Wybrane zagadnienia prawa handlowego.
Podmioty obrotu gospodarczego ze szczególnym uwzględnieniem spółek.
Podmioty obrotu gospodarczego można podzielić na :
przedsiębiorstwa (art. 55' KC.) jako zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, obejmujących wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, a w szczególności :
firmę (nazwę), znaki towarowe i inne oznaczenia indywidualizujące przedsiębiorstwo,
księgi handlowe,
nieruchomości i ruchomości należące do przedsiębiorstwa, w tym produkty i materiały,
patenty, wzory użytkowe i zbrodnicze,
zobowiązania i obciążenia, związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa,
prawa wynikające z najmu i dzierżawy lokali zajmowanych przez przedsiębiorstwo,
Przedsiębiorstwa w rozumieniu ustawy o przedsiębiorstwach państwowych .
Przedsiębiorstwo z reguły powinno być prowadzone w celach zarobkowych. Występują jednak przedsiębiorstwa nie zarobkowe np. stowarzyszenia, fundacje, które osiągane dochody muszą przeznaczyć tylko na cele statutowe.
Przedsiębiorstwa mogą mieć różną formę prawną. Wyodrębnia się np. spółki :
spółki prawa cywilnego, działające w oparciu o przepisy art. 860 - 875 kc. - spółki cywilne,
spółki prawa handlowego :
▪ spółki jawne,
▪ spółki komandytowe,
▪ spółki akcyjne,
▪ spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
Spółki można podzielić również na :
spółki osobowe :
▪ spółki cywilne,
▪ spółki komandytowe,
▪ spółki jawne.
spółki kapitałowe :
▪ spółki akcyjne,
▪ spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
Spółki osobowe nie posiadają osobowości prawnej. W spółkach tych za zobowiązania spółki odpowiadają wspólnicy również majątkiem osobistym. Spółki kapitałowe posiadają osobowość prawną, a za zobowiązania spółki odpowiada spółka do wysokości kapitału spółki. Spółka to w zasadzie zrzeszenie dwóch lub więcej osób mających na celu prowadzenie wspólnego celu gospodarczego. Istnieją wyjątki jak jednoosobowe spółki Skarbu Państwa oraz jednoosobowe spółki z ograniczoną osobowością. Wspólnikami spółek mogą być osoby fizyczne lub osoby prawne. Spółka cywilna założona przez osoby prawne nie posiada osobowości prawnej, natomiast osobowość prawną posiadają jej podmioty tj. wspólnicy w postaci osoby prawnej.
Charakterystyka spółek.
Spółka prawa cywilnego - powstaje zawsze w drodze umowy, której wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego, w szczególności poprzez wniesienie wkładów (nie koniecznie pieniężnych). Spółka cywilna może być utworzona w celu osiągnięcia każdego celu gospodarczego i osiągnięcia zysku lub istnieć jako spółka „non profit”. Powinna mieć w założeniu prowadzenie przedsiębiorstwa w mniejszym lub średnim wymiarze. Nie podlega wpisowi do rejestru handlowego, natomiast podlega zgłoszeniu do ewidencji działalności gospodarczej. Umowa spółki powinna być zawarta na piśmie i określać miejsce i rodzaj prowadzonej działalności, okres na który zastała zawarta, określać wspólników i ich wkłady, określać udział w zyskach i stratach. Sprawami spółki zajmuje się każdy wspólnik, chyba, że umowa stanowi inaczej (np. że prowadzeniem spraw spółki zajmują się wyznaczenie wspólnicy, a nawet wskazana osoba trzecia). Wspólnika można wykluczyć od partycypowania w stratach, natomiast nie można go pozbawić udziału w zyskach. Spółka może zostać zawarta na czas określony lub nieokreślony.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością - prawnie uregulowana w Polsce w 1919 roku. W chwili obecnej spółkę regulują przepisy artykułu 158' - 289 kodeksu handlowego. Spółki
z o.o. mogą być zawierane wyłącznie w celu gospodarczym przez jedną lub więcej osób. Jedynym wspólnikiem spółki z o.o. nie może być inna spółka z o.o. składająca się z jednego wspólnika. Spółka z o.o. jako podmiot gospodarczy może przyjąć dowolną nazwę. Wymagane jest zaznaczenie, że jest to spółka z o.o.
Do powstania spółki z o.o. potrzeba :
zawarcia umowy spółki,
wniesienia całego kapitału zakładowego,
ustawienia władz spółki,
wpisu do rejestru handlowego
W momencie zarejestrowania spółka nabywa osobowość prawną.
Umowa spółki powinna być zawarta pod rygorem nieważności w formie aktu notarialnego i określać :
firmę i siedzibę spółki,
przedmiot przedsiębiorstwa,
czas trwania spółki, jeżeli jest ograniczony,
wysokość kapitału zakładowego
określać czy wspólnik może mieć jeden czy większą ilość udziałów,
ilość i wysokość udziałów objętych przez poszczególnych wspólników.
Kapitał zakładowy to określona kwota pieniężna będąca sumą udziałów wspólników powiększona o pierwotny kapitał spółki i powinien wynosić przynajmniej 4000 zł, a wysokość udziału nie może być mniejsza niż 50 zł. Spółkę z o.o. należy wpisać do rejestru handlowego. Do zgłoszenia spółki należy dołączyć :
umowę spółki,
oświadczenie wszystkich członków zarządu, że udziały pieniężne zostały wpłacone, a wkłady nie pieniężne zostaną wniesione z chwilą jej zarejestrowania,
jeżeli pierwsze władze spółki nie zostały ustanowione w umowie - dowód ich ustanowienia z wyszczególnieniem ich składu osobowego.
Jednocześnie ze zgłoszeniem należy złożyć podpisaną przez zarząd listę wspólników z podaniem imienia i nazwiska (firmy) oraz ilości i wysokości udziałów każdego z nich. Po zgłoszeniu spółki do rejestru handlowego, zarząd zgłasza wszelkie zmiany celem aktualizacji.
Po zarejestrowaniu spółki zarząd w ciągu dwóch tygodni powinien złożyć właściwemu ze względu na zakres działania i charakter przedsiębiorstwa ministrowi poświadczony przez siebie odpis umowy spółki oraz wskazać sąd, w którym spółka została zarejestrowana, podając datę i liczbę rejestracji.
Majątek spółki składa się z wkładów wspólników tworzących tzw. kapitał spółki (zakładowy) oraz z wartości nabytych w trakcie działalności, służących spółce do prowadzenia działalności zarobkowej. Udział daje wspólnikowi prawo do zysku. Zysk uzależniony jest od ilości udziałów. Udział decyduje o prawie do części majątku spółki przy jej likwidacji. Udział przechodzi na spadkobierców, może być zbyty lub zastawiony i podlega egzekucji. Do obowiązków wspólników oprócz obowiązkowego wniesienia udziałów, w tym także nie pieniężnych (aportów) należy także :
wnoszenie dopłat - stosownie do udziałów,
wyrównanie ubytków w kapitale zakładowym.
Aport to udział wniesiony w formie bezgotówkowej np. maszyna. Wspólnicy mają również prawa z tytułu uczestnictwa w spółce.
Rozróżniamy prawa o charakterze majątkowym tj. :
prawo do udziału w zyskach,
prawo do zbycia lub zastawienia udziału
i prawa o charakterze nie majątkowym :
prawo do uczestnictwa we władzach spółki,
prawo głosu w zgromadzeniu wspólników,
prawo kontroli działalności zarządu,
prawo zaskarżenia uchwał.
Do organów zarządzających i nadzorujących działalność spółki z ograniczoną odpowiedzialnością należą :
zarząd,
rada nadzorcza lub komisja rewizyjna,
zgromadzenie wspólników.
Podkreślić należy, że członek zarządu nie może bez zezwolenia spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik jawny albo członek władz. Członkowie zarządu odpowiadają za należyte prowadzenie księgowości spółki. Zarząd zobowiązany jest w ciągu dwóch miesięcy po upływie roku obrotowego sporządzić i udostępnić wspólnikom oraz złożyć organom nadzorczym bilans na ostatni dzień roku obrotowego, rachunek zysków i strat za rok ubiegły oraz pisemne sprawozdanie z działalności spółki w tym okresie.
Za zobowiązania spółki wspólnik odpowiada wyłącznie do wysokości udziałów, a za zobowiązania wobec budżetu majątkiem osobistym. Za zobowiązania spółki odpowiada sama spółka jako samodzielny podmiot prawny. Odpowiedzialność ta trwa od momentu wpisania spółki do rejestru handlowego do chwili wykreślenia jej z rejestru.
Jeżeli w zgłoszeniu spółki członkowie zarządu rozmyślnie lub przez niedbalstwo podali fałszywe dane, wówczas odpowiadają wobec spółki i wierzycieli spółki solidarnie ze spółką przez trzy lata od dnia zarejestrowania spółki lub zarejestrowania podwyższenia kapitału zakładowego. Biorący udział w tworzeniu spółki jeżeli wyrządzi spółce szkodę zobowiązany jest do jej naprawy. Władze spółki muszą być powołane przed jej zarejestrowaniem.
Za należyte prowadzenie spraw spółki odpowiada zarząd spółki. Zarząd składa się z jednego lub większej liczby członków powołanych z pośród wspólników lub z poza ich grona w drodze uchwały chyba, że umowa spółki stanowi inaczej.
Zarząd reprezentuje spółkę w sądzie i poza nim. Jeżeli zarząd spółki jest wieloosobowy, sposób reprezentowania reguluje umowa spółki. Każdy członek zarządu ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki, nie przekraczające zakresu zwykłych czynności spółki. Jeżeli jednak przed załatwieniem takiej sprawy choćby jeden z pozostałych członków zarządu sprzeciwi się jej przeprowadzeniu lub jeżeli sprawa przekracza zakres zwykłych czynności spółki, potrzeba uprzedniej uchwały zarządu. Uchwały zarządu zapadają bezwzględną większością głosów obecnych. Za zgodą wszystkich członków zarządu, można ustanowić dla spółki prokurę. Odwołać ją jednak może każdy członek zarządu.
Umowa spółki może ustanowić radę nadzorczą lub komisję rewizyjną albo obie te władze. W spółkach, w których kapitał zakładowy przekracza kwotę 25000 zł, a wspólników jest więcej niż 50, musi zostać ustanowiona rada nadzorcza lub komisja rewizyjna. Członkowie zarządu, likwidatorzy i pracownicy spółki zajmujący stanowisko głównego księgowego, radcy prawnego, kierownika zakładu lub inne podlegające bezpośrednio członkowi zarządu nie mogą być jednocześnie członkami rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej. Rada nadzorcza i komisja rewizyjna składa się z co najmniej trzech członków, wybieranych uchwałą wspólników na jeden rok, jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej.
Rada nadzorcza wykonuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich gałęziach przedsiębiorstwa. Do jej szczególnych obowiązków należy badanie bilansu oraz rachunku zysków i strat, badanie sprawozdania zarządu i co do podziału zysków i strat oraz składanie w zgromadzeniu wspólników dorocznego sprawozdania na piśmie z wyników powyższego badania. Do kompetencji komisji rewizyjnej należy badanie bilansu, rachunku zysku i strat, sprawozdania wniosków zarządu co do podziału zysków i strat trybem i w zakresie przewidzianym dla wykonania powyższych czynności przez radę nadzorczą. Wynik badania powinien być sporządzony na piśmie.
Ponadto prawo kontroli służy każdemu wspólnikowi i w tym celu może on w każdej chwili przeglądać księgi i dokumenty, sporządzać bilans dla swego użytku i żądać wyjaśnień od zarządu. W przypadku ustanowienia rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej umowa spółki może wyłączyć indywidualną kontrolę wspólników.
W spółce, nie mającej rady nadzorczej umowa spółki może rozszerzyć obowiązki komisji rewizyjnej, a nawet poruszyć jej stały nadzór nad działalnością spółki. Uchwały rady nadzorczej i komisji rewizyjnej mogą być powzięte, jeżeli wszyscy członkowie zostali zaproszeni. Uchwały zapadają bezwzględną większością głosów obecnych, chyba że umowa stanowi inaczej. Z każdego posiedzenia należy sporządzić protokoły.
Uchwały wspólników zapadają na zgromadzeniu wspólników. Uchwały wspólników wymaga między innymi :
rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania, bilansu oraz zysków i strat za rok ubiegły, kwitowanie władz spółki z wykonania przez nie obowiązków,
wszelkie postanowienia dotyczących roszczeń o naprawienie szkody, wyrządzonej przy zawiązaniu spółki lub sprawowaniu zarządu albo nadzoru,
zbycie i wydzierżawienie przedsiębiorstwa oraz ustanowienie na nim prawa użytkowania,
nabycie i zbycie nieruchomości, jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej,
zwrot dopłat.
Zwyczajne zgromadzenie wspólników powinno odbyć się w ciągu 6 miesięcy po upływie każdego roku obrotowego. Nadzwyczajne zgromadzenie wspólników zwołuje się w szczególnych przypadkach. Zgromadzenie wspólników zwołuje zarząd za pomocą listów poleconych, wysłanych przynajmniej na dwa tygodnie przed terminem zgromadzenia, które odbywa się w miejscu siedziby spółki, chyba że umowa stanowi inaczej.
Uchwały zgromadzenia powinny być wpisane do księgi protokołów i podpisane przez obecnych lub przynajmniej przez przewodniczącego i osoby prowadzące protokół.
Uchwała wspólników może być zaskarżona, jeżeli godzi w interesy spółki i ma na celu pokrzywdzenie wspólnika. Prawo do wytaczania powództwa służy :
zarządowi spółki, radzie nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz poszczególnych ich członkom,
każdemu wspólnikowi, który głosował przeciwko uchwale, a po jej powzięciu zażądał zaprotokołowania sprzeciwu,
wspólnikowi bezzasadnie nie dopuszczonemu do udziału w zgromadzeniu
innym wspólnikom, którzy nie byli obecni na zgromadzeniu, jedynie w przypadku wadliwego zwołania zgromadzenia lub powzięcia uchwał w przedmiotach, nie objętych porządkiem obrad,
w przypadku piśmiennego głosowania wspólnikowi, którego przy głosowaniu pomoinięto, lub który nie zgodził się na głosowanie piśmienne.
Zgromadzenia wspólników zwołuje się niezwłocznie, jeżeli bilans sporządzony przez zarząd wykaże straty przewyższające sumę kapitałów zapasowego i rezerwowych oraz połowę kapitału zakładowego celem podjęcia uchwały co do dalszego istnienia spółki.
Spółka może zostać rozwiązana i zlikwidowana a powodu :
przyczyn przewidzianych w umowie spółki,
stwierdzenia protokołem notarialnym pod rygorem nieważności uchwały wspólników o rozwiązaniu spółki lub przeniesieniu spółki za granicę,
ogłoszenia upadłości spółki, a także wyrokiem sądowym w przypadku ;
żądania wspólnika lub członka władz spółki, jeżeli osiągnięcie celu spółki stanie się niemożliwe lub z innych ważnych przyczyn,
na żądanie prokuratora jeżeli działalność spółki, naruszając prawo zagraża interesowi państwa.
Z ważnych przyczyn dotyczących poszczególnych wspólników, sąd może orzec ich wyłączenie na żądanie wszystkich wspólników żądających wyłączenia, jeżeli ich udziały tworzą więcej niż połowę kapitału zakładowego.
Spółka akcyjna - może być zawiązana w każdym celu prawnie dozwolonym zarówno gospodarczym, jak i nie zarobkowym, a działalność jej jest oparta wyłącznie na określonym kapitale. Z reguły jednak zakłada się ją w celach gospodarczych. Działa w oparciu o przepisy art. 307 - 407 kodeksu handlowego. Przepisy o spółkach akcyjnych to przepisy bezwzględnie obowiązujące. Spółka akcyjna jest najbardziej rozwiniętą formą spółki kapitałowej. Akcjonariusze nie odpowiadają osobiście za zobowiązania spółki. Za zobowiązania te odpowiada sama spółka, jako samodzielny podmiot prawa. Odpowiedzialność ta trwa od chwili wpisania spółki do rejestru handlowego do chwili wykreślenia jej z tego rejestru. Nazwa spółki powinna zawierać dodatek „spółka akcyjna”. Założycieli powinno być przynajmniej trzech, chyba że zakładają Skarb Państwa lub związek samorządu terytorialnego. Utworzenie spółki wymaga :
sporządzenia statutu spółki w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności,
objęcia akcji lub ich subskrypcji,
wyboru pierwszych władz spółki,
rejestracji spółki w rejestrze handlowym.
Statut spółki powinien określać :
firmę i siedzibę spółki,
przedmiot przedsiębiorstwa,
czas trwania spółki, jeżeli jest ograniczony,
wysokość kapitału akcyjnego, sposób jego zebrania, nominalną wartość akcji i ich ilość ze wskazaniem, czy akcje są imienne, czy na okaziciela,
ilość akcji poszczególnych rodzajów i przywiązanie do nich uprawnienia,
imiona i nazwiska (firmę) oraz adres (siedzibę) założycieli,
organizacje władz nadzorczych i zarządzających.
W statucie należy ponadto, pod rygorem bezskuteczności wobec spółki, zamieścić postanowienia dotyczące :
ilości i rodzajów, tytułów uczestnictwa w dochodach lub podziale majątku spółki,
wszelkich związanych z akcjami obowiązków do świadczeń na rzecz spółki (poza obowiązkiem wpłacenia należności za akcje),
warunków i sposobu umorzenia akcji.
Podstawowym warunkiem powstania spółki akcyjnej jest zebranie kapitału akcyjnego minimum 100 000 zł., który może być zgromadzony w gotówce lub w postaci aportów. Kapitał zakładowy (akcyjny) dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej, która może wynosić 1 zł. Objęcie lub nabycie akcji jest podstawą nabycia praw wspólnika. Akcje są inkorporowane w dokumentach, które stanowią papiery wartościowe nazywane również akcjami. Akcje nie mogą być wydawane poniżej ich wartości nominalnej, mogą natomiast być wydawane po cenie wyższej od wartości nominalnej ( cena emisyjna). Przez akcję rozumie się zespół praw i obowiązków przysługujących wspólnikowi względem spółki. Kodeks handlowy wyróżnia różne typy akcji, a mianowicie : akcje imienne lub na okaziciela i akcje uprzywilejowane. Ze względu na różne uprawnienia przysługujące różnym grupom akcjonariuszy, wyróżnia się następujące rodzaje akcji :
zwykłe,
uprzywilejowane,
użytkowe.
Wartość akcji może być :
nominalna,
emisyjna,
rynkowa
akcja dla posiadacza daje:
prawo do głosowania,
prawo do dywidendy.
Akcje są niepodzielne i zbywalne.
Akcja zwykła daje prawo do jednego głosu, uprzywilejowana do większej ilości głosów nie więcej jednak niż pięć. Akcje użytkowe nie dają prawa do głosu, uprawniają do odbioru dywidendy za dany rok.
W ciągu dwóch miesięcy od daty zamknięcia subskrypcji na akcje, założyciele zwołują zgromadzenie organizacyjne, na którym stwierdza się objęcie wszystkich akcji i uiszczenie wszystkich wpłat, które powinny być dokonane przed zarejestrowaniem spółki. Zgromadzenie dokonuje również wyboru pierwszych władz spółki (zarządu). Zarząd ogłasza zawiązanie spółki celem wpisania do rejestru. Do zgłoszenia spółki do rejestru handlowego, należy dołączyć :
statut,
akta o zawiązaniu spółki i objęciu akcji,
oświadczenia wszystkich członków zarządu, że wpłaty na akcje zostały dokonane,
stwierdzenie ustanowienia władz z wyszczególnieniem ich składu osobowego,
dowód zezwolenia i zatwierdzenia statutu przez właściwą władzę jeżeli jest wymagane, a ponadto :
protokół zgromadzenia organizacyjnego w przypadku publicznej subskrypcji,
spis subskrybentów z uwidocznieniem liczby akcji i wysokości uiszczonych wpłat,
poświadczenie banku o wysokości uiszczonych wpłat.
Wszelkie zmiany danych zarząd powinien zgłosić celem wpisania do rejestru handlowego. Zarząd w ciągu dwóch tygodni od zarejestrowania powinien złożyć właściwemu ministrowi poświadczone przez siebie odpisy statutu i aktów o zawiązaniu spółki oraz wskazać sąd w którym spółka została zarejestrowana. Przez zarejestrowanie spółka nabywa osobowość prawną, osoby które działały w imieniu spółki przed jej zarejestrowaniem, odpowiadają osobiście i solidarnie.
Władze spółki
Spółkę reprezentuje zarząd w sądzie i poza sądem. Zarząd składa się z jednego lub większej liczby członków, powołanych spośród akcjonariuszy lub z poza ich grona. Członków zarządu wybiera walne zgromadzenie, jeżeli statut nie stanowi inaczej. Członkowie pierwszego zarządu powoływani są najwyżej na dwa lata, a następnych najwyżej na trzy lata. Prawo członka zarządu do reprezentowania spółki rozciąga się na wszystkie czynności związane z prowadzeniem spółki z wyjątkiem spraw, które wymagają walnego zgromadzenia.
Nadzór spółki
Spółka akcyjna powinna mieć radę nadzorczą lub komisję rewizyjną bądź obie te władze. W przypadku kapitału akcyjnego ponad 500 000 zł istnieje obowiązek powołania rady nadzorczej. Rada nadzorcza składa się z co najmniej pięciu członków, wybranych przez walne zgromadzenie. Członkowie pierwszej rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej mogą być powołani najwyżej na jeden rok, a następnych najwyżej na trzy lata.
Rada nadzorcza zobowiązana jest wykonywać stały nadzór nad całokształtem działalności spółki. Do szczególnych jej obowiązków należy badanie bilansu, rachunku zysków i strat, badanie sprawozdania zarządu i wniosków zarządu co do podziału zysków i strat oraz składanie walnemu zgromadzeniu corocznego pisemnego sprawozdania z wyników powyższego badania.
Do kompetencji rady należy również zawieszenie z ważnych powodów w czynnościach poszczególnych lub wszystkich członków zarządu, jak również delegowanie członków rady nadzorczej do czasowego wykonywania czynności członków zarządu nie mogących sprawować swoich czynności.
Do kompetencji komisji rewizyjnej należy badanie bilansów, rachunków zysków i strat, sprawozdania i wniosków zarządu co do podziałów zysków lub pokrycia strat a z wyników tego badania złożyć walnemu zgromadzeniu szczegółowe sprawozdanie na piśmie. W spółce akcyjnej, nie mającej rady nadzorczej statut może rozszerzyć obowiązki komisji rewizyjnej, a nawet powierzyć jej stały nadzór nad działalnością spółki. Rada nadzorcza lub komisja rewizyjna wykonuje swoje czynności zbiorowo, może jednak delegować członków do indywidualnego wykonywania poszczególnych czynności nadzorczych. Uchwały rady nadzorczej i komisji rewizyjnej mogą być powzięte, jeżeli wszyscy członkowie zostali zaproszeni. Uchwały zapadają bezwzględną większością głosów obecnych, chyba że statut stanowi inaczej.
Walne zgromadzenie
Walne zgromadzenie zwołuje zarząd. Zwyczajne walne zgromadzenie może zwołać również rada nadzorcza lub komisja rewizyjna. Nadzwyczajne walne zgromadzenie może zwołać na pisemne żądanie złożone na ręce zarządu akcjonariusz lub akcjonariusze przedstawiający przynajmniej 1/10 część kapitału akcyjnego. Walne zgromadzenie zwołuje się przez dwukrotne ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym pierwsze przynajmniej na trzy tygodnie, a drugie co najmniej na dziesięć dni przed terminem zgromadzenia.
Uchwał walnego zgromadzenia wymagają :
rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania, bilansu oraz rachunku zysków i strat za rok ubiegły, kwitowanie władz spółki z wykonania przez nie obowiązków,
wszelkich postanowień dotyczących roszczeń o naprawienie szkody, wyrządzonej przy zawiązaniu spółki lub sprawowaniu zarządu albo nadzoru,
zbycie i wydzierżawienie przedsiębiorstwa oraz ustanowienie na nim prawa użytkowania,
zbycie nieruchomości fabrycznych spółki,
emisji obligacji.
Zwyczajne walne zgromadzenie powinno się odbyć w ciągu sześciu miesięcy po upływie każdego roku obrotowego, w miejscu siedziby spółki, chyba, że statut mówi inaczej. Właściciele akcji mają prawo uczestnictwa w walnym zgromadzeniu, a walne zgromadzenie jest ważne bez względu na ilość reprezentowanych na nim akcji, chyba że statut stanowi inaczej. Uchwały zapadają bezwzględną większością głosów oddanych. Uchwały dotyczące emisji obligacji, zmiany statutu, zbycia przedsiębiorstwa, połączenia spółek i rozwiązania spółki zapadają większością ¾ głosów oddanych, chyba że statut stanowi inaczej.
Uchwały walnego zgromadzenia powinny być protokołowane przez notariusza pod rygorem ich nieważności. Protokół stwierdza prawidłowość zwołania walnego zgromadzenia, jego zdolność do powzięcia uchwał, wymienić powzięte uchwały, ilość głosów oddanych za każdą uchwałą i zgłoszone sprzeciwy. Uchwały walnego zgromadzenia, powzięte wbrew przepisom prawa lub postanowieniom statutu mogą być zaskarżone w drodze wytyczonego przeciwko spółce powództwa o unieważnienie uchwały.
Prawo do wytyczenia powództwa przysługuje :
zarządowi spółki, radzie nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz poszczególnym ich członkom,
każdemu akcjonariuszowi który głosował przeciwko uchwale, a po jej powzięciu zażądał zaprotokołowania sprzeciwu,
akcjonariuszowi bezzasadnie niedopuszczonemu do udziału w zgromadzeniu,
innym akcjonariuszom którzy nie byli obecni na walnym zgromadzeniu, jedynie w przypadku wadliwego zwołania lub powzięcia uchwał w przedmiotach nie objętych porządkiem obrad.
Wyrok uchylający uchwałę na moc obowiązującą w stosunkach między spółką a wszystkimi akcjonariuszami.
Walne zgromadzenie musi zostać zwołane bezzwłocznie przez zarząd, jeżeli bilans wykaże stratę przewyższającą sumę kapitału zapasowego i rezerwowych oraz 1/3 część kapitału akcyjnego. Uchwały walnego zgromadzenia wymaga również każda zmiana statutu, a także podwyższenia i obniżenia kapitału akcyjnego.
Rozwiązanie i likwidacja spółki akcyjnej.
Rozwiązanie lub likwidacja spółki następuje z przyczyn :
przewidzianych w statucie,
uchwałą walnego zgromadzenia o rozwiązaniu spółki lub przeniesienie siedziby spółki bądź zakładu głównego poza granice kraju,
ogłoszenie upadłości spółki,
z innych przyczyn prawem przewidzianych.
Odpowiedzialność cywilna i karna.
Za zobowiązania wobec wierzycieli odpowiada spółka, a ponadto solidarnie ze spółką członkowie zarządu i inne osoby biorące udział w tworzeniu spółki, jeżeli rozmyślnie lub przez niedbalstwo podali fałszywe dane albo wyrządzili spółce szkodę. Za wyrządzone szkody odpowiadają również członkowie komisji rewizyjnej, członkowie władz spółki oraz likwidator przez działalność sprzeczną z prawem lub postanowieniami statutu. Jeżeli szkodę wyrządziło kilka osób wspólnie odpowiadają za nią solidarnie.
Wierzytelność z tytułu naprawy szkody przedawniają się z upływem 5 lat natomiast jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku wierzytelność ulega przedawnieniu do 10 lat. Osoby biorące udział w tworzeniu spółki albo będące członkami władz spółki lub likwidatorem i działają na szkodę spółki podlegają również karze grzywny lub karze pozbawienia wolności albo obu tym karom łącznie.
Pojęcie firmy.
Pojęcie regulują przepisy art. 26 - 38 kodeksu handlowego.
Spółka prawa handlowego jest kupcem rejestrowym. Firma jest nazwą, pod którą kupiec rejestrowy prowadzi przedsiębiorstwa. Kupiec rejestrowy może pozywać i być pozywany pod firmą. Firma składa się z korpusu (rdzenia) oraz dodatków.
Firma spółki jawnej zawiera nazwiska wszystkich wspólników albo nazwisko i przynajmniej pierwszą literę imienia jednego lub kilku wspólników z dodatkiem wskazującym spółkę np. Jan Nowak i S-ka.
Firma spółki komandytowej składa się z nazwiska i przynajmniej pierwszej litery imienia jednego lub kilku wspólników odpowiadających bez ograniczenia (komplementariusz) oraz zawiera dodatek „spółka komandytowa”. W firmie nie mogą być zamieszczane nazwiska komandytariuszów.
Firma spółki akcyjnej albo spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może być obrana dowolnie, powinna jednak zawierać dodatek „spółka akcyjna” lub „spółka z ograniczoną odpowiedzialnością”. Nazwiska osób mogą być umieszczone w firmie tylko za zgodą właścicieli lub spadkobierców.
Firma może zawierać także inne dodatki, mające na celu bliższe oznaczenie osoby kupca lub przedsiębiorstwa. Dodatki te nie mogą jednak wprowadzić w błąd (dodatek np. syn Karola lub tytuł akademicki np. inż., arch. itp.
Rozróżniamy firmy :
osobowe np. Wedel, Cegielski,
rzeczowe np. PZU,
fantazyjne np. Pod Różą.
W razie zmiany nazwiska, które stanowi część składową firmy można przedsiębiorstwo prowadzić nadal pod dotychczasową firmą, należy jednak w dodatku do firmy wskazać nowe nazwisko. W przypadku wystąpienia ze spółki jawnej lub komandytowej wspólnika, którego nazwisko było w firmie zamieszczone można prowadzić przedsiębiorstwa nadal pod dotychczasową firmą za jego zezwoleniem lub zezwoleniem spadkobierców, ale w dodatku do firmy należy zamieścić brzmienie firmy.
Kto nabywa istniejące przedsiębiorstwo może ja za zezwoleniem poprzedniego właściciela lub jego spadkobierców prowadzić pod dotychczasową firmą, jednak powinno się zamieścić dodatek oznaczający nabywcę. Pozostawienie w brzmieniu dotychczasowej firmy oznaczenia „spółka akcyjna” lub „spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” jest niedopuszczalne.
Każda nowa firma powinna odróżniać się dostatecznie od firm w tej samej miejscowości. Firma oddziału powinna odpowiadać firmie zakładu głównego i być uzupełniona dodatkiem wskazującym związek z zakładem głównym. W razie jeżeli firma zakładu głównego nie różni się dostatecznie od firmy, wpisanej już lub zgłoszonej do rejestru handlowego, a znajdującej się w siedzibie oddziału, firma oddziału powinna być uzupełniona dodatkiem dostatecznie odróżniającym.
W razie bezprawnego używania firmy pokrzywdzony może żądać zaniechania dalszego używania firmy, a także może wystąpić z innymi roszczeniami.
Sąd rejestrowy powinien z urzędu czuwać nad należytym przestrzeganiem przepisów o firmie oraz nad tym, aby firmy używano w obrocie w brzmieniu, zgodnym z obowiązującymi przepisami.
Firma nie może być zbyta bez przedsiębiorstwa. Firma, jako nazwa kupca stanowi prawo osobistej natury i dlatego nie jest przedmiotem obrotu, zatem nabycie samej firmy nie uprawnia do jej używania (art. 37 K.H.) i nie można też zezwolić na używanie swego nazwiska w firmie z wyjątkiem (art. 29 K.H.). Z tego, że firmy nie można zbyć bez przedsiębiorstwa wynika, że zbywca przedsiębiorstwa nie może sobie zastrzec w umowie używania firmy - może jednak wyłączyć firmę spod zbycia, jeżeli używał dla zbytego przedsiębiorstwa. Firmę tę uważać należy za nową, co jest doniosłe w razie, gdy istnieją w tej samej miejscowości inne firmy o tym samym lub zbliżonym brzmieniu.
PYTANIA KONTROLNE :
Co rozumiesz pod pojęciem „przedsiębiorstwo” ?
Wymień rodzaje spółek i dokonaj ich podziału.
Omów spółkę cywilną, spółkę prawa cywilnego.
Omów spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.
Omów spółkę akcyjną.
Przedstaw władze spółki.
Omów nadzór spółki.
Omów walne zgromadzenie.
Kiedy następuje rozwiązanie i likwidacja spółki akcyjnej ?
Omów odpowiedzialność cywilną i karną.
Pojęcie i rodzaje firmy.
LITERATURA :
Dziurzyński A., Kodeks handlowy, Komentarz, Łódź, 1995 r.
Jakubecki A., Jakubek A., Mojak J., Skubisz R., Prawo spółek - zarys, Warszawa, 1999 r.
Kruczalak K., Prawo handlowe, Zarys wykładu, Gdańsk, 1992 r.
Szajkowski A., Prawo spółek handlowych, Warszawa, 1997 r.
Wybrane zagadnienia prawa finansowego.
Podstawowe zagadnienia dotyczące problemów podatkowych.
Pojęcie podatku jest kategorią o charakterze prawno - ekonomicznym.
Charakterystyka prawna :
Podatek jest to świadczenie pieniężne o charakterze przymusowym, bezzwrotnym, ogólnym, nieodpłatnym pobierane przez państwo lub inny związek publiczno - prawny na podstawie przepisów prawa określających warunki, wysokość i terminy płatności tego świadczenia (nieodpłatny tzn., że w zamian za wnoszone podatki podatnik nie ma prawa oczekiwać żadnych konkretnych świadczeń szczególnych (osobistych) np. droga dojazdowa do posesji).
Charakterystyka ekonomiczna :
Podatek jest to przymusowe pobranie dokonywane przez władzę publiczną, którego podstawowym celem jest pokrycie obciążeń publicznych. Podatek powinien uwzględniać zdolność podatkową obywateli.
Funkcje podatku :
Funkcja fiskalna - oznacza, że podatki są instrumentem dochodów budżetowych
(około 80 % dochodu budżetu państwa).
Funkcja pozafiskalna - polega na oddziaływaniu na podmioty gospodarcze w celu wywołania u nich określonych zachowań :
Cele gospodarcze:
cele o charakterze ogólnym np. oddziaływanie na poziom inflacji i wprowadzane podatki
cele o charakterze szczegółowym np. władza ma na celu rozwój określonej działalności i wprowadza dla tej dziedziny ulgi podatkowe.
Cele społeczne :
cele o charakterze ogólnym np. zabezpieczenie grup najniżej uposażonych np. płace minimalne, zasiłki,
cele o charakterze szczególnym np. dążenie do ograniczenia spożycia art. alkoholowych, tytoniowych poprzez wprowadzenie podwyższonego podatku w tych dziedzinach gospodarczych np. akcyza.
Podatek jest przede wszystkim narzędziem fiskalnym i tą funkcję podatek musi spełniać, a pozostałe funkcje może spełniać.
System podatkowy tj. zespół podatków obowiązujących w danym kraju stanowiący jednolitą wewnętrzną zgodną całość pod względem prawnym i ekonomicznym (nie powinno być luk prawnych, podatki nie powinny się nakładać, a także nie powinno być obszarów ekonomicznych nie opodatkowanych).
Rozróżniamy następujące rodzaje podatków :
podatki o charakterze rzeczowym - są to podatki, które obciążają pewien element bogactwa bez uwzględnienia sytuacji osobistej podatnika,
podatki o charakterze osobistym - uwzględniają sytuację osobistą podatnika np. wiek, ilość członków rodziny na utrzymaniu (są uznaniowe).
Rozróżniamy podatki o charakterze :
bezpośrednim - to takie gdzie zdolność podatkowa podmiotu jest związana z jego sytuacją podatkową, podatek od dochodu, kapitału.
pośrednim - wymierza się je za pośrednictwem pewnych zdarzeń, działań, operacji np.
▪ podatki od transakcji np. umowa kupna i sprzedaży
▪ od wydatków np. VAT.
Istota podatku od osób fizycznych
Opodatkowanie podatkiem dochodowym od osób fizycznych reguluje ustawa z dnia 26 lipca 1991 roku Dz. U. Z 1993 r. nr 90, poz. 416 z późn. zm.
Przepisów ustawy nie stosuje się do :
przychodów z działalności rolniczych, z wyjątkiem przychodów z działów specjalnych produkcji rolnej,
przychodów z gospodarki leśnej w rozumieniu ustawy o lasach,
przychodów podlegających przepisom o podatku od spadku i darowizn,
przychodów wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy,
przychodów z tytułu podziału wspólnego majątku małżonków w wyniku ustania lub ograniczenia małżeńskiej wspólnoty majątkowej (obowiązuje od 01.04.1999 r.).
W myśl art. 3 w/w ustawy dla osób fizycznych, jeżeli mają miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub których pobyt czasowy w Polsce trwa w danym roku podatkowym dłużej niż 183 dni ma zastosowanie tzw. nieograniczony obowiązek podatkowy tzn. że opodatkowaniu podlegają wszystkie dochody bez względu na miejsce położenia źródeł przychodu. Jeżeli osoby fizyczne nie mają na terytorium polski miejsca zamieszkania lub pobytu w rozumieniu art. 3 podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów z pracy wykonywanej w Polsce na podstawie stosunku pracy lub stosunku służbowego, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia oraz od innych dochodów osiąganych na terytorium Polski jest to tzw. ograniczony obowiązek podatkowy.
Przedmiotem opodatkowania, zgodnie z art. 9, są wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem określonych w art. 21 i zwolnionych na podstawie odrębnych przepisów. Dochodem lub stratą ze źródła przychodów, jeżeli przepisy art. 24 i 25 nie stanowią inaczej, jest nadwyżka lub strata sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. U podatników, którzy zgodnie z obowiązującymi ich zasadami rachunkowości sporządzając sprawozdanie finansowe, za dochód z działalności gospodarczej uważa się dochód wykazany w oparciu o prawidłowo prowadzone księgi, pomniejszony o wydatki nie stanowiące kosztów uzyskania przychodów, zaliczone w ciężar kosztów uzyskania przychodów. U podatników prowadzących działalność gospodarczą i prowadzących księgi przychodów i rozchodów dochodem z działalności jest różnica pomiędzy przychodem określonym w art. 14 a kosztami uzyskania, powiększona o różnicę pomiędzy wartością remanentów końcowego i początkowego towarów, materiałów, surowców podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, wyrobów gotowych, braków i odpadków jeżeli wartość remanentu końcowego jest wyższa niż wartość remanentu początkowego lub pomniejszona jeżeli jest niższa. Dochodem lub stratą ze sprzedaży składników majątku trwałego związanego z prowadzoną działalnością jest różnica pomiędzy przychodem uzyskanym ze sprzedaży a ich wartością wykazaną w ewidencji środków trwałych prowadzonej dla celów stosowania odpisów amortyzacyjnych, powiększona o wartość dokonanych odpisów amortyzacyjnych. W razie likwidacji działalności gospodarczej dochód ustala się przy zastosowaniu do wartości ustalonej wg cen zakupu pozostałych na dzień likwidacji towarów handlowych, materiałów podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, wyrobów gotowych, braków i odpadków oraz rzeczowych składników majątku związanego z wykonywaną działalnością , nie będących środkami trwałymi - takiego wskaźnika procentowego, jaki wynika z udziału dochodu w przychodach w okresie ostatnich trzech miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym nastąpiła likwidacja działalności, a jeżeli w tym okresie dochód nie wystąpił - w roku podatkowym poprzedzającym rok, w którym nastąpiła likwidacja. Szczegółowe zasady ustalania dochodu określa art. 24 ustawy.
Źródła przychodów wymienia art. 10 którymi są np. :
stosunek służbowy,
stosunek pracy,
praca nakładcza,
emerytura lub renta,
działalność wykonywana osobiście,
poza rolnicza działalność gospodarcza,
działy specjalne produkcji rolnej,
nieruchomości lub ich części,
najem, dzierżawa oraz inne umowy o podobnym charakterze,
kapitały pieniężne i prawa majątkowe,
sprzedaż lub zamiana,
oraz przychody z innych źródeł,
Przychodami, z zastrzeżeniem art. 14 - 16, art. 17 pkt. 6 art. 19 i art. 20 ust. 3 są otrzymane lub pozostawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.
W przypadku działalności gospodarczej (art. 14) uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. U podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług opodatkowanych podatkiem od towarów i usług za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług.
Zwolnienia przedmiotowe od podatku dochodowego są wymienione w art. 21 ustawy i są to między innymi :
renty przyznane na podstawie odrębnych przepisów o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin,
niektóre odszkodowania,
kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych,
odprawy pośmiertne i zasiłki pogrzebowe,
zasiłki (dodatki rodzinne i pielęgnacyjne, zasiłki wychowawcze, porodowe, jednorazowe zasiłki z tytułu urodzenia dziecka),
wartość ubioru służbowego, napojów i posiłków regeneracyjnych, ekwiwalenty pieniężne za użytkowanie przez pracownika własnych narzędzi, materiałów itp.
diety i inne należności za czas podróży służbowej,
świadczenia z pomocy społecznej oraz zapomogi wypłacone z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, świadczenia rzeczowe do obowiązujących limitów,
stypendia naukowe oraz stypendia za wyniki w nauce i inne wymienione w art. 21.
Kosztami uzyskania przychodów z poszczególnego źródła, zgodnie z art. 2, są wszelkie koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23, w myśl którego nie uznaje się za koszty uzyskania przychodów między innymi wydatków na :
nabycie gruntów i praw wieczystego użytkowania gruntów,
nabycie lub wytworzenie, ulepszenie we własnym zakresie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,
wydatków ponoszonych przez najemcę z tytułu najmu lub dzierżawy, rzeczy praw majątkowych stanowiących spłatę określonej w umowie wartości przedmiotu najmu lub dzierżawy jeżeli rzecz tę lub prawo, zgodnie z odrębnymi przepisami zalicza się do składników majątku najemcy lub dzierżawcy,
odpisów z tytułu zużycia samochodu osobowego lub innego o ładowności nie przekraczającej 500 kg w części przewyższającej równowartość 10000 EURO przeliczonej na złote wg kursów walut obcych ogłaszanych przez NBP z dnia odprawy celnej lub z dnia zakupu, albo z dnia przekazania samochodu do używania,
strat w środkach trwałych i obrotowych w części pokrytej odpisami amortyzacyjnymi oraz otrzymanym odszkodowaniem z tytułu ubezpieczeń,
odpisów i wpłat na różnego rodzaju fundusze tworzone przez podatnika,
wydatków na spłatę pożyczek, kredytów,
wartości własnej podatnika, jego małżonka i małoletnich dzieci,
darowizn i ofiar wszelkiego rodzaju,
podatku dochodowego, podatku od spadku i darowizn,
kosztów egzekucyjnych związanych z nie wykonaniem zobowiązań,
grzywien i kar pieniężnych orzeczonych w postępowaniu karnym i karno skarbowym,
wierzytelności odpisanych jako przedawnione,
kosztów reprezentacji i reklamy w części przekraczającej 0,25 % przychodu,
udzielonych pożyczek,
poniesionych kosztów zaniechanych inwestycji i innych kosztów wymienionych w ustawie.
Podstawę obliczania podatku z zastrzeżeniem art. 24 ust. 3 i art. 28 - 30 ustawy stanowi dochód ustalony zgodnie z art. 9,art. 24 ust. 1 i 2 oraz ust. 4 - 7 lub art. 25, po odliczeniu kwot określonych w art. 26 tj. między innymi :
rent i innych trwałych ciężarów opartych na tytule prawnym, nie stanowiących kosztów uzyskania przychodów, oraz alimentów, z wyjątkiem alimentów na rzecz dzieci, w wysokości ustalonej w wyroku alimentacyjnym,
zapłaconych przez podatnika lub potrąconych przez płatnika składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe, określone w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów
składek na rzecz organizacji do których przynależność podatnika jest obowiązkowa jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów,
dokonanych w roku podatkowym zwrotów niezależnie pobranych emerytur i rent oraz zasiłków z ubezpieczenia społecznego w kwotach uwzględniających podatek dochodowy jeżeli nie zostały one potrącone przez organ rentowy,
darowizn na cele naukowe, naukowo - techniczne, oświatowe, inne do wysokości nie przekraczającej 15 % dochodu, na cele kultu religijnego, na działalność charytatywną i opiekuńczą od wysokości nie przekraczającej 10 % dochodu,
wydatki poniesione na kontynuowanie rozpoczętej w latach wcześniejszych przez podatnika inwestycji budowlanej na własne cele mieszkaniowe podatnika (prawo nabyte)
inne odliczenia ujęte w ustawie.
Od podstawy opodatkowania po odliczeniu wydatków wymienionych w art. 26 odlicza się ponadto w roku podatkowym wydatki inwestycyjne, a w następnym roku podatkowym kwotę stanowiącą połowę wydatków inwestycyjnych odliczonych od podstawy opodatkowania w poprzednim roku podatkowym, zwaną dalej „premią inwestycyjną”.
W art. 27 ustawy określa się obowiązujące stawki podatku od osób fizycznych w wysokości 19%, 30%, 40%.
Przedziały dochodów podlegającego opodatkowania, a także kwota o którą zmniejsza się podatek lub zaliczkę, uległy podwyższeniu i zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów z 24.11.98 r. i od 01.01.99 r. wynoszą :
do 29 624 zł tj 19% podstawy obliczenia minus kwota 394 zł 80 gr.
od 29 624 do 59 248 zł = 5 233 zł 76 gr. + 30% nadwyżki ponad 29 624 zł
ponad 59 248 zł = 14 120 zł 96 gr. + 40% nadwyżki ponad 59 248 zł.
Ustawa z 18.07.98 r. o zmianie ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. 117, poz. 756 z 1998 r. ) zmieniła art. 27b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Tak więc od 01.01.99 r. podatek dochodowy obliczony zgodnie z art. 27 w pierwszej kolejności ulega obniżeniu o kwotę składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne opłaconej w roku podatkowym bezpośrednio przez podatnika lub pobranej w roku podatkowym przez płatnika.
Ponadto od podatku odlicza się między innymi :
zakup gruntu pod budowę budynku mieszkalnego (350 m²),
budowę budynku mieszkalnego, wkład budowlany lub mieszkaniowy, zakup mieszkania, budynku, przebudowę i adaptację strychu, piwnic na cele mieszkalne podatnika,
remont, modernizacja budynku i lokalu mieszkalnego,
zakup przez pracowników przyrządów i pomocy naukowych,
odpłatne dokształcenie i doskonalenia zawodowe podatnika,
odpłatne kształcenie w szkołach wyższych podatnika i dzieci,
odpłatne kształcenie dzieci w szkołach niepublicznych ( podstawowych, zawodowych i średnich),
dojazd dzieci do szkół podstawowych, zawodowych i średnich położonych poza miejscem zamieszkania,
odpłatne świadczenia zdrowotne w niepublicznych zakładach opieki zdrowotnej.
Dochodów (przychodów) uzyskanych na terytorium Polski z wymienionych w art. 30 ustawy źródeł przychodów nie łączy się z dochodami (przychodami) z innych źródeł i pobiera się od nich podatek w formie ryczałtu.
W art. 45 ustawa nakłada na podatników obowiązek składana urzędom skarbowym zeznań o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym wg ustalonego wzoru w terminie do 30 kwietnia następnego roku za rok ubiegły.
Obowiązek złożenia zeznania nie dotyczy podatników wymienionych w art. 37. Zeznaniem nie obejmuje się dochodów wymienionych w art. 24 ust 3 z wyjątkiem dochodu z likwidacji działalności gospodarczej dokonanej w grudniu roku podatkowego i art. 28-30.
W przypadku określonym w art. 27a ust. 13 ustawy tj. w przypadku odliczenia od podatku wydatków poniesionych na zakup gruntu lub odpłatne przeniesienie prawa wieczystego użytkowania gruntu, a następnie zbycia tego gruntu lub prawa - podatnik jest obowiązany wykazać i doliczyć kwoty uprzednio odliczone od podatku należnego za rok podatkowy, w którym wystąpiły te okoliczności.
Podatek dochodowy wynikający z zeznania jest podatkiem należnym za dany rok podatkowy, chyba że urząd skarbowy wyda decyzję w której określi inną wysokość podatku.
Podatek dochodowy od osób prawnych.
Podatek dochodowy od osób prawnych reguluje ustawa z dnia 15.02.1992 r. Dz. U. Z 1993 r. nr 106, poz. 482 ze zm. Przepisy ustawy mają również zastosowanie do jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek nie mających osobowości prawnej.
Podatnikami mogą być również grupy co najmniej dwóch spółek prawa handlowego mających osobowość prawną, które pozostają w związkach kapitałowych, zwane dalej
„ podatkowymi grupami kapitałowymi”.
Przepisów ustawy nie stosuje się do :
przychodów z działalności rolniczej, z wyjątkiem dochodów z działów specjalnych produkcji rolnej, chyba że ustalenie przychodów jest wymagane dla celów określenia dochodów wolnych od podatku dochodowego na podstawie art. 17 ust. 1 pkt. 4a ustawy,
przychodów z gospodarki leśnej w rozumieniu ustawy o lasach,
przychodów wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy.
Obowiązek podatkowy dotyczy podatników, jeżeli mają siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania.
Podatnicy jeżeli nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej siedziby lub zarządu, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów, które osiągają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Przychody z udziału w spółce nie będącej osobą prawną, ze wspólnej własności, wspólnego przedsięwzięcia, wspólnego posiadania lub wspólnego użytkowania rzeczy i praw majątkowych łączy się z przychodami każdego wspólnika proporcjonalnie do posiadanego udziału. W przypadku braku przeciwnego dowodu przyjmuje się, że udziały wspólników w przychodach są równe.
Art. 6 ustawy zwalnia od podatku następujące podmioty :
Skarb Państwa,
Narodowy Bank Polski,
jednostki budżetowe,
fundusze celowe utworzone na podstawie odrębnych ustaw, chyba że przepisy tych ustaw stanowią inaczej,
przedsiębiorstwa międzynarodowe i inne jednostki gospodarcze utworzone przez organ administracji państwowej wspólnie z innymi państwami na podstawie porozumienia lub umowy, chyba że porozumienia te lub umowy stanowią inaczej,
jednostki samorządu terytorialnego w zakresie dochodów określonych w przepisach ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego,
Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,
Agencję Budowy i Eksploatacji Autostrad,
Agencję Rynku Rolnego,
fundusze inwestycyjne,
fundusze emerytalne utworzone na podstawie przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych,
Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Natomiast art.17 ustawy zawiera wykaz zwolnień przedmiotowych, którym nie
podlegają między innymi:
- dochody z tytułu sprzedaży całości lub części nieruchomości wchodzących w skład
gospodarstwa rolnego,
- dochody osiągane poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez podatników
określonych w art. 3 ust. l, jeżeli umowa międzynarodowa, której Polska jest stroną tak
stanowi,
- dochody kościelnych osób prawnych z nie gospodarczej działalności statutowej, a z
pozostałej działalności - w części przeznaczonej na cele kultu religijnego, oświatowo-
wychowawcze i inne,
- dochody związków jednostek samorządu terytorialnego - w części przeznaczonej dla tych
jednostek i inne w ustawie wymienione.
Przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym jest dochód bez względu na
rodzaj źródeł przychodów, z jakich dochód ten został osiągnięty; w wypadkach, o których
mowa w art. 21 i 22 przedmiotem opodatkowania jest przychód a w podatkowych grupach
kapitałowych przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym, obliczamy zgodnie z art.
19 jest osiągnięty w roku podatkowym dochód stanowiący nadwyżkę sumy dochodów
wszystkich spółek tworzących grupę nad sumą ich strat.
Rokiem podatkowym jest rok kalendarzowy, chyba że podatnik postanowi inaczej w
statucie albo w umowie spółki 1ub w innym dokumencie i zawiadomi o tym właściwy urząd
skarbowy.
Podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych są zobowiązani do prowadzenia
ewidencji rachunkowej, zgodne z odrębnymi przepisami, w sposób zapewniający ustalenie
wysokości dochodu ( straty ) podstawy opodatkowania i należnego podatku.
Dochodem z udziału w zyskach osób prawnych jest dochód faktycznie uzyskany z
tego udziału, w tym także: dochód z umorzenia udziałów lub akcji, wartość majątku
otrzymanego w związku z likwidacją osoby prawnej, dochód przeznaczony na podwyższenie
kapitału zakładowego lub akcyjnego albo funduszu udziałowego w spółdzielniach, a także
dochód stanowiący równowartość kwot przekazanych na ten kapitał ( fundusz ) z innych
kapitałów ( funduszy ) osoby prawnej.
Przychodami, za wyjątkiem zastrzeżonych w ustawie są w szczególności:
- otrzymane pieniądze, wartości pieniężne, w tym również różnice kursowe,
- wartość otrzymanych nieodpłatnych świadczeń oraz przychodów w naturze,
- wartość umorzonych lub przedawnionych zobowiązań, w tym z tytułu zaciągniętych
pożyczek i kredytów z wyjątkiem umorzonych pożyczek z tytułu pracy,
- wartość zwróconych wierzytelności, pożyczek, kredytów które wcześniej zostały
odpisane jako nieściągalne lub zaliczone do straconych albo na które utworzono rezerwy
zaliczone uprzednio do kosztów uzyskania przychodów.
Do przychodów nie zalicza się między innymi:
- pobranych wpłat lub zarachowanych należności na poczet dostaw towarów i usług, które
zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych,
- kwot naliczonych, lecz nie otrzymanych odsetek od należności, w tym również od
udzielonych pożyczek, kredytów,
- zwróconych udziałów lub wkładów w spółdzielni, umorzenia udziałów lub akcji w spółce
- przychodów otrzymanych na stworzenie lub powiększenie kapitału zakładowego,
(akcyjnego ), funduszu udziałowego, założycielskiego, organizacyjnego ubezpieczyciela
- przychodów, które w rozumieniu przepisów o zakładowym funduszu świadczeń
socjalnych zwiększają ten fundusz,
- należnego podatku od towarów i usług i inne.
Kosztami uzyskania przychodów są wszelkie koszty poniesione w celu uzyskania
przychodów, z wyjątkiem wymienionych w art.16 nie uważanych za koszty uzyskania
przychodów, a są to między innymi wydatki na:
- nabycie gruntu lub prawa wieczystego użytkowania gruntów,
- nabycie, wytworzenie, ulepszenie, przebudowa lub modernizacja we własnym zakresie
środków trwałych które zgodnie z odrębnymi przepisami powiększają wartość tych
środków stanowiącą podstawę naliczenia odpisów amortyzacyjnych,
- wydatków poniesionych przez najemcę lub dzierżawcę albo używającego z tytułu najmu
lub dzierżawy rzeczy lub praw maj majątkowych oraz realizacji umów o podobnym
charakterze,
- strat w środkach obrotowych lub środkach trwałych oraz wartościach niematerialnych i
prawnych w części pokrytej odpisami amortyzacyjnymi; przy ustaleniu straty nie
uwzględnia się otrzymanych odszkodowań,
- odpisów z tytułu zużycia samochodu osobowego lub innego samochodu o dopuszczalnej
ładowności nie przekraczającej 500 kg w części ustalonej od wartości samochodu
przewyższającej 10000 euro z dnia przekazania samochodu do używania,
- odpisów i strat na różnego rodzaju fundusze tworzone przez podatnika za wyjątkiem
określonych w ustawie,
- wydatków na spłatę pożyczek, kredytów, naliczonych lecz nie zapłaconych odsetek,
- kar i grzywien orzeczonych w postępowaniu karnym i karno skarbowym,
- wydatków na wykup obligacji i innych wymienionych w ustawie.
Podstawę opodatkowania stanowi dochód po odliczeniu:
- darowizn na cele naukowe, oświatowe, kulturalne, ochrony zdrowia, pomocy społecznej i
innych do wysokości 15% dochodu,
- darowizn na cele kultu religijnego, na działalność charytatywno - opiekuńczą,
bezpieczeństwa publicznego, obrony narodowej i inne do wysokości 10% dochodu,
- kwoty równej funduszowi wynagrodzeń przysługującym osobom pozbawionym wolności
i zatrudnionym u podatnika innego niż przywięzienny zakład pracy.
Ponadto od podstawy opodatkowania odlicza się między innymi:
- poniesione w roku podatkowym tzw. wydatki inwestycyjne,
- w następnym roku podatkowym połowę wydatków inwestycyjnych odliczonych od
podstawy opodatkowania w poprzednim roku podatkowym " premia inwestycyjna ".
Podatek dochodowy z zastrzeżeniem art. 21 i 22 wynosi od dnia 0l stycznia do 31
grudnia 1999 roku wynosi 34% podstawy opodatkowania. Jeżeli rok podatkowy podatnika
jest inny niż kalendarzowy stawkę podatku określoną w art.19 ust.1 ustawy, o której mowa
w art.1 dla danego roku kalendarzowego stosuje się od początku roku podatkowego
rozpoczynający się w danym roku kalendarzowym do końca tego roku podatkowego.
Zasady opodatkowania podatkiem od towarów i usług ( VAT ).
Zgodnie z zasadą ogólną wyrażoną w ustawie z 8 stycznia 1993r.
( Dz. U. nr 11, poz. 50 ze zm. ) o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym
opodatkowaniu podlega sprzedaż towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej oraz eksport i import towarów 1ub usług.
Przepisów ustawy nie stosuje się natomiast do sprzedaży przedsiębiorstwa lub zakładu
( oddziału ) samodzielnie sporządzającego bilans, wydania towarów na podstawie umowy
użyczenia, działalności w zakresie gier losowych i zakładów wzajemnych, podlegającej
opodatkowaniu podatkiem od gier na zasadach określonych w odrębnej ustawie, czynności,
które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy.
Podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości
prawnej oraz osoby fizyczne.
Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wydania ( dostarczenia ), przekazania,
zamiany, darowizny towaru lub wykonania usługi, przy czym ustawa przewiduje w art. 6
szereg wyjątków. I tak na przykład jeżeli podatnik wysyła towar odbiorcy lub wskazanej
przez niego osobie trzeciej, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wydania towaru jednej z
tych osób, jeżeli podatnik wydaje towar prowadzącemu przedsiębiorstwo maklerskie,
zarządzającemu funduszami powierniczymi, agentowi zleceniobiorcy, komisantowi lub innej
osobie świadczącej usługi o podobnym charakterze, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą
otrzymania przez podatnika zapłaty za wydany towar, nie później jednak niż 30 dni od dnia
wykonania usługi przez ten podmiot. Jeżeli natomiast sprzedaż towaru lub wykonanie usługi
powinno być potwierdzone fakturą lub rachunkiem uproszczonym, obowiązek podatkowy
powstaje z chwilą wystawienia faktury lub rachunku uproszczonego, nie później jednak niż w
7 dni od dnia wydania towaru lub wykonania usługi.
Obowiązkowi podatkowemu podlegaj ą również towary własnej produkcji oraz towary,
które po nabyciu nie zostały odsprzedane, w przypadku rozwiązania spółki prawa cywilnego
lub handlowego nie mającej osobowości prawnej albo zaprzestania przez podatnika będącego
osobą fizyczną wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu, obowiązanego na
podstawie odrębnych przepisów do zawiadomienia właściwego organu o zaprzestaniu
wykonywania działalności gospodarczej.
Podatnicy są obowiązani przed dniem wykonania pierwszej czynności podlegającej
opodatkowaniu złożyć w urzędzie skarbowym zgłoszenie rejestracyjne, przy czym podatnicy
zwolnieni od podatku od towarów i usług na podstawie art.14 ust.1 i 6 ustawy lub
wykonujący wyłącznie czynności, o których mowa w art. 2 ustawy o VAT dotyczące
towarów wymienionych w załączniku nr 1 do ustawy mogą to zrobić dobrowolnie,
Jeżeli zarejestrowany podatnik zaprzestał wykonywania czynności podlegającej
opodatkowaniu, obowiązany jest zgłosić zaprzestanie działalności urzędowi skarbowemu
który dokonał rejestracji. Zgłoszenie to stanowi wówczas podstawę dla urzędu skarbowego do
wykreślenia podatnika z rejestru.
Zgłoszenie o zaprzestaniu działalności w wyniku śmierci podatnika dokonuje jego
następca prawny. Zarejestrowany podatnik obowiązany jest umieszczać numer identyfikacji
podatkowej na fakturach i rachunkach uproszczonych oraz w ofertach, z tym że w przypadku,
gdy numer ten nie został jeszcze nadany, podatnik jest obowiązany posługiwać się numerem
tymczasowym. Jeżeli dane zawarte w zgłoszeniu rejestracyjnym ulegną zmianie, podatnik jest
obowiązany zgłosić zmianę do urzędu skarbowego, nie później niż do końca miesiąca
następującego po miesiącu, w którym nastąpiła zmiana.
Podatnicy obowiązani są ponadto składać w urzędzie skarbowym deklaracje
podatkowe dla podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego za okresy miesięczne w
terminie do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek
podatkowy.
Zobowiązanie podatkowe lub kwotę zwrotu różnicy podatku od towarów i usług
przyjmuje się w kwocie wynikającej z deklaracji podatkowej, jednak urząd skarbowy może
określić je w innej wysokości.
Zwolnienia przedmiotowe.
Katalog zwolnień przedmiotowych zawiera art. 7 ustawy o podatku od towarów i
usług oraz o podatku akcyzowym oraz art. 73 i 74 Rozporządzenia z 15 grudnia 1997r.
w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług oraz o
podatku akcyzowym ( Dz. U. nr 156, poz.1024, ze zm. ).
Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają czynności określone w art. 2
ustawy o VAT. Zwolnieni od podatku są podatnicy, u których wartość sprzedaży towarów, a
także wartość eksportu towarów lub usług nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku
podatkowym 80000 zł.
Można jednak zrezygnować ze zwolnienia pod warunkiem zawiadomienia o tym
zamiarze właściwego urzędu skarbowego przed początkiem miesiąca, w którym podatnik
rezygnuje ze zwolnienia. Wówczas rezygnacja obowiązuje do końca roku podatkowego.
Jeżeli wartość sprzedaży towarów u podatników zwolnionych od podatku przekroczy kwotę
80000 zł, zwolnienie traci moc w momencie przekroczenia tej kwoty. Obowiązek podatkowy
powstaje z chwilą przekroczenia tej kwoty, a opodatkowaniu podlega nadwyżka ponad tę
kwotę.
Za zgodą właściwego urzędu skarbowego podatnik może zmniejszyć podatek należny
o podatek naliczony, wynikający z rachunków uproszczonych dokumentujących zakupy
dokonane przed dniem utraty zwolnienia, pod warunkiem sporządzenia spisu z natury
zapasów tych towarów posiadanych w dniu przekroczenia kwoty 80000 zł. Dotyczy to
również podatników, którzy rezygnują z przysługującego im zwolnienia pod warunkiem
pisemnego zawiadomienia urzędu skarbowego o rezygnacji ze zwolnienia przed początkiem
miesiąca, w którym dokonują rezygnacji ze zwolnienia.
Zwolnieni od podatku są również podatnicy opłacający podatek dochodowy w formie
karty podatkowej, w zakresie działalności objętej tą formą opodatkowania.
Podatnicy będący zakładami pracy chronionej w rozumieniu przepisów o zatrudnieniu
i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych mogą wybrać zwolnienie od podatku, bez
względu na wartość sprzedaży towarów, pod warunkiem złożenia przez podatnika pisemnego
oświadczenia we właściwym urzędzie skarbowym.
Podatnik, który utracił prawo do zwolnienia od podatku lub z niego zrezygnował, nie
może w następnych latach skorzystać ze zwolnień omówionych wyżej.
Podstawą opodatkowania jest obrót, czyli kwota należna z tytułu sprzedaży towarów,
pomniejszona o kwotę należnego podatku.
W przypadku, gdy pobrano zaliczki, zadatki, przedpłaty lub raty obrotem jest również
kwota otrzymanych zaliczek, zadatków, przedpłat lub rat pomniejszona o przypadającą od
nich kwotę podatku.
Jeżeli należność określona jest w naturze, podstawą opodatkowania jest wartość
świadczenia obliczona na podstawie przeciętnych cen stosowanych w danej miejscowości lub
na danym rynku w dniu wykonywania świadczenia, zmniejszonych o podatek.
Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy.
Obrót zmniejsza się o kwoty udokumentowanie prawnie dopuszczalnych i
obowiązkowych rabatów (bonifikat, upustów, uznanych reklamacji i skont) o wartość
zwróconych towarów oraz zwróconych kwot niezależnych w rozumieniu przepisów o
cenach, a także kwot wynikających z dokonanych korekt faktur lub rachunków
uproszczonych.
Rabaty pomniejszają obrót wówczas, gdy zostały przyznane w ciągu roku od dnia
wydania towaru lub świadczenia usług. Rabaty udzielone z tytułu i w okresie gwarancji lub
rękojmi pomniejszają obrót nawet, gdy zostały przyznane po upływie roku od dnia wydania
towaru lub świadczenia usług.
W przypadku sprzedaży budynków lub budowli trwale z gruntem związanych albo
części takich budynków lub budowli, z podstawy opodatkowania wyłącza się wartość gruntu.
Podstawowa stawka podatku wynosi 22%.
Dla towarów i usług wymienionych w załączniku nr 3 do ustawy stawka podatku
wynosi 7%.
W eksporcie towarów i usług, w tym również w eksporcie towarów i usług, o których
mowa w art. 7 ust.1 pkt. 1 i 2 ustawy o VAT oraz w eksporcie towarów i usług
dokonywanym przez podatników określonych w art.14 ust.1 pkt. 2 ustawy, stawka podatku
wynosi 0%, pod warunkiem prowadzenia przez podatnika stosownej ewidencji i otrzymania
dokumentu potwierdzającego wywóz towaru poza państwową granicę Rzeczypospolitej
Polskiej, przed złożeniem deklaracji podatkowej za dany miesiąc.
Podatnik ma prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku
naliczonego przy nabyciu towarów i usług, czyli sumę kwot podatku określonych w fakturach
stwierdzających nabycie towarów i usług, z uwzględnieniem rabatów, a w przypadku importu
sumę kwot podatku wynikającą z dokumentu celnego.
Obniżenie kwoty podatku należnego następuje w rozliczeniu za miesiąc, w którym
podatnik otrzymał fakturę, rachunek uproszczony lub dokument celny albo w miesiącu
następnym.
Obniżenie to nie może nastąpić jednak wcześniej niż w miesiącu otrzymania przez
nabywcę towaru lub wykonania usługi albo otrzymania przedpłaty ( zaliczki, zadatku, raty )
podlegającej opodatkowaniu na podstawie art. 6 ust. 8 ustawy.
Podatnik dokonujący jednocześnie sprzedaży towarów opodatkowanych i
zwolnionych od podatku obowiązany jest do odrębnego określenia kwot podatku naliczonego,
związanych ze sprzedażą opodatkowaną i zwolnioną od podatku i wówczas może zmniejszyć
podatek należny o kwotę podatku naliczonego, związaną ze sprzedażą opodatkowaną.
Kasy rejestrujące.
Art. 29 ustawy nakłada obowiązek doprowadzenia ewidencji obrotu i kwot podatku
należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących na podatników sprzedających towary i
świadczący usługi, w tym również w zakresie handlu i gastronomü, na rzecz osób fizycznych
nie prowadzących działalności gospodarczej oraz osób fizycznych prowadzących działalność
gospodarczą w formie indywidualnych gospodarstw rolnych.
Terminy wprowadzania kas reguluje rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 27
listopada 1998 roku w sprawie kas rejestrujących Dz. U. nr 146, poz. 953 z 1998r. ze zm.
Dz. U. nr 57 poz. 598 z 1999r. która weszła w życie 01.07.1999 roku.
Podstawy prawne rachunkowości.
Od 01 stycznia 1995 roku jedynym obowiązującym aktem prawnym w zakresie
rachunkowości jest ustawa z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości ( Dz. U. nr 121
poz. 591 z 1994 r. ze zm. ).
Ujmuje ona w sposób kompleksowy prawie wszystkie zagadnienia z rachunkowością,
sporządzaniem sprawozdań finansowych i badanie ich przez biegłych rewidentów. Przepisy
ustawy o rachunkowości mają zastosowanie do wielu różnorodnych jednostek działających na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zapewniając im jednolite i stabilne zasady prowadzenia
rachunkowości.
Cele rachunkowości.
Celem rachunkowości jest rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej i
finansowej jednostki, osiągniętego wyniku finansowego oraz umożliwienie oceny
efektywności i jej działania poprzez określenie efektywności. Dane te pomagają w bieżącym
działaniu jednostki ułatwiają podejmowanie decyzji co do przyszłego rozwoju
gospodarczego oraz informują o sytuacji i kondycji finansowej inne podmioty zewnętrzne tj.
banki, organy podatkowe, inwestorów i kontrahentów.
Elementy rachunkowości.
Zgodnie z ustawą rachunkowość obejmuje:
opis przyjętych zasad rachunkowości,
prowadzenie ksiąg rachunkowych,
- okresowe ustalanie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów,
wycenę aktywów i pasywów,
ustalanie wyniku finansowego sporządzanie sprawozdań finansowych i innych,
gromadzenie i przechowywanie dokumentacji,
poddawanie badaniu i ogłaszanie sprawozdań finansowych.
Podmioty objęte ustawą.
Przepisy ustawy stosuje się do:
spółek prawa handlowego ( spółek akcyjnych, spółek z ograniczoną odpowiedzialnością,
jawnych i komandytowych)
inne niż spółki kapitałowe osób prawnych z wyjątkiem Skarbu Państwa i Narodowego
Banku Polskiego ( np. przedsiębiorstwa państwowe, fundacje, instytuty naukowe, szkoły
wyższe, kościelne osoby prawne )
jednostki organizacyjne, działające na zasadzie prawa handlowego, prawa o publicznym
obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych lub przepisów o
działalności ubezpieczeniowej, niezależnie od ich formy prawnej i tytułu własności
państwowych i gminnych jednostek budżetowych i ich gospodarstw pomocniczych,
zakładów budżetowych, państwowych i gminnych funduszy celowych oraz gmin i ich
związków.
- spółki prawa cywilnego i osoby fizyczne, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży
towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co
najmniej równowartość 800 000 euro.
Wyrażoną w euro wielkość przelicza się na walutę polską po średnim kursie ogłoszonym
przez Narodowy Bank Polski, obowiązującym na 30 września roku poprzedzającego rok
obrotowy ( osoby fizyczne i spółki cywilne mogą stosować zasady rachunkowości od
początku następnego roku obrotowego również wtedy, gdy przychody netto ze sprzedaży są
niższe niż 800 000 euro po uprzednim zawiadomieniu o tym Urzędu Skarbowego właściwego
w sprawach opodatkowania podatkiem dochodowym )
jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej ( inne niż spółki cywilne, jawne
i komandytowe
zagraniczne osoby prawne, zagraniczne jednostki, nie posiadające osobowości prawnej
oraz zagraniczne osoby fizyczne prowadzące działalność na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej
wszystkie pozostałe jednostki ( wcześniej nie wymienione ), jeżeli otrzymują dotacje lub
subwencje z budżetu państwa, budżetów gmin lub funduszów celowych na realizację
zadań zleconych.
Odpowiedzialność kierownika jednostki.
Za wykonanie obowiązków w zakresie rachunkowości określonych ustawą
odpowiedzialność ponosi kierownik jednostki.
Kierownikiem jednostki jest osoba lub organ wieloosobowy ( zarząd ), który
uprawniony jest do zarządzania jednostką, z wyłączeniem pełnomocników ustanowionych
przez tę jednostkę.
W przypadku spółek cywilnych, komandytowych, jawnych oraz osób fizycznych za
kierownika uważa się ich właściciela lub właścicieli. W jednostkach likwidowanych lub
postawionych w stan upadłości za kierownika jednostki uważa się likwidatora lub syndyka.
Jeżeli jednostką zarządza organ wieloosobowy, odpowiedzialność ponoszą wszyscy
członkowie takiego organu.
Kierownik jednostki może zostać zwolniony z odpowiedzialności jedynie wtedy, gdy
obowiązki w zakresie rachunkowości przypisane zostaną innej osobie ( księgowy ), za jej
zgodą i zgoda ta zostanie stwierdzona dokumentem.
W przypadku nie wywiązywania się z obowiązków przewidzianych w ustawie np.
poprzez nie prowadzenie ksiąg rachunkowych, prowadzenie ich wbrew przepisom ustawy
podawanie w księgach nierzetelnych danych, nie sporządzenie sprawozdania finansowego,
sporządzenie go niezgodnie z przepisami ustawy, zawarcie w sprawozdaniu finansowym
nierzetelnych danych kierownik jednostki lub osoby odpowiedzialne podlegają wysokim
karom, łącznie z karą pozbawienia wolności.
Podstawowe zasady rachunkowości :
zasada ciągłości, zgodnie z którą w kolejno następujących po sobie latach stosowane są
jednolite metody w zakresie grupowania operacji gospodarczych na kontach, wyceny
aktywów i pasywów, ustalania wyniku finansowego, sporządzania sprawozdań
finansowych,
zasada kontynuacji zakłada, że działalność gospodarcza będzie w przyszłości
kontynuowana w nie zmniejszonym zakresie,
zasada memoriałowa nakłada obowiązek ujęcia w księgach rachunkowych i w wyniku
finansowym wszystkich przychodów i kosztów dotyczących danego roku obrotowego
niezależnie od terminu ich zapłaty,
zasada współmierności kosztów i przychodów polega na rozliczaniu przychodów i
kosztów dotyczących przyszłych okresów sprawozdawczych oraz tworzeniu rezerw na
koszty jeszcze nie opłacone a przypadające na dany okres sprawozdawczy,
zasada ostrożnej wyceny oznacza realną wycenę aktywów i pasywów według
poniesionych rzeczywiście cen ich nabycia lub kosztów wytworzenia, pomniejszonych o
odpisy amortyzacyjne i inne zmniejszenia wywołane trwałymi zmianami ich cen,
zasada indywidualnej wyceny, z której wynika zakaz kompensowania ze sobą wartości
różnych co do rodzaju powodując obowiązek ustalania oddzielnie wartości
poszczególnych składników,
zasada istotności, według której należy wyodrębnić te operacje gospodarcze oraz aktywa i
pasywa, które mają istotny wpływ na stan majątkowy, sytuację finansową oraz wynik i
rentowność jednostki.
Każda jednostka prowadząca księgi rachunkowe jest zobowiązana udokumentować
przyjęte przez nią zasady i metody prowadzenia rachunkowości i powinna opisywać
zakładowy plan kont oraz wykaz stosowanych ksiąg rachunkowych. W przypadku
prowadzenia ksiąg rachunkowych za pomocą komputera. W dokumentacji dodatkowo
powinien znajdować się wykaz zbiorów stanowiących księgi rachunkowe, wykaz
programów, opis przeznaczenia każdego programu, sposobu jego działania, zasad ochrony
danych.
Obowiązek opracowania zakładowego planu kont oraz jego aktualizacji spoczywa na
kierowniku jednostki i powinien on obejmować:
wykaz kont księgi głównej ( ewidencji syntetycznej ),
podstawowe zasady księgowania na tych kontach operacji gospodarczych,
sposób wyceny aktywów i pasywów,
zasady prowadzenia kont ksiąg pomocniczych { ewidencji analitycznych ) i ich
powiązania z kontami księgi głównej.
Urządzenia księgowe.
Na księgi rachunkowe składają się następujące urządzenia księgowe:
dziennik,
konta księgi głównej ( ewidencji syntetycznej ), w której obowiązuje ujęcie każdej
operacji zgodnie z zasadą podwójnego zapisu,
konta ksiąg pomocniczych ( ewidencji analitycznej ),
wykaz składników aktywów i pasywów ( inwentarz ).
Księgi rachunkowe bez względu na ich postać powinny być trwale oznaczone nazwą
jednostki której dotyczą, wyraźnie oznaczone co do roku obrotowego, ponumerowane,
wiązane, zakończone stwierdzeniem ich liczby oraz opatrzone datą otwarcia i zamknięcia
ksiąg i przechowywane starannie w ustalonej kolejności.
Dziennik służy do zapisywania w porządku chronologicznym, dzień po dniu danych o
operacjach gospodarczych.
Konta księgi głównej służą do ujęcia zapisów w porządku systematycznym, na
kontach przewidzianych w zakładowym planie kont.
Konta ksiąg pomocniczych służące uszczegółowieniu i uzupełnieniu zapisów kont
księgi głównej, prowadzi się w porządku systematycznym. Konta ksiąg pomocniczych
prowadzi się w szczególności dla:
środków trwały, wartości niematerialnych i prawnych, oraz dokonywanych od nich
odpisów amortyzacyjnych,
rozrachunków z kontrahentami,
rozrachunków z pracownikami,
operacji sprzedaży,
operacji zakupu,
kosztów i innych istotnych dla jednostki składników majątku.
Zestawienie obrotów i sald.
Na podstawie zapisów na kontach księgi głównej sporządza się na koniec każdego
miesiąca zestawienie obrotów i sald. Zestawienie umożliwia porównanie i uzgodnienie
zapisów na kontach księgi głównej z zapisami dziennika. Zestawienie sald wszystkich kont
ksiąg pomocniczych sporządza się na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych. Pozwala ono na
uzgodnienie sald kont pomocniczych z właściwym kontem księgi głównej.
Niezależnie od wymienionych wyżej terminów zestawienie sald kont pomocniczych należy
również sporządzić na dzień inwentaryzacji. W zestawieniu ujmuje się dane kont
prowadzonych dla inwentaryzowanych składników majątkowych.
Wykaz składników aktywów i pasywów ( inwentarz ) sporządzają jednostki, które
uprzednio nie prowadziły ksiąg rachunkowych. Wykaz powinien być potwierdzony
inwentaryzacją poszczególnych składników aktywów i pasywów. W pozostałych jednostkach
rolę inwentarza spełnia zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej oraz zestawienia sald
kont pomocniczych sporządzone na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych.
Rodzaje ksiąg rachunkowych.
Forma tabelaryczna, w której podstawowym urządzeniem jest księga zwana
„Dziennik - Główna", zwana również rachunkowością amerykańską.
Forma rejestrowa polegająca na prowadzeniu ewidencji operacji gospodarczych w
wielu rejestrach z których każdy przeznaczony jest do rejestracji określonego tematu.
Forma przebitkowa, charakterystyczną cechą tej formy księgowości jest dokonywanie
zapisów przez kalkę ( przebitkowo ). Na kartach kontowych dokonywany jest zapis
oryginalny ( systematyczny ), natomiast na dzienniku otrzymuje się kopię tego zapisu.
Forma komputerowa w chwili obecnej najnowocześniejsza i coraz częściej stosowana
forma księgowości, dostępna nawet dla małych podmiotów gospodarczych, umożliwiająca
prowadzenie nieograniczonej liczby kont syntetycznych i analitycznych w dowolnym
układzie i z dowolną szczególnością.
Niezależnie od formy prowadzenia ksiąg rachunkowych i stosowanych urządzeń
księgowych księgi rachunkowe powinny być trwale i wyraźnie oznaczone. W okresie roku
obrotowego którego dotyczą powinny być prowadzone i przechowywane w siedzibie
zarządu jednostki lub w siedzibie przedstawicielstwa ( oddziału ), jeżeli siedziba zarządu
znajduje się w obcym państwie. W przypadku prowadzenia ksiąg poza siedzibą zarządu
kierownik jednostki obowiązany jest powiadomić o miejscu prowadzenia ksiąg właściwe
Urzędy Skarbowe, nie później niż 15 dni od daty wydania ksiąg.
Zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych.
W księgach rachunkowych zapisy powinny być dokonywane z zachowaniem wymaganej
formy i treści, w określonych terminach i w określonym porządku. Rozpoczęcie zapisów
księgowych jest równoznaczne z otwarciem ksiąg rachunkowych, którego dokonuje się w
następujących terminach:
na dzień rozpoczęcia działalności,
na początek każdego następnego roku obrotowego,
na dzień zmiany formy prawnej, połączenia lub podziału jednostki,
na dzień rozpoczęcia likwidacji lub postępowania upadłościowego.
Zamknięcie ksiąg polega na ustaleniu sald końcowych na poszczególnych kontach.
Księgi rachunkowe zamyka się:
na dzień kończący rok obrotowy,
na dzień zakończenia działalności,
na dzień poprzedzający zmianę formy prawnej,
na dzień postawienia w stan likwidacji lub upadłości.
Sposoby prowadzenia ksiąg rachunkowych.
Księgi rachunkowe powinny być prowadzone w sposób określony w ustawie, czyli:
rzetelny - odzwierciedlający stan rzeczywisty,
bezbłędny - kompletne ujęcie dowodów, poprawne ich kwalifikowanie, zapewnienie
ciągłości zapisów,
sprawdzalny - poprzez zapewnienie powiązań z dowodami księgowymi w sposób
chronologiczny i systematyczny,
bieżący.
Ewidencja operacji gospodarczych.
Do ksiąg rachunkowych danego miesiąca należy zaewidencjonować wszystkie
operacje, które w tym miesiącu wystąpiły. Każdy zapis powinien zawierać co najmniej;
datę dokonania operacji gospodarczej,
rodzaj i numer dowodu księgowego,
opis operacji gospodarczej,
kwotę operacji gospodarczej.
W przypadku stwierdzenia błędów w zapisie mogą one być skorygowane ( przed
zamknięciem miesiąca ) poprzez:
skreślenie dotychczasowej treści i wpisanie nowej ( z datą i podpisem dokonującego
korekty)
wprowadzenie do ksiąg dowodu zawierającego korektę z zapisami tylko dodatnimi lub
tylko ujemnymi.
Dokumentowanie zapisów księgowych.
Dowody księgowe są podstawą dokonywania zapisów księgowych. Do podstawowych
dowodów księgowych zaliczamy:
faktury ( rachunki ) stwierdzające dokonanie zakupu,
faktury ( rachunki ) sprzedaży wystawione nabywcom,
listy przewozowe,
dokumenty odprawy celnej,
listy płac,
delegacje służbowe,
dowody przyjęcia i wydania środków trwałych,
dowody przychodu i rozchodu materiałów, towarów i wyrobów gotowych,
dowody kasowe,
wyciągi bankowe i inne.
Dowody księgowe, będące podstawą dokonywania zapisów powinny być
rzetelne, wolne od błędów oraz zawierać niezbędne informacji wymienione w ustawie, czyli :
określenie rodzaju ( nazwy ) dowodu i jego numer,
nazwy i adresy stron dokonujących transakcji gospodarczych,
opis ( treść ) operacji gospodarczej,
wartość operacji,
datę dokonania operacji,
podpis wystawcy dowodu,
stwierdzenie zakwalifikowania dowodu do ujęcia w księgach rachunkowych przez
wskazanie miesiąca księgowania.
Rachunkowość jest systemem ewidencji, a więc całościowym, uporządkowanym
układem zasad i reguł sformułowanych przez teorię i praktykę.
Opiera się na zastosowaniu specyficznych metod postrzegania rzeczywistości w celu
ujęcia w pieniądzu stanu i ruchu środków posiadanych przez jednostkę, a także przebiegu i
wyników procesów gospodarczych odbywających się w tej jednostce.
LITERATURA :
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa, Dz. U. Nr 137,
poz. 926 z późn. zm.
Ustawa z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku
akcyzowym, Dz. U. Nr 11, poz. 50 z późn. zm.
Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych,
tekst jednolity - Dz. U. Nr 90, poz. 416 z późn. zm.
Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych,
tekst jednolity - Dz. U. Nr 106, poz. 482 z późn. zm.
Mastalski R., Wprowadzenie do prawa podatkowego, Warszawa, 1995 r.
Mastalski R., Prawo podatkowe II - część szczegółowa, Warszawa, 1996 r.
Wójtowicz W., Zarys polskiego prawa podatkowego, Bydgoszcz, 1997 r.
Mastalski R., Zubrzycki J., Ordynacja podatkowa - komentarz, Wrocław, 1998 r.
Brzeziński B., Dębowska - Romanowska T., Kalinowski M., Wójtowicz W.,
Prawo finansowe, Warszawa, 1997 r.
PYTANIA KONTROLNE :
Podaj definicję podatku i jego funkcje.
Wymień i omów rodzaje podatków.
Omów opodatkowanie podatkiem dochodowym od osób fizycznych.
Omów przychody w rozumieniu artykułu 10 ust. Z dnia 26 lipca o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Wymień i omów zwolnienia przedmiotowe od podatku dochodowego od osób fizycznych.
Co rozumiesz pod pojęciem kosztów uzyskania przychodów ?
Omów zasady obliczania podatku dochodowego od osób fizycznych.
Omów zasady odliczania od podatku dochodowego od osób fizycznych.
Wymień pomioty - osoby prawne zwolnione od podatku dochodowego.
Co stanowi przychód osób prawnych ?
Omów wyjątki kosztów uzyskania przychodów (art. 16) osób prawnych.
Co stanowi podstawę opodatkowania osób prawnych ?
Omów zasady opodatkowania podatkiem VAT.
Omów zwolnienia przedmiotowe od podatku VAT.
Omów podstawowe zasady rachunkowości.
Wymień i omów księgi rachunkowe.
Omów zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych.
Omów dokumentowanie zapisów księgowych.
1
179