej z osób podpisanych na czeku nie zależy od ważności zobowiązania podpisanych na nim osób
11. Dochodzenie roszczeń z weksla odbywa się poprzez tzw. Poszukiwanie zwrotne	Dochodzenie roszczeń z czeku odbywa się poprzez tzw. Poszukiwanie zwrotne
12. Istnieje możliwość wniesienia pozwu w trybie uproszczonym postępowania nakazowego	Istnieje możliwość wniesienia pozwu w trybie uproszczonym postępowania nakazowego

WYKŁAD V 26.04.2003

RÓŻNICE

WEKSEL TRASOWANY	CZEK
Jest narzędziem kredytu	Jest narzędziem płatniczym
Trasatem na wekslu może być każda osoba fizyczna i prawna posiadająca zdolność wekslową	Trasatem na wekslu może być wyłącznie bank
Jako środek kredytu może mieć pokrycie po jego wystawieniu	Jako środek płatniczy musi mieć pokrycie przy wystawieniu
Jest przedstawiany trasatowi do przyjęcia	Nie podlega przyjęciu przez trasata
Musi być wystawiony na określoną osobę; nie może być wystawiany na okaziciela	Może być wystawiony na określoną osobę lub okaziciela
Może być płatny za okazaniem, w pewien czas po okazaniu, w pewien czas po dacie i w oznaczonym dniu	Jest płatny tylko za okazaniem
Nie może być nigdy odwołany	Może być w pewnych okolicznościach odwołany
Nie przewiduje możliwości jego zakreślenia lub dokonania na nim wzmianki „ do rachunku”	Może przyjąć formę czeku trasowanego lub do rozrachunku
Odmowa zapłaty weksla jest stwierdzana protestem sporządzanym przez biura monetarne lub urzędy patentowe	Odmowa zapłaty czeku może być stwierdzana protestem sporządzonym przez biura monetarne lub trasata
W razie niezapłacenia weksla wystawca odpowiada wobec posiadacza weksla cywilnie	W razie niezapłacenia czeku wystawca odpowiada wobec posiadacza czeku cywilnie i karnie
Posiadacz weksla nie ma obowiązku przyjmowania zapłaty przed terminem płatności; trasat, który płaci przed terminem płatności czyni to na własne niebezpieczeństwo	Może być przedstawiony do zapłaty przed terminem wystawienia; czek taki jest płatny wówczas w dniu przedstawienia
Domicyliatem na wekslu może być każda osoba trzecia albo nawet już wskazana na wekslu	Domicyliatem na czeku może być tylko bank
W wekslach płatnych za okazaniem i w pewien czas po okazaniu można zastrzec oprocentowanie sumy wekslowej	Zastrzeżenie oprocentowania umieszczone na czeku uznaje się za nie napisane
Indos na trasata jest dopuszczalny bez ograniczeń; trasat może indosować weksel dalej	Indos na trasata uznawany jest za potwierdzeniem zapłaty; nie jest dopuszczalne indosowanie czeku na trasata
Można przyjąć weksel w zastaw na mocy indosu zastawniczego	Nie można przyjąć czeku w zastaw na mocy indosu zastawniczego
Dopuszczalne jest sporządzenie odpisów z weksla	Niedopuszczalne jest sporządzanie odpisów z czeku
Dopuszczalne jest wystawianie wtórodpisów weksli	Wtórodpisy czeków imiennych mogą być wystawiane, jeżeli czek nie jest wystawiony w obcym kraju i płatny w drugim kraju

Rodzaje kart płatniczych

1. Podział kart ze względu na istnienie funkcji płatniczej

Karty płatnicze mogą być kartami z funkcją płatniczą i kartami bez takiej funkcji. Większość kart płatniczych stanowią oczywiście te pierwsze. Wszystkie karty kredytowe, debetowe oraz karty typu charge są kartami z funkcją płatniczą. Wśród kart bankowych kartami nie płatniczymi są wszystkie karty służące do identyfikacji klienta oraz karty gwarancyjne wystawiane do czeków. Odmianą karty nie płatniczej są też popularne kiedyś karty bankomatowe, służące tylko do wypłaty gotówki w bankomacie. Karta kredytowa jest odmianą karty płatniczej.

2. Podział kart ze względu na ich zasięg działania

Ze względu na zasięg działania wyróżniamy karty krajowe i karty międzynarodowe.

Karty o zasięgu krajowym ważne są wyłącznie na terenie kraju, w którym karta została wydana (oznacza to klauzula). Obecnie banki w Polsce rezygnują z wydawania kart krajowych i oferują klientom karty międzynarodowe.

Karty międzynarodowe (international cards) ważne są na całym świecie bez żadnych ograniczeń, zwykle wydawane są we współpracy z którąś ze światowych organizacji kart płatniczych ( w Polsce VISA, Eurocard/ Mastercard, American Express. Rozróżniamy karty indywidualne (do rachunków osób fizycznych) i biznesowe (obsługa firm).

3. Podział ze względu na funkcję i sposób działania

Wśród kart bankowych ze względu na sposób funkcjonowania karty można wyróżnić trzy podstawowe typy kart: debetowe, kredytowe i obciążeniowe.

Karty debetowe zwane także kartami typu pay-now wymagają pokrycia w saldzie rachunku bankowego ich posiadaczy. Coraz częściej przyznawane są każdemu posiadaczowi rachunku bankowego, pełniąc funkcję karty podstawowej.

Karty kredytowe zwane także kartami pay-later informują, że ich posiadaczom udzielono kredytu bankowego. Posiadacz karty korzysta z kredytu do ustalonego w umowie limitu przy dokonywaniu zakupów towarów i usług, nie musi mieć natomiast pokrycia w saldzie rachunku bankowego. Kredyt taki można spłacić jednorazowo (jeśli taka spłata nastąpi szybko i użytkownik karty zmieści się w tzw. grace period, nie zapłaci od takiego kredytu odsetek) lub w ratach (bank określa zwykle kwotowo lub procentowo minimalną wysokość raty). Zwykle określenie „karta płatnicza” utożsamiane jest z pojęciem „karty kredytowej” . Nie jest to jednak zawsze słuszne. Każda karta kredytowa jest kartą płatniczą, ale nie każda karta płatnicza - kredytową.

Karty obciążeniowe, zwane także kartami typu charge lub kartami z odroczonym terminem płatności pozwalają na korzystanie z krótkoterminowego (najczęściej do 30 dni) nie oprocentowanego kredytu, ponieważ bank obciąża wszystkimi transakcjami rachunek bankowy posiadacza karty tylko raz w miesiącu. Dokonując transakcji możemy przekroczyć stan naszego konta. Jeśli wyrównamy saldo przed dniem obciążenia bank nie obciąży rachunku odsetkami.

Ponadto wyróżnić można jeszcze m.in. karty bankomatowe (ang. cash cards lub ATM cards), karty gwarancyjne (karty wydawane razem z czekami gwarancyjnymi, uwiarygodniają one transakcje dokonywane przez ich posiadacza), karty opłacone z góry (zwane także kartami typu pre-paid, posiadacz takiej karty kupuje ją ponosząc jednorazowy wydatek i wykorzystuje w przyszłości do zakupu określonych towarów i usług), karty identyfikacyjne (wykorzystywane w systemach rejestracji czasu pracy oraz kontroli dostępu do pomieszczeń), karty stałego klienta, karty rabatowe, promocyjne lub klubowe.

4. Podział kart ze względu na status społeczny i materialny klienta banku

Jednym z podziałów kart bankowych może być także ich zróżnicowanie w zależności od materialnego i społecznego statusu klienta banku. W tym przypadku wyróżnia się karty masowe i uprzywilejowane.

Karty masowe dostępne są zwykle dla każdego posiadacza rachunku bankowego, najczęściej debetowe, obciążeniowe i kredytowe ograniczone.

Karty prestiżowe nazywane często kartami złotymi lub platynowymi to karty przeznaczone dla klientów o specjalnym statusie społecznym i bardzo wysokich dochodach. Karty takie posiadają wyższe limity wydatków (albo są takich limitów pozbawione) a banki oferują ich posiadaczom pakiety usług dodatkowych, żądając zwykle wysokiej opłaty rocznej za użytkowanie takiej karty.

5. Podział kart ze względu na emitenta karty.

Ponieważ emitentami kart są różne instytucje, zarówno finansowe jak i nie finansowe rozróżnia się także podział kart ze względu na organizację emitującą karty. Wyróżnia się tutaj karty bankowe, nie bankowe i konsumenckie.

Karty bankowe to karty wydawane przez banki lub organizacje bankowe tj. VISA International i Eurocard/Master Card.

Karty nie bankowe nazywane także kartami typu Travel & Entertainment (T&E) są wydawane przez międzynarodowe organizacje o charakterze klubowym. Sławnymi organizacjami są American Express oraz Diners lub International. Z kartami (T&E) zwykle wiąże się pakiet usług dodatkowych, zniżki przy rezerwacji hotelu, wykupie biletów lotniczych i wynajmie samochodu oraz uczestnictwo w programach.

Karta zawiera:

• Termin ważności karty np.04.03 (miesiąc i rok) traci ważność w ostatnim dniu miesiąca

• Nazwisko i imię posiadacza karty, czasami też zdjęcie

• Na rewersie podpis właściciela karty

• W przypadku karty typu biznes - nazwę firmy

• Hologram

• Logo systemu, który wydał kartę

• Ograniczenie ważności (krajowe, międzynarodowe)

WYKŁAD V 26.04.2003

RÓŻNICE

WEKSEL TRASOWANY	CZEK
Jest narzędziem kredytu	Jest narzędziem płatniczym
Trasatem na wekslu może być każda osoba fizyczna i prawna posiadająca zdolność wekslową	Trasatem na wekslu może być wyłącznie bank
Jako środek kredytu może mieć pokrycie po jego wystawieniu	Jako środek płatniczy musi mieć pokrycie przy wystawieniu
Jest przedstawiany trasatowi do przyjęcia	Nie podlega przyjęciu przez trasata
Musi być wystawiony na określoną osobę; nie może być wystawiany na okaziciela	Może być wystawiony na określoną osobę lub okaziciela
Może być płatny za okazaniem, w pewien czas po okazaniu, w pewien czas po dacie i w oznaczonym dniu	Jest płatny tylko za okazaniem
Nie może być nigdy odwołany	Może być w pewnych okolicznościach odwołany
Nie przewiduje możliwości jego zakreślenia lub dokonania na nim wzmianki „ do rachunku”	Może przyjąć formę czeku trasowanego lub do rozrachunku
Odmowa zapłaty weksla jest stwierdzana protestem sporządzanym przez biura monetarne lub urzędy patentowe	Odmowa zapłaty czeku może być stwierdzana protestem sporządzonym przez biura monetarne lub trasata
W razie niezapłacenia weksla wystawca odpowiada wobec posiadacza weksla cywilnie	W razie niezapłacenia czeku wystawca odpowiada wobec posiadacza czeku cywilnie i karnie
Posiadacz weksla nie ma obowiązku przyjmowania zapłaty przed terminem płatności; trasat, który płaci przed terminem płatności czyni to na własne niebezpieczeństwo	Może być przedstawiony do zapłaty przed terminem wystawienia; czek taki jest płatny wówczas w dniu przedstawienia
Domicyliatem na wekslu może być każda osoba trzecia albo nawet już wskazana na wekslu	Domicyliatem na czeku może być tylko bank
W wekslach płatnych za okazaniem i w pewien czas po okazaniu można zastrzec oprocentowanie sumy wekslowej	Zastrzeżenie oprocentowania umieszczone na czeku uznaje się za nie napisane
Indos na trasata jest dopuszczalny bez ograniczeń; trasat może indosować weksel dalej	Indos na trasata uznawany jest za potwierdzeniem zapłaty; nie jest dopuszczalne indosowanie czeku na trasata
Można przyjąć weksel w zastaw na mocy indosu zastawniczego	Nie można przyjąć czeku w zastaw na mocy indosu zastawniczego
Dopuszczalne jest sporządzenie odpisów z weksla	Niedopuszczalne jest sporządzanie odpisów z czeku
Dopuszczalne jest wystawianie wtórodpisów weksli	Wtórodpisy czeków imiennych mogą być wystawiane, jeżeli czek nie jest wystawiony w obcym kraju i płatny w drugim kraju

Rodzaje kart płatniczych

1. Podział kart ze względu na istnienie funkcji płatniczej

Karty płatnicze mogą być kartami z funkcją płatniczą i kartami bez takiej funkcji. Większość kart płatniczych stanowią oczywiście te pierwsze. Wszystkie karty kredytowe, debetowe oraz karty typu charge są kartami z funkcją płatniczą. Wśród kart bankowych kartami nie płatniczymi są wszystkie karty służące do identyfikacji klienta oraz karty gwarancyjne wystawiane do czeków. Odmianą karty nie płatniczej są też popularne kiedyś karty bankomatowe, służące tylko do wypłaty gotówki w bankomacie. Karta kredytowa jest odmianą karty płatniczej.

2. Podział kart ze względu na ich zasięg działania

Ze względu na zasięg działania wyróżniamy karty krajowe i karty międzynarodowe.

Karty o zasięgu krajowym ważne są wyłącznie na terenie kraju, w którym karta została wydana (oznacza to klauzula). Obecnie banki w Polsce rezygnują z wydawania kart krajowych i oferują klientom karty międzynarodowe.

Karty międzynarodowe (international cards) ważne są na całym świecie bez żadnych ograniczeń, zwykle wydawane są we współpracy z którąś ze światowych organizacji kart płatniczych ( w Polsce VISA, Eurocard/ Mastercard, American Express. Rozróżniamy karty indywidualne (do rachunków osób fizycznych) i biznesowe (obsługa firm).

3. Podział ze względu na funkcję i sposób działania

Wśród kart bankowych ze względu na sposób funkcjonowania karty można wyróżnić trzy podstawowe typy kart: debetowe, kredytowe i obciążeniowe.

Karty debetowe zwane także kartami typu pay-now wymagają pokrycia w saldzie rachunku bankowego ich posiadaczy. Coraz częściej przyznawane są każdemu posiadaczowi rachunku bankowego, pełniąc funkcję karty podstawowej.

Karty kredytowe zwane także kartami pay-later informują, że ich posiadaczom udzielono kredytu bankowego. Posiadacz karty korzysta z kredytu do ustalonego w umowie limitu przy dokonywaniu zakupów towarów i usług, nie musi mieć natomiast pokrycia w saldzie rachunku bankowego. Kredyt taki można spłacić jednorazowo (jeśli taka spłata nastąpi szybko i użytkownik karty zmieści się w tzw. grace period, nie zapłaci od takiego kredytu odsetek) lub w ratach (bank określa zwykle kwotowo lub procentowo minimalną wysokość raty). Zwykle określenie „karta płatnicza” utożsamiane jest z pojęciem „karty kredytowej” . Nie jest to jednak zawsze słuszne. Każda karta kredytowa jest kartą płatniczą, ale nie każda karta płatnicza - kredytową.

Karty obciążeniowe, zwane także kartami typu charge lub kartami z odroczonym terminem płatności pozwalają na korzystanie z krótkoterminowego (najczęściej do 30 dni) nie oprocentowanego kredytu, ponieważ bank obciąża wszystkimi transakcjami rachunek bankowy posiadacza karty tylko raz w miesiącu. Dokonując transakcji możemy przekroczyć stan naszego konta. Jeśli wyrównamy saldo przed dniem obciążenia bank nie obciąży rachunku odsetkami.

Ponadto wyróżnić można jeszcze m.in. karty bankomatowe (ang. cash cards lub ATM cards), karty gwarancyjne (karty wydawane razem z czekami gwarancyjnymi, uwiarygodniają one transakcje dokonywane przez ich posiadacza), karty opłacone z góry (zwane także kartami typu pre-paid, posiadacz takiej karty kupuje ją ponosząc jednorazowy wydatek i wykorzystuje w przyszłości do zakupu określonych towarów i usług), karty identyfikacyjne (wykorzystywane w systemach rejestracji czasu pracy oraz kontroli dostępu do pomieszczeń), karty stałego klienta, karty rabatowe, promocyjne lub klubowe.

4. Podział kart ze względu na status społeczny i materialny klienta banku

Jednym z podziałów kart bankowych może być także ich zróżnicowanie w zależności od materialnego i społecznego statusu klienta banku. W tym przypadku wyróżnia się karty masowe i uprzywilejowane.

Karty masowe dostępne są zwykle dla każdego posiadacza rachunku bankowego, najczęściej debetowe, obciążeniowe i kredytowe ograniczone.

Karty prestiżowe nazywane często kartami złotymi lub platynowymi to karty przeznaczone dla klientów o specjalnym statusie społecznym i bardzo wysokich dochodach. Karty takie posiadają wyższe limity wydatków (albo są takich limitów pozbawione) a banki oferują ich posiadaczom pakiety usług dodatkowych, żądając zwykle wysokiej opłaty rocznej za użytkowanie takiej karty.

5. Podział kart ze względu na emitenta karty.

Ponieważ emitentami kart są różne instytucje, zarówno finansowe jak i nie finansowe rozróżnia się także podział kart ze względu na organizację emitującą karty. Wyróżnia się tutaj karty bankowe, nie bankowe i konsumenckie.

Karty bankowe to karty wydawane przez banki lub organizacje bankowe tj. VISA International i Eurocard/Master Card.

Karty nie bankowe nazywane także kartami typu Travel & Entertainment (T&E) są wydawane przez międzynarodowe organizacje o charakterze klubowym. Sławnymi organizacjami są American Express oraz Diners lub International. Z kartami (T&E) zwykle wiąże się pakiet usług dodatkowych, zniżki przy rezerwacji hotelu, wykupie biletów lotniczych i wynajmie samochodu oraz uczestnictwo w programach.

Karta zawiera:

• Termin ważności karty np.04.03 (miesiąc i rok) traci ważność w ostatnim dniu miesiąca

• Nazwisko i imię posiadacza karty, czasami też zdjęcie

• Na rewersie podpis właściciela karty

• W przypadku karty typu biznes - nazwę firmy

• Hologram

• Logo systemu, który wydał kartę

• Ograniczenie ważności (krajowe, międzynarodowe)

WYKŁAD VI 17.05.2003R

Cechy charakterystyczne znaków pieniężnych

BANKNOTY

Papier bankowy jest wykonany w włókien roślinnych, z reguły bawełny. Banknoty posiadają szereg cech charakterystycznych, które pozwalają odróżnić je od innych papierów wartościowych, tj:

• format

• obustronny druk

• nazwa państwa lub instytucji emisyjnej

• nazwa jednostki pieniężnej oraz znaczenie

• wartość nominalna

• data emisji

• podpisy za emitentów

• oznaczenie serii numeru

• specjalna jakość papieru

• specjalna szata graficzna

• specjalne rozwiązanie graficzne

• specjalne techniki drukarskie

MONETY

Cechy charakterystyczne monet:

Monety są z reguły krążkami( rzadziej wielokątami) metalu, zaopatrzonymi w wybite na awersie (lub rewersie) następujące elementy:

• nazwa państwa

• godło państwa

• wartość nominalna

• wizerunek plastyczny

• datę emisji

ZABEZPIECZENIA ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH:

• znak wodny

• barwne włókna ochronne

• confetti

• nitka zabezpieczająca

• zabezpieczenia utajnione

• mikrodruki

• hologramy

• tło optyczne

• znaki optyczne

• elementy z folii metalicznej

• zabezpieczenia związane ze stosowanymi rodzajami farb

• efekt kątowy

metody fałszowania znaków pieniężnych

- podrabianie - powstaje całkowicie nowy, bez oparcia o autentyk

• przerabianie - przeważnie waluty obce np. z 10 robi się 100(wykorzystywana jest nieznajomość języka)

• spreparowanie - z banknotu np. chińskiego robi się banknot koreański

Podrabianie monet robi się za pomocą:

1. odlewniczej

2. tłoczenia

3. rytowniczej

Operacje kasowo- skarbowe obejmują przyjmowanie przez oddziały banków wpłat gotówkowych, realizacja wypłat na rzecz klientów oraz przeliczania, sortowanie, i przechowywanie znaków pieniężnych pochodzących z tych wpłat.

Czynności związane z wykonywaniem operacji kasowo - skarbcowych realizowane są poprzez następujące komórki organizacyjne oddziałów:

1. kasy dzienne

2. kasy wieczorowe (wrzutnie nocne)

3. skarbiec nocny

4. sortownia

5. skarbiec

Wypłaty gotówkowe realizowane są także poprzez bnankomaty.

Dokumentacje wpłaty gotówkowej stanowi formularz bankowego dowody wpłaty, natomiast wypłaty gotówkowe są realizowane na podstawie czeków gotówkowych, asygnat rozchodowych, kart płatniczych.

Określenie gospodarka kasowo - skarbcowa odnosi się do ogółu czynności i działań dotyczy postępowania z krajowymi i zagranicznymi znakami pieniężnymi oraz zapewnienia bezpieczeństwa banków i klientów przy realizacji operacji wymagających zastosowania gotówkowych form rozliczeń.

KASY DZIENNE -jednoosobowe stanowisko pracy, obsługiwane przez kasjerów za pośrednictwem, których dokonywane są wszystkie operacje gotówkowe.

Ich podstawowe zadania to:

• realizacja dyspozycji gotówkowych klientów zwłaszcza przyjmowanie wpłat i dokonywanie wypłat

• wymiana banknotów jednej wartości nominalnej na banknoty i monety innej wartości oraz wymiana monet i banknotów zniszczonych

• zatrzymywanie znaków pieniężnych fałszywych, o wątpliwej autentyczności, zużytych lub uszkodzonej w stopniu uniemożliwiających ich wymianę

• formowanie przyjętej od klientów gotówki (paczek z banknotami i woreczków, ewentualnie również rulonów z monetami).

KASY WIECZOROWE - służą do przyjmowania wpłat gotówkowych w formie zamkniętej uniemożliwiającej naruszenie jej zawartości bez uszkodzenia opakowania, po godzinach pracy oddziału banku. Wpłaty takie muszą spełniać określone warunki co do sposobu opakowania. Wpłaty te są przechowywane w skarbcach nocnych a w dniu następnym komisyjnie przeliczane w sortowni i księgowane na rachunkach beneficjenta. Wpłaty do kas wieczorowych mogą być dokonywane od firm - klientów banku przez specjalne firmy ponoszące odpowiedzialność za dostarczenie utargów do banku.

SORTOWNIA - stanowi wyodrębnioną organizacyjnie, wielostanowiskową komórkę organizacyjną, w której pracowników „licarzy” obowiązuje zasada komisyjnego wykonywania obowiązków. Podstawowymi zasadami wykonywanymi przez sortownię są:

• przyjmowanie i przyjmowaniu wpłat ( sprawdzanie sprawności)

• sortowanie banknotów i monet wg stopnia ich zużycia na banknoty zdatne do obiegu i zużyte

• sprawdzanie autentyczności banknotów i monet

• liczenie sprawdzające banknotów (tzw. na druga rękę) i ewentualnie liczenie kontrolne

• dziurkowanie banknotów zniszczonych ( przelicowanie, sortowanie, pakowanie i oznakowanie opakowań znaków pieniężnych)

SKARBIEC - jest wyspecjalizowaną komórka organizacyjną, wyposażoną w zabezpieczone pomieszczenia i urządzenia. Jest tom pomieszczenie specjalnie zabezpieczone i chronione, gwarantujące bezpieczeństwo przechowywanych wartości. W skarbcu podobnie jak w sortowni obowiązuje zasada komisyjnego wykonywania czynności.

Do operacji skarbcowych należy przyjmowanie, wydawanie oraz przechowywanie wartości. W skarbcu wykonywane są następujące czynności:

1. przyjmowanie zasiłków pieniężnych

2. przyjmowanie z kasy bieżącej wpływów

3. przyjmowanie po zakończeniu pracy kaset z pozostałością kas i sortowni

4. przyjmowanie utargów sformowanych w pakiety, portfele lub woreczki

5. przechowywanie wartości

6. sortowanie znaków pieniężnych i monet

7. dziurkowanie banknotów nie nadających się do dalszego obiegu

8. wydawanie do kas zasiłków

9. odprowadzanie nadmiarów

10. przyjmowanie, przechowywanie i wydawanie depozytów

11. prowadzenie dokumentacji skarbcowej

Zasady organizacji pracy w pionie kasowo-skarbcowym powinny zostać tak określone, żeby na każdym etapie przemieszczania znaków pieniężnych można było wskazać osoby odpowiedzialne za powierzone im znaki pieniężne. Przebieg kolejnych czynności powinien być bardzo szczegółowo dokumentowany i sformalizowany. Zasady obiegu znaków pieniężnych, przeliczania, sortowania, pakowania powinny być bardzo szczegółowo uregulowane w przepisach wewnętrznych banku, przy spełnianiu następujących zasad:

• zasady komisaryjności

• zasady odpowiedzialności materialnej

• zasady takiej organizacji pracy, która wyklucza możliwość zaistnienia nieprawidłowości (poprzez np. liczenie sprawdzające na druga rękę)

• zasady ewidencji i kontroli przepływu gotówki na każdym etapie jej przemieszczania, polegającej na wzajemnym potwierdzaniu przez pracowników zmian w stanie będącej w ich posiadaniu gotówki od kasy po skarbiec.

Pracownicy służb kasowo - skarbcowych ponoszą odpowiedzialność materialną za powierzone im wartości. Odpowiedzialność ta w zależności od rodzaju czynności może być jednoosobowa lub wspólna. Przy odpowiedzialności wspólnej określa się proporcje w jakich odpowiadają poszczególne osoby.

RÓŻNICE KASOWE WEWNĘTRZNE - niezgodność stwierdzona w kasie, sortowni lub w skarbcu oddziału między efektywnym stanem gotówki a saldem obrotów dziennych, wynikające z zapisów dokonywanych w odpowiednich ewidencjach a spowodowane przez pracowników banku.

RÓŻNICE KASOWE OBCE - wszelkie stwierdzone niezgodności między efektywnym stanem gotówki a kwotą zadeklarowaną przez klienta na drodze wpłaty.

REKLAMACJE KASOWE

Elementami, które decydują o uznaniu reklamacji klienta są występujące jednocześnie warunki:

• w dniu powstania braku powstaje u klienta nadwyżka kasowa w banku bądź reklamowana paczka została sformowana w dniu wykazania nadwyżki kasowej

• ujawniona nadwyżka posiada związek przyczynowy z brakiem klienta

• brak został zgłoszony najpóźniej w dniu następnym po stwierdzeniu nadwyżki w kasie bądź wypłacie przez bank reklamowanej paczki

Reklamacja musi mieć zawsze formę pisemną z podaniem okoliczności sytuacji.

WYKŁAD VII 31.05.2003

Strona internetowa: azawadzki.net

Zaliczenie: test uzupełnień

Pojęcie faktoringu i jego zakres.

Faktoring stanowi jedną z form obrotu wierzytelnościami, polegającą na nabywaniu od podmiotów (zwłaszcza podmiotów gospodarczych) należnych im od dłużników wierzytelności i obrót nimi. Nie jest to forma skupowania długów (przeważnie przeterminowanych), lecz forma zbliżona do cesji wierzytelności, choć znacznie bogatsza w swej treści, głównie z powodu świadczenia przez faktora dodatkowych usług (co najmniej dwóch). Faktoring może obejmować również szereg czynności nie wiążących się z przelewem wierzytelności, a mianowicie dyskonto, umowy zlecenia lub umowy o dzieło.

Z pośród czynności jakie obejmuje faktoring w praktyce należy wymienić przede wszystkim:

• przelew wierzytelności i przejmowanie przez faktora ryzyka finansowego wypłacalności dłużników

• udzielanie kredytów

• wypłacanie zaliczek na poczet przyszłych należności

• prowadzenie księgowości stron umów

• działalność konsultingowa

• doradztwo prawne i ekonomiczne

• działalność marketingowa firmy faktora i stron umów

• dbałość o posiadanie profesjonalnej kadry i odpowiednich rozmiarów funduszy pieniężnych

Obok podstawowych czynności przedmiotem faktoringu bywają następujące dodatkowe usługi jakie faktor wykonuje na rzecz faktoranta:

• kierowanie upomnień do opieszałych dłużników

• okresowe sporządzanie stanu wypłacalności dłużników

• zbieranie informacji o znaczeniu gospodarczym dla faktoranta

• składanie towarów przedsiębiorcy i ich segregacja

• ubezpieczenie towarów z eksportu lub importowanych przez faktoranta

• opracowywanie planów firmy - faktoranta.

Podmioty transakcji faktoringu.

W transakcji faktoringowej występują na ogół trzy podmioty:

• wierzyciel (faktorant)

• dłużnik (odbiorca towarów)

• faktor (bank)

Wierzyciel faktorant to osoba fizyczna lub prawna, czyli przedsiębiorstwo prowadzące działalność produkcyjną, handlową lub usługową.

Dłużnik - odbiorca towarów, kupujący lub podmiot, na rzecz którego wykonane zostały usługi.

Faktor - bank, wyspecjalizowana instytucja faktoringowa lub osoba fizyczna rozwijająca aktywność faktoringową na gruncie gospodarczym.

Rodzaje faktoringu:

1. faktoring właściwy (pełny) - faktor przejmuje na siebie całkowitą odpowiedzialność za wypłacalność dłużników; ryzyko wypłacalności dłużnika obciąża w całości faktora, pozbawiając go prawa do regresu w stosunku do faktoranta; faktoring właściwy występuje w różnych formach m. in. jako:

• faktoring półotwarty - gdy dłużnik o umowie dowiaduje się w momencie wezwania go do zapłaty przez faktora

• faktoring tajny - gdy nie dochodzi w ogóle do zawiadomienia dłużnika o zawarciu umowy

• meta faktoring - gdy zawarte są dwie umowy, jedna pomiędzy faktorantem a jego bankiem macierzystym i druga pomiędzy tymże bankiem a wyspecjalizowaną firmą faktoringową; wówczas ryzyko finansowe zostaje rozłożone na bank i faktora

• faktoring powierniczy - gdy bank macierzysty faktoranta w jego imieniu powierza wykonanie usług faktoringowych związanych ze ściąganiem wierzytelności

• faktoring zmodyfikowany - gdy faktor powtórnie upoważnia faktoranta do wykonania czynności dodatkowych związanych z faktoringiem

• faktoring niewłaściwy (niepełny) - gdy faktor nie ponosi odpowiedzialności za wypłacalność dłużników; w przypadku niewypłacalności dłużnika (nieuregulowania należności w terminie) faktor ma prawo wnosić roszczenie regresowe (zwrotne w stosunku do faktoranta) o zapłatę przekazanej mu kwoty wraz z należnymi odsetkami ustawowymi, liczonymi od daty wymagalności wierzytelności; w ramach faktoringu niewłaściwego można wyróżnić:

• faktoring zaliczkowy - gdy faktor w chwili zawarcia umowy wypłaca faktorantowi jedynie zaliczkę na poczet kwoty wierzytelności, a pozostałą część w terminie wymagalności bądź spłaty jej przez dłużnika

• faktoring dyskontowy - gdy faktorant przelewa całą wierzytelność na faktora, a ten świadczy na jego rachunek określoną w umowie kwotę pieniężną

• faktoring wymagalnościowy - gdy mimo zawarcia umowy do zapłaty kwoty wierzytelności dochodzi dopiero po zainkasowaniu przez faktora wierzytelności od dłużnika

3. faktoring pośredni - z częściowym przejęciem odpowiedzialności za wypłacalność dłużnika; wówczas ryzyko finansowe faktora jest określone procentowo i jego wysokość jest ustalana w drodze regulacji pomiędzy faktorem i faktorantem

4. faktoring międzynarodowy - ze szczególnymi klauzulami dotyczącymi nabycia wierzytelności i obrotu nimi w przypadku gdy kontrahentami są........................

Istota umowy faktoringowej.

Faktoring jako instytucja prawna nie znalazła dotychczas w Polsce odrębnego uregulowania w obowiązujących przepisach. Umowa faktoringowa należy do tzw. umów nieznanych. Stosuje się w tym zakresie przepisy zawarte w art. 509- 517 K.C. Z prawnego punktu widzenia umowa faktoringowa powinna być traktowana jako umowa sprzedaży wierzytelności.

Poza typową umową faktoringową strony mogą zawierać dodatkowe porozumienie, na mocy którego faktor może świadczyć usługi fakturowania, wyliczania prowizji agencyjnej i podatków, opracowania systemu transportu, badanie popytu i elastyczności cenowej, przygotowania kampanii reklamowej, wyboru sprzedaży i strategii aneksji nowych rynków zbytu i in.

Koszty obsługi faktoringowej w postaci prowizji oscylują między 0,75 - 2% kwoty wierzytelności, zwykle są one powiększone o prowizję z tytułu ryzyka związanego z niewypłacalnością dłużnika i dodatkowo są powiększone o 1-3% kwoty wierzytelności oraz koszt finansowania wyznaczony przez stopę % kredytu dyskontowego.

Procedura zawarcia umowy faktoringowej.

Każda umowa faktoringu musi być sporządzona w formie pisemnej i powinna zawierać:

• określony czas obowiązywania umowy (może być zawarta na czas określony lub nieokreślony); zwykle umowa faktoringowa podpisywana jest na 1 rok, wówczas należy określić procedurę jej ewentualnego przedłużenia

• zaliczkowanie wierzytelności w ujęciu procentowym

• wysokość kaucji gwarancyjnej

• akceptowane przez faktora terminy wykupu wierzytelności, określenie stopy % lub dyskontowej

• wielkość marży i prowizji dla faktora

• zabezpieczenia dodatkowe

• dodatkowe usługi, jakie faktor zobowiązuje się świadczyć na rzecz faktoranta (co najmniej dwie, żeby umowa miała znamiona umowy faktoringowej)

• lokalizację ryzyka wypłacalności dłużnika, o jaki faktoring chodzi właściwy czy niewłaściwy

• warunki spłaty wierzytelności

Do naliczania długości cyklu rozliczeniowego przyjmuje się rzeczywistą ilość dni pomiędzy datą wykupu wierzytelności przez faktora a terminem jej wymagalności.

Umowa powinna zawierać kwotowe określenie minimalnej i maksymalnej kwoty wierzytelności, wykupywanej na podstawie pojedynczej faktury (limit fakturowy), celem zapewnienia płynności procesu wykupywania faktur oraz zapobieżenia nadmiernej koncentracji wykupywanych wierzytelności. W umowie ustalany jest limit odnawialny. Jest on oznaczoną kwotą maksymalną, która wyznacza granice umowy wierzytelności wykupywanych przez bank (faktor) pozostających .........................................................




24

wystawca

(trasant)

- osoba fizyczna

- osoba prawna

płatnik

(trasat)

zawsze bank

remitent

(beneficient)

- podany imiennie

- okaziciel

---