Sensoryka-zajm.się poznawaniem zjawisk za pomocą zmysłów.Wywodzi się z ang.sense,który znaczy zmysł,świadomość,uczucie,sensual-zmysłowy,uczuciowy.Jest dziedziną wiedzy przyrodniczej wchodz.w skł.nauk biomed.Zajm.się poznawaniem przez człowieka wszelkich zjawisk zach.w otaczającym świecie za pom.zmysłów.

Podział zmysłów:

-zewnętrzne-wzrok,dotyk,smak,węch-do komunikacji ze światem,doznania

-wewnętrzne-wyobraźnia,osąd,fantazja,pamięć-określ.osobowość

Inny podział zmysłów:

-chemiczne-odbier.energię zw.chem(smak,węch)

-odbier.drgania i dźwięk(energ.mech-słuch)

-odbier.energ.elektromagnet(wzrok)

Części narządu zmysłu:

-receptor-na obwodzie,wrażliwe na typ bodźca

-zespół nerwów(przekaz.dane do nerw.ośr.podkorowych)

-cz.korowa(w mózgu,określ.lokalizacja i funkcja)

Zmysły chemiczne-zw.chem docierają bezpośr.do narz.zmysłu na sposób:dyfuzji,ruch mas ośr.fiz,wraż.smakowe dzięki mech.chemorecep(wytw.impulsów). Gł.rola:neurotransmitery/neuroprzekaźniki,pośredniczą w przekaz.impulsów z włók.nerw na narz.wykonawczy lub z neuronu na neuron.

Smak-poj.w życiu płod(6m.ciąży),dzieci powyżej 6rż-smak jak dorośli,optimum 20rż,potem stopniowy↓ po70rż.Kom.rec.smaku-wrzecionowate,wypustki-mikrokosmki,skupione w cz.centralnej kubków smak.,otoczone kom.podprogowymi.Pobudzenie kom.rec.źródło wrażeń odczuw.smaków:słodkiego,kwaśnego,słonego,gorzkiego,umami(kw.glutaminowego-pokarmy wysokobiałkowe).Kom.smaku-chemoreceptory,pobudz.przez subst.rozp.w wodzie lub ślinie,wnikają do jamki smakowej kubków.Reag.wolniej przy suchym pokarmie.Jednoczesne pobudz.wielu rec.smak.W bł.śluz.języka-różne ułożenie i wrażliwość rec,zależy od wielkości cząst.subst.Rec.bł.śl.policzków,podniebienia miękkiego,tylnej śc.gardła i nagłości.Każdy kubek smak.zaw.12-20kom.rec.W jednej brodawce 200kubków.Uszkodz.nerw.twarz.-utrata smaku słod,kw,słon,a n.jęz-gardł-gorzk.Smak-zależ.od pobudz.jednocześnie rec.smak.i węch.

Narządy zmysł-pos.wyspecjalizowane fizjologicznie jednostki tzw.rec./sensory.

Środki zapachowe-zw,których kontakt z rec.białk.w bł.rzęsek dendrytów pow.pobudzenie kom.węch.-sygnał elektr.do mózgu,na skutek depolaryzacji bł.Sygnały z rec.białk.przekazują inf.do analizatora węch.w mózgu.Zapach jest rozpoznawany,jeżeli bodziec środka zapach.wywoł.przepływ neuronowych impulsów jednym z wcześniej przetartych szlaków.Możliwe jest wtedy określ.zapachu-przypisanie mu nazw,wzrorów lub klas np.owocowy.Def zapachu wg ISO 5492:zapach jest właśc.organoleptyczną rozpoznawaną organem powonienia podczas wąchania pewnych subst.lotnych. Intensywność zapachu zal.od liczby cząst.środ.zapach.wchodzących w kontakt z odp.rec,a więc pośrednio od stęż.tego zw. we wdychanym powietrzu. Ostatnio duże nadzieje-nos elektroniczny-przyrząd analityczny,umożl.identyf.mieszanin zw.chem,dzięki naślad.zasad dział.węchu biol.Wysoka cena,ogranicz.dostęp.Niezastąpiona:analiza sensoryczna(pomiary w sposób powtarzalny i odtwarzalne wyniki),ocena organoleptyczna.Oznaczają ocenę właśc.badanych próbek za pomocą jednego lub kilku zmysłów jako aparat pomiarowy.Próg pobudliwości-wyczuw.najmniejszego stęż.subst.zapach.we wdychanym powietrzu.Wartości progu pob.dla tej samej subst.zmienne w szrokich granicach.Zależą od właśc.osobniczych nabł.węch.

Wrażliwość węchowa-do jej badań stos.olfaktometry.Polega na stwierdz.czy osoba rozpoznaje zapachsubs.wonnych powszech.znanych i o char.zapachu.1957r-polskie normy analizy sensorycznej jedzenia,ISO od 1969-sensory analysis,1997-norma PN-ISO:analiza sensoryczna.Wpływ zapachu na układy org.człow: 1.odczucia smakowe(zależą od dział.bodźców zapach.wraż.smak zal.od pobudzenia rec.węch,dotyk,termicz) 2.temp.i ukrwienie skóry(bodźce zap.wpływ.na temp.i zmianę ukrwienia,mogą wywołać kichanie,łzawienie,rozszerz.źrenic) 3.stymul.pamięci(zapach-silny stymulant pamięci,większość reakcji człow.na zapach ma char.skojarzeniowy,zapach lasu-odprężenie,możliwe dział.przeciwne-silne przeżycia) 4.f.ostrzegawcze(czł.wyczuwa subst.drażn lub toks w zagroż.życia/zdrowia.silne zapachy-niepokój noworodka,przykre-przysp.tętna,zmiana rytmu oddech) 5.f.uspok i stymul(olejki et,wzmocnienie zdolności zapamięt.i uczenia).Zaburzenia węchu: anosmia(utrata węchu wrodzona lub po urazie,anosmia specyf.-niewrażliw.na poszczeg.zapachy),hyposmia(upośl./utrata węchu poleg.na trudnościach w zidnetyf.zapachu.Wyst.u osób z uszkodz.bł.śluz.i ch.zatok), hypersomia(nadmierna wrażl.na zapachy,tow.migrenie,nerwicom),parosmia(spaczenie odczuwania węchu,w chor.Alzheimera,Parkinsona,grypie,zap.opon mózg-rdzen,cukrzycy,). Uszk.kory węch=halucynacje węch,omamy wechowe(padaczka,psychozy,schizofrenia). Wady wrodz.narz.węchu wyst.łącznie z wadami OUN/twarzy,często uwarunk.genet.Odczuwanie zapachu:Połączenie zw.zapach.z rec.rzęsek nabł.węch,↑ przep.Na⁺ do wnętrza kom,aktyw.cyklazy adenyl.przez swoiste białko wiąż.zw.zap,wyst.tylko w ok.węchowej.↑cAMP,↑Na⁺ w kom.rec.,depolaryzacja kom.Wytw.potencjał przenosz.na dendryty kom.mitralnej i potem do CUN.

ZWIĄZKI ZAPACHOWE ŚWIATA ZWIERZĄT

Feromony-zw.sygnałowe.Wykorzyst.do przekaz.inf.i wywierania wpływu na otoczenie,istosne dla zach.życia poj.osobników oraz zapewnienia przetrwania gatunku(ułatwia zdobyw.pożyw,reprodukcję,obronę).Feromony-pierwsza forma komunikowania najprostszych org(gr.pherein-przekazywać,hormon-pobudzać).Wydzielane na zewn.org.przez grucz.w różnych cz.ciała,adresowane do innych osobników.Różnice między hormonami a feromonami:hormony wydz.przez grucz lub tkanki dział.na org,które je wydzielił(wydz.wewn).Feromony-przezn.dla innych org.niż wydzielający je.Feromony b.trudno wykryć(małe stęż),brak specyf.testów,nowoczesne testy analityczne. Pierwszym odkrytym feromonem był bombykol(10,12-heksadekadien-1-ol).Bombykol-zw.chem,samice jedwabnika(Bombyx mori),przywabia samców z 11 km. Większość horm.to zw.org o małej M_cz(80-300kD),trudno otrzym.przez syntezę.Zróżnic.właśc.fiz i chem ferom.decydują o ich przeznaczeniu:niskocząst-lotne,przekaz inf(nietrwałe gr.funkcyjne np.aldehydowe krótkie dział).Słabo lotne o większej M_cz bez nietrwałych grup.dłuższe dział np.terpenoidy.Cząst.ferom.docier.do odbiorcy przez dyfuzję lub bezpośr.kontakt z rec.w czułkach.Zaabsorbowane na pow.czułków-dyfuzja do rec,rozpoznanie i chem.przekształc.,wytw.się sygnał elektr przekaz.do mózgu.Feromony 30gr.,zal.od funkcji(płciowe,ścieżkowe,alarm,terytorialne). Przykł.feromonów:-octan izoamylu(pszczoły,miejsce żądlenia),-kw.mrówkowy(mrówki,alarm i obrona),-octan izopentylu(pszczoła miodna,alarm,obrona ula),-kwas kapronowy(termity,ślad do pokarm), -kw.9-okso-dekenowy,subst.królewska(królowa pszczół,przywabia robotnice,↓rozwój jajników).Odział.feromonów:na feromony reaguje narz.przylemieszowy(VNO),to podwójny,krótki,spłaszczony kanalik z nabł.migawk(częściowo).Dobrze wykszt,f.odbiornika sygn.chem(rec.chem oddzielony od węchu).Węch wykrywa subst.zapach,VNO reaguje na sygn.chem na w b.niskim stęż,które są niewyczuwalne węchem lub bezwonne.Rec.feromonowe też na języku.Rola feromonów:kontakt między partnerami,w niewoli utrata feromonów,subst.poszczeg.ludzi niepowtarzalne,identyf.zapachu dla sądu,znaczenie terytorium. Zastos.feromonów:przeciwowadzie pułapki(zwabienie zapachem/smakiem-wyższe stęż.fer niż w naturze),do przekaz inf.(f.znaczące)-np.dezinformują o złożeniu jaj na liściu.

ZWIĄZKI ZAPACHOWE

Grupa osmoforowa-nośnik zapachu,łączy się bezpośr.z rec,odp.za odczuwanie przyjemnego/nieprzyjemnego zapachu.

Gr.osmoforowe przyjemne: hydroksylowa[-OH],eterowa[-O-],aldehydowa[-CHO], estrowa[=C(O)-O],ketonowa[-C(O)-]

Gr.osmoforowe nieprzyjemne: merkaptanowa[-SH-],tioeterowa[-S-],aminowa[-NH₂], tioformylowa,tiokarboksylowa.

Takie same gr.osmofor.w zw-różna intensywność zapachu.Klasy związków: węglowodory terpenowe,alkohole,ketony,aldehydy,estry,etery.

TERPENY

Wywodzą się z węglowodorów o wzorze (C₁₀H₁₆)_n,gdzie n=1,2,3…Pdjednostką strukt.jest izopren(2-metylobuta-1,3-dien).

Monoterpeny C₁₀H₁₆ n=2,seskwiterpeny C₁₅H₂₄ n=2(3), diterpeny C₂₀H₃₂ n=4,politerpeny n>8. Z 2 monomerów izoprenu powst.monoterpeny łańc/pierśc.Z 3-seskwiterpeny niecykl/mono-,di-,tri-,tetracykl. Klasy poch. terpenów(izoprenoidów):monoterpeny acykl i ich tlenowe poch,terpeny monocykl i ich tl.poch,monoterpeny bicykl i ich tl.poch,seskwiterpeny i ich tl.poch,aromatyczne poch. fenylopropenu.Przykłady monoterpenów: węglowodory(acykl-mircen,ocimen;monocykl-p-cymen;bicykl-pineny,sabinen,kamfen),alkohole(acykl-geraniol,linalol,nerol,citronellol, lawandulol; monocykl-mentol,α-terpineol,karwol), aldehydy(acykl-geranial,neral,cytronellal), ketony(acykl-tegoton;monocykl-karwon;bicykl-tujon),estry(acykl-octan linalilu),etery(1,8-cyneol),fenole(tymol,karwakrol). Biosynteza terpenów: difosforan izopentylu(IPP) syntetyz. przez powtarzalną addycję IPP do różnych form prenyldifosforanu-prekursora terpenów. Funkcje wprow.przez modyfikację prenyldifosforanu na drodze enzymatycznej przez specyf.terpenową syntetazę.Druga enzymat.modyfikacja(redox)szkieletu-terpeny o różnych grupach. Gł.terpeny:monoterpeny(C₁₀),seskwiterpeny(C₁₅),hemiterpeny(C₅), oktaterpeny(C₂₀),tetraterpeny(C₄₀).Terpeny zaw.tlen=terpenoidy.Monoterpeny acykl-ocymen,mircen,łańcuchowe o 3wiąz.podwójnych,płynne,łatwo utleniają się i polimeryzują, nieakt.biol.Tlenowe poch.monoterp.acykl:nerol(izomer Z)i geraniol(izomer E), monoterpenowe alkohole C₁₀H₁₈O,obecne w olejkach et.w stanie w stanie wolnym i jako estry.Przyjemny różany zapach,namiastka olejku różanego,prod.pośrednie syntezy izoprenoidów.

nerol

-izomer Z geraniol-izomer E

zapach różano-pomarańczowy zapach różany

twrzenia 224-225°C twrzenia 229-230°C

Cytral-aldehyd monoterp.acykl.C₁₀H₁₆O,mieszanina izomerów Z(neral) i E(geranial),ciecze o char.zapachu.Skł.olejków:cytrynowego,lemongrasowego,z liści roślin tropikalnych.Nadaje zapach,aromatyzuje,lekko uspokaja.

neral-izomer Z izomer E-geranial

Terpeny monocykliczne i ich tlenowe pochodne:

Zw.terp.monocykl.wywodzą się z węglowodorów o wzorze (C10H16)n.Węglowodorem macierzystym tej grupy jest mentan.

Mentan-zapach miętowy

Limonen-w przyrodzie jako izomer + i - lub jako mieszanina racemiczna.Limonen - jest skł.ol.sosnowego,jodłowego,a limonen + ol.pomarańczowego,cytrynowego. Może podrażniać. Zapach świeży,cytrusowy z nutą pomarańczy.

Felandren-wyst,jako izomery α i β.Bezbarwne ciecze,przyjemny zapach.α-felandren w ol.eukaliptusowym.

α-felandren β-felandren

Alkohole terpenowe:

Monocykliczne:mentol,neomentol,α-terpineol

Mentol-w stanie wolnym lub estry,8 stereoizomerów,4 racematy.Stały(t.topn 43-44°C twrz103-104°C),char.orzeźwiający zapach.Naturalny-ol.mięty japońskiej/pieprzowej.Do pielęgn.włosów,higiena jamy ustnej,wody kolońskie,prep.przedgoleniem(unosi włosy).Działa na zakończenia nerwów czuciowych-uczucie zimna,przerwanie przewodnictwa we wł.czuciowych bł.kom.nerw.Stabilizuje bł.kom-zablokow.napływu Na⁺do kom.Zahamowanie depolaryzacji-zniesienie czucia.Drażni zakończ.nerw.zimna-wrażenie chłodu.↓wrażl.na ból, słabe znieczulenie.

α-terpineol-alkohol III-rz.,optycznie czynny.Zapach bzu.Tani,aromat.mydeł i prep.do kąpieli. Dezynfekuje.

Terpinen-4-ol-alkohol IIIrz.,optycznie czynny,ciekły,char.ostry zapach. W ol.jałowcowym. C₁₀H₁₈O.

Ketony terpenowe monocykliczne:

Menton-ciekły,C₁₀H₁₈O,optycznie czynny,dwa centra chiralności(4stereoizomery), wyst.razem z mentolem w olejkach.Otrzym.w suchej destylacji drewna sosny.Właśc. żółciotwórcze,skł.prep.Terpichol,Terpinex.

Karwon-ciekły,C10H14O,optycznie czynny,izomer - i +.Karwon + ma zapach kminku,skł.ol.owoców kminku i mięty kędzierzawej.Wyrób perfum,past do zębów,płynów do ust.Pobudza OUN.Karwon - zapach suchych liści.

Dicykliczne monoterpeny i ich tlenowe pochodne:

Pinen-izomery α i β,bezbarwne ciecze,char.zapach terpentyny,jej podst.skł.Optycznie czynne,wyst.w ol.z rodziny sosnowatych.

←α-pinen β-pinen→

Borneol-jego stereoizomer:izoborneol,C₁₀H₁₈O.Krystaliczne,zapach kamfory,po rozcieńczeniu orzeźwiający.W stanie wolnym i estry gł.octany(igły sosny).

←borneol izoborneol

Tujon-izomer lewoskrętny skł.ol.tujowego i wyciągu piołunu,prawoskrętny-ol.szałwi.

Kamfora-C10H11O,otrzym.z liści i/drewna drzewa kamforowego.Silny char.zapach,drażni skórę,miejsc.znieczula.Pobudza ośr.wegetatywne,↑ i pogłębia oddech,udrażnia górne drogi oddech(katar).Jako r-ry alkoholowe(spirytus kamf)lub olejowe(olejek kamf)do nacierań w bólach reumatycznych.

Jonony:

Ketony terpenowe cykliczne,zapach drewna cedr.,po rozcieńcz.fiołkowy.Najcenniejsze subst.perfum.Do komp.zapach fiołek,róża,cyklamen,chypre,fantazyjne.W ol.gł.α-jonon.

α-jonon β-jonon

Irony-zw.chem.o bud.podobnej do jononów.Skł.ol.irysowego,zapach fiołkowy,skł.perfum.

Etery terpenowe:

1,8-Cyneol(eukaliptol)-monoterpenowy eter,tl.terpenowy.Skł.ol.eukaliptus(90%),ciekły, bezbarwny,t.wrz 176°C.Nadaje świeżą,miętowo-kamforową górną nutę.Do komp.zapach.i perfum.takich mydeł,kremów,lotionów, detergentów,perfum,odświeżaczy pow,ubrań-odstrasza owady(repelent),świeżość.

Seskwiterpeny i ich tlenowe pochodne:

Wzór ogólny C₁₅H₂₄,wywodzą się z terpenów (C₁₀H₁₆)n,n=1,5.Seskwiterpeny-lepkie ciecze,wysokie temp.wrzenia 250-280°C.Przykłady:

Farnezen-acykl.płynny węglow,skł.o.rumiankowego.Przeciwzapalny.

Farnezol-tlen.poch.farnezenu,acykl.Irz.alkohol seskwiterpenowy,płynny,C₁₅H₂₆O.Skł.o. konwaliowego,lipowego,muszkatołowego,akacjowego.Rozcieńczony zapach konwalii, feromon niektórych owadów.Difosforan farnezylu-prod.pośr.w syntezie seskwiterpenów. Prod.perfum,aromat.mydeł.

Nerolidol-alk.łańc,seskwiterp,skł.o.neroli i balsamu kanadyjskiego.Ogrzew.z bezwodnikiem kw.octowego daje farnezol(izomeryzacja).

Labdany:

Poch.perhydronaftalenu.Pierwsze wyizol.z jałowca,tytoniu i innych roślin.Przedtswiciele:

Labdanul-gł.skł.ciemnobrązowej żywicy czystka.Ciepły balsamiczny zapach ambry.Stos jako utrwalacz perfum.

SYNTETYCZNE ZWIĄZKI ZAPACHOWE

Subst.niemające odpowiednika w naturze.

Difenylometan-zapach geranium o nucie pomarańczy,tani,aromat.mydeł.

Halogenopochodne:

Bromostyren-zapach z nutą hiacyntu.

Alkohole:

Od C6 do C14,skł.do syntezy estrów.

Alkohol etylowy-rozpuszczalnik perfum,najszersze zastos.

n-heksanol-w jabłkach,poziomkach,fiołkach,lawendzie.Zapach tłuszcz-owoc..Komp.kwiat.

2-oktanol-świeży,nuta róży herbacianej,do komp.zapach.z nutą cytrynową.

Alkohol benzylowy-otrzym.przez hydrolizę chlorku benzylu.Zapach świeży,aromat,jaśmin. Długo przech.migdałowy.Komp.zapach.bez,hiacynt,gorzki migdał.

Alkohol 2-fenyloetylowy(β-fenyloetanol)-zapach różany,podst.komp.kwiat.typu jaśmin,kwiat pomarańczy.

Alkohol anyżowy-zapach kwiatowy,perfumuje tanie kosmet.

Alkohol cynamonowy-zapach balsamiczny z nutą hiacyntu,komp.kwiat.perfum,utrwalacz, skł. o.cynamonowego z kory,z liści,owoców.Wyst.jako miesz.izomerów Z-cis(ciecz),E-trans (ciało stałe).W olejkach gł.izomer Z.W o.cynamonowym jako ester octan cynamomylu.Może uczulać.

Aldehydy:

Subst.zapach.i półprod.do syntezy zw.zapach.Nietrwała gr.aldehydowa,labilna,łatwo utlenia się do kw.karboksyl.W komp.perfum.W r-rach alkoholowych bardziej trwałe niż wolne. Zapach silniejszy niż odpow. alkoholi.Zależność budowy i zapachu aldehydu:niższe aldeh.mają silny,drażniący,nieprzyjemny zapach.↑łańcucha-łagodniejszy zpach.C₈ do C₁₂-zapach tłuszczowo-kwiatowy.Wyższe alkohole powyżej C₁₂ słaby zapach,↑łańc-zanik. Aldehydy rozgałęz.silniejszy zapach niż proste.

Aldehydy alifatyczne:

2-metyloundekanal-zapach zielono-ziołowy z nutami tłusto-ambrowymi.

2-metylo-10-undekanal-zapach kwiatowy.

Aldehyd kaprylowy-zapach owocowy.

Aldehyd pelargonowy-zapach różany.

Aldehyd laurynowy-zapach tuberozy.Wzorzec zapachu tłusto-aldehyd.Skł.komp.bez,jaśmin, tuberoza,hiacynt.

Aldehydy aromatyczne:

Aldehyd benzoesowy-zapach migdałowy.Gł.w aromatach spoż.

Aldehyd p-metylobenzoesowy-zap.kwiatowy.Perfumowanie mydeł.

Wanilina-skł.komp.perf.,słodki zapach,zaliczany też do eterów.

Aldehyd cyklamenowy(cyklamal)-w przyr.nie wykryty.Syntet.zw.zap,stos.w komp.cyklamen,bez, konwalia,fiołek.Perfum.mydeł.

Aldehyd cynamonowy(cinamal)-gł.skł.o.cynamonowego z kory(85%)i liści(6%).Otrzym.też przez syntezę.Żółta ciecz,t.wrz.250°C,rozp.w eterze i etanolu,nierozp.w wodzie. Char.zapach cynamonu,słodki korzenno-balsamiczny.Skł.komp.kwiat.i perfum,aromat.mydeł. Słodki,orientalny ton.Skł.gum do żucia,past do zębów,słodyczy.Nie więcej niż 0,05% w prep. na skórę.

Lilial-synteza chem,ciecz,t.wrz.279°C.Skł.komp.kwiat,łącznie z cyklamalem,konwalią. Zapach cyklamenowy,liliowy.Wywołuje alergie,stęż.do 0,01% prod.spłuk, do 0,001% prod. pozost.na skórze.Limit 2,5% w prod.na skórę,25% w innych.

Ketony

Różnorodne zapachy.Najprostszy-aceton(zapach eterowy).Zależność budowy i zapachu: im dłuższy łańcuch,tym lepszy zapach.Ketony powyżej 18 at.C bezwonne.

Zastos.do komp.zapach.perfum,perfum.mydeł.

Keton n-amyloetylowy(3-oktanon)-natur.w o.lawendowym,zapach kwiatowo-ziołowy, przyp.lawendę.

4-metoksyacetofenon-syntet z anizolu,wyst.w kastoreum,średnio intensywny zapach. Skł.komp.kwiat.mydeł.Bez ograniczeń stos.

Fenole:

Tymol- otrz.w reakcji m-krezolu z izopropanem.Bezbarwny,krystaliczny,zapach silny macierzanki.Dział.przeciwbakter,grzybobójcze,lekko drażniące.Prep.do jamy ustnej,past do zębów,odkażanie ubytków,dezynfekuje.

Karwakrol-izomer tymolu,otrzym.przez syntezę z o-krezolu,skł.o. oregano(80%),kminku,tymianku,lrbiodki.Bakteriobójczy,przyspiesza oddech, pobudza ośr.naczynioruchowe,moczopędny,przeciwskurczowy,przeciwrobaczy, miejscowo rozgrzewa,odkaża,przeciwból.

Etery:

Poch.alkoholi,R-O-R',gdzie R i R'-alkil/aryl.

Eter difenylowy-rozcieńcz.zapach geranium,najtańszy,perfum.mydeł.

Eugenol-gł.skł.o.goździkowego,izomer izoeugenol.W stomat,płyny,pasty do zębów.Antysept.

Natur.pozysk.z o.goździk/cynamon.z liści/paczula/ilang.Wzorzec zapachu korzennego. Odkaża,znieczula(stomat.), cement dentyst(z ZnO).Wg IFRA 0,2-5%.

Anetol-biały,krystaliczny,t.topn.21,5-22,5°C.Otrzym.synetet lub o.anyż(80-90%),kopru włoskiego.Char.anyżowy zapach.,przem.spoż,farm,kosm.Skł.komp.owoc i ziołow.Prep. do jamy ustnej,skł.mydeł,perfum.

Estry:

Pos.osmofor estrowy.Znacznie silniejszy zapach niż odpow.alkoholi,z których są wytw. Otrzym.syntet..Zależność budowy i zapachu: Moc zapachu zależy od wielkości cząst.Mała cząst.-zapach owoc,w miarę ↑ l.at.C-kwiat-owoc.

Mrówczan etylu-zapach rumowy

Octan n-propylu-zapach gruszki

Octan izopentylu-zapach bananowy

Octan oktylu-zapach pomarańczowy

Propionian benzylu-zapach jaśminowy

Maślan metylu-zapach jabłka

Maślan etylu-zapach ananasa

Antranilan metylu-zapach winogron

Octan etylu-skł.rozpuszcz.lakierów i zmywaczy do pazn.Wody kolońskie-nadaje świeżość.

Octan butylu-bezbarwna ciecz,zapach ananas,skł.rozpuszczalników i lakierów do pazn.

Octan amylu-skł.rozpuszcz.i lakierów do pazn,zapach gruszkowy,komp.zapach.perfum.

Octan benzylu-zapach jaśminowy,przem.perfum.

Benzoesan n-heksylu-zapach cyprysowy,stos.w komp.ambra i chypre.

Estrowe pochodne geranylu:

Mrówczan,octan,propionian,maślan-zapach różany.W komp.zapach.róża,lawenda,lilia.

Estrowe poch.linalilu:

Mrówczan,octan,propionian,fenylooctan-zapach konwaliowy,stos.do perfum typu konwalia.

Octan linalilu-otrzym.przez estryfikację linalolu,wyst.we wszystkich olejkach,dużo w o.lawendowym,lawandynowym,bergamotowym,szałwi,neroli.Zapach ziołowo-lawendowy z nutą bergamoty.Przem.perfum,komp.kwiat,kolońsk,sztuczne ol.

Octan izobornylu-otrzym.przez syntezę z pinenu,w naturze nie wyst,borneol i octan-minimalne ilości w o.drzew iglastych.Zapach średnio intens,igieł sosnowych z nutą kamforową i balsamiczną.Prep.do kąpieli,odświeżacze pow,chemia gosp.

Ftalan dietylowy-diester etylowy kw.o-ftalowego.Oleista ciecz,dobrze rozp.się w etanolu i chloroformie.Do prod.perfum jako solubilizator i utrwalacz.Mało szkodliwy.

ZWIĄZKI ZAPACHOWE POCH.ZWIERZĘCEGO

Ambra-z żołądka kaszalota,wydzielina pokarmowa,wyławia się jako woskowe bryły lub zbiera na plaży.Świeża-zapach rybny,suszona kilka mies.-zapach balsamiczno-słodki.Jest wynikiem fotooksydacji i autooksydacji w morzu i podczas dojrzewania w alkoholowych rozworach.Gł.skł bezwonna ambreina->autooksydacja->char.zapach.Ekskluzywna,najdroższe perfumy.Prod utl.ambry:dihydrojonon,ambronal,ambrionol(bicykl.alkohol),ambroks(tricykl.eter).Zapach ambry utl.balsamiczny,orientalny o nucie tytoniowej i drzewa sandałowego.Obecnie pozyskiwana z roślin Labdanum i balsamu Olibanum.W przem.ambra syntetyczna:ambroks,ambrosam,ambrelyn.

Piżmo-wydzielina gr.zapachowych piżmowców,spokrewnionych z jeleniami;do zaznaczania terytorium,zwierzęta zabija się,usuwa gruczoł-po wysuszeniu prod.handlowy,1,5t piżma=zabicie 70tys zwierząt. Wysoka cena.Naturalne-brązowoczarna maź,gł.skł piżma-muskon(nasyc.chiralny metylocykloketon).Do wyrobu perfum rzadko stos,częściej syntetyczne pochodne o bud.cykloketonów 14-17at.C,zapach zbliżony do piżmanp.nitropochoodne węglow.aromatycznych-piżmo ketonowe i ksylenowi.Jako dodatki tanich kosmet.Piżmo-nadaje zapach,utrwalacz(fiksator).Syntetyczne-klasy:nitrowe benzenu(p.ambretowe i ksylenowe),benzen bez gr.nitrowych,indole(skatole),ketony aromat(p.ketonowe),tetraliny(p.policykliczne AHTN),kumaryny,nitrowa gr.indanu(p.moskenowe),indan bez gr.nitrowych.P.nitrowe tanie.

Cybet-wydzielina cybetów afrykańskich,azjatyckich kotów.Wyciskana z gruczołów obok odbytu.Gł.skł.cybeton,zaw.do 3%.Gł producent Etiopia.Ostry,nieprzyjemny zapach,wzmacnia i utrwala zapach kompozycji.Stos.syntetyczne poch.,zbliżony zapach.Cybeton-cykliczny keton.

Kastoreum-oleista ciecz,intensywny zwierzęco-skórny zapach.Z woreczków gr.analnego bobra.Panaceum na dolegliwości.Nadaje ciepłą woń i zwierzęcą nutę.

ŻYWICE

Utlenianie olejków-`żywicenie'-pows.żywice.Stymulowane zranieniem roślin.Wydzieliny niektórych roślin,subst.stałe,bezpostaciowe,szklisty przełam,lipofilne,nieznacznie rozp.w wodzie. Nacinanie drzew iglastych-wycieka gęsta ciecz,krzepnie-powst.aromatyczna masa.Żywice w lecznictwie-dział.ściągające,cytostatyczne skł.żywic.

Żywice ze względu na skład chemiczny to:

-naturalne polimery,mieszaniny zw.aromat-węglowodorów,alkoholi,estrów,kw.karboksylowych.Obecne są mono-,di- i triterpeny,seskwiterpeny i ich pochodne.W kosmetyce-od starożytności(Egipt)-dezodoranty i maści,usuwające zapach potu.

Żywica mastyksowa(mastyks)-najczęściej stos.w kosm.Z drzewa Pistacia lentiscus.Do żucia-właśc.oczyszczania i dezynfekowania jamy ustnej. Przyjemny zapach oddechu.

Żywica sosnowa-do otrzymywania olejku terpentynowego i kalafonii.

Żywica benzoesowa(styraks)-z gałązek drzew Styrax.R-r alkoholowy żywicy(nalewka benzoesowa)-do przemywania cery trądzikowej,przy piegach,nadmiernej opaleniznie.Aromatyzowanie mydeł,pudrów,kremów,żeli.Kokserwuje,przedłuża trwałość kosmetyków,utrwala zapach(fiksator).

Bursztyn-żywice naturalne bursztynu-wyrób kremów,maseczek,mleczka-dział.zmiękczające i nawilżające cerę suchą.Krem bursztynowy do cery tłustej i mieszanej,maseczka-zmiękcza,nawilża.

Dama,kopal,kalafonia-żywice naturalne. Skł.lakierów,↑ przyleganie do paznokci,↑połysk.

Olibanum-kadzidło,pachnąca żywica,duże krople(łzy),żółto-brązowe.Zaw.olejek eter. do prod. perfum nuta-egzotyczna,orientalna.Zastępuje ambrę.

Mirra-kadzidło,gumożywica,z kory gałązek balsamowca.Po zastygnięciu-`łzy' żółto-czerwone. Jako kosmetyk i perfumy w starożytności.Obecnie-kosm.jamy ustnej(pasty,prep.do masażu dziąseł).

Gumożywica dammara-z kory drzewa Schorea wiesneri;do prod.perfum jako fiksator.

Gumożywica opopanaks-z drzew Opopanax chironium i Acacia farnesiana.Antyseptyk.Jako fiksator perfum i skł.kompozycji zapachowych.

Żywica świerkowa-wydzielina świerku pospolitego Picea abies.Antyseptyk.Maści,plastry rozgrzewające

BALSAMY

Wydzieliny niektórych roślin,gł.drzew,naturalne r-ry żywic w olejkach eter.Najpospolitszy-żywica sosnowa.Skład chem.żywic i balsamów zbliżony.

Balsam sosnowy-do wyrobu szyszek kąpielowych, soli,płynów kąpielowych,odświeżaczy powietrza,płynów do naczyń(prod.chemii gospod.)

Balsamy Oregon i Labdanum-gł,jako środki zapachowe.Przypominają zapachem ambrę.

Balsam tolutański-wybiela,odkaża,wygładza skórę, środek zapachowy,stos. jako fiksator perfum.

Balsam peruwiański-przyjemny,waniliowy zapach. Silnie przeciwzapalny,dezynfekuje.W kosmetykach do pielęgn.dłoni-wybiela,nadaje gładkość.

Balsam kopaiwa-duże powinowactwo do keratyny włosa→do pielęgn.suchych,zniszczonych włosów.

NORMY SUBSTANCJI ZAPACHOWYCH

Regulacje dotyczące subst.zapachowych:

-normy jakościowe

-przepisy dot.bezpieczeństwa stos.subst.zapach w wyrobach

ISO(Międzynarodowa Organizacja Normalizacji)

Siedziba:Genewa.Najszerszy,najpopularniejszy system,najszerzej obejmuje olejki eter.Opracowane przez zespoły Komitetu Techn.TC-54 normy obejmują parametry jakościowe olejków:

-dane fizykochem.;wzorcowy chromatograf gazowy; skład olejki;metody oznaczania tych parametrów nomenklaturą;zasady transportu i przechowywania.

CEN(Europejski Komitet Normalizacyjny)

Siedziba:Bruksela,opracowuje i publikuje system norm dla UE;normy kompatybilne z normami ISO.

PN-ISO(Polskie Normy)-ustalane przez Polski Komitet Normalizacyjny,dot.subst.zapach.gł. olejków.Kompatybilne z normami ISO i CEN. Wydawane w wersji polskiej-są tłumaczeniem ISO i funkcjonują na terenie Polski jako PN-ISO.

•Wymienione systemy nie obejmują wszystkich subst.zapach.Wszystkie olejki-objęte normami uzupełnianymi na bieżąco przez nowe opracowania.

•Organizacje zajmujące się prod.,handlem i stos.olejków i subst.zapachowych:

IFRA(Międzynarod.Stowarzysz.subst.zapach.)

Siedziba:Bruksela.Cel:tworzenie zasad i reguł produkcji,stos.subst.zapach.Publikacje(standardy IFRA)-wskazówki,dot.bezpieczeństwa stos.subst. zapach.,nie są normami jakościowymi.Obejmują dobre,wypróbowane metody produkcji i badania bezpieczeństwa stos.subst.zapach:zbiera i analizuje wszystkie dostępne inf.o subst.zap.-na tej podst.są formułowane wytyczne IFRA dla związków zapach.

•Dla przem.subst.zapach.i wyrobów perfumeryjnych najistotniejsze są zakazy i ograniczenia stosowania subst.zapachowych w wyrobach.

Olejek uwagi max.zawartość

-tatarakowy-dot.cis i transasarony,max 0,01%

-z korzenia arcydzięgla-fototoksyczny,nie dot.prod. zmywalnych,bez ograniczeń poza kosm.,max 0,78%

-kasjowy-max. 0,24%

-cynamonowy z kory-max. 0,20%

-limetkowy wyciskany-fototoksyczny,nie dot.prod. zmywalnych, max 0,70%

-gorzkiej pomarańczy-fototoksyczny,nie dot.prod. zmywalnych, max 1,25%

-oleki cytrusowe-max 15ppm bergaptenu w wyrobie, fototoksyczne, bez ograniczeń

-olejki z limonenem-max zaw.nadtlenku 20mmol/litr

Substancje syntetyczne:

-anizol-potencjalny alergen,wg 7 poprawki dyrektywy kosm.UE

-farnezol-pot.alergen,jedynie jeśli nie zawiera min.96% izomerów farnezolu

-cytral-tylko z subst.osłaniającymi(limonen,α-pinen)

-izoeugenol-0,2% poza kosmetykami

-limonen-zaw.nadtlenków powyżej 20mmol/litr

Zakazane subst.zapach.syntetyczne w kosm.:

trans-2-heptanol; benzylidenoaceton; bromostyren; alkohol cyklamenowy; toluen; pseudojonon; difenyloamina; dihydrokumaryna; safrol; izosafrol; benzen; nitrobenzen.

IFEAT(Międzynar.Federacja Handlu Olejkami Eterycznymi i Aromatami) 1977r.

Sidziba:Londyn.Zajmuje się bezpieczeństwem w obrocie subst.zap. oraz zasadami hadlu.Organizuje doroczne konferencje naukowe.Członkowie IFEAT:

Pollena Aroma(od 1979r.),Avicenna(od 2004r.)

IOFI(Międzynar.Organizacja Przemysłu Aromatów) 1969r.

Siedziba:Bruksela.Współpracuje z WHO-zajm.się dodatkami do żywności.Wydaje wskazówki dot.składników aromatów spożywczych.

RIFM(Instytut Badania Subst. Zapachowych)

Bada subs.zap.(gł.z punktu bezpiecznego stos.), wydaje liczne monografie-podstawa do tworzenia wskazówek IFRA.

•Poza normami i przepisami prawnymi subst.zap. objęte spisami i zestawieniami określ.nazewnictwo, właściwosci,identyfikację i stosowanie.

CAS-tzw.Numer CAS.Obejmuje numery i nazwy identyfikujące każdą subst.Obejm.ponad 30mln subst. opisanych od początku XXw.W niektórych przypadkach ta sama subst.może mieć więcej niż 1 nr CAS.Każdy podany nr umożliwia jednoznaczną identyfikazję.Nr CAS obejm.olejki eteryczne.

•Nomenklaturę olejków oraz def.subst.zapach. poch. roślinnego obejmują normy ISO wprowadzone do systemu Polskich Norm.

EINECS(Europejski Spis Istniejących Subst.Chem.)

Lista zamknięta,obejm.subst. z okresu 1.01.1971- 18.09.1981.Subst.posiadają swoje nr.Nr muszą być podane na opracowanych subst.

ELINCS(Europejska Lista Notyfikowanych Substancji Chemicznych)-subst. po 1981r.

GRAS(Lista Subst.Ogólnie Uznanych za Bezpieczne)- lista subst.używ. w aromatach spoż.,uzupełniana w czasopismie Food Technology

INCI(Międzynar.Nazewnictwo Składników Kosmetyków)

Obejmuje subst.zap.naturalne i syntetyczne.Przyjęte od 8.05.1996r decyzją Komisji Europejskiej.Wykaz uzupełniany i nowelizowany.Obowiązek stos. wyłącznie nazewnictwa INCI we wszystkich dokumentach dot.kosmetyków oraz na etykietach. Aktualne spisy:Dziennik Urzędowy UE,strony internetowe UE.

Def.olejku eter.wg norm ISO:

Olejki eteryczne,które są ciałami stałymi:irysowy, ambretowy(bezwonne skł.),gwajakolowy,różany.

Polska norma-olejek eteryczny to:produkt otrzymany z roślin lub ich części praz destylację z wodą(hydratacja),destylację wodno-parową, destylację z parą wodną,suchą destylację, w procesie mech.z naowocni(owocni)cytrusów(skórka) oddziel. od warstwy wodnej metodami fizycznymi.

WYBRANE DEFINICJE WG NORM ISO

Olejek eteryczny rektyfikowany-olejek poddany destylacji frakcjonowanej w celu zmiany zawartości określonych składników(olejki miętowe-aby uzyskać standardowy skład).

Olejek et.odterpenowany-z którego usunięto większość monoterpenowych węglowodorów(o.cytrusowe-↑rozpuszcalności w alkoholach o krótkich łańcuchach węglowych).

Olejek et.zubożony-z którego skł.X został częściowo lub całkowicie usunięty(o.mięty japońskiej-zuboż.częściowo o mentol)

Olejek wielokrotnie frakcjonowany-w którym ↑ zawartość wybranych skł.metodami fiz.takimi jak: rektyfikacja frakcjonowana lub krystalizacja.

Aromat naturalny-wyodrębniony z owocu,otrzym. z soków owocowych w czasie zagęszczania.

Terpeny-produkty zaw.gł.węglowodory terpenowe, otrzym.jako prod.uboczne w procesach:zatężenia, destylacji lub izolowania z olejków eter(terpeny cytrynowe,pomarańczowe).

Tinktura/nalewka-roztwór otrzym.przez macerację surowców rośl.w obecn.alkoholu etylowego lub zamiennych rozpuszczalników.

Ekstrakt/wyciąg-prod.otrzym.przez działanie rozpuszczalnikiem na surowiec roślinny, przefiltrowanie i usunięcie rozpuszczalnika przez oddestylowanie.

Izolaty-pojedyncze skł.wyizolowane z olejków et. przez destylację frakcjonowaną lub krystalizację.

Woda aromatyczna-destylat wodny,powst.podczas destylacji z parą wodną,po oddzieleniu olejku eter. (woda różana,neroli,lawendowa).

SKRÓTY NA OPAKOWANIACH OLEJKÓW

C.T.-określa chemotyp olejku,nie wpływa na jakość, skrót C.T-tymianek z tymolem

O.P.-określa część rośliny,z której wydobyto olejek

H.E.B.B.D.-skład zw.chem.i biol.olejku został zbadany.Niezbędna inf.,nie podnosi jakości.

S.B.-oznacza zw.chem.Inf.o obecn.jednej lub kilku subst.chem.w dominującej ilości w olejku.Nie podnosi jakości,konieczność poinf.nabywcy.

WŁAŚCIWOŚCI FARMAKOLOGICZNE OLEJKÓW

Środki p-zapalne np.olejek rumiankowy

Środki antyseptyczne np.olejki zaw.duże ilości zw. fenolowych np.o.tymiankowy i goździkowy

Środki wykrztuśne-dział.przez drażnienie bł.śluz. oskrzeli-efekt sekretolityczny w oskrzelach np.o. anyżkowy,tymiankowy

Środki przeciwrobacze-działanie na owsiki np.o.komosowy

Środki żółciopędne,żółciotwórcze np.mięty pieprz.

Środki moczopędne-drażnią kanaliki nerkowe,

pow.↑ wydzielanie moczu.Większość olejków.

Aromatyzowanie-jako dodatek poprawiający smak i zapach leków,pobudzają łaknienie np.o.różany, cytrynowy,kardamonowy,cynamonowy, muszkatołowy.Do aromatyzow.potraw.

OLEJKI NA WYBRANE SCHORZENIA:

Bóle głowy-bazyliowy,miętowy,lawendowy

Przeziębienie-anyżowy,cyprysowy,eukaliptusowy

Stres-jałowcowy,lawendowy,geraniowy,różany

Zaburz.trawienia-cytrynowy,kminkowy

OLEJKI FARMAKOPEALNE(F VI 2002)

Anyżowy-wykrztuśny

Cytrynowy-pobudza łaknienie

Eukaliptusowy-pobudza wydz.śluzu,inhalacje

Kamforowy-miejscowe przekrwienie(użytek.zewn)

Kopru włoskiego-wykrztuśny

Miętowy-rozkurczający w zaburz.trawienia

Tymiankowy-odkażający i wykrztuśny

Wiesiołkowy-uzupełnia niedobór NNKT

AKTYWNOŚĆ BIOL.OLEJKÓW ETER.

Działanie:antyseptyczne,wykrztuśne,moczopędne, spazmolityczne.

Dział.antyseptyczne-olejki i niektóre skł.dział.na bakterie G+ iG-,wirusy,grzyby pleśniowe, promienowce,pierwotniaki.Ważne-dział.na bakterie oporne na antybiotyki.Aktywność p-drobnoustroj. olejku rośnie wraz ze ↑stężenia.Zależy ona gł.od char.chem.skł.wiodącego.Uszeregowanie:

fenole>aldeh>alkoh>ketony>estry>węglowodory

Najsilniejsze-olejki zaw.fenole i aldehydy-tymol i karwakrol(o.tymiankowy,cząbrowy,oregano), eugenol(o.goździkowy,cynamonowy z liści),

aldehyd cynamonowy(o.cynamonowy z kory).

eugenol karwakrol tymol

aldehyd cynamonowy

Bakterie G+ bardziej wrażliwe na dział.olejków niż G-. Lipofilny char.olejków-umożl.przenikanie błon kom.-wielokierunkowe dział.p-bakteryjne.Skł. olejków mogą dział.na drodze następujących mech:

-uszkodzenie ściany kom.lub bł.cytoplazmatycznej

-uszkodzenie białek transbłonowych

-wyciek cytoplazmy

Dział.wykrztuśne-związ.z drażnieniem bł.śluz. oskrzeli=wzmożenie wydzielania bardziej płynnego ąluzu.Przesuwająca się wydzielina pobudza rec. nasilające odruch kaszlu.Dodatkowo dezynfekują drogi oddech.Najskuteczniejsze są inhalacje-krople wody z olejkiem do najdrobniejszych oskrzelików.

Najczęściej:eukaliptusowy,sosnowy,tymiankowy, jodłowy,anyżowy.

Dział.moczopędne-drażnią kanaliki nerkowe,↑ wydzielanie moczu.Olejki:jałowcowy,korzenia lubczyku,z nasion pietruszki.

Gł.skł.moczopędny: terpinen-4-ol

Olejek z szyszkojagód jałowca-jeżeli zaw.więcej α-i β-pinenu niż terpinen-4-olu działa silnie drażniąco. Może uszkodzić nerki.

Dział.spazmolityczne-↓napięcie m.gładkich przew.pokarm,przywracają praw.ruchy perystalt.

Linalol-gł.skł.ol.lawendowego,↑stęż.cAMP

1,8-cyneol-rozluźnia m.gładkie oskrzeli i nacz.mózg

Wiele olejków pobudza wydz.soku żołądk. i hamuje nadmierny rozwój bakterii,Najczęściej:koprowy, kminkowy,rumiankowy,miętowy,melisowy,lawend.

Dział.uspokajające(aktywność sedatywna):

Liście melisy i kwiat lawendy.Akt.sedat.spow. obecn.aldeh.terpenowych:limonen,mircen, cytral

Linalol-hamuje uwalnianie acetylocholiny,nasenny, przeciwdrgawkowy.

Właśc.olejków in vivo:p/wirus,p/wymiot,p/zapalna, cytotkos,zmieczulające.

Podanie na skórę:dobrze się wchłaniają,bo są lipofilne.Stopień wchłan.zależy od:

-pow.skóry mającej kontakt z olejkiem

-czasu ekspozycji

-stęż.aplikowanych związków

Indywidualne właśc.skóry-wpływ na wchłanianie.

Postać olejku-linalol w żelu szybciej się wchłania, potem emulsja o/w,ostatni r-r olejowy.Ol.całk.się wchłania(w.rogowa-niewystarczająca bariera).

Olejki są bezp.w stęż.1-3%-rozcieńcz.o.bazowymi.

Podrażnienia skóry-częściej po kąpieli niż masażu.

Najdelikatniejsze-o.rumiankowy,różany.Średnio drażn-do3%,bazyliowy,laurowy,kminkowy,mięty, tymiank, cytronellowy.B.drażn-do 1%,cynamonow., cytrynowy,melisowy.Nie stos.ich na bł.śluz!

Niezwykle drażniące-gorczyczny,czosnkowy, chrzanowy.Prakt.nie używane.

METABOLIZM OLEJKÓW ETERYCZNYCH

Różnorodna bud.chem-różny metabolizm.Podanie doustne-jelita-solubilizacja-do krwioobiegu-wątroba-metabolizm-sprzęganie z kw.siarkowym lub glicyną,wydalanie(kał,mocz).Przykłady:

-o.miętowy-wydal.przez nerki jako glukuronid

-1,8-cyneol-metabol.w wątrobie przez mikrosomy

-karwon-metabol.do hydroksykarwonu,sprzęg.z kw.glukuronowym

-d-limonen-metabol.do alkoh.perilowego,potem do kwasu perilowego-cis i trans.

Mogą się tworz.zw.toks. np.metyloeugenol,safrol tworz.metabolity pow.nowotwory wątroby zwierząt.

WPŁYW OLEJKÓW NA ORGANIZM

Wpływ olejków na organizm:

-pobudzające,antydepresyjne- geraniowy,różany,tymiankowy,grejpfrutowy,manuka, imbirowy

-zwiększające koncentrację i efektywność myślenia- rozmarynowy,miętowy, bazyliowy,goździkowy

-odprężające- różany,neroli,ylangowy,mandarynkowy

-dodające pewności siebie- bergamotowy,goździkowy,cynamonowy

-rewitalizujące,dodające energii- goździkowy,szałwiowy,czarnego pieprzu,żeń-szeń

-uspokajające,łagodzące napięcie nerwowe- lawendowy,bergamotka,cytrynowy, kanuka, paczulowy,pomarańczowy,różany,z drzewa herbacianego

-usypiające- rumiankowy,kanuka

-tonizujące,przywracające równowagę umysłu- bazyliowy,grejpfrutowy,kamforowy, żeń-szeń,cedrowy,kardamonowy,eukaliptusowy

-przeciwbólowe- kamforowy,geraniowy,kardamonowy,eukaliptusowy,muszkatołowy, pieprzowy,rumiankowy

-afrodyzjaki- cynamonowy z kory,goździkowy,rozmarynowy,neroli,ylangowy

-wprowadzające w stan medytacji- sandałowy

Składniki:

-pobudzające,antydepresyjne: tymol,geraniol

-zwiększające koncentrację: 1,8-cyneol,mentol

-uspokajające: linalol,octan linalilu,cytronellol

-odprężające: nerol

-dodające witalności: eugenol

Wykorzystanie olejków w kosmetyce:

*kosmetyki do pielęgnacji twarzy,ponieważ:

- aktywność antybakteryjna-skóra trądzikowa,młoda

- nawilżanie-sk.sucha,dojrzała

- właściwości przeciwutleniające i wymiatające wolne rodniki-cera dojrzała,fotostrzenie

- poprawa mikrokrążenia- sk.dojrzała,wrażliwa

- właściwości sebostatyczne- sk.tłusta

*pielęgnacja ciała:

- aktywność antybakteryjna,przeciwutleniająca-kontrola nad zapachem ciała

- nawilżenie naskórka-sk.dojrzała,zniszczona słońcem

- przeciwdziałanie cellulitowi

- ochrona przed UVA i UVB

- poprawa mikrokrążenia- preparaty do pielęgnacji stóp,masażu,prep.do pielęgnacji ciała

- wygładzenie naskórka-produkty po opalaniu,sk.sucha i wrażliwa

*pielęgnacja włosów:

- aktywność przeciwłupieżowa,przeciwgrzybicza i antybakteryjna

- poprawiają ukrwienie skóry głowy-odżywianie cebulek,zapobieganie wypadaniu

- ograniczają produkcję łoju,kontrolują wypadanie włosów,nawilżają,wygładzają

Konkret- ekstrakt otrzymywany ze świeżego surowca roślinnego przez ekstrakcję bezwodnym rozpuszczalnikiem i odparowanie rozpuszczalnika.

Resinoid-ekstrakt o charakterystycznym zapachu otrzymywany z suchego surowca roślinnego(mają żywice) przez ekstrakcję bezwodnym rozpuszczalnikiem niepolarnym.

Pomada- tłuszcze zawierające naturalne substancje zapachowe,otrzymywane z kwiatów metodą absorpcji na zimno przez dyfuzję wonnych składników do tłuszczu lub metodą absorpcji na gorąco przez trawienie lub zanurzanie kwiatów w gorącym tłuszcu.

Absolut- produkt otrzymywany z konkretu,pomady lub resinoidu przez ekstrakcję w temperaturze pokojowej,schładzanie i filtrowanie w celu usunięcia wosków,z których usunięto alkohol.

Komozycja perfumeryjna:

-25% góra

-25% środek

-50% dół

Perfumy wieczorowe-na dłużej:

-70% środek i dół

- 30% góra

Pachnące w czasie używania np.szampon:

-70% góra

30% środek i dół

Zawartość % kompozycji w wyrobach perfumeryjnych:

-1-30%- zależnie od wyrobu

-perfumy 15-30% (95% alkoholu)

-perfumy toaletowe 8-15% (90% alkoholu)

-perfumy w kremie 6-12%

-wody perfumowane 8-15% (80-90% alkoholu)

-wody toaletowe 4-8% (80% alkoholu)

-wody kolońskie 3-5% (70% alkoholu)

-wody pachnące 1-3% (70% alkoholu)

Rodziny zapachowe:

- cytrusowa

- owocowa

- kwiatowa

- drzewna

- zwierzęca

- balsamiczno-ambrowa: od skł.ambry do mirry

- polna: pola,siana

- miętowa

- mchowa: mchowo-drzewny z nutą cytrusową i tonami kwiatowymi

- leśna: tuja,sosna,jodła,terpentyna

- morska

- aldehydowa

- parafarmaceutyczna- kamfora,zapach krezolowy(lizol)

- korzenna

---