Opracowanie na koło z pedagogiki społecznej.

Pojęcie pedagogiki społecznej.

Pedagogika społeczna jest częścią pedagogiki ogólnej. Zajmuje się tą częścią teorii wychowania, która skupiona jest wokół środków wychowawczych oddziałujących na wychowanka, które warunkują jego rozwój i decydują o rezultatach działalności wychowawczej. Pedagogika społeczna analizuje rodzaje potrzeb wychowawczych, które pojawiają się na różnych etapach życia wychowanka. W szczególny sposób pedagogika społeczna zajmuje się środowiskiem wychowawczym i całą społeczną sytuacją wychowanka.

2.Rozwój polskiej pedagogiki społecznej i jej czołowi przedstawiciele.

Powstanie i rozwój pedagogiki społecznej w Polsce

- Faza wstepna lata 80-te XIX w. do ok. 1925 (Powstanie Studium Pracy Społeczno-

Oswiatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej);

- Faza rozwoju i stabilizacji - 1925- 1945 - badania i kształcenie pracowników

społecznych;

- Faza adaptacji do warunków PRL - szkoła i srodowisko, wychowanie pozalekcyjne,

czas wolny, edukacja ustawiczna

- Faza readaptacji po 1980, pedagogika społeczna otwarta na zmiane społeczna i

budowe społeczenstwa demokratycznego

2. Twórcy pedagogiki społecznej w Polsce

- Helena Radlinska 1879 - 1954

- Ryszard Wroczynski 1909 - 1987

- Aleksander Kaminski 1903 -1978

3. Funkcje rodziny i jej zagrożenia, bądź przeobrażenia.

Funkcje rodziny:

- prokreacyjna/ seksualna ma na celu przedłużenie gatunku . Kiedyś ta funkcja zależała na prokreacji teraz jej celem jest osiągnięcie przyjemności.

- materialno- ekonomiczna- sposób zarządzania funduszami. Mężczyzna posiadał większy autorytet . Mężczyzna potrafił utrzymać rodzinę. Był „głową rodziny”

- kulturalna- ukazanie szacunku do osób starszych ( tradycje, poczucie tożsamości narodowej ( przywiązanie do strojów ludowych, potraw , języka )

- funkcja kontrolna- która dzielimy na autonomię , jednostka.

- socjalizacyjno- wychowawcza - by ta funkcja mogła być zrealizowana rodzina musi mieć podstawy by uspołecznić je.

- emocjocjonalno- ekspresyjna

4. Rodzaje kryzysu ogólnie i kryzysu w rodzinie.

Kryzys rozwojowy - jest przewidywalny i normatywny. Członkowie rodziny mogą się spodziewać jego nadejścia lub mogli nawet już przez podobne wydarzenie przechodzić i zwykle wiedzą jak sobie z nim radzić np. urodzenie dziecka, pójście dziecka do szkoły , wyjazd na studia). Często po zdiagnozowaniu takiej sytuacji wystarcza pewne wskazówki by rodzina mogła sama sobie poradzić.

Kryzys incydentalny- może być tym większy im bardziej wydarzenie krytyczne jest nagle i nieoceniane np. ( nagła śmierć członka rodziny , choroba , odejście współmałżonka) jednakże reakcje są zależne od indywidualnych wzorców reagowania . W związku z powyższym ich rozpoznanie zadecyduje od rodzaju pomocy i wsparcia.

Kryzys endogenny - jest kryzysem okresowym i narastającym , ale poniekąd przewidywalnym . Ogólne wzorce reakcji w tym przypadku to te które uważamy za normę w naszej kulturze a zaliczamy do nich wzorce wchodzenia dzieci w wiek dorastania, utratę pracy: fazy reakcji w sytuacji alkoholizmu w rodzinie , cykl maltretowania ( przemocy ) w rodzinie

KRYZYS W RODZINIE-

- kryzys związany z naturalnym cyklem rodziny - narodziny dziecka , depresje poporodowe , dziecko niechciane , niepełnosprawne.

Kryzys losowy- śmierć , zdarzenie

Kryzys związany z destruktywnym życiem r odziny - alkoholizm , bezrobocie , przemoc, uzależnienia.

6. Typologia rodzin ze względu na sposób radzenia sobie z kryzysem.

1. Regeneracyjne - wysoki poziom spójności , wytrzymała

2. bezpieczny o niskim poziomie spójności i wysokiej wytrzymałości.

3. trwałe - wysokiej spójności , niskiej wytrzymałości.

Typologia rodzin sprężystych.

- krucha- niski poziom więzi i niski poziom elastyczności.

- związane- wysoki poziom więzi , niski poziom elastyczności.

- sprężyste- wysoki poziom więzi i wysoki poziom elastyczności.

Typologia rodzin Rytmiczne- oparta jest na wymiarach wspólnie spedzoneg czasu.

Bezwzorcowe - niski poziom wspólnie spedzongo czasu

Intencjonalne- członkowie spędzają ze soba niewiele czasu choć nadaje mu duże znaczenie\

Ustrukturowane- kładą niski nacisk na wspólnie spędzanie czasu , ale nisko to cenią.

Rytmiczne - kładą nacisk na wspolnie spedzanie czasu i wysoko to sobie cenią.

7. Cechy świadczące o niewydolności rodziny

Zjawiska prowadzące do dysfunkcyjności rodziny.

Nałogi , przemoc

Patologie społeczne

Mediatyzacja rodziny - media współczesne jakie maja wpłya na rodzine

Dezorganizacja struktury rodziny (euro sieroty jedno z rodzicow pracuje za granicą

- sieroctwo naturalne - rodzice nie żyją

Społeczne - rodzice nie zajmuja się dzieckiem

Współczesne formy życia rodzinnego

Konkubinat- związek niezalegalizowany, mogą być rodzina kiedy będą mieć dziecko posiadają funkcje rodziny . Oficjalnie nie mieszkają razem , lecz prowadzą wspólne gospodarstwo

Kohabitacja- związek zalegalizowany, mieszkają razem , nie prowadza wspólnego gospodarstwa

Społeczeństwo maltuzjańskie - pary , które decydują o wyjściu za mąż odkładają na długi czas.

Rodzina, jako środowisko wychowawcze

Środowisko rodzinne jest najważniejszym czynnikiem decydującym o osobowości dziecka w rozwojowym okresie jego życia. Żłobek, przedszkole i szkoła tworzą sztuczne środowisko, natomiast rodzina tworzy naturalne środowisko wychowawcze. Ważna jest przy tym istota samego wychowania, które oznacza „nie tylko wpojenie pewnych wiadomości i umiejętności, ale i kształtowanie postaw stanowiących źródło określonych ustosunkowań”[1]. O wychowaniu możemy więc mówić wtedy, kiedy wskutek obcowania z dorosłymi, dziecko zdobywa wiadomości, np.: o mieście, w którym mieszka, uczy się pisać, czytać, liczyć, jeździć na rowerze czy lepić z plasteliny; nabiera szacunku do matki, ojca, nauczyciela, przyjmuje niektóre normy moralne i prawdy o świecie.

Przebieg wychowania zależy od sytuacji w jakiej się ono dokonuje. Inne jest wychowanie w przedszkolu, inne w szkole, inne w toku studiów wyższych, a jeszcze inne w domu rodzinnym. W każdym z tych środowisk wchodzą w grę różne cele, warunki i czynniki wychowawcze. W przedszkolu dominują cele rekreacyjne, wychowawcze a w szkole - cele dydaktyczne. W rodzinie natomiast na pierwszy plan wysuwa się wzajemna opieka, zaspokojenie potrzeb dziecka, rodzicielska troska o prawidłowy jego rozwój i wychowanie. To właśnie w rodzinie jako tym najbliższym środowisku wychowawczym, ma początek rozwój mowy dziecka a nie w przedszkolu czy w szkole. Rodzina kształtuje pierwsze wyobrażenie dziecka o świecie, uczy je norm postępowania, odróżniania tego co dobre a co złe. „Funkcjonowanie wychowawcze rodziny w stosunku do dzieci różni się zasadniczo od tzw. ideacyjnego wychowania szkolnego. Tu dzieci uspołeczniają się w konkretnym życiu rodzinnym. Uczą się elementarnych umiejętności (chodzenia, manipulowania rękoma, mówienia, zachowania się na wzór dorosłych) niezbędnych do przyszłego szerszego uczestnictwa w społeczeństwie, ale równocześnie ważnych już aktualnie w życiu rodzinnym”[2]. Jest to zatem nauka i wychowanie po prostu przez realny udział w życiu w pracach rodzinnych.

Na środowisko wychowawcze składają się następujące składniki: interakcje społeczne, kultura pedagogiczna rodziców, warunki stwarzane dzieciom, atmosfera wychowawcza, system nagród i kar, organizacja pracy i czasu wolnego oraz kontaktów społecznych. Mówiąc o interakcjach społecznych w rodzinie jako naturalnym środowisku wychowania, mamy na uwadze stosunki między rodzicami a dziećmi. „Stosunek rodziców do dzieci oraz dzieci do rodziców jest wyznacznikiem skuteczności oddziaływań wychowawczych”[3]. Kultura pedagogiczna, jako kolejny składnik środowiska wychowawczego, „jest swoistą podstawą opartą na wiedzy o dziecku i jego prawidłowym wychowaniu”[4].  Rodzice, którzy mają wysoki poziom kultury pedagogicznej, uświadamiają sobie powinność wobec dziecka i stwarzają mu, w miarę możliwości optymalne warunki dostosowane do poszczególnych faz rozwoju psychofizycznego, starając się zrozumieć jego potrzeby i przeżycia, aktualizując posiadaną wiedzę o jego wychowaniu. Poziom owej kultury wpływa również na atmosferę wychowawczą, jaka panuje w domu rodzinnym. Jeśli jest ona pełna napięć i konfliktów, przekreśla wartości jakie rodzina może dać dziecku. W takich warunkach rodzina przestaje być najważniejszym środowiskiem a dziecko stara się wówczas od niej odciąć, szczególnie wtedy, kiedy konflikty są spowodowane alkoholizmem lub innymi zjawiskami patologicznymi.

W środowisku wychowawczym domu rodzinnego popełnia się wiele błędów przez nieumiejętne manipulowanie karami i nagrodami. „Sytuacja wymagająca ukarania powinna skłaniać do wnikliwej analizy środowiska rodzinnego, jakie elementy funkcjonują w nim nieprawidłowo, co zostało przeoczone, jakie były motywy czynu dziecka zakwalifikowanego jako naganne, wymagające ukarania”[5]. Jeśli środowisko wychowawcze w rodzinie jest prawidłowo zorganizowane, a dziecko zna swoje obowiązki, wymagania wobec niego, wówczas kary najczęściej nie są potrzebne. W prawidłowym wychowaniu bodźce pozytywne, czyli nagrody, odgrywają większą rolę niż kary. Wzmacniają one właściwe relacje oraz zachowania, za które zostały przyznane, zachęcając do wysiłku i hamowania niewłaściwego postępowania.

Ważnym elementem rodzinnego środowiska wychowawczego, wpływającym korzystnie na rozwój dziecka, jest właściwa organizacja jego czasu wolnego, zabawy, wypoczynku i pracy. Jak wiadomo, główną formą działalności małego dziecka jest zabawa, do której rodzice powinni stworzyć odpowiednie warunki, zapewnić zabawki i interesować się tym co robią, jak się bawią. Ważne jest również przygotowanie warsztatu pracy dziecka, kiedy rozpoczyna ono naukę szkolną, a więc ustalenie miejsca pracy, czasu, zapewnienie ciszy, aby mogło ono jak najefektywniej wykonywać swoje zadania. Należy pamiętać, że przyzwyczajenie do codziennej pracy, nauki nawet jeżeli nie ma tzw. pracy domowej, wytwarza u dziecka cenny nawyk systematycznego samokształcenia. Po nauce należy dziecku czas wolny do jego dyspozycji. Do rodziców należy również troska o społeczne kontakty dziecka. Poważnym błędem wychowawczym jest izolowanie dziecka od rówieśników, bo przecież rozwój społeczny jest równie ważny jak rozwój fizyczny, intelektualny czy emocjonalny.

Rodzinę jako środowisko wychowawcze można określić jako grupę, w której istnieje i jest realizowany w sposób mniej lub bardziej świadomy i systematyczny określony system wartości i norm, rodzice i dzieci występują w określonych rolach i zajmują takie a nie inne pozycje w strukturze wewnętrznej rodziny. Dla przykładu można przytoczyć tu sytuację społeczno - wychowawczą w dwóch rodzinach. W jednej z nich funkcjonują normy wzajemnej życzliwości, zaufania, równorzędności, rozmawia się tu swobodnie, dzieci nie obawiają się rodziców, uznają ich autorytet, a rodzice swoim wychowaniem dają im dobry przykład. Z kolei w drugiej rodzinie wzajemne stosunki cechuje brak życzliwości, członkowie rodziny nie mają do siebie zaufania, ojciec kłóci się z matką, wobec dzieci stosuje krzyk i kary fizyczne, rodzice nie cieszą się autorytetem u dzieci. Obie rodziny kultywują odmienne normy i posiadają odmienną strukturę wewnętrzną, stosują różne metody, w związku z czym występują w nich odmienne sytuacje wychowawcze, a dzieci zdobywają jakościowo odmienne doświadczenie. W pierwszej rodzinie dzieci zaspokajają swoje potrzeby psychiczne, mają zaufanie do rodziców, uczą się ich szanować. Natomiast w drugiej rodzinie potrzeby psychiczne dzieci nie są zaspokajane, dzieci uczą się nieufności, egoizmu. Efekty wychowawcze w obu rodzinach będą na pewno różne. Rodzina więc, jak widać „jest grupą społeczno - wychowawczą kultywującą określone normy i wartości, realizującą je za pomocą mniej lub bardziej świadomych metod i technik, posiadających taką a nie inną strukturę wewnętrzną, tj. układ ról, pozycji i wzajemnych stosunków”[6].

Wymienione i krótko opisane wyżej elementy środowiska wychowawczego w rodzinie są niezwykle ważne dla prawidłowego rozwoju i funkcjonowania dziecka. Jednak istnieje wiele przeszkód na drodze dobrego wychowania rodzinnego. Wiążą się one min z życiową sytuacją wielu rodzin współczesnych oraz różnymi szkodliwymi wychowawczo postawami rodziców. Niejednokrotnie rodzice funkcjonują na tradycyjnych pozycjach wbrew wymogom czasów w których żyją bądź też np. nie potrafią skoordynować swych poczynań wychowawczych z wpływami i oddziaływaniem innych instytucji lub osób wychowujących dzieci. Powoduje to często porażki w wychowywaniu dzieci. Rezultatem wychowania może więc być dziecko dobrze przystosowane do życia społecznego, może być zdolne, umiejące zaspokajać swoje potrzeby i pełnić określone role, bądź też rezultatem wychowania może być dziecko źle przystosowane do życia, niezdolne do prawidłowego postępowania i zaspokajania swoich potrzeb. Dlatego rodzice powinni zdawać sobie sprawę z własnych czynów wychowawczych i stworzyć odpowiednie środowisko wychowawcze. Należy podkreślić, że o wartości tego środowiska decydują przede wszystkim więzi uczuciowe łączące członków rodziny. W kochającej się rodzinie łatwiej znosi się wszelkie trudności. Wspólna troska o dom rodzinny, podział obowiązków, włącznie dzieci do niektórych czynów, szczere rozmowy - to wszystko na pewno spaja rodzinę i decyduje o sukcesie w prawidłowym wychowaniu potomstwa.

11. Grupa rówieśnicza, jako środowisko wychowawcze.

Grupa rówieśnicza (definicja Hare'a ) -„aby o dwóch lub więcej osobach można było powiedzieć, że stanowią grupę, muszą być spełnione przynajmniej cztery warunki:

między tymi osobami musi istnieć bezpośrednia interakcja,

osoby te muszą mieć wspólny cel

w zbiorze jednostek stanowiących grupę muszą istnieć normy

w zbiorze tym musi istnieć struktura

Grupa pierwotna (cechy)

jednostka uczestniczy w niej w sposób spontaniczny;

każdy członek takiej grupy ma poczucie aprobaty innych członków;

przeważają więzi osobowe;

występuje wzajemna identyfikacja;

grupa pierwotna jest grupą niewielką;

członkowie grupy odczuwają przynależność w obrębie grupy i odczuwają poczucie odrębności w stosunku do otoczenia;

grupa wskazuje wzorce i określa wartości oraz normy;

istnieje kontrola i określony system sankcji;

grupa charakteryzuje się zmiennością celów oraz zmiennością wewnętrznej struktury i hierarchii;

przywództwo w grupie jest uwarunkowane cechami charakteru i musi być zaakceptowane przez grupę;

Grupa wtórna (cechy):

nabór do grupy ma charakter formalny

grupa opiera się na więzach rzeczowych

grupa może być rozbudowana, może mieć odgałęzienia terenowe

struktura wewnętrzna opiera się na sformalizowanym układzie hierarchicznym

najważniejsze są cele grupy, cele indywidualne mają zdecydowanie mniejsze znaczenie

grupa posiada formalne wzory zachowań

sankcje są egzekwowane w sposób formalny

decyzje grupy są zcentralizowane

występuje koordynacja działań

występuje jednolitość organizacyjna

Istotną cechą grupy jest cel - pewien stan końcowy lub wartość, na zdobyciu której zależy wszystkim członkom grupy. Cel może być ukształtowany w grupie lub narzucony z zewnątrz. Im cel jest jaśniejszy , lepiej określony i akceptowany przez większość tym większa jest atrakcyjność grupy , zwiększa się również motywacja do działania

Można określić dwa rodzaje celów:

Wspólne- to cele indywidualne, ale osiągane wspólnie np. grupowe wyjścia na piwo, gdyż każdy z członków chce spróbować nowej marki piwa.

Zespołowe- wymagana jest zespołowa działalność całej grupy np. przy powstawaniu grupy tanecznej. Sprzyja to integracji grupy będącej rezultatem wspólnego przeżywania sukcesów bądź porażek.

Wzajemny układ pozycji i ról oraz miejsce, jakie w nim zajmuje każdy z członków grupy, składa się na strukturę społeczną. Jest to zwykle układ uporządkowany hierarchicznie. W strukturze społecznej grupy każdy łatwo znajduje odpowiednie dla siebie miejsce, w zależności od wykonywanych zadań i różnych okoliczności życiowych. Pełnienie ról społecznych bezpośrednio wiąże się z zajmowaniem postawy aktywnej w życiu społecznym, osoby, które przyjmują postawę bierną, są z niej wykluczone.

Uznanie społeczne uzależnia się od celu grupowego i ulubionych zajęć członków grupy. Najbardziej popularny członek grupy staje się jej przywódcą.

Wyróżnić tu można:

przodownictwo (charakteryzuje on osoby, które z racji cech osobowych, charyzmy oraz właściwości opiekuńczych obdarzone są przez grupę niewymuszonym, spontanicznym zaufaniem, pozytywnym nastawieniem emocjonalnym i gotowością do współdziałania);

przywództwo ( jest ono zdobywane przy aprobacie członków grupy, może wynikać z kwalifikacji ogólno osobowych lub specjalnych właściwości np. zamożności, osiągnięcia sportowe);

panowanie (władza, zdobywana jest instrumentalnie, głównie siłą. Pozbawiona jest więzi emocjonalnych, zaufania i poczucia bliskości, głównie ma sens organizacyjny i zadaniowy);

Wyróżnia się zazwyczaj następujące struktury grupowe:

struktura socjometryczna- jest oparta na wzajemnej sympatii członków grupy; pozycję jednostki wyznacza stopień, w jakim dana osoba jest lubiana przez pozostałych.

„para”, kiedy dwie osoby wybierają się wzajemnie (wybór pozytywny):

-łańcuch”, gdy osoba A wybiera osobę B, B wybiera C itd. :

„gwiazda”- jest to taka struktura, w której jedna osoba z grupy otrzymuje bardzo dużo wyborów, z tym że osoba będąca „gwiazdą” nie odwzajemnia otrzymanych wyborów:

Podział grup ze względu na liczebność członków:

grupy małe to takie, w których członkowie kontaktują się ze sobą bezpośrednio. Są one najczęściej częścią grupy większej. Do grup małych zaliczamy "paczki", niewielkie zespoły osób mające wspólne zainteresowania, kółka towarzyskie.

grupy duże mające większą liczbę członków nazywane są niekiedy społecznościami i należą do nich zrzeszenia, związki, towarzystwa. Do grupy tej zaliczamy również zespół uczniów danej klasy, organizacji młodzieżowej czy nawet całej szkoły.

Podział grup ze względu na więzi emocjonalne między członkami:

grupy nieformalne     

Grupa nieformalna to taka, w której podstawowym czynnikiem jest więź emocjonalna łącząca poszczególnych członków i zaspokajająca ich potrzeby psychiczne. Grupy nieformalne nie są odgórnie organizowane, powstają spontanicznie. Najczęściej wyróżnianymi typami małych nieformalnych grup są: najbliżsi przyjaciele, paczki, grupy koleżeńskie, bandy

PACZKA - drobne grupki młodzieży (3 - 6 osób) ściśle ze sobą zaprzyjaźnione; w paczce istnieje zgodność poglądów, więzy wzajemnej sympatii i podziwu; ważna jest ekskluzywność, tajemniczość, unikanie kontroli ze strony dorosłych

GRUPA KOLEŻEŃSKA - bardziej liczna niż paczki, członków łączy pokrewieństwo kulturowe, podobne poglądy i zainteresowania, ale nie wszyscy są w jednakowym stopniu ze sobą zaprzyjaźnieni, nie ma w nich przywódcy ani zaplanowanej działalności

BANDA - akceptuje odrzuconych, zaniedbanych w domu, w szkole;

każda banda ma cele (np. przestępcze);

wymaga solidarności, lojalności, posłuszeństwa

wroga, buntownicza postawa wobec dorosłych

grupy formalne

Grupami formalnymi nazywa się takie grupy, które są odgórnie i planowo organizowane, spełniają określone zadania i cele, mają stałą strukturę organizacyjną i są kontrolowane przez jednostki nadrzędne. Takimi grupami są klasy szkolne, organizacje młodzieżowe, organizacje samorządowe i inne. Grupy formalne mają znacznie szersze cele i zadania niż grupy nieformalne

Do grup formalnych należą również grupy wychowawcze organizowane celowo, kształcące określone cechy osobowości lub pożądane wartości społeczne. Będą to zespoły wychowawcze, drużyny zuchowe, harcerskie i temu podobne

Funkcje wychowawcze grup rówieśnic

Grupy rówieśnicze stanowią naturalną drogę procesu uspołeczniania młodzieży i dzieci, wchodzenia w skomplikowany świat współżycia i współdziałania społecznego. W grupach młodzieżowych wyrażają się bezpośrednio postawy młodej generacji, a szczególnie dążenie do spełnienia określonej roli społecznej, do czynnego udziału w życiu społecznym.
Uczestnicy grup uczą się przystosowywać własne pragnienia i czyny do dążeń i działalności grupy współdziałać z nią. Grupa rozwija takie sprawności, które pozwalają dziecku robić to, co robią rówieśnicy. Grupa rówieśnicza rozwija samokontrolę, lojalność, wierność, oddanie sprawie, lojalność wobec przywódcy, wgląd w istotę stosunków społecznych.

Grupa rówieśnicza jako środowisko wychowawcze
 
Każdy człowiek ma bardzo wiele potrzeb np. potrzebę akceptacji, kontaktu z druga osobą, przynależności, znalezienia własnego miejsca, samorealizacji, identyfikowania się, aktywności poznawania. Dobrze funkcjonująca osoba to taka, która zaspokaja swoje potrzeby nie tylko fizyczne jak jedzenie czy spanie, ale również psychiczne. Miejscem gdzie powinny być one realizowane jest dom rodzinny. Niestety coraz rzadziej domy takie się spotyka. Rodziny, w których ludzie znajdują czas na rozmowy, na wspólne rozwiązywanie problemów, gdzie miłość, poczucie bezpieczeństwa, przyjaźń, partnerstwo i zrozumienie to podstawa funkcjonowania należą do rzadkości.
Młody człowiek potrzebuje wzorów, ideałów. Dom rodzinny powinien być miejscem, w którym jednostka uczy się poprawnego zachowania, sprawiedliwości, miłości, odpowiedzialności. Wartości takie może przekazać tylko rodzina, która jest niezastąpiona w procesie wychowania.
 Obecne czasy raczej nie sprzyjają rodzinom. Dla wielu członków rodzin dom wydaje się być hotelem, gdzie się śpi, je i odrabia lekcje. Rodzice w pracy od rana do wieczora, dzieci zaś pozostawione są samym sobie. Ludzie często mijają się ze sobą, zajęci swoimi sprawami oddalają się od siebie. Wszystko to wpływa na rozluźnienie więzi rodzinnych. Nic więc dziwnego, że młodzież i dzieci bardzo chętnie swój wolny czas spędzają w gronie rówieśników. To właśnie w grupie dziecko uczy się kontaktować z innymi ludźmi, dostrzegać ich problemy, pomagać w ich rozwiązywaniu. Dziecko w grupie uczy się nie tylko pomagać innym lecz również przyjmować ich pomoc. Dostrzega, że świat nie kręci się wokół niego, że wszyscy ludzie są ważni, że trzeba liczyć się ze zdaniem innych. W grupie zawierane są pierwsze przyjaźnie, obdarzanie zaufaniem, powierzanie i dotrzymywanie tajemnic, tu dziecko uczy się lojalności i dowiaduje co grozi za jej nie dochowanie.
Grupa jest również tym miejscem, gdzie jednostka poznaje życie, doświadcza jego smaku, uczy się sprytu a nawet cwaniactwa. Zdobywa też umiejętności radzenia sobie z trudnościami , stawiania im  czoła. Uważa się, że grupa rówieśnicza jest swego rodzaju szkołą życia, przygotowującą młodego człowieka do życia w społeczności, do pełnienia określonych ról społecznych. Na forum grupy dziecko broni słuszności swego stanowiska, uczy się samodzielnego podejmowania różnych decyzji, samodzielnego myślenia, tworzenia czegoś nowego, przeżywa różnego rodzaju porażki, dzięki którym uczy się wytrwałości, cierpliwości w dążeniu do celu, odporności w razie niepowodzenia. Takie dziecko będzie potrafiło w razie porażki otrząsnąć się i zacząć od nowa, nabędzie umiejętności mobilizowania się do działania , nauczy się ono pracy z innymi i współdziałania. Grupa rówieśnicza jest niekwestionowaną częścią życia nastolatków. Daje poczucie przynależności, zrozumienia akceptacji. Wewnątrz grupy nastolatek może wypróbować nowe role, przybierać różne imiona, spróbować nowych sposobów ubierania się czy uczesania. Oczywiście nastolatek sam ocenia te role czy style przed lustrem, ale najważniejsze są reakcje innych, szczególnie rówieśników.     
Grupy rówieśnicze są pomostem nastolatka do odpowiedzialnego świata dorosłych. Jednak one same mogą stanowić poważne źródło konfliktów i stresów.
 
Każda grupa ma wpływ na jednostkę. Dopóki grupa jest atrakcyjna dla jednostki, zaspokaja jej potrzeby, umożliwia osiągnięcie celu, wówczas siła oddziaływania jej będzie większa. Nastąpi szybsze przyswajanie norm i wzorów zachowań, szybsze wtapianie się w strukturę grupy. W zależności od rodzaju grupy jej wpływ na jednostkę może być negatywny lub pozytywny.

12. szkoła jako środowisko wychowawcze

Szkoła jako środowisko wychowawcze

Szkoła- to obiekt określonej liczby uczniów i nauczycieli realizujących ustalone cele przez przyswajanie sv;oistego zasobu treści programowych, podanych uczniom i nauczycielom wg ustalonych programów, opartych na obowiązujących podręcznikach i uzupełniających materiał dydaktyczny. Odpowiedzialnymi za funkcjonowanie szkoły jako instytucji kształcenia i wychowania oraz za ich realizację programów szkolnych są: dyrektor szkoły, rada pedagogiczna, rodzice. Każda szkoła podejmuje swoją działalność dydaktyczna i wychowawcza w oddzielnych budynkach głównie w formalnie zorganizowanych grupach obejmujących 25 -30 uczniów. Głównym zajęciem szkolnym są lekcje.

Szkoła pełni wobec uczniów funkcje:

- funkcja dydaktyczna(kształcąca)- przekazuje uczniom wiedze z rożnych dziedzin nauki, techniki, literatury, sztuki.

- funkcja wychowawcza- kształtuje postawy uczniów wobec norm, rzeczy, ludzi, wartości.

- funkcja opiekuńcza- zaspokaja podstawowe potrzeby, niezbędne dla prawidłowego rozwoju fizycznego i psychospołecznego uczniów.

Pełnienie wspomnianej funkcji nie jest łatwym zadaniem, częściowo zależy to od kadry nauczycielskiej.

Zadania szkoły:

1. Stwarzanie dzieciom warunków do poznania samego siebie i swych mocnych stron oraz uczenie krytycznego patrzenia na siebie w relacjach z innymi

 

2.Poznawanie człowieka i umiejętności porozumiewania się z nim.

3. Poznawanie ról społecznych w swoim środowisku i relacji zachodzących miedzy nimi oraz organizowanie różnych form społecznej aktywności.

4.Poznawanie środowiska przyrodniczego przez pryzmat swego zdrowia psychicznego i fizycznego.

5.Rozwijanie wrażliwości na piękno przyrody i jej użyteczność.

6.Poznawanie zasad higieny i zdrowego stylu życia.

7.Prowadzenie profilaktyki uzależnień.

8.Rozwijanie sprawności fizycznej.

9.Poznawanie tradycji rodzinnych, szkoły, regionu, narodu i kraju.

Szkoła jako instytucja kształcenia i wychowania nie zawsze funkcjonuje bez zakłóceń słusznie zwraca się uwagę, że głównymi przyczynami nieprawidłowego funkcjonowania są m.in. preferowanie funkcji kształcącej kosztem funkcji wychowawczej- nauczyciel nie może poznać bliżej zainteresowań i potrzeb swych uczniów, ani nawiązać więzi emocjonalnej.

Przeładowane programy nauczania zawierają zbyt trudne treści zwłaszcza dla uczniów przeciętnych. Przeważa wiedza encyklopedyczna. Nadmiar tradycyjnych metod nauczania, nauczyciele podają gotowe treści- domagając się wysłuchania, zapamiętania i odtworzenia.

Niedostatecznie zabiegają o aktywizowanie uczniów w procesach myślenia i praktycznego działania. Przestarzała organizacja procesów nauczania oparta jest na nauczani u skoncentrowanym głownie na podręczniku i na nauczycielu wykluczona jest praca z uczniem wybitnie zdolnym lub przejawiającym trudności w nauce. Nie docenia się tu nauczania zespołowego, a poniekąd także indywidualnego. Niedomaganiem w funkcjonowaniu współczesnego szkolnictwa jest także brak przygotowanej kadry nauczycielskiej. Niedomagania związane również z niskimi pensjami nauczycieli, brakarni wyposażeniu materialnym szkoły.

Drogami naprawy szkolnictwa jest działalność samorządów uczniowskich- podejmowanie pozytywnych inicjatyw, uatrakcyjnienie życia szkolnego czyli organizowanie imprez, wycieczek, konkursów, wzmożona współpraca nauczycieli i rodziców- udział rodziców w całokształcie szkoły(wsparcie finansowe), unowocześnienie metod nauczania i wychowaniaupowszechnienie naj nowszych dyscyplin naukowych jak psychologia pedagogika, umiejętność akceptacji, samooceny i samokontroli, nawiązanie z dzieckiem kontaktu emocjonalnego. Jeszcze jedną z dróg naprawy szkolnictwa jest świadome, celowe odwoływanie się do doświadczeń niektórych szkół alternatywnych, a także odwołanie się do koncepcji pedagogicznej Marii Montessori ( ;,Pomóż Mi to zrobić samemu").

Przemoc w szkole jest powszechnym ~zjawiskiem. Definiuje się ją jako wykorzystanie swojej przewagi nad drugim człowiekiem ( fizycznej, emocjonalnej, społecznej, duchowej).

Marny z nią do czynienia wówczas, gdy osoba słabsza (ofiara) poddana jest przez dłuższy czas negatywnym działaniom osoby lub grupy osób silniejszych (sprawcy przemocy).

Rodzaje przemocy.

Przemoc ma miejsce wówczas, gdy uczeń atakujący jest silniejszy fizycznie lub psychicznie. Cechą charakterystyczną jest zatem nierównowaga sił.

Szczególnie bolesne dla uczniów jest zjawisko znęcania. Znęcanie ma miejsce wtedy, gdy jeden uczeń jest przez dłuższy czas narażony na ataki (bezpośrednie lub pośrednie) ze strony innego silniejszego kolegi lub grupy uczniów. Nie potrafi się im przeciwstawić.

Najogólniej można podzielić je na trzy grupy:

Bezpośrednia przemoc fizyczna

· bicie · popchnięcia · podcinanie · wymuszanie pieniędzy · zamykanie w pomieszczeniach · niszczenie własności · kopanie · plucie

Bezpośrednia przemoc słowna

· przezywanie · wyśmiewanie · grożenie · ośmieszanie · plotkowanie namawianie e się · szantażowanie · obrażanie

Bezpośrednie formy przemocy bez użycia słów i kontaktu fizycznego

wrogie gesty · miny · izolowanie · manipulowanie związkami przyjaźni

Skutki przemocy.

Prześladowanie i dokuczanie może dotyczyć każdego, niezależnie od jego wyglądu, umiejętności, zdolności czy sprawności fizycznej. Niektóre osoby mogą wyglądać lub zachowywać się tak, że inni częściej im dokuczają, jednak to nie one są za to odpowiedzialne.

Konsekwencje przemocy ponoszą wszyscy uczestnicy takich sytuacji. Ofiary przeżywają trudne emocje - poczucie poniżenia i upokorzenia, wstyd, lęk, rozpacz i smutek. Długofalowe skutki dla ofiar to obniżona samoocena i problemy społeczne - trudności w nawiązywaniu kontaktów, skłonność do izolacji. Ofiary przemocy szkolnej bardzo rzadko mówią dorosłym o swoich problemach. Często mają doświadczenia bagatelizowania ich problemów przez dorosłych ("przezywają cię - nie zwracaj na to uwagi", "nie skarż"). Obawiają się też pogorszenia sytuacji, zemsty ze strony prześladowców. Ponadto przeszkadza im wstyd i poczucie winy - "kozioł ofiarny" jest przekonany, że wina tkwi w nim samym. Długotrwałe podleganie presji agresorów może prowadzić do zaburzeń somatycznych, często bardzo poważnych. Dla sprawców przemocy konsekwencją jest utrwalanie się sposobu agresywnych zachowań, obniżanie się poczucia odpowiedzialności za własne działania, skłonność do zachowań aspołecznych, łatwe wchodzenie w konflikty z prawem. Świadkowie przemocy, którzy nie potrafili się jej skutecznie przeciwstawić, często latami przechowują poczucie winy, niezadowolenie i pretensje do siebie, uczą się też bierności, bezradności i nie reagowania w trudnych sytuacjach. Przezywanie czy izolacja może być tak samo krzywdzące i bolesne dla ucznia jak atak fizyczny. Nie wolno lekceważyć tych form przemocy. Wszystko bowiem zależy od wrażliwości danego dziecka. Niezbędne jest aby każda szkoła posiadała własny, skuteczny system przeciwdziałania przemocy. System, który pozwoli podejść do problemu w sposób całościowy. Dzięki niemu szkoła będzie mogła skutecznie promować wśród uczniów postawy antyprzemocowe, wspierać rodziców w rozwiązywaniu problemów wychowawczych, chronić najsłabszych uczniów, a nauczyciele będą stanowić zwarty zespół posługujący się "tym samym językiem" i metodami działania.

13. Środowisko lokalne, jako środowisko wychowawcze.

ŚRODOWISKO LOKALNE
- mała ojczyzna, habitat, wspólnota, społeczność, lokalna przestrzeń życia (osiedle,wieś,obszar geogr.)

LEPALCZYK- teren przestrzennie wydzielony w którego skład wchodzą, oprócz mieszkań, wszelkie urządzenia usługowe, socjalne i kulturalne, uzależnione od potrzeb i struktury społeczno-demograficznej mieszkańców. W środowisku lokalnym rozwijają się grupy społeczności lokalnej będące podstawa tworzenia się więzi i współzależności międzyludzkich ułatwiające kształtowanie się osobowości dzieci, młodzieży i dorosłych. W środ lok ujawniają się i kształtują siły społeczne

CECHY ŚROD LOK:
1)wyraźne granice terytorialne,
2)występują grupy o char wspólnotowym, świadome swej przynależności,
3)występuje poczucie jedności i wspólne działanie w przypadku zagrożeń,
4)istnieje system kontroli społecznej,
5)funkcjonują jawne siły społeczne,
6)siec stosunków rzeczowych i osobowych nie ingeruje w sferę życia prywatnego

ROZLUŹNIENIE STOSUNKOW LOK.:
1)rozluźnienie więzi międzyludzkich,
2)większa autonomia jednostki ,
3)kult indywidualizmu,
4)zanik instytucji sąsiedztwa ,
5)brak zaufania i stabilności,
6)brak znaczenia kontroli społ.,
7)zmniejsza się horyzont postrzegania

CELE ZADANIA SROD LOK :
1)przybliżenie humanistyczno- uniwersalnych, chrześcijańskich, narodowych, regionalnych itd. wartości,
2)optymalne zaspokajanie potrzeb wyższych społeczno-kulturalnych,
3)tworzenie sprzyjających warunków dzieciom, młodzi i dorosłym doprawiania i rozwijania aktywności intelektualnej, opiekuńczej,
4)wspieranie i wzmacnianie rodziny jako środowiska spoleczno-wych. ,
5)przekształcanie i modernizacja środowiska lokalnego

F-CJE ŚRODOWISKA:
1)edukacyjno- intelektualna,
2)integracyjno regulującą,
3)pomocniczo opiekuńcza,
4)rekreacyjna

1. Co to jest środowisko lokalne?
ŚRODOWISKO LOKALNE - obok rodziny najważniejszy czynnik socjalizacji, nieodłączny i nieuchronny element otoczenia życia jednostki,
cały system instytucji służących organizacji życia zbiorowego, ma sens terytorialny, demograficzny, instytucjonalny, kulturowy i regulacyjny, to gromada ludzi zamieszkujących ograniczone i względnie izolowane terytorium, posiadających i ceniących wspólną tradycje wartości i symbole, instytucje usługowe i kulturowe, świadomych jedności, odrębności i gotowości do wspólnego działania, żyjących w poczuciu przynależności i wewnętrznego bezpieczeństwa
2. WSPÓLNOTA - typ zbiorowości społecznej, który powstaje w sposób naturalny, spontaniczny i w którym dominują więzi osobowe, stosunki pokrewieństwa, związki rodowe, więź sąsiedzka, jest to zbiorowość pierwotna
3. STOWARZYSZENIE - grupa celowa powołana świadomie dla realizowania określonych zadań, jest to zbiorowość wtórna
4. WIĘZI LUDZKIE - podstawa współżycia społecznego, wewnętrzna spójność zapewniająca zaspokojenie potrzeb indywidualnych i zbiorowych
5. WIĘZI SPOŁECZNE :
a) Szczepański - zorganizowany system stosunków, instytucji, środków kontroli społecznej, skupiający jednostki, podgrupy i inne elementy składowe zbiorowości w całość zdolną do trwania i rozwoju
b) Znaniecki - intencjonalne, celowe, zamierzone współdziałanie członków grupy
c) Krzywicki - wspólne uczucia i ideały rozwijające się na tle biologicznych popędów bądź świadomości wspólnych celów
d) Turowski - układ sieci , stosunków albo zależności, jakimi członkowie grupy są powiązani i odpowiadających tym stosunkom postaw względem funkcji, wartości czy celu tej grupy społecznej lub poszczególnych jej członków
6. Cechy konstytucyjne środowiska lokalnego:
· Tożsamość etniczna, religijna i kulturowa
· Zasada odrębności, izolacji, kontroli grupy nad jednostką i powszechnej identyfikacji członków
· Jednolitość ekonomiczna i zawodowa
7. Z czego wynika siła i znaczenie środowiska lokalnego:
· Wierność przekazu obyczajowego i moralnego
· Psychiczne poczucie przynależności do określonego świata wartości i emocji
8. Typologia więzi społecznych:
a) ze względu na źródło pochodzenia:
· Naturalna - dana człowiekowi przez społeczne warunki urodzenia
· Stanowiona - wynikająca ze stanowienia społecznego
· Zrzeszeniowa - powstająca w wyniki dobrowolnego zrzeszania się ludzi
b) ze względu na ujmowanie
· koncepcja psychospołeczna - więź społeczna jest czynnikiem świadomości członków grupy i wyraża ogólnie świadomość łączności społecznej
· koncepcja strukturalna - więź społeczna to ogół stosunków zachodzących między członkami jakiejś zbiorowości ludzkiej, podporządkowanych jednemu stosunkowi dominującemu
· koncepcja dwuaspektowa - połączenie poprzednich koncepcji w pełni wyraża istotę więzi społecznej
c) typy Durkheima:
· solidarność mechaniczna - wynika z homogeniczności członków społeczeństwa i jednolitości wzorów kulturowych
· solidarność organiczna - wynika z podziału pracy, współzależności i specjalizacji
9. STOSUNEK SPOŁECZNY - pewien układ zawierający następujące elementy: dwóch partnerów, jakiś łącznik czyli przedmiot, postawę, interes, sytuację, która stanowi platformę tego stosunku, pewien układ stosunków i powinności
10. STOSUNEK SĄSIEDZKI:
a) Turowski - system wzajemnych czynności czy świadczeń wykonywanych na podstawie układu uprawnień i obowiązków wynikających ze wspólnej podstawy zależności, którą jest bliskość zamieszkania
b) Frysztacki - stosunek bezpośredni, osobowy powstały i trwający w miejscu zamieszkania, których treść ograniczona jest do spraw tam mających miejsce
11. SĄSIEDZTWO - układ względnie trwałych powiązań między osobami, powstałych na gruncie zależności wynikających z bliskości zamieszkania, a wyrażających się na zewnątrz w postaci unormowanych czynności, na które składają się określone obowiązki i uprawnienia obu stron
12. Typologia więzi sąsiedzkich :
a) Typologia Turowskiego:
· sąsiedztwo znajomościowo - świadczeniowe
· sąsiedztwo znajomościowo - ceremonialne
· sąsiedztwo poinformowane
b) typologia Kryczka :
· sąsiedztwo ograniczające - polega na świadomym doświadczeniu bliskości przestrzennej z innymi ludźmi i interpretacji jej jako podstawy określonych zachowań bądź zaniechań
· sąsiedztwo poinformowane - jest skutkiem częstych kontaktów wynikających z zamieszkiwania na tej samej przestrzeni, co daje możliwość wzajemnej obserwacji i prowadzi do zgromadzenia różnego rodzaju informacji dotyczących życia współmieszkańców
· sąsiedztwo konwencjonalne - ma swe źródło w częstych mimowolnych spotkaniach wynikających z "bliskości zamieszkania, korzystania z tych samych obiektów i placówek, co prowadzi do nawiązania pewnych czynności i działań nie wychodzących poza ramy konwencjonalnych ukłonów i pozdrowień
· sąsiedztwo świadczeniowe - polega na utrzymywaniu bezpośrednich i zażytych stosunków ze współmieszkańcami, udzielaniu sobie pomocy i świadczeniu usług (charakterystyczne dla tradycyjnych społeczności lokalnych)
· sąsiedztwo solidarnościowe - cechuje się uświadamianym przez mieszkańców poczuciem jedności i wspólności interesów z uwagi na wspólną sytuację, którą stwarza bliskość zamieszkania na określonym terenie
· sąsiedztwo o charakterze towarzysko - przyjacielskim - wytwarza najwyższy stopień zaangażowania osobistego, przejawia się wzajemnymi odwiedzinami, wspólnym spędzaniem czasu, uczestnictwem w rodzinnych uroczystościach
c) typologia Sosnowskiego i Walkowiaka :
· brak sąsiedztwa - nieutrzymywanie żadnych stosunków sąsiedzkich, samoizolacja,
· sąsiedztwo utajone - polega na nieutrzymywaniu kontaktów sąsiedzkich mimo przeświadczenia o wzajemnej życzliwości, postawa ta nie wyklucza jednak możliwości nawiązania owych kontaktów w razie potrzeby
· sąsiedztwo poinformowane, ale nieodwzajemnione grzecznościowo - cechuje się posiadaniem orientacji i wiedzy o współzamieszkujących osobach, nie są nawiązywane jednak konwencjonalne ukłony i pozdrowienia
· sąsiedztwo grzecznościowe i poinformowane — charakteryzuje się orientacją i wiedzą na temat życia rodzinnego, zawodowego, a nawet osobistego współmieszkańców, dodatkowo pojawia się jednak element wymiany grzecznościowych ukłonów i pozdrowień
· sąsiedztwo polegające na wymianie poglądów informacji bez utrzymywania bliższych styczności - polega przede wszystkim na zdawkowej wymianie informacji dotyczących, funkcjonalnej strony życia społeczności, w zakres tych informacji nie wchodzą te dotyczące życia prywatnego współmieszkańców
· sąsiedztwo okazjonalno - świadczeniowe - głównie natury usługowej, bez elementu wzajemnego towarzyskiego odwiedzania się
· sąsiedztwo bliskie — osobiste i trwale, związane ze wzajemnymi odwiedzinami
d) typologia Starosty:
· sąsiedztwo świadczeniowe — oparte wyłącznie na wzajemnym świadczeniu usług
· sąsiedztwo świadczeniowo - towarzyskie - z przewagą spotkań świadczniowych
· sąsiedztwo zrównoważone — zachowujące równowagę między świadczeniem różnego typu usług, a spotkaniami o charakterze towarzyskim
· sąsiedztwo towarzysko - świadczeniowe - z przewagą spotkań towarzyskich
· sąsiedztwo towarzyskie - oparte wyłącznie na spotkaniach towarzyskich
13. Koncepcja stopnia istnienia w spirali rozwoju i sieci zależności:
a) stopień istnienia oznacza istnienie rosnącej lub malejącej więzi społecznej, rosnącej lub malejącej świadomości osobistych powiązań i zależności od otoczenia, rosnącym lub malejącym znaczeniu w formułowaniu wzorców zachowań i sprawowania kontroli nad jednostką w jej własnych odczuciach
b) Pieter obok środowiska lokalnego i domowego tworzy 3 kręgi oddziaływania wychowawczego, o malejącej sile wpływu - od największego znaczenia rodziny w socjalizacji człowieka do malejącego znaczenia kolejnych kręgów wychowawczych czyli społeczności lokalnej, środowiska okolicznego, kultury i społeczeństwa globalnego
c) Człowiek posuwając się po spirali rozwoju nie opuszcza o9biektów swego kontaktu, posuwają się one razem z nim jeśli nie fizycznie to jako bagaż pamięci i doświadczeń wpływając na zachowanie i postrzeganie otoczenia - w tym sensie rodzina programuje rodzinę własną człowieka, a kultura lokalna, etniczna uczy nastawienia do kultury globalnej
14. W czym przejawia się istota funkcji i organizowania organizacji i stowarzyszeń :
a) od paru lat obserwuje się narastanie liczby różnych stowarzyszeń społecznych
b) pełnią one różne pozytywne funkcje, które wspomagają rozwój jednostki ( nie tylko dzieci), organizują naukę dzieci i młodzieży, ich aktywność, kształtują lokalne środowiska wychowawcze, ulepszają czynniki środowiska, stymulują aktywność społeczną, koordynują działalność instytucjonalną opiekuńczo - wychowawczą
15. Typologizacja organizacji i stowarzyszeń:
a) lokalne - komitet osiedlowy, rada sołecka, komitet rodzicielski, samorządy dziecięce , rada parafialna
b) ponadlokalne - organizacje obejmujące zasięgiem cały kraj i posiadają swoje centralne organy np. Caritas
16. Zadania organizacji i stowarzyszeń w zakresie nauczania, wychowania i opieki :
a) Zadania związane z organizowaniem nauki dzieci i młodzieży. Chodzi tutaj przede wszystkim o to, aby uczniowie opanowali pewien zasób wiedzy, umiejętności i nawyków dotyczących nie tylko praktycznego spożytkowania danej wiedzy w rzeczywistości, ale także ciągłego jej odświeżania i pogłębiania. Zadania organizacji i stowarzyszeń społecznych mogą sprowadzać się przede wszystkim do takich czynności, jak: wspieranie różnych form zajęć dydaktycznych (lekcyjnych i pozalekcyjnych) w szkole, w domu rodzinnym i w placówkach pozaszkolnych, wzbudzanie i wzmacnianie motywacji dzieci i młodzieży do aktywnego w nich uczestnictwa, inspirowanie i stymulowanie udziału dzieci i młodzieży w tych zajęciach, indywidualizowanie pracy dydaktycznej, stymulowanie współdziałania uczniów w procesie dydaktycznym
b) Zadania związane z organizowaniem aktywności kreatywnej- Aktywność kreatywna to taka aktywność jednostki, która bezpośrednio służy zaspokajaniu jej potrzeb samorealizacyjnych, a przez to decyduje o jej rozwoju. Działalność ta nie jest podporządkowana zdobywaniu czegoś, co tkwi poza jednostką. Jest podejmowana przez jednostkę dobrowolnie. Podstawowe zadania organizacji i stowarzyszeń w zakresie rozwijania tego rodzaju aktywności dzieci i młodzieży to m .in. takie czynności jak:
· udział w organizowaniu zajęć o charakterze poznawczo-oświatowym (np. czytelnictwo, kolekcjonerstwo, filmy oświatowe), artystycznym (np. formy zajęć plastycznych, muzycznych, tanecznych, inscenizacyjnych), sportowo-turystycznym (np, różne formy zajęć sportowych, imprezy sportowe, wycieczki) oraz techniczno-praktycznym (np. modelarstwo, zajęcia z elektrotechniki)
· stymulowanie dzieci i młodzieży do uczestnictwa w tego rodzaju zajęciach i rozwijanie ich motywacji w tym zakresie;
· inspirowanie form samorządności dzieci i młodzieży w toku zajęć kreatywnych;
· inicjowanie form współpracy i współzawodnictwa w trakcie tych zajęć
c) Zadania związane z organizowaniem aktywności rekreacyjnej. Aktywność rekreacyjna wiąże się z wypoczynkiem, zabawą i rozrywką. Udział środowiska zamieszkania w zapewnieniu odpowiednich warunków do regeneracji sił jest niezbędny. Powinny tu dominować czynne formy wypoczynku, które są o wiele skuteczniejsze od form wypoczynku biernego:
· Inicjowanie i ewentualnie prowadzenie atrakcyjnych form zajęć o charakterze ruchowym (np. sport rekreacyjny, zabawy i gry ruchowe, gry terenowe, imprezy sportowe);
· Inspirowanie różnych form aktywności towarzyskiej o charakterze rozrywkowym (np. spotkania towarzyskie, dyskoteki, gry towarzyskie);
· Stymulowanie dzieci i młodzieży do uczestnictwa w zajęciach rekreacyjnych organizowanych przez placówki kulturalno-oświatowe;
· Wspieranie inicjatyw dzieci i młodzieży w zakresie samoorganizowania swego czasu wolnego.

d) Zadania odnoszące się do organizowania aktywności społecznie użytecznej. Aktywność ta różni się od aktywności kreatywnej rekreacyjnej przede wszystkim tym, że jest ona podejmowana z uwagi na jej społeczne wartościowe wyniki. Aktywność społecznie użyteczna może być podejmowana przede wszystkim na rzecz kogoś lub czegoś; może to być rodzina i jej domownicy, szkoła i społeczność uczniowska, placówka wychowania pozaszkolnego i jej uczestnicy, osiedle i jego mieszkańcy, cale miasto, wieś, gmina :
· rozbudzanie motywacji do podejmowania przez dzieci i młodzież działań na rzecz innych osób. środowiska zamieszkania
· inspirowanie działalności na rzecz otoczenia mieszkalnego (np. utrzymywanie czystości i porządku, ochrona przyrody, rozbudowa urządzeń rekreacyjno-sportowych);
· inicjowanie działalności na rzecz środowiskowych placówek i instytucji społecznych (np. propagowanie działalności tych instytucji, zbieranie niezbędnych im informacji, prace remontowe);
· inicjowanie form pomocy ludziom samotnym - chorym, kalekim, starym.
e) Zadania dotyczące rozwijania aktywności o charakterze opiekuńczym. Chodzi tu w głównej mierze o dostarczenie niezbędnych środków materialnych, zapewnienie więzi personalnej oraz świadczenie usług. Działalność opiekuńcza może być zorientowana zarówno na dzieci i młodzież, jak i na dorosłych - jednostki lub całe grupy.
· Rozpoznawanie potrzeb środowiska
· Organizowanie opieki dla dzieci
· Udzielanie rodzinie pomocy materialnej
· Otaczanie dzieci opieką w czasie pracy rodziców
· Wspieranie służy socjalnych wspomagających rodziny
17. Integracja na gruncie nauk społecznych:
a) integracja to istotny element systemu wychowawczego
b) na gruncie pedagogiki, można używać pojęcia integracja co najmniej w dwojakim sensie: albo jako nazwy swoistego procesu (kompleksu czynności), albo też jako nazwy określonej właściwości cechującej strukturę organizacyjną działalności danej placówki czy też zespołu placówek opiekuńczo-wychowawczych.
Integracja w pierwszym. znaczeniu będzie więc nazwą czynności nadawania działalności opiekuńczo-wychowawczej (w różnym zakresie) określonej właściwości chodzi tutaj o scalanie różnorakich działań opiekuńczo-wychowawczych w jednolitą całość gwarantującą, optymalną realizację celów wychowania i opieki. Mówiąc zaś o integracji w sensie określonej właściwości (rezultatu) należy mieć na uwadze zwartą,. zharmonizowaną wewnętrznie strukturę treści i organizacji działalności opiekuńczo-wychowawczej w ramach danej instytucji (placówki) lub też w ramach środowiska terytorialnego (lokalnego, okolicznego).
c) Tak więc kształtowanie, organizowanie środowiska wychowawczego w rejonie zamieszkania powinno sprowadzać się do nadawania działalności opiekuńczo-wychowawczej charakteru integralnego, czyli łączenia wszystkich kierunków i form działalności opiekuńczo-wychowawczej w jedną całość strukturalną i funkcjonalną z uwagi na realizacje celów i zadań wychowania i opieki. Chodzi wiec tu o nadanie działalności opiekuńczo-wychowawczej charakteru zespolonego i rozwijanie jej w sposób świadomy i pianowy z udziałem wszystkich grup społecznych, instytucji i jednostek
18. Możliwe i pożądane kierunki działalności integracyjnej organizacji i stowarzyszeń:
a) włączenie do całości wszystkich elementów składowych wychowania
b) aktywizacja społeczności wokół wychowania i opieki
c) inicjowanie i rozwijanie współpracy wszystkich placówek na danym terenia
d) podejmowanie współpracy z rodziną, szkołą
e) określenia zasad współpracy między poszczególnymi instytucjami
f) interwencja w przypadku występowania nieprawidłowości
g) ustalanie i przydzielenie zadań dla poszczególnych placówek
19. Cechy społeczności lokalnej:
a) terytorium
b) interakcje społeczne
c) istnienie trwałej więzi między członkami
d) poczucie jedności
e) podział prac i usług
f) kultura, tradycja wspólna
g) tożsamość etniczna, religijna,
h) poczucie odrębności i względnej izolacji, kontroli grupy nad jednostką i powszechnej identyfikacji członków.

14. Koncepcja szkoły środowiskowej

Koncepcja szkoły środowiskowej
Instytucją pełniącą pierwszoplanową rolę w procesie wychowania integralnego jest dobrze funkcjonująca szkoła środowiskowa (otwarta). Termin ten niemal przez wszystkich autorów jest jednoznacznie definiowany. Wg K.Czajkowskiego, J. Mikulskiego, M. Winiarskiego i J. Wołczyka szkoła środowiskowa to placówka dydaktyczno-wychowawcza, która: przyjęła na siebie rolę inspiratora i koordynatora wszelkich poczynań i oddziaływań środowiska wychowawczego, współdziałała z organizacjami młodzieżowymi i społecznymi, współpracuje z zakładami pracy, placówkami kulturalnymi, stosując odpowiednie formy działania organizuje dzieciom i młodzieży czas wolny, umożliwia kształtowanie zainteresowań i uzdolnień, integruje cały czas na terenie środowiska lokalnego.
Szkoła, aby mogła być nazywana środowiskową lub otwartą powinna spełnić określone warunki. Tzn. proces dydaktyczny powinien być oparty na doświadczeniach społecznych dzieci i młodzieży. Należy: realizować poszerzoną funkcję opiekuńczo-wychowawczą, wyrównywać braki spowodowane opóźnieniami w rozwoju psychofizycznym, kompensować braki funkcjonalne środowiska rodzinnego, organizować czas wolny dla dzieci i młodzieży, optymalnie powiązać szkołę ze środowiskiem lokalnym oraz przyjąć wiodącą rolę w organizowaniu środowiska wychowawczego w rejonie zamieszkania.
Zdaniem J. Mikulskiego celem szkoły środowiskowej jest integrowanie w działalność wychowawczą wszystkich instytucji i organizacji społecznych w środowisku lokalnym.
Organizowanie przez szkołę środowiska pozaszkolnego polega na:
•stworzeniu odpowiednich warunków do pożytecznego spędzania czasu wolnego na terenie szkoły nie tylko dla uczniów , ale i dla młodzieży pozaszkolnej i dorosłych, udostępnienie boisk, sal gimnastycznych, gabinetów, bibliotek i uczelni;
•zapewnieniu dzieciom należytej opieki w zakresie dożywiania, odrabiania prac domowych i odpoczynku;
•doprowadzeniu przez właściwą inspirację grup rówieśniczych do współgospodarowania osiedlem;
•utworzeniu na terenie osiedla placu gier i zabaw;
•zachęceniu wszystkich, którzy pragną podjąć pracę wychowawczą w miejscowości zamieszkania i udzieleniu im pomocy w prowadzeniu zajęć kulturalno-oświatowych, związanych z podjętą służbą społeczną;
•urządzaniu różnorodnych imprez w miejscu zamieszkania;
•stworzeniu warunków umożliwiających sprawowanie kontroli wychowawczej w osiedlu
J. Mikulski wyróżnił trzy typy szkół środowiskowych, świadczące o stopniu zaangażowania w pracy środowiskowej.
1) Szkoła środowiskowa realizująca program minimum. Jest to szkoła, która bierze udział w pracy wychowawczej organizowanej przez instytucje społeczne. Obszar działania wychowawczego znajduje się pod wpływem innego modelu organizowania środowiska , którym jest placówka wychowania pozaszkolnego, np. dom kultury. Szkoła chętnie nawiązuje kontakty ze środowiskiem. Udostępnia swój teren dla jego potrzeb, głównie jednak spełnia swoją podstawową funkcję opiekuńczą albo rozwija szerzej nurt pracy kulturalno-oświatowej.
2) Szkoła środowiskowa realizująca program umiarkowany. Dostrzega ona potrzebę wiązania prac pozalekcyjnych, działanie kół zainteresowań oraz organizacji młodzieżowych z pracą instytucji wychowania pozaszkolnego. Szkoła taka sprawuje albo tylko funkcję opiekuńczą, albo rozwija szerzej nurt pracy kulturalno-oświatowej.
3) Szkoła środowiskowa realizująca program maksimum. Jest to placówka podejmująca różnorodną działalność wychowawczą i ingerującą daleko w sprawy środowiska. Swoim zasięgiem obejmuje wszystkie dzieci, młodzież i dorosłych osiedla; jest głównym organizatorem środowiska wychowawczego w miejscu zamieszkania. Pozwala to na roztoczenie szerszej kontroli nad szkołą przez czynniki społeczne. Program maksymalistycznej szkoły środowiskowej , oprócz zagadnień dotyczących opieki nad dzieckiem obejmuje działania profilaktyczne, zwłaszcza w stosunku do młodzieży pozaszkolnej oraz organizowanie zajęć w czasie wolnym dzieci i młodzieży.
W pracy wychowawczej prowadzonej w środowiskach lokalnych występują znaczne różnice, a praca szkoły w środowisku podlega procesom decentralizacji, tzn. nie można ujednolicić programów szkół środowiskowych, a tym samym narzucić go wszystkim szkołom. Co najwyżej można to zrobić w stosunku do szkół środowiskowych realizujących program minimum lub umiarkowany.
Z uwagi na zmieniające się na przestrzeni lat ujmowanie i rozumienie funkcji opiekuńczej szkoły środowiskowej oraz ze względu na zmieniające się poglądy -Franciszek Kowalewski prezentuje odmienne spojrzenie na opiekę szkoły środowiskowej. Autor uważa, że obecnej szkole środowiskowej nie powinno się przypisywać funkcji opiekuńczej w tradycyjnym rozumieniu, lecz jej podstawowe, tj. dydaktyczno-wychowawcze funkcjonowanie powinno być opiekuńczo zwaloryzowane. Zgadzając się z ową koncepcją, przyjmuję jego punkt widzenia na opiekę w szkole środowiskowej, ponieważ celem tej szkoły jest stworzenie dzieciom możliwie najlepszych warunków, w których ich rozwój będzie przebiegał w zgodzie z naturalnymi prawami wzrostu oraz porządkiem i w którym naturalna wrażliwość dziecka znajdzie przyjazny klimat, by się rozwinąć w jednostkę godną, cenną i naturalnie wartościową. Wg niego szkoła środowiskowa opiekuńczo zwaloryzowana określana jako szkoła ekologiczna. Termin ekologia użyty jest w znaczeniu pierwotnym jako szeroko pojętej przyrody. W tym znaczeniu pojęcie ekologiczne rozpatruje szkołę środowiskową jako środowisko życia społeczności szkolnej. Szkoły środowiskowe mogą przybierać różne struktury organizacyjne i formy realizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego.
Koncepcja szkoły przełamującej tradycyjny izolacjonizm, otwartej, odpowiadającej potrzebom rozwoju kultury i społeczeństwa, rozwijana jest obecnie w różnorodnych projektach i wariantach. W zakresie studiów wyższych nową koncepcję kształcenia usiłuje realizować eksperyment londyński, tzw. Uniwersytet otwarty. Jak określa Janusz Tymowski ma on być „ wyższą uczelnią o niepełnym wymiarze, na której uzyskiwało by się stopnie naukowe drogą korespondencyjną, wspomaganą audycjami radiowo-telewizyjnymi”. Jest to więc uczelnia usiłująca opierać proces dydaktyczny na wykorzystywaniu w szerokiej mierze technicznych środków przekazu. Uczelnia ta dąży również do zaspokajania szczególnych potrzeb społecznych. Uniwersytet otwarty stając się uczelnią dostępną dla wszystkich organizuje zarówno systematyczne studia, jak i kursy uzupełniania wiedzy i unowocześniania kwalifikacji.
Także w systemie wychowawczo-oświatowym dla dzieci i młodzieży formułowane są różne koncepcje szkoły otwartej, a jedną z najbardziej śmiałych i wszechstronnych jest szkoła otwarta (ecole ouverte) w Grenoble, powstała w nowo utworzonej dzielnicy mieszkaniowej. Szkoła ta ma zaspokajać potrzeby oświatowe i wychowawcze całej dzielnicy (ok. 10 tys. Mieszkańców). Obejmuje: przedszkole, szkołę podstawową oraz placówkę oświatowo-kulturalną i socjalna dla ludności dorosłej.
Szczególnie jednak perspektywy powiązań szkoły ze środowiskiem stwarza współcześnie realizowana koncepcja zbiorczych szkół gminnych. Szkoła gminna ma stanowić edukacyjne centrum dla całej gminy.
Szkoła powinna być terenem wszechstronnej aktywności uczniów, wykraczającej daleko poza czynności lekcyjne, jednocześnie powinna tworzyć dogodne warunki dla rozwoju samodzielności, a także indywidualnych zamiłowań i uzdolnień każdego

15.\

16. Typologia grup rówieśniczych

Typy grup rówieśniczych

Grupy rówieśnicze dzielą się na:

grupy nieformalne, powstające spontanicznie

grupy formalne, np. klasy szkolne, zrzeszenia czy związki młodzieży

Opierając się na właściwościach rozwojowych dzieci i młodzieży, możemy wyróżnić następujące rodzaje grup rówieśniczych:

zabawowe grupy dziecięce, bandy

paczki młodzieżowe

dewiacyjne grupy młodzieżowe (bandy przestępczy, gangi)

Cel grupy

Można określić 2 rodzaje celów:

wspólne - indywidualne, ale osiągane wspólnie

zespołowe - do ich osiągnięcia konieczna jest działalność zespołowa

Struktura grupy

struktura władzy - powiązanie określonych pozycji stosunkami władzy i podporządkowania się

struktura socjometryczna - obrazująca stosunki między określonymi członkami, zdeterminowanymi głównie ich osobistymi walorami, np. stosunki akceptacji, lubienia się czy odrzucenia

struktura komunikowania się - stosunki charakteryzuje ilość przekazywanych informacji oraz ilość kanałów informacyjnych, które łączą poszczególne pozycje

struktura awansu - zróżnicowanie członków grupy ze względu na zajmowaną w niej pozycj

17.Syndrom 3 B i zjawisko 4 B - omówić

SYNDROM 3B bezrobocie, bieda, bezdomność

Bezrobocie - jest kwestią społeczną, jest sytuacją braku zatrudnienia, przez osoby w pełni zdolne do podjęcia pracy, ale jej nie posiadające. Bezrobocie dotyka większych grup społecznych, odbierane jest przez społeczeństwo jako niesprawiedliwość, zakłóca rozwój osobowy oraz wzbudza niepokój u osób, które je dotyka, a także powoduje napięcia społeczne. Bezrobocie nie dotyka jednak tylko samego bezrobotnego. Uwidacznia się na całym jego otoczeniu, a najbardziej na rodzinie. Wpływa negatywnie na pogorszenie samopoczucia, stanu zdrowia, wzrostu tendencji przestępczych, uwidacznianiu się patologii społecznych i rodzinnych, wzrasta wskaźnik rozwodów.

Bezrobocie niekorzystnie wpływa na funkcje rodziny. Powodowane przez to zjawisko niedostatki finansowe zubażają funkcję konsumpcyjną rodziny, negatywnie oddziałują na funkcje opiekuńczo - wychowawczą rodziny.

Bieda - to stan, w którym ludzie nie są w stanie w pełni lub nawet wcale zapewnić sobie podstawowych potrzeb niezbędnych do życia, takich jak jedzenie, mieszkanie, ubranie, prąd, itp. Człowiek może być biedny z bardzo różnych powodów. W każdym kraju żyje warstwa społeczna ludzi ubogich czy biednych. Część z nich nie ma własnych domów, są więc bezdomni, mieszkają na dworcach czy w różnych pustostanach i zupełnie nie mają żadnych środków do życia. Żebrują na ulicy, prosząc zwykle o pieniądze, które najczęściej przeznaczają na alkohol i inne, tanie używki. Żyją z dnia na dzień, nie widząc żadnego sensu, ani nie mając żadnych ambicji. Niektórzy z nich to nawet ludzie dobrze wykształceni, którzy z powodu różnych tragedii życiowych, stracili wolę i chęć do życia, załamali się i niejednokrotnie stracili wszystko. Druga grupa ludzi biednych to po prostu ubogie rodziny, które żyją wokół nas i borykają się z niezliczonymi trudnościami w sferze materialnej z powodu braku zatrudnienia lub bardzo niskich dochodów. Dzieci często chodzą głodne, a rodzice nie potrafią zapewnić im godnych warunków do życia. Brak wykształcenia, uzależnienie od alkoholu jednego z rodziców to często podstawowe przyczyny biedy.

Bezdomność - w ujęciu socjologicznym to problem społeczny (zjawisko społeczne), charakteryzujący się brakiem miejsca stałego zamieszkania (brakiem domu).

Bezdomność w ujęciu psychologicznym to kryzysowy stan egzystencji osoby nie posiadającej faktycznego miejsca zamieszkania, pozbawionej środków niezbędnych do zaspokojenia elementarnych potrzeb, trwale wykorzenionej ze środowiska w wyniku rozpadu więzi społecznych i akceptującej swoją rolę społeczną. Jako stan ewidentnej i trwałej deprywacji potrzeb mieszkaniowych, w sytuacji, gdy dotknięta bezdomnością osoba nie jest w stanie jej zapobiec, wiąże się z poważnym upośledzeniem psychicznego i społecznego funkcjonowania człowieka.

ZJAWISKO 4B

Bogaci - bogacą się

Biedni - biednieją

Rola ucznia, nauczyciela, rodzica w środowisku szkolnym

Aktywizacja społeczna środowiska - założenia i zdefiniowanie

AKTYWIZACJA SPOŁECZNA ŚRODOWISKA

Warunkiem każdego skutecznego procesu wychowawczego jest postawa aktywna wychowawców i wychowanków. Wyjątkowego znaczenia nabiera ten warunek w społeczności lokalnej, gdzie proces edukacji uwikłany jest w naturalny nurt życia społecznego.

Wg Guryckiej aktywność społeczna jako stan przeciwstawny bierności oznacza silną, obserwowalną dążność do oddziaływania na otoczenie, rozumiane jako swoisty zespół zadań o społecznym znaczeniu. Da się tu wyodrębnić takie cechy szczegółowe jak: występowanie czynności odpowiednio ukierunkowanych, nasilenie ich liczebności adekwatne do potrzeb sytuacji, w której działanie przebiega, duża ich siła oraz dążność podmiotów do włączania się.

Można więc określić aktywność społeczną jednostki lub całej grupy jako czynną postawę wobec określonych wartości społecznych i zadań, przejawiającą się w inspirowaniu, stymulowaniu i organizowaniu różnych form działalności, zmierzających do realizacji owych zadań. Aktywność taka może przybierać postać: może być skierowana bezpośrednio na rozwiązywanie zadań społecznych, może koncentrować się na reorganizacji grupy społecznej realizującej te zadania, lub też może obejmować łącznie powyższe oba wymiary.

Aktywizacja społeczności lokalnej do zadań opiekuńczo - wychowawczych przez organizacje i stowarzyszenia społeczne polega na: spowodowaniu większego zainteresowania i uruchomieniu postawy czynnej wobec wychowania i opieki ze strony różnych instytucji, grup społecznych funkcjonujących w środowisku, a realizujących głównie zadania nie z zakresu wychowania.

20.Spirala życzliwości i jej założenia.

SPIRALA ŻYCZLIWOŚCI I JEJ ZAŁOŻENIA

Podstawowym założeniem znalezienia się jednostki lub grupy w „spirali życzliwości" jest zasada korzyści w zachodzących tam relacjach międzyludzkich. Są one nacechowane wrażliwością na rodzące się potrzeby człowieka, nastawione na pomyślne rozwiązanie nurtujących go problemów, przekazujące mu ważne im­pulsy psychiczne i sprawcze do podjęcia działań np. życia na własny rachunek). Jednym słowem mówiąc, ten rodzaj relacji jest nastawiony na samodzielność jednostki, na jej samorozwój i samowychowanie. Wtedy warunki zewnętrzne (materialne, kontekst kulturowy, społeczny i socjalny) nabierają inne­go znaczenia. W mniejszym stopniu uwidacznia się ich przemożny wpływ. Układ tych mechanizmów jest przedstawiony w załączonym schemacie nr 6.

Od wsparciu do samodzielności

Wartościowa pomoc i wsparcie oraz wspomaganie rozwoju drugiego człowieka nie jest jednorazowym aktem, lecz procesem przebiegającym i zachodzącym w różnych fazach ludzkiego życia. Wspomaganie jest podzielone na różne mniej­sze fragmenty, uwarunkowane pełnionymi w danym momencie rolami społeczny­mi. Istotne dla procesu wsparcia i jego wyników jest zdanie sobie sprawy z roli społecznej: dziecka, młodzieńca, małżonka, matki, ojca, babci, nauczyciela wychowawcy, pracownika socjalnego, człowieka stowarzyszenia, trenera, instruktora, szefa, pracodawcy itd. Sami też możemy się znaleźć w roli podopiecznego. Zdaniem Anny Brzezińskiej z prawidłową sytuacja z punktu widzenia dalszego rozwoju jednostki i prowadzenia jej do samodzielności mamy do czynienia wtedy, gdy otoczenie,, a zwłaszcza ważne dla niej osoby lub grupy bezwarunkowo akceptują konkretną osobę, ale warunkowo jej zachowanie. Jest to pierwszy warunek właściwie pojętego wsparcia w stosunku do innych. W innym wypadku (bezwarunkowej akceptacji) wspomaganie czyni osobę bierną, oczekują­cą gotowej pomocy, coraz hardziej bezradną, niesamodzielną i uzależniająca się od innych ludzi. Aby tak postępować niezbędna jest rzetelna diagnoza osoby, którą mamy wspierać; jej potrzeb, problemów, doświadczeń, sytuacji i warunków, w których funkcjonuje, a także silnych cech osobowościowych i swego potencjału, biopsychicznego. Jest to istotny punkt wyjścia, aby przejść drogę od wsparcia do życia na własny rachunek.

Do nawiązywania i podtrzymywania kontaktu z drugą osobą ważne są tu: nastawienie na słuchanie, nastawienie na mówienie, otwartość w ujawnianiu własnych myśli i otwartość w przyjmowaniu punktu widzenia drugiej osoby, czytelność . w wyrażaniu myśli, spójność treści przekazywanych za pomocą słów i przekazywanych jednocześnie w sposób niewerbalny (ton głosu, mimika, gesty). A także: organizowanie warunków działania sobie i innym ludziom, kierowania

działaniami innych osób i grup społecznych, umiejętność mediowania, negocjowania, pośredniczenia miedzy osobami reprezentującymi odmienne punkty widzenia, dążenia, potrzeby; sprawność wiązania własnych doświadczeń w jedną spójną całość i czerpa­nia z niej w swych właśnie działaniach, jako ze znanej całości, odpowied­nich przykładów, projektów rozwiązań.

Wspomaganie udzielane drugiemu człowiekowi powinno być skuteczne dwojako. Po pierwsze, ma się przyczynić wprost i jak najszybciej do usunięcia problemu, ze względu na który człowiek potrzebował czy oczekiwał pomocy. Po drugie, nie będzie traktowane jako skutek uboczny, ale w istocie najważniejszy. Powinno .także uruchomić jego wewnętrzne zasady do radzenia sobie w przyszłości w po­dobnych sytuacjach, czy nawet uruchomić po prostu tendencję do radzenia sobie,

na przykład poprzez aktywne poszukiwanie określonej pomocy, a nie oczekiwanie "a „pomoc gotową'

Pojęcie wsparcia i wspomagania spo­łecznego zawiera tylko pozytywne relacje zachodzące w środowisku i sieci społecznej jednostek lub grup. Stąd też wydaje się uzasadnione wprowadzenie dla tych relacji międzyludzkich określenia „spirala życzliwości^”.

Jakie warunki pedagogiczne powinny jednak być spełnione, ażeby mogła ona zaistnieć i funkcjonować w konkretnym środowisku? Otóż tylko wtedy, gdy:

(a) środowisko mobilizuje potencjał i energie jednostek lub grup dla rozwiąza­nia problemów trudnych w danym środowisku, wymagających interwencji wsparcia i pomocy ze strony innych;

(b) jeżeli środowisko i jego elementy szczegółowe (jednostki, grupy, instytucje, stowarzyszenia) zgłaszają gotowość współdziałania w rozwiązywaniu zaistniałych . problemów;

(c) oferują konkretną pomoc w odpowiedniej formie i postaci (zob. rodzaje wsparcia społecznego);

(d) śledzi efekty udzielanej pomocy i wsparcia (ewaluacja działalności). Wyróżnione tutaj pedagogiczne cechy wsparcia stanowić mogą zarazem rodzaj wskaźnika i miernik pomiaru funkcjonowania konkretnego środowiska (zwłaszcza rodzinnego i lokalnego).

Podstawowe pojęcia pedagogiki społecznej

SAMOKSZTAŁCENIE stanowi zdobywanie wykształcenia w toku działalności, której cele, treści, warunki oraz środki są ustalane przez sam podmiot tych czynności; proces ten zakłada dynamizowanie się celów, gdzie uczeń po osiągnięciu wyższego stopienia świadomości, często dokonuje ich przewartościowania oraz udoskonalenia; samokształcenie osiąga swój optymalny poziom w sytuacji, gdy staje się ono dla człowieka stałą potrzebą życiową oraz stanowi pewną podstawę dla kształcenia ustawicznego; proces ten najczęściej wiąże się z pracą w szkole, kształceniem korespondencyjnym lub wychowaniem równoległym, rzadko występując w czystej, samodzielnej postaci; samokształcenie wiąże się również z pojęciem samouctwa, które to dwa pojęcia są utożsamiane przez niektórych pedagogów; z kolei inni pedagodzy pojęcie samokształcenia wiążą z procesem zdobywania wykształcenia ogólnego (np. A.B. Dobrowolski) i kształtowania własnej osobowości zgodnie z określonymi ideałem (np. W. Okiński), podczas gdy samouctwo bardziej z osiąganiem wykształcenia zawodowego lub z samodzielnym zdobywaniem wiedzy

SAMOWYCHOWANIE jest to samorzutna praca jednostki w celu ukształtowania własnego światopoglądu, postaw, cech charakteru oraz osobowości, zgodnie z założonymi wzorami; rozbudzanie (w trakcie procesu wychowania w rodzinie czy szkole) motywacji u dzieci i młodzieży do pracy nad sobą stanowi działanie zwielokrotniające wychowawczy wpływ tych instytucji

UCZENIE SIĘ jest procesem, gdzie w toku doświadczania, poznawania oraz ćwiczenia dochodzi do powstawania nowych form zachowania i działania lub też do zmian w obrębie form już wcześniej nabytych; uczenie się (obok pracy, zabawy oraz działalności społeczno - kulturalnej) stanowi jedną z zasadniczych form działalności ludzkiej; wyróżnić można wiele teorii uczenia się, takich jak np. asocjacjonizm, teoria pawłowa, teoria postaci czy operacjonizm, z których każda koncentruje się na innej stronie tego zróżnicowanego procesu; najbardziej (dla celów pedagogicznych) była by przydatna teoria zawierająca wszystkie rodzaje uczenia się (nabywanie wiadomości, umiejętności, nawyków, przyzwyczajeń, rozwijanie zdolności oraz przekonań) wszelkie jego sposoby (uczenie się w toku prób i błędów, naśladownictwo, uczenie przez odkrywanie czy przez działanie) oraz warunki (np. wiek, motywacja, środowisko, bodźce czy zdolności) i rezultaty (przyrost wiedzy, sprawności, rozwój uzdolnień )

NAUCZANIE stanowi planową oraz systematyczną pracę nauczyciela z uczniami, której celem jest wywoływanie pożądanych i trwałych zmian w ich zachowaniu, dyspozycjach jak i w całej osobowości będących rezultatem uczenia się, opanowywania wiedzy oraz przeżywania określonych wartości; nauczanie to działalność intencjonalna, czyli ma na celu wywoływanie uczenia się jako działalności podmiotowej uczniów (niektórzy określają nauczanie jako kierowanie procesem uczenia się co stanowi niepełne ujęcie, pomijające inne ważne cechy nauczania); jedną z właściwości nauczania jest obieg informacji pomiędzy nauczycielem oraz innymi źródłami a uczniami, który umożliwia im opanowywanie wiedzy naukowej zarówno przez przyswojenie jej w gotowej postaci jak i w toku samodzielnie rozwiązywanych zadań; nabywanie przez uczniów wiedzy dotyczącej rzeczywistości pozwala im na podejmowanie decyzji regulujących stosunek do owej rzeczywistości a jednoczesne zapoznawanie się z licznymi wartościami moralnymi, estetycznymi, społecznymi oraz przeżywanie ich w procesie nauczania, kształtuje ich stosunek do tych wartości oraz buduje własny system wartości; znaczącym czynnikiem dokonywanych w uczniach zmian jest również właściwie zharmonizowana z procesem opanowywania wiedzy - ich działalność praktyczna; tak pojmowane nauczanie pozwala nie tylko na zdobywanie wiadomości, umiejętności, nawyków oraz rozwój zainteresowań i zdolności, lecz również na kształtowanie przekonań, postaw i trwałych dyspozycji do uczenia się (przez co łączy się ono z kształceniem i wychowaniem); z uwagi na jego ogromne znaczenie, nauczanie we wszystkich krajach jest otoczone szczególną opieką wyrażającą się w instytucjonalizacji procesu nauczania polegającej na tworzeniu systemu szkolnictwa i oświatowej infrastruktury, budowaniu szkół, wprowadzaniu obowiązku szkolnego oraz na tworzeniu systemu kształcenia nauczycieli

KSZTAŁCENIE stanowi całokształt czynności oraz procesów umożliwiających poznawanie przyrody, społeczeństwa i kultury oraz uczestniczenie w procesach ich przekształcania, jak również osiąganie wszechstronnego rozwoju umysłowych i fizycznych umiejętności, zdolności i zainteresowań, postaw i przekonań oraz zdobycie odpowiednich kwalifikacji zawodowych; kształcenie coraz częściej rozumiane jest jako nauczanie i uczenie się; kształcenie może być zorganizowane zarówno przez instytucję (rodzinę, szkołę), jak i pojedyncze osoby czy podejmowane przez samą jednostkę (samokształcenie); rezultat kształcenia stanowi wykształcenie; wyróżnia się kształcenie ogólne (podstawowe i średnie), umożliwiające opanowanie niezbędnych dla wszystkich obywateli danego kraju wiadomości i sprawności oraz kształcenie specjalne (zawodowe), którego celem jest zdobycie odpowiednich kwalifikacji w danej dziedzinie zawodowej; w społeczeństwie klasowym mamy do czynienia z pewnym dualizmem, polegającym na funkcjonowaniu dwóch dróg kształcenia: drogi przeznaczonej dla dzieci z rodzin klasy uprzywilejowanej, prowadzącej do zdobycia wyższego wykształcenia, oraz drogi dla dzieci z rodzin chłopskich i robotniczych, która ogranicza ich możliwości kształcenia jedynie do szkoły elementarnej i niepełnej średniej (dualizm ten funkcjonował w krajach socjalistycznych, gdzie powoli wchodzi ogólna dostępność do nauki); główne formy kształcenia stanowi kształcenie stacjonarne i korespondencyjne

KULTURA (łac. uprawa) to całokształt wartości naukowych, społecznych, artystycznych oraz technicznych będących wynikiem działalności ludzkiej wraz z procesami tworzenia tych wartości; pojęcie kultury nie jest jednorodne - w przeszłości kojarzone było z uprawą roli lub też uprawą umysłu; przeciwstawiano kulturę jako całokształt dorobku ludzkości procesom tworzenia owego dorobku; inni z kolei za dobra kultury uważali wartości godne czci; w XIX wieku termin kultura używano zamiennie z terminem cywilizacja i dopiero w wieku XX nastąpiło rozróżnienie tych pojęć poprzez skojarzenie z terminem kultury dóbr duchowych a z cywilizacją - materialnych; współcześnie kultura jest rozumiana bardzo szeroko: jako efekt i proces tworzenia dóbr, normy, wartości oraz wzory zachowań, dzieła, wartości artystyczne, naukowe, społeczne oraz techniczno - cywilizacyjne; kontrowersyjnym tematem jest obecnie kultura elitarna i masowa - niektóre teorie filozoficzne ujmowały kulturę jako produkt grup i jednostek wyjątkowych, posiadających szczególne predyspozycje, dlatego też tylko im przypisywały zdolność przeżywania kultury, natomiast filozofia marksistowska traktowała kulturę jako wynik twórczości mas, której przyczyną rozkwitu była sytuacja, gdzie praca nie stanowiła obliczonej na zysk produkcji pewnych towarów, lecz obiektywizację twórczych możliwości człowieka w tworzonych przez niego dziełach; obecnie trwający rozwój środków masowej komunikacji prowadzi do demokratyzacji kultury poprzez stopniowe zacieranie granic między kulturą elitarną i kulturą masową

CZAS WOLNY jest to jaki posiada do swojej dyspozycji jednostka po wykonaniu swoich obowiązkowych zadań, takich jak praca zawodowa, nauka w szkole i w domu czy niezbędne zadania domowe; czas wolny jest racjonalnie przeznaczany na takie zajęcia jak:

→ odpoczynek (regeneracja sił fizycznych oraz psychicznych)

→ sprawiającą przyjemność rozrywkę

→ dobrowolną i bezinteresowną działalność społeczną

→ rozwój zainteresowań i uzdolnień w toku zdobywania wiedzy i amatorskiej działalności artystycznej, technicznej, naukowej i sportowej

ŚRODKI MASOWEGO PRZEKAZU (masowej komunikacji) są to wszelkie urządzenia służące przekazywaniu określonych treści (komunikatów) przez pośredni kontakt, do których zaliczyć można radio, filmy, książki, telewizję czy prasę; urządzenia te przekazują różne treści dzięki za pomocą obrazów, słów i dźwięków; akt przekazywania komunikatu przez nadawcę nazywa się procesem komunikacji (informacji), który w sytuacji, gdy komunikat ten przekazywany jest w trakcie bezpośredniego kontaktu interpersonalnego ma charakter bezpośredni, natomiast gdy odbywa się przy wykorzystaniu środków masowego przekazu - ma on charakter pośredni, a jego nadawcami mogą być różnego rodzaju specjaliści (np. uczeni, pisarze, muzycy, plastycy, twórcy filmowi, inżynierowie itp.); specyficzną cechę środków masowego przekazu stanowi to, iż komunikaty te trafiają niemal równocześnie do dużej ilości odbiorców; środki te są ciągle udoskonalane i wykorzystywane do coraz to nowszych celów

ŚRODOWISKO stanowi całokształt procesów ekologicznych, społecznych, ekonomicznych, kulturalno - oświatowych, instytucjonalnych i politycznych, we wzajemnych ich związkach oraz zależnościach; jest to więc przestrzeń, w obrębie której dane społeczeństwo prowadzi różne formy działalności, przez co tworzy odpowiednie warunki dla własnego życia i zaspokajania materialnych oraz duchowych potrzeb

SOCJALIZACJA - (łac. - społeczny) stanowi ogół działań społeczeństwa (przede wszystkim rodziny, szkoły oraz środowiska społecznego), których celem jest uczynienie z jednostki istoty społecznej, a więc umożliwienie jej zdobywania odpowiednich kwalifikacji, systemów wartości i rozwoju osobowości, które umożliwia jej stanie się pełnowartościowym członkiem społeczeństwa; inna definicja socjalizacji mówi, iż jest to ogół zmian zachodzących w jednostce pod wpływem oddziaływań społecznych, umożliwiających jej stopniowe stawanie się pełnowartościowym członkiem społeczeństwa

OSOBOWOŚĆ najczęściej oznacza pewien zespół stałych właściwości oraz procesów psychofizycznych, które odróżniają jednostkę od pozostałych ludzi, wpływają na jej zachowanie poprzez nadawanie jej pewnej stałości w nabywaniu oraz porządkowaniu wiadomości, doświadczeń i sprawności, emocjonalnych reakcjach wobec ludzi oraz stałości w obrębie wyboru wartości i celów; te stałe mechanizmy zachowania się stanowią właśnie rezultat rozwoju osobowości, gdzie szczególną rolę odgrywają pierwsze lata życia dziecka, kiedy to nabywane przez nie wzory zachowań wywierają niezwykle trudny do przezwyciężenia wpływ na całe życie

RODZINA stanowi małą grupę społeczną, która składa się z rodziców, dzieci i innych krewnych, przy czym rodziców łączy tutaj więź małżeńska a ich dzieci z nimi - więź rodzicielska, będąca podstawą rodzinnego wychowania (również formalna więź definiująca obowiązki rodziców i dzieci względem siebie

---