Niepełnosprawność intelektualna, Niepełnosprawność - Orzecznictwo ARKUSZE OBSERWACJI I INNE


Niepełnosprawność intelektualna

[edytuj]

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Upośledzenie umysłowe

0x01 graphic

(oligophrenia)

F70-F79

0x01 graphic

F70-F79.0 {{{X.0}}}

F70-F79.1 {{{X.1}}}

F70-F79.2 {{{X.2}}}

F70-F79.3 {{{X.3}}}

F70-F79.4 {{{X.4}}}

F70-F79.5 {{{X.5}}}

F70-F79.6 {{{X.6}}}

F70-F79.7 {{{X.7}}}

F70-F79.8 {{{X.8}}}

F70-F79.9 {{{X.9}}}

Niepełnosprawność intelektualna, obniżenie poziomu rozwoju intelektualnego - zaburzenie rozwojowe polegające na znacznym obniżeniu ogólnego poziomu funkcjonowania intelektualnego, któremu towarzyszy deficyt w zakresie zachowań adaptacyjnych (w szczególności niezależności i odpowiedzialności).

Jeżeli IQ Wechslera wynosi pomiędzy 70 - 90 i stan ten nie ma podłoża organicznego, a zachodzi deficyt umiejętności mówi się o ociężałości umysłowej (DSM IV - niepełnosprawnosć wyuczona).

Według definicji WHO: istotne obniżenie ogólnego poziomu funkcjonowania intelektualnego, oraz trudności w zachowaniu przystosowawczym, występujące przed 18. r.ż.[1]

Spis treści

[ukryj]

0x01 graphic
Terminologia [edytuj]

Sformułowanie "niepełnosprawność intelektualna" jest stosunkowo nowe, terminologia z nim związana nie jest w pełni uporządkowana a jej zakres podlega pewnej zmienności zależnie od aspektu w jakim jest rozpatrywane (kryteria medyczne, społeczne, pedagogiczne).

Sama nazwa powstała na skutek trendów w pedagogice specjalnej i psychologii, mających na celu odejście od terminów stygmatyzujących osoby niepełnosprawne, takich jak używane dawniej w formalnej diagnostyce psychiatrycznej określenia debilizm, imbecylizm i idiotyzm.

Zostały one, w 1959 roku w Wielkiej Brytanii zastąpione pojęciem subnormaloności intelektualnej w stopniu niższym niż normalny i znacznie niższym. Inne określenia, takie jak:

są obecnie także uważane za wartościujące i zaleca się zastępowanie ich terminem "niepełnosprawność intelektualna".

Należy podkreślić, że w obowiązujących klasyfikacjach ICD-10 oraz DSM-IV wciąż używane jest nazewnictwo "upośledzenie umysłowe" i w tej formie stosuje się je w medycynie oraz rehabilitacji. Wiąże się to z dużym rozpowszechnieniem tych wyrażeń w międzynarodowej nomenklaturze, co pozwala na zrozumienie ich przez różne środowiska w wielu krajach. Warto zwrócić uwagę także na terminy, które opisywały deficyty intelektu jako będące tożsame z właściwościami psychicznymi. Takie ujmowanie zjawiska jak obniżona sprawność psychiczna sprawiły, że po dziś dzień spotkać można osoby dla których niepełnosprawność intelektualna jest tym samym, co choroba psychiczna.

Dawna klasyfikacja niepełnosprawności intelektualnej [edytuj]

Stopień upośledzenia w oparciu o iloraz inteligencji------------------------------------------------------------------------

75 - 85 Ociężałość umysłowa
(50-59) 50 - 74 debilizm
(20-49) 25 - 49 imbecylizm
(00-19) 00 - 24 idiotyzm


na podstawie R.Kościelak: Psychologia kliniczna, Skrypt Uniwersytetu Gdańskiego. Gdańsk 1987

Klasyfikacja deficytów intelektualnych [edytuj]

Zobacz w Wikiźródłach:
ICD-10
DSM IV

Obniżenie poziomu rozwoju intelektualnego w DSM IV [edytuj]

Poniżej 70 punktów IQ Wechslera:

Niepełnosprawność intelektualna w ICD-10 [edytuj]

Kryteria diagnostyczne

1. Istotnie niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne, iloraz inteligen­cji zbliżony do 70 lub mniej, określany za pomocą indywidualnie dobranych testów inteligencji .

2. Współwystępujące deficyty lub upośledzenie zdolności przystosowania przynajmniej w dwóch spośród wymienionych dziedzin:

3. Początek przed 18 rokiem życia.

Przybliżona wartość II od 35 do 49 (u dorosłych wiek umysłowy odpowiednio od 6 do mniej niż 9 lat). Może powodować występowanie znacznych opóźnień w rozwoju w dzieciństwie, ale większość tych osób może osiągnąć pewien stopień niezależności w zakresie samoobsługi, oraz rozwinąć umiejętności adekwatnego komunikowania oraz uczenia się. Wiele dorosłych osób będzie potrzebować wsparcia społecznego po to aby żyć i pracować w społeczeństwie. Obejmuje: umiarkowany niedorozwój umysłowy

Przybliżona wartość II od 20 do 34. Może doprowadzić do potrzeby stałej opieki. Obejmuje: znaczny niedorozwój umysłowy

Wartość ilorazu II poniżej 20. Doprowadza do poważnych ograniczeń w zakresie samoobsługi, kontrolowania zwieraczy, komunikowania się i poruszania się. Obejmuje: głęboki niedorozwój umysłowy

Obejmuje:niedorozwój umysłowy BNO, oligofrenię

Wybrane definicje niepełnosprawności intelektualnej [edytuj]

Definiowanie niepełnosprawności intelektualnej nie należy do łatwych zadań. J. Doroszewska wskazując na rozliczne trudności, związane ze złożonością zjawisk, dzieli używane przy jego opisie definicje na trzy typy[2]: biologiczno-patoneurologiczno-medyczne, charakteryzujące procesy psychiczne i behawioralne . Przy czym te ostatnie nie zajmują się tłumaczeniem etiologii niepełnosprawności, lecz koncentrują się z jednej strony na jej przejawach, a z drugiej akcentują możliwości rewalidacyjne osób niepełnosprawnych.

Autorem jednej z wcześniejszych, a zarazem stosunkowo szerokiej, opisowej definicji niepełnosprawności był E. Doll, który w 1941 roku scharakteryzował niepełnosprawność intelektualną jako[3]:

stan niedojrzałości społecznej powstały w okresie rozwoju będący skutkiem zahamowania rozwoju inteligencji pochodzenia konstytucjonalnego. Stan ten jest nieusuwalny .

Doll wyróżnia przy tym sześć aspektów niepełnosprawności:

Amerykańskie Towarzystwo do Badań nad Upośledzeniem Umysłowym (American Association of Mental Deficiency) wprowadza w 1959 roku do międzynarodowej terminologii określenie mental retardation i podejmuje próbę globalnego zdefiniowania niepełnosprawności intelektualnej[4]:

Jest to niższy niż przeciętny, ogólny poziom funkcjonowania intelektualnego powstały w okresie rozwojowym. Towarzyszą mu zaburzenia w zakresie dojrzewania, uczenia się i przystosowania społecznego .

Warto w tym miejscu zauważyć, że jest to klasyczny przykład definicji nastawionej na opis zjawiska, koncentrujący się na procesach psychicznych i behawioralnych. Dla R. Hebera, który zawarł tę definicję w swoim „Podręczniku terminologii i klasyfikacji niedorozwoju umysłowego”, granicę rozwoju wytycza szesnasty rok życia, a za górną granicę niepełnosprawności intelektualnej przyjmuje on iloraz inteligencji niższy o jedno odchylenie standardowe od normy. W 1973 roku J. Gorossman poniekąd zrewidował założenia Hebera. W nowym wydaniu „Podręcznika...” podnosi granicę wieku rozwojowego do 18 lat, a niepełnosprawność intelektualną umieszcza na poziomie dwóch odchyleń standardowych od normy. Określa niepełnosprawność intelektualną jako stan aktualny, nie uwzględniając jej etiologii.

Niewątpliwie jedną z najpełniejszych, a zarazem przydatnych w pedagogice specjalnej definicji stworzyła Maria Grzegorzewska[5]. Opisuje ona nie tylko właściwości rozwoju osoby niepełnosprawnej, ustanawia upośledzenie umysłowe kategorią nadrzędną dla oligofrenii i otępienia, które rozumie jako „uwstecznienie psychiki ”. Proponuje także po raz pierwszy dynamiczne ujęcie niepełnosprawności intelektualnej jako cechy, która choć determinuje w określony sposób możliwości umysłowe jednostki, to jednak nie uniemożliwia jej rozwoju w żadnej sferze życia. Tak więc Grzegorzewska dostrzega u osób niepełnosprawnych intelektualnie potencjał rozwojowy, który może zostać wyzwolony na drodze rewalidacji i pozwolić im osiągnąć maksimum umiejętności.

Definiowanie niepełnosprawności intelektualnej w sposób zaprezentowany powyżej, pozwala z mniejszą lub większą precyzją uchwycić stan funkcjonowania osoby niepełnosprawnej w sferze intelektualnej lub społecznej, nie uwzględnia jednak patogenezy i etiologii zjawiska. Geneza niepełnosprawności intelektualnej stanowi obiekt zainteresowania wielu nauk. Obecnie wyróżnia się patogenne czynniki pochodzenia biologicznego i społecznego, w tym także deprywację potrzeb emocjonalnych. W definicji T. Gałkowskiego wyraźnie dostrzec można podział na część charakteryzująca zjawisko i próbę określenia etiologii niepełnosprawności[6]:

niepełnosprawność umysłowa ma charakter globalny, charakteryzuje się obniżoną sprawnością umysłową spowodowaną wrodzoną anomalią, która czyni korę mózgową niezdolną - w mniejszym lub większym stopniu do procesów myślowych .

G. E. Suchariewa[7] wskazuje przede wszystkim na wieloczynnikową genezę niepełnosprawności intelektualnej i podkreśla jej dwie stałe cechy - rozlany charakter zaburzenia - „totalny niedorozwój”, oraz na przewagę niedorozwoju najwyżej zróżnicowanych, najmłodszych filo i ontogenetycznie formacji i stosunkowo poprawny rozwój bardziej elementarnych, ewolucyjnie starszych czynności . Interesujące, że autorka wyklucza z pojęcia niepełnosprawności intelektualnej zaburzenia powstałe na skutek czynników środowiskowych tym samym dopuszczając złożoność całego mechanizmu patologizującego Suchariewa, koncentruje się na czynnikach biologicznych, które jednak nie mogą dotyczyć:

Suchariewa zdecydowanie odgranicza od oligofrenii tzw. otępienie organiczne, czyli właśnie zaburzenia intelektualne powstałe na skutek infekcji i urazów układu nerwowego, ponieważ mogą one zdaniem autorki przemijać, lub nasilać się a zatem nie muszą być stałe. Ponadto defekty spowodowane infekcją lub urazem nie musza powodować zaburzeń o charakterze totalnym, co tym samym wyklucza je, zdaniem autorki, z oligofrenii. Jest to niewątpliwie bardzo ciekawe, a zarazem stosunkowo pełne ujęcie zjawiska niepełnosprawności intelektualnej, choć obecnie przyjmuje się, że wykluczone przez Suchariewą zaburzenia intelektualne również mieszczą się w obrębie niepełnosprawności intelektualnej.

Ciekawą definicję niepełnosprawności, sięgającą do genezy zjawiska proponuje M. Kościelska, która nie negując wpływu czynników biologicznych na powstawanie niepełnosprawności intelektualnej, podkreśla dwubiegunowość tego oddziaływania. Z jednej strony, zdaniem autorki, czynniki biologiczne determinują przebieg procesów psychicznych, z drugiej natomiast funkcjonowanie psychiczne wpływa na funkcje biologiczne [8]. Przywołuje ona przykład dzieci, które doznawszy uszkodzeń we wczesnym okresie życia, żyją różnym życiem i osiągają rozmaite stopnie rozwoju. Kościelska rozumie niepełnosprawność intelektualną, jako niepowodzenie rozwojowe do którego dochodzi się w rezultacie nieprawidłowego przebiegu procesu rozwojowego o specyficznym charakterze. Proces rozwojowy może być zaburzony w różnym okresie i pod wpływem różnych czynników. Autorka wyróżnia trzy zasadnicze etapy patologizacji rozwoju dziecka i jeden etap wstępny [9]:

Zaburzenia rozwoju związane z niepełnosprawnością intelektualną [edytuj]

Nie sposób przedstawić wszystkich zaburzeń rozwoju związanych z niepełnosprawnością intelektualną. Warto jednak zwrócić uwagę na podstawowe ich grupy oraz kilka przykładowych jednostek:

  1. Zaburzenia warunkowane genetycznie:

  • Całościowe zaburzenia rozwoju: