INWESTYCJE
Inwestycje w bilansie wykazywane są w dwóch obszarach: jako aktywa trwałe lub obrotowe.
INWESTYCJE DŁUGOTERMINOWE
Nieruchomości.
Wartości niematerialne i prawne.
Długoterminowe aktywa finansowe:
udziały lub akcje,
inne papiery wartościowe,
udzielone pożyczki,
inne długoterminowe aktywa finansowe.
4. Inne inwestycje długoterminowe.
INWESTYCJE KRÓTKOTERMINOWE
Krótkoterminowe aktywa finansowe:
udziały lub akcje,
inne papiery wartościowe,
udzielone pożyczki,
inne krótkoterminowe aktywa finansowe.
c) środki pieniężne i inne aktywa pieniężne:
środki pieniężne w kasie i na rachunkach,
inne środki pieniężne,
inne aktywa pieniężne.
2. Inne inwestycje krótkoterminowe.
UoR definiuje inwestycje następująco:
Art. 3. 1.17) Inwestycje to aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, dywidend (udziałów w zyskach) lub innych pożytków, w tym również z transakcji handlowej, a w szczególności aktywa finansowe oraz te nieruchomości i wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte w celu osiągnięcia tych korzyści.
Inwestycje wprowadza się do ksiąg rachunkowych według ceny nabycia albo ceny zakupu, jeżeli koszty przeprowadzenia transakcji nie są istotne (art. 35 ust. 1).
Inwestycje krótkoterminowe jednostka może wyceniać według dwóch metod, w zależności od wyboru jednostki:
według ceny (wartości) rynkowej,
według ceny nabycia lub ceny (wartości) rynkowej, zależnie od tego, która z nich jest niższa (art. 28 ust. 1 pkt 5).
Skutki zmian wartości inwestycji krótkoterminowych wycenionych według cen rynkowych w całości wpływają na wynik finansowy, gdyż zalicza się je odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych. W przypadku wyceny inwestycji krótkoterminowych według zasady ostrożnej wyceny, skutki obniżenia ich wartości zalicza się do kosztów finansowych w pełnej wysokości, natomiast skutki wzrostu ich wartości zalicza się do przychodów finansowych w wysokości nie wyższej niż kwota różnic uprzednio odpisanych w koszty finansowe (art. 35 ust. 3).
Inwestycje w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne wycenia się w zależności od wyboru jednostki:
według zasad przewidzianych dla środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (czyli pomniejszając o odpisy amortyzacyjne i odpisy z tytułu trwałej utraty wartości),
według ceny rynkowej bądź inaczej określonej wartości godziwej (art. 28 ust. 1 pkt la).
Skutki zmian wartości inwestycji w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne ujmuje się zapewne w obszarze pozostałej działalności operacyjnej, choć nie wynika to jednak wprost z przepisów UoR (art. 3 ust. 1 pkt 32).
Pozostałe inwestycje długoterminowe jednostka może wyceniać również według dwóch metod, w zależności od dokonanego wyboru:
według ceny nabycia, pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości,
według wartości godziwej (art. 28 ust. 1 pkt 3).
Jeżeli inwestycje finansowe wyceniane są według ceny nabycia, pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości, to odpisy te zalicza się do kosztów finansowych, a ich korektę w całości do przychodów finansowych (art. 35 ust. 4 i art. 35c).
Jeżeli inwestycje finansowe wyceniane są według cen rynkowych, to wzrost ich wartości powyżej ceny nabycia ujmuje się w kapitale z aktualizacji wyceny. Obniżenie wartości inwestycji uprzednio przeszacowanej do wysokości kwoty, o którą podwyższono z tego tytułu kapitał z aktualizacji wyceny zmniejsza ten kapitał. Spadek wartości poniżej ceny nabycia ujmuje się w kosztach finansowych, a wzrost wartości bezpośrednio wiążący się z uprzednim obniżeniem jej wartości, zaliczonym do kosztów finansowych, ujmuje się do wysokości tych kosztów jako przychody finansowe (art. 35 ust. 4).
Zasadę tę można zaprezentować graficznie na podstawie przykładu.
Inwestycje długoterminowe zakupione za 100 wycenia się w cenie rynkowej, która na kolejny dzień bilansowy wynosi: 140, 115, 80, 95 i 130.
Zgodnie z UoR inwestycje mogą być przekwalifikowane z krótkoterminowych do długoterminowych i odwrotnie, a skutki przekwalifikowania zależeć będą od przyjętej przez jednostkę zasady wyceny inwestycji (art. 35 ust. 6 i 7).
Według UoR do rozchodu inwestycji stosuje się jedną z metod przewidzianych do rozchodu rzeczowych aktywów obrotowych (LIFO, FIFO, cenę przeciętną) (art. 35 ust. 8).
Sprzedaż inwestycji prezentowana jest w sprawozdaniu finansowym wynikowo, jako zysk lub strata ze sprzedaży inwestycji, z tym że sprzedaż inwestycji finansowych ujmuje się w segmencie działalności finansowej, a sprzedaż inwestycji w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne ujmuje się w obszarze pozostałej działalności operacyjnej (art. 42 ust. 3, art. 3 ust. 1 pkt 32) oraz załącznik do UoR: Rachunek zysków i strat.
Zgodnie z MSR 39 i Rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (dalej RMF), instrumenty finansowe dzieli się na 4 kategorie:
aktywa finansowe przeznaczone do obrotu,
pożyczki i należności,
aktywa finansowe utrzymywane do terminu wymagalności,
aktywa finansowe dostępne do sprzedaży [§ 14 RMF i § 9 MSR 39].
Aktywa finansowe generalnie wycenia się w wartości godziwej, wyjątek stanowią:
pożyczki i należności własne,
inwestycje utrzymywane do terminu wymagalności, oraz
inwestycje w instrumenty kapitałowe nieposiadające kwotowań cen rynkowych z aktywnego rynku.
Do wyceny pożyczek i należności własnych oraz inwestycji utrzymywanych do terminu wymagalności stosuje się skorygowaną cenę nabycia [§ 3.12) i § 16.1) i 2) RMF oraz § 9 i § 46 a) i b) MSR 39].
Aktywa, dla których nie jest możliwe ustalenie wartości godziwej wycenia się w cenie nabycia [§ 16.3) RMF oraz § 46 c) MSR 39].
Skutki wyceny:
aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu ujmuje się w wyniku finansowym [§ 21.1 RMF oraz § 55 a) MSR 39],
aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży zgodnie z RMF ujmuje się w wyniku finansowym lub w kapitale z aktualizacji wyceny, natomiast według MSR 39 tylko w kapitale z aktualizacji wyceny [§ 21. 2.1) i 2) RMF oraz § 55 b) MSR 39],
pożyczek i należności oraz aktywów finansowych utrzymywanych do terminu wymagalności ujmuje się w wyniku finansowym [§ 22 RMF oraz § 56 MSR 39].
W przypadku (trwałej) utraty wartości straty z tego tytułu wyksięgowuje się z kapitału z aktualizacji wyceny i ujmuje w kosztach finansowych (§ 24 RMF § 55b MSR 39).
MSR 39 i RMF, w porównaniu z UoR, w znacznym stopniu ograniczają możliwości przekwalifikowania inwestycji pomiędzy poszczególnymi kategoriami.
Zgodnie z RMF aktywa przeznaczone do obrotu nie mogą być przekwalifikowane do innych kategorii, natomiast aktywa z innych kategorii mogą być przekwalifikowane do aktywów przeznaczonych do obrotu:
RMF § 6. 3. Aktywa finansowe zaliczone przez jednostkę do przeznaczonych do obrotu nie mogą być przekwalifikowane do innych kategorii wymienionych w § 5 ust. 1. Natomiast aktywa finansowe zaliczone do innych kategorii można przekwalifikować do przeznaczonych do obrotu, pod warunkiem, że istnieje duże prawdopodobieństwo osiągnięcia w krótkim terminie korzyści ekonomicznych wynikających z zawartego kontraktu.
Rozporządzenie nie określa w jaki sposób powinny zostać rozliczone kwoty przeszacowania ujęte przed przekwalifikowaniem w kapitale z aktualizacji wyceny.
Postanowienia MSR 39 nie są w pełni zgodne z zapisami RMF. Według MSR 39 aktywa przeznaczone do obrotu nie mogą być przekwalifikowane ani do innych kategorii, ani z innych kategorii.
MSR 39 § 50. Jednostka nie dokonuje przekwalifikowania instrumentów finansowych do lub z kategorii wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy od momentu ich objęcia lub wyemitowania.
Aktywa utrzymywane do terminu wymagalności, według RMF, przekwalifikowuje się do kategorii aktywów przeznaczonych do obrotu lub dostępnych do sprzedaży, natomiast zgodne z zapisami MSR 39 możliwe jest przekwalifikowanie tylko do kategorii aktywów dostępnych do sprzedaży [§ 8.4. RMF oraz § 52 MSR 39]. Sposób rozliczenia różnic z przekwalifikowania określają odpowiednio zapisy § 23.1 RMF oraz § 51 i § 55 b) MSR 39.
RMF oraz MSR 39 określają również sposób rozliczenia różnic z wyceny powstałych w momencie, gdy dla aktywów, dla których nie można było dotychczas ustalić wartości godziwej, istnieje możliwość ustalenia tej wartości [§ 23.2 RMF oraz § 53 MSR 39]. Sytuację odwrotną (ustanie możliwości ustalenia wartości godziwej) regulują odpowiednio zapisy § 23.3 RMF oraz § 54 MSR 39.
Schematy księgowań
Schemat I Inwestycje krótkoterminowe
Rachunek bankowy/ Inwestycje Inwestycje
Rozrachunki krótkoterminowe długoterminowe
5
1 Koszty finansowe
4a
Przychody Aktualizacja wartości
finansowe inwestycji
2 3
Rachunek bankowy/
Rozrachunki
4b
Objaśnienia:
Zakup inwestycji krótkoterminowych.
Aktualizacja wartości inwestycji (wzrost).
Zmniejszenie wartości inwestycji.
Sprzedaż inwestycji:
4a) Wartość w cenie nabycia,
4b) Wartość w cenie sprzedaży.
5. Przekwalifikowanie do inwestycji długoterminowych.
Schemat II Inwestycje długoterminowe finansowe
Rachunek bankowy Inwestycje długoterminowe Inwestycje
/Rozrachunki finansowe krótkoterminowe
1 7
Koszty finansowe
6a
Przychody Aktualizacja wartości
finansowe inwestycji
5
4 Kapitał z aktualizacji
wyceny
2
3
Rachunek bankowy
/ Rozrachunki
6b
Objaśnienia:
Zakup inwestycji długoterminowych finansowych.
Aktualizacja wartości inwestycji (wzrost) powyżej ceny nabycia.
Aktualizacja wartości inwestycji (spadek) powyżej ceny nabycia.
Aktualizacja wartości inwestycji (wzrost) poniżej ceny nabycia.
Aktualizacja wartości inwestycji (spadek) poniżej ceny nabycia.
Sprzedaż inwestycji:
6a) Wartość w cenie nabycia,
6b) Wartość w cenie sprzedaży.
7. Przekwalifikowanie do inwestycji krótkoterminowych.
Schemat III Inwestycje długoterminowe niefinansowe
Rachunek bankowy/ Inwestycje długoterminowe
Rozrachunki niefinansowe Środki trwałe
1a 5 a
5b
Środki trwale Pozostałe koszty
w budowie operacyjne
1b 4a
Aktualizacja wartości
Przychody finansowe inwestycji
3b
Koszty finansowe
2c 2d
Kapitał z aktualizacji
wyceny
2a
Pozostałe przychody
operacyjne 2b
3a
Rachunek bankowy/
Rozrachunki
4b
Objaśnienia:
la) Zakup inwestycji niefinansowych.
1b) Wytworzenie inwestycji niefinansowych we własnym zakresie (według MSR40).
2a) Aktualizacja wartości inwestycji (wzrost) powyżej ceny nabycia (według art. 35.4).
2b) Aktualizacja wartości inwestycji (spadek) powyżej ceny nabycia (według art. 35.4).
2c) Aktualizacja wartości inwestycji (wzrost) poniżej ceny nabycia (według art. 35.4).
2d) Aktualizacja wartości inwestycji (spadek) poniżej ceny nabycia (według art. 35.4).
3a) Wzrost wartości inwestycji (według MSR40).
3b) Spadek wartości inwestycji (według MSR40).
4. Sprzedaż inwestycji niefinansowych.
4a) Wartość w cenie nabycia.
4b) Wartość w cenie sprzedaży.
5a) Przekwalifikowanie inwestycji niefinansowych do środków trwałych (według MSR 40).
5b) Przekwalifikowanie środków trwałych do inwestycji niefinansowych (według MSR 40).
1. INWESTYCJE KRÓTKOTERMINOWE
Zadanie 1
Założenia
Na saldo początkowe inwestycji krótkoterminowych w spółce „A" składały się następujące pozycje:
- 100 akcji spółki „Q" zakupionych po 70 zł z zamiarem odsprzedaży,
- 200 akcji spółki „S" zakupionych po 50 zł z zamiarem odsprzedaży.
Na dzień bilansowy.
Wartość akcji spółki „Q" w cenie rynkowej wzrosła do poziomu 95,
Wartość akcji spółki „S" w cenie rynkowej wynosi 45.
Polecenie
Wiedząc, że w polityce rachunkowości przyjęto założenie wyceny inwestycji krótkoterminowych zgodnie z zasadą ostrożnej wyceny:
Zaksięgować operacje gospodarcze.
Podać wartość bilansową akcji.
Wskazać wpływ wyceny na Rachunek zysków i strat.
Pytania
1. Czy zawsze akcje będą klasyfikowane jako inwestycje krótkoterminowe?
2. Czy wycena inwestycji krótkoterminowych według cen rynkowych dałaby takie same rezultaty?
Wskazówki
Zgodnie z UoR:
Art. 28.1 5) Inwestycje krótkoterminowe wycenia się na dzień bilansowy:
według ceny (wartości) rynkowej albo
według ceny nabycia lub ceny (wartości) rynkowej, zależnie od tego, która z nich jest niższa, a krótkoterminowe inwestycje, dla których nie istnieje aktywny rynek w inny sposób określonej wartości godziwej.
UoR daje jednostce wybór, dlatego konieczne jest dokonanie stosownych zapisów w polityce rachunkowości, wskazujących na to jakiego wyboru jednostka dokonała.
Jeżeli jednostka wycenia inwestycje krótkoterminowe według zasady ostrożnej wyceny, czyli: według ceny nabycia lub ceny rynkowej, zależnie od tego, która z nich jest niższa, w przypadku wzrostu wartości inwestycji powyżej ceny nabycia nie dokonuje się żadnych księgowań. Ujmuje się jednak w księgach rachunkowych spadek wartości poniżej ceny nabycia.
Art. 35. 3. Skutki wzrostu lub obniżenia wartości inwestycji krótkoterminowych wycenionych według cen (wartości) rynkowych zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych.
Zakwalifikowanie akcji do inwestycji krótkoterminowych (zgodnie z UoR) oznacza jedynie, że jednostka zamierza je utrzymywać krócej niż 12 miesięcy od dnia bilansowego. Zgodnie z MSR 39 i Rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych dla tych aktywów mogą to być aktywa przeznaczone do obrotu, jeżeli zostaną zbyte w ciągu 3 miesięcy, albo aktywa dostępne do sprzedaży, jeżeli przewidywany termin sprzedaży jest dłuższy niż 3 i krótszy niż 12 miesięcy (nie są to aktywa finansowe utrzymywane do terminu wymagalności, ani pożyczki i należności własne). MSR 39 przewiduje następujące zasady wyceny:
MSR 39 § 46. Po początkowym ujęciu, jednostka wycenia aktywa finansowe, w tym instrumenty pochodne będące aktywami, w wartości godziwej, nie dokonując pomniejszenia o koszty transakcji, jakie mogą być poniesione przy sprzedaży lub innym sposobie wyzbycia się aktywów. Wyjątek stanowią następujące aktywa finansowe:
pożyczki i należności (...);
inwestycje utrzymywane do terminu wymagalności;
inwestycje w instrumenty kapitałowe nieposiadające kwotowań cen rynkowych z aktywnego rynku (...). Aktywa finansowe wyznaczone jako pozycje zabezpieczane podlegają wycenie zgodnie z zasadami rachunkowości zabezpieczeń (...). Wszystkie aktywa finansowe, z wyjątkiem wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy, podlegają ocenie pod względem utraty wartości (...).
Bez względu na dokonaną kwalifikację (aktywa przeznaczone do obrotu, czy dostępne do sprzedaży) wycena dokonywana jest według wartości godziwej, jednak różne będą skutki tej wyceny (ujmowane w wyniku finansowym lub w kapitale własnym).
MSR 39 § 55(a). Zyski lub straty wynikające ze składnika: aktywów finansowych lub zobowiązania finansowego, kwalifikowanego jako wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy, ujmuje się w przychodach lub kosztach.
MSR 39 § 55(b). Zyski lub straty wynikające ze składnika aktywów finansowych zaliczonego do dostępnych do sprzedaży, ujmuje się bezpośrednio w kapitale własnym, poprzez zestawienie zmian w kapitale własnym (zob. MSR 1 Prezentacja sprawozdań finansowych), z wyjątkiem:
odpisów aktualizacyjnych z tytułu utraty wartości (zob. §§ 67-70) oraz
różnic kursowych (zob. Załącznik A § OS83),
do momentu wyłączenia składnika aktywów finansowych z bilansu, kiedy skumulowane zyski lub straty poprzednio ujęte w kapitale własnym ujmuje się w rachunku zysków i strat. Jednakże, odsetki wyliczone przy zastosowaniu metody efektywnej stopy procentowej (zob. § 9) są ujmowane w rachunku zysków i strat (zob. MSR 1 S Przychody). Dywidendy wynikające z instrumentów kapitałowych dostępnych do sprzedaży ujmuje się w rachunku zysków i strat w momencie, kiedy powstaje prawo jednostki do ich otrzymania (zob. MSR 18).
Podobne rozwiązania przewiduje Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych:
RMF § 14.1. Aktywa finansowe, w tym zaliczone do aktywów instrumenty pochodne, wycenia się nie później niż na koniec okresu sprawozdawczego, w wiarygodnie ustalonej wartości godziwej bez jej pomniejszania o koszty transakcji, jakie jednostka poniosłaby, zbywając te aktywa lub wyłączając je z ksiąg rachunkowych z innych przyczyn, chyba że wysokość tych kosztów byłaby znacząca. 2. Postanowienia ust. 1 nie dotyczą:
pożyczek udzielonych i należności własnych, których jednostka nie przeznacza do sprzedaży,
aktywów finansowych utrzymywanych do terminu wymagalności,
składników aktywów finansowych, dla których nie istnieje cena rynkowa ustalona na aktywnym rynku regulowanym albo których wartość godziwa nie może być ustalona w inny wiarygodny sposób,
składników aktywów finansowych objętych zabezpieczeniem (pozycji zabezpieczanych).
RMF § 21. 1. Skutki okresowej wyceny (przeszacowania) aktywów finansowych, w tym instrumentów pochodnych, oraz zobowiązań finansowych zakwalifikowanych do kategorii przeznaczonych do obrotu, z wyłączeniem pozycji zabezpieczanych i instrumentów zabezpieczających, zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych okresu sprawozdawczego, w którym nastąpiło przeszacowanie.
RMF § 21. 2. Skutki przeszacowania aktywów finansowych zakwalifikowanych do kategorii dostępnych do sprzedaży i wycenianych w wartości godziwej, z wyłączeniem pozycji zabezpieczanych, wykazuje się w sposób wybrany przez jednostkę do ujęcia wszystkich takich aktywów, od dnia ich nabycia lub powstania do dnia ich wyłączenia z ksiąg rachunkowych. Jednostka może wybrać następujące sposoby:
zyski lub straty z przeszacowania zaliczyć odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych okresu sprawozdawczego, w którym nastąpiło przeszacowanie, albo
zyski lub straty z przeszacowania odnieść na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny, z zastrzeżeniem § 25 ust. 3 [przychody z odsetek].
Z powyższych przepisów wynika, że ani standard, ani rozporządzenie nie przewidują możliwości wyceny inwestycji według zasady ostrożnej wyceny.
Rozwiązanie według UoR
Aktualizacja wartości
Inwestycje krótkoterminowe inwestycji krótkoterminowych Koszty finansowe
Sp) 17 000 1 000 (2 2) 1000
Księgowania:
Zmiany wartości akcji spółki „Q" nie zaksięgowano.
Odpis aktualizujący wartość akcji spółki „S"
200 x (45-50) = -1 000.
Fragment sprawozdania finansowego:
Bilans Aktywa obrotowe
Inwestycje krótkoterminowe 16 000
Rachunek zysków i strat
Koszty finansowe 1 000
Rozwiązanie według MSR 39:
Wariant I - akcje zakwalifikowano do przeznaczonych do obrotu
Jeżeli przewiduje się, że aktywa te zostaną zbyte w ciągu 3 miesięcy i kwalifikuje się je jako przeznaczone do obrotu wycena następuje według wartości godziwej (ceny rynkowej). Aktywa zostaną przeszacowane do poziomu ceny rynkowej (standard nie przewiduje możliwości wyceny inwestycji według zasady ostrożnej wyceny), czyli w tym wypadku:
wartość rynkowa akcji spółki „Q" wynosi 100 x 95 = 9 500,
wartość rynkowa akcji spółki „S" wynosi 200 x 45 = 9 000.
Aktualizacja wartości
Inwestycje krótkoterminowe inwestycji krótkoterminowych Przychody finansowe
Sp) 17 000 1) 2 500 1 000 (2 2 500 (1
Koszty finansowe
2) 1 000
Księgowania:
Wzrost wartości akcji do poziomu ceny rynkowej 95 zl 100 x (95-70) = + 2500.
Spadek wartości akcji do poziomu ceny rynkowej 45 zl 200 x (45-50) = -1000.
Wariant II - akcje zakwalifikowano do dostępnych do sprzedaży
Jeżeli przewiduje się, że aktywa te zostaną zbyte w terminie dłuższym niż 3 ale krótszym niż 12 miesięcy i kwalifikuje się je jako dostępne do sprzedaży wycena następuje również według wartości godziwej, z tym że skutki tej wyceny ujmowane są w kapitale z aktualizacji wyceny.
Aktualizacja wartości Kapitał z aktualizacji
Inwestycje krótkoterminowe inwestycji krótkoterminowych wyceny
Sp) 17 000 1) 2 500 1 000 (2 2) 1000 2 500 (1
Rozwiązanie według RMF
Wariant I - akcje zakwalifikowano do przeznaczonych do obrotu
Jeżeli przewiduje się, że aktywa te zostaną zbyte w ciągu 3 miesięcy i kwalifikuje się je jako przeznaczone do obrotu wycena następuje według wartości godziwej (rozporządzenie - podobnie jak standard - nie przewiduje możliwości wyceny inwestycji według zasady ostrożnej wyceny). Skutki przeszacowania zostaną ujęte w przychodach i kosztach finansowych.
Aktualizacja wartości
Inwestycje krótkoterminowe inwestycji krótkoterminowych Przychody finansowe
Sp) 17 000 1) 2 500 1000 (2 2 500 (1
Koszty finansowe
2) 1 000
Wariant II - akcje zakwalifikowano do dostępnych do sprzedaży (rozliczenie z wynikiem finansowym)
Jeżeli przewiduje się, że aktywa te zostaną zbyte w terminie dłuższym niż 3 ale krótszym niż 12 miesięcy i kwalifikuje się je jako dostępne do sprzedaży wycena następuje również według wartości godziwej. Jeżeli jednostka zdecydowała skutki wyceny aktywów dostępnych do sprzedaży ujmować w wyniku finansowym księgowania będą następujące:
Aktualizacja wartości
Inwestycje krótkoterminowe inwestycji krótkoterminowych Przychody finansowe
Sp) 17 000 1) 2 500 1 000 (2 2 500 (1
Koszty finansowe
2) 000
Wariant III - akcje zakwalifikowano do dostępnych do sprzedaży (rozliczenie z kapitałem z aktualizacji wyceny)
Jeżeli jednostka zdecydowała skutki wyceny aktywów dostępnych do sprzedaży będą rozliczane z kapitałem z aktualizacji wyceny księgowania będą następujące:
Aktualizacja wartości Kapitał z aktualizacji
Inwestycje krótkoterminowe inwestycji krótkoterminowych wyceny
Sp) 17 000 1) 2 500 1 000 (2 2) 1000 2 500 (1
Rozwiązania zawarte w rozporządzeniu będą zgodne z rozwiązaniami przewidzianymi w standardach międzynarodowych, pod warunkiem, że jednostka wybierze taką samą metodę prezentacji (rozliczenie z kapitałem z aktualizacji wyceny). Rozporządzenie daje jednostce wybór, którego nie ma w MSR 39.
Zadanie 2
Założenia
Jednostka zakupiła l7 maja 20X1 100 akcji spółki „H" po 50 zł z zamiarem odsprzedaży w styczniu 20X2. Jednostka ma obowiązek sporządzania sprawozdań finansowych na koniec każdego kwartału, a w polityce rachunkowości przyjęto założenie wyceny inwestycji krótkoterminowych zgodnie z zasadą ostrożnej wyceny.
Wartość rynkowa akcji w kolejnych dniach bilansowych przedstawiała się następująco:
-30.06.20X1 70 zł
-30.09.20X1 30 zł
-31.12.20X1 65 zł
Polecenie
1. Ująć na kontach i w sprawozdaniu finansowym wycenę inwestycji krótkoterminowych w kolejnych dniach bilansowych.
Pytania
1. Czy przyjęcie zasady wyceny inwestycji krótkoterminowych zgodnie z ostrożną wyceną oznacza, że nigdy nie są księgowane przychody finansowe?
Wskazówki
Zgodnie z UoR: zasady opisane w Zadaniu 1 (art. 28. 1. 5).
W tym przypadku wycena inwestycji krótkoterminowych według zasady ostrożnej wyceny, czyli: według ceny nabycia lub ceny rynkowej, zależnie od tego, która z nich jest niższa, oznacza, że w przypadku spadku wartości inwestycji poniżej ceny nabycia księgowane są koszty finansowe. Jeżeli natomiast wartość wzrasta w księgach rachunkowych ewidencjonuje się przychody finansowe - do wysokości wcześniej poniesionych kosztów (art. 35. 3).
Wycena według MSR 39 i RMF zależy od klasyfikacji inwestycji. W tym przypadku będą to aktywa dostępne do sprzedaży (realizacja nastąpiła w terminie dłuższym niż 3 ale krótszym niż 12 miesięcy). Zarówno rozporządzenie, jak i MSR 39 przewidują wycenę według wartości godziwej, z tym że skutki wyceny według MSR 39 ujmowane są w kapitale z aktualizacji wyceny, natomiast zgodnie z rozporządzeniem zależnie do wyboru jednostki skutki wyceny ujmowane są w wyniku finansowym lub w kapitale z aktualizacji wyceny (wskazówki do poprzedniego zadania: MSR 39 § 55b i RMF § 21.2).
Rozwiązanie według UoR
Aktualizacja wartości
Inwestycje krótkoterminowe inwestycji krótkoterminowych Koszty finansowe
Sp) 5 000 3) 2 000 2 000 (2 2) 2 000
Przychody finansowe
2 000 (3
Księgowania:
Wzrost wartości akcji nie jest zaksięgowany.
Spadek wartości akcji do poziomu ceny rynkowej 30 zl 100 x (30-50) = -2000.
Wzrost wartości akcji, ale tylko do poziomu ceny nabycia 50 zl 100 x (50-30) = + 2000.
Fragment sprawozdania finansowego:
Bilans Aktywa obrotowe
30.06.20X1 30.09.20X1 31.12.20X1
Inwestycje krótkoterminowe 5000 3000 5000
Rachunek zysków i strat za rok 20X1
Przychody finansowe 2000
Koszty finansowe 2000
Rozwiązanie według MSR 39
Skutki wyceny według wartości godziwej (wszystkie zarówno wzrosty jak i spadki), ujmowane są w kapitale z aktualizacji wyceny.
Aktualizacja wartości Kapitał z aktualizacji
Inwestycje krótkoterminowe inwestycji krótkoterminowych wyceny
Sp) 5 000 1) 2 000 4000 (2 2) 4 000 1 000 (1
3) 3 500
Księgowania:
Wzrost wartości akcji do poziomu ceny rynkowej 70 zl 100 x (70-50) = + 2000.
Spadek wartości akcji do poziomu ceny rynkowej 30 zł 100 x (30-70) = -4000.
Wzrost wartości akcji do poziomu ceny rynkowej 65 zl 100 x (65-30) = + 3500.
Rozwiązanie według RMF
Wariant I - wycena aktywów zakwalifikowanych jako dostępne do sprzedaży rozliczana jest z wynikiem finansowym
Skutki wyceny aktywów dostępnych do sprzedaży wycenianych według wartości godziwej ujmowane są w wyniku finansowym (rozporządzenie -podobnie jak standard - nie przewiduje możliwości wyceny inwestycji według zasady ostrożnej wyceny).
Aktualizacja wartości
Inwestycje krótkoterminowe inwestycji krótkoterminowych Koszty finansowe
Sp) 5 000 1) 2 000 4 000 (2 2) 4 000
3) 3 500
Przychody finansowe
2 000 (1
3 500 (3
[wyliczenia w rozwiązaniu zgodnym z MSR 39]
Wariant II - wycena aktywów zakwalifikowanych jako dostępne do sprzedaży rozliczana jest z kapitałem z aktualizacji wyceny
Wszelkie zmiany wartości (wzrosty i spadki) aktywów dostępnych do sprzedaży wycenianych według wartości godziwej ujmowane są w kapitale z aktualizacji wyceny
Aktualizacja wartości Kapitał z aktualizacji
Inwestycje krótkoterminowe inwestycji krótkoterminowych wyceny
Sp) 5 000 1) 2 000 4 000 (2 2) 4 000 2 000 (1
3) 3 500 3 500 (3
[wyliczenia w rozwiązaniu zgodnym z MSR 39]
Zadanie 6
Założenia
Jednostka nabyła 40 akcji spółki „Z" w cenie nabycia 20 zł.
W następnym tygodniu zakupiono 35 akcji spółki „Z" po 18 zł.
W kolejnym miesiącu zakupiono 50 akcji spółki „Z" po cenie 15 zł.
Miesiąc później spółka sprzedała 100 akcji po 25 zł za akcję.
Polecenie
1. Zaksięgować rozchód inwestycji krótkoterminowych wiedząc, że w polityce rachunkowości przyjęto założenie wyceny rozchodu inwestycji według metody.
FIFO,
LIFO,
ceny przeciętnej.
2. Przedstawić prezentację sprzedaży inwestycji w Rachunku zysków i strat.
Pytania
1. Czy wybór metody rozchodu inwestycji wpływa na wynik ze sprzedaży inwestycji oraz na wycenę ich „zapasu"?
Wskazówki:
Zgodnie z UoR do ustalenia wartości sprzedawanych inwestycji stosuje się jedną z metod przewidzianych dla rozchodu zapasów:
Art. 35. 8. Jeżeli ceny nabycia jednakowych albo uznanych za jednakowe, ze względu na podobieństwo rodzaju i przeznaczenie, składników inwestycji są różne, to ich rozchód wycenia się według metody wybranej przez jednostkę spośród metod, o których mowa w art. 34 ust. 4 pkt 1-3.
czyli:
Art. 35. 4. W przypadku gdy ceny nabycia albo zakupu, albo koszty wytworzenia jednakowych albo uznanych za jednakowe, ze względu na podobieństwo ich rodzaju i przeznaczenie, są różne, wartość stanu końcowego rzeczowych składników aktywów obrotowych wycenia się w zależności od przyjętej przez jednostkę metody ustalania wartości ich rozchodu, w tym zużycia, sprzedaży:
według cen przeciętnych, to jest ustalonych w wysokości średniej ważonej cen (kosztów) danego składnika aktywów,
przyjmując, że rozchód składnika aktywów wycenia się kolejno po cenach (kosztach) tych składników aktywów, które jednostka najwcześniej nabyła (wytworzyła),
przyjmując, że rozchód składników aktywów wycenia się kolejno po cenach (kosztach) tych składników aktywów, które jednostka najpóźniej nabyła (wytworzyła).
Ten problem nie jest szczegółowo opisany w MSR 39 i RMF, gdyż oba akty prawne odwołują się do wyceny w wartości godziwej.
Rozwiązanie
WARIANT I - ceny przeciętne
Jeżeli do rozchodu inwestycji stosowana będzie cena przeciętna będzie ona wynosić:
40 szt. x 20 = 800
35 szt. x 18 = 630
50 szt. x 15 = 750
Razem: 2180
2180 : 125 szt. = 17,44
Rozchód wyliczony według ceny przeciętnej: 100 szt. x 17,44 = 1744.
Inwestycje krótkoterminowe Koszty finansowe Przychody finansowe
Sp) 2 180 1 744 (1 1) 1 744 2 500 (2
Rachunek bankowy
2) 2 500
Fragment sprawozdania finansowego:
Bilans
Aktywa obrotowe
Inwestycje krótkoterminowe 436
Rachunek zysków i strat
Przychody finansowe
Zysk ze zbycia inwestycji (2500 - 1744) = 756
WARIANT II - metoda FIFO
Jeżeli do rozchodu inwestycji zastosowano metodę FIFO, wartość akcji w cenie nabycia będzie wynosić:
40 szt. x 20 = 800
35 szt. x 18= 630
25 szt. x 15 = 375
Razem: 1805
Inwestycje krótkoterminowe Koszty finansowe Przychody finansowe
Sp) 2 180 1 805 (1 1) 1 805 2 500 (2
Rachunek bankowy
2) 2 500
Fragment sprawozdania finansowego:
Bilans
Aktywa obrotowe
Inwestycje krótkoterminowe375
Rachunek zysków i strat
Przychody finansowe
Zysk ze zbycia inwestycji (2500 - 1805) = 695
WARIANT III - metoda LIFO
Jeżeli do rozchodu inwestycji zastosowano metodę LIFO, wartość akcji w cenie nabycia będzie wynosić::
50 szt. x 15 = 750
35 szt. x 18 = 630
15 szt. x 20 = 300
Razem: 1680
Inwestycje krótkoterminowe Koszty finansowe Przychody finansowe
Sp) 2 180 1 680 (1 1) 1 680 2 500 (2
Rachunek bankowy
2) 2 500
Fragment sprawozdania finansowego:
Bilans
Aktywa obrotowe
Inwestycje krótkoterminowe 500
Rachunek zysków i strat
Przychody finansowe
Zysk ze zbycia inwestycji (2500 - 1680) = 820
Zadanie 7
Założenia
Jednostka nabyła 15 listopada 2005 r. na rynku wtórnym 200 trzyletnich obligacji wyemitowanych przez spółkę X o wartości nominalnej 1000 zł każda. Cena obligacji na dzień nabycia wyniosła: 980 zł, a odsetki 39,45 zł. Emisja obligacji nastąpiła 1 lutego 2005 r., a odsetki, naliczane według stałej stopy 5%, wypłacone są, co roku 31 stycznia. Jednostka nie zamierza utrzymywać tych obligacji do terminu realizacji (planuje ich sprzedaż w styczniu 2006 r.). Wartość rynkowa obligacji na 31 grudnia 2005 r. wynosiła 985 zł.
Polecenie
1. Ustalić wartość bilansową obligacji oraz odsetek od obligacji na 31 grudnia 2005 r.
Wskazówki
Zgodnie z UoR obligacje te stanowią inwestycje krótkoterminowe, które mogą być wyceniane jedną z metod: według wartości rynkowej lub zgodnie z zasadą ostrożnej wyceny.
Art. 28.1.5) Inwestycje krótkoterminowe wycenia się na dzień bilansowy:
według ceny (wartości) rynkowej albo
według ceny nabycia lub ceny (wartości) rynkowej, zależnie od tego, która z nich jest niższa, a krótkoterminowe inwestycje, dla których nie istnieje aktywny rynek w inny sposób określonej wartości godziwej.
Zgodnie z tymi przepisami jednostki, które wybiorą pierwszą metodę (według ceny nabycia lub ceny rynkowej, zależnie od tego, która z nich jest niższa), w księgach rachunkowych mogą wykazać jedynie wzrost wartości wynikający z narosłych odsetek. Jednostki dokonujące wyceny według wartości rynkowej uwzględnią całkowity wzrost wartości.
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych, jeżeli jednostka zakwalifikowała nabyte obligacje jako aktywa przeznaczone do obrotu, gdyż nie zamierza utrzymywać obligacje do terminu realizacji. - do ich wyceny powinna zastosować wartość godziwą.
RMF § 14.1. Aktywa finansowe, w tym zaliczone do aktywów instrumenty pochodne, wycenia się nie później niż na koniec okresu sprawozdawczego, w wiarygodnie ustalonej wartości godziwej bez jej pomniejszania o koszty transakcji, jakie jednostka poniosłaby, zbywając te aktywa lub wyłączając je z ksiąg rachunkowych z innych przyczyn, chyba że wysokość tych kosztów byłaby znacząca. 2. Postanowienia ust. 1 nie dotyczą:
pożyczek udzielonych i należności własnych, których jednostka nie przeznacza do sprzedaży,
aktywów finansowych utrzymywanych do terminu wymagalności,
składników aktywów finansowych, dla których nie istnieje cena rynkowa ustalona na aktywnym rynku regulowanym, albo których wartość godziwa nie może być ustalona w inny wiarygodny sposób,
składników aktywów finansowych objętych zabezpieczeniem (pozycji zabezpieczanych).
Do wyceny odsetek należy zastosować inny przepis tego rozporządzenia:
RMF § 25.1. Przychody z odsetek związane z dłużnymi instrumentami finansowymi ustala się proporcjonalnie do upływu czasu, na poziomie efektywnej dochodowości tych aktywów, do dnia wyłączenia ich z ksiąg rachunkowych i zalicza do przychodów finansowych poszczególnych okresów sprawozdawczych. Przychody z odsetek obejmują naliczone odsetki wyliczone za pomocą efektywnej stopy, jak również wszelkie odpisy dyskonta, premii lub innej różnicy między wartością aktywów wynikającą z ksiąg rachunkowych na dzień wyceny i ich wartością w terminie wymagalności.
Odsetek naliczonych przed dniem nabycia instrumentu finansowego nie zalicza się do przychodów z odsetek nawet wtedy, gdy termin wypłaty takich odsetek przypada po dniu nabycia aktywu.
Zasady określone w ust. 1 stosuje się również wtedy, gdy dłużne instrumenty finansowe zaliczone do kategorii dostępnych do sprzedaży wycenia się w wartości godziwej, a skutki przeszacowania wpływają na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny. W przypadku takim zysk lub stratę odnoszoną na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny stanowi różnica między ustaloną na dzień wyceny wartością godziwą aktywów, pomniejszoną o odsetki naliczone do tego dnia za pomocą stopy określonej w zawartej umowie i wartością tych aktywów w skorygowanej cenie nabycia.
MSR 39 wprowadza pojęcie aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy, które jest pojęciem szerszym znaczeniowo niż aktywa finansowe przeznaczone do obrotu:
MSR 39 § 9. Składnikiem aktywów finansowych lub zobowiązań finansowych wycenianym w wartości godziwej przez wynik finansowy jest składnik spełniający którykolwiek z poniższych warunków:
(a) Jest kwalifikowany jako przeznaczony do obrotu. Składniki aktywów finansowych lub zobowiązania finansowe kwalifikuje się jako przeznaczone do obrotu, jeśli są:
nabyte lub zaciągnięte głównie w celu sprzedaży lub odkupienia w bliskim terminie;
częścią portfela określonych instrumentów finansowych, którymi zarządza się łącznie, i dla których istnieje potwierdzenie aktualnego faktycznego wzoru generowania krótkoterminowych zysków;
lub
- instrumentami pochodnymi (z wyjątkiem instrumentów pochodnych wyznaczonych i będących efektywnymi instrumentami zabezpieczającymi).
(b) [...] Każdy składnik aktywów finansowych [...] objęty niniejszym standardem, może być wyznaczony przy początkowym ujęciu jako wyceniany w wartości godziwej przez wynik finansowy, z wyjątkiem inwestycji w instrumenty kapitałowe, dla których nie istnieje cena rynkowa kwotowana na aktywnym rynku, i których wartości godziwej nie można wycenić w wiarygodny sposób (...).
Do wyceny aktywów przeznaczonych do obrotu stosuje się wycenę według wartości godziwej:
MSR 39 § 46. Po początkowym ujęciu, jednostka wycenia aktywa finansowe, w tym instrumenty pochodne będące aktywami, w wartości godziwej, nie dokonując pomniejszenia o koszty transakcji, jakie mogą być poniesione przy sprzedaży lub innym sposobie wyzbycia się aktywów. Wyjątek stanowią następujące aktywa finansowe:
pożyczki i należności zdefiniowane w § 9, które wycenia się według zamortyzowanego kosztu z zastosowaniem metody efektywnej stopy procentowej;
inwestycje utrzymywane do terminu wymagalności zdefiniowane w § 9, które wycenia się według zamortyzowanego kosztu z zastosowaniem metody efektywnej stopy procentowej;
inwestycje w instrumenty kapitałowe nieposiadające kwotowań cen rynkowych z aktywnego rynku, i których wartość godziwa nie może być wiarygodnie zmierzona, a także powiązane z nimi instrumenty pochodne, które muszą być rozliczone przez dostawę niekwotowanych instrumentów kapitałowych wycenianych według kosztu (...).
Aktywa finansowe wyznaczone jako pozycje zabezpieczane podlegają wycenie zgodnie z zasadami rachunkowości zabezpieczeń (...). Wszystkie aktywa finansowe, z wyjątkiem wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy, podlegają ocenie pod względem utraty wartości (...).
Rozwiązanie zgodnie z UoR WARIANT II - wycena według zasady ostrożnej wyceny
Inwestycje
krótkoterminowe Przychody finansowe Rachunek bankowy
1) 203 890 1 260 (2 Sp) X 203 890 (1
2) 1 260
1. Wartość początkowa samych obligacji na moment wprowadzenia do ksiąg
wynosi: 200 x 980 = 196 000 zł
a wartość odsetek to:
200 x 1000 x 5% x (288/365) = 200 x 39,45 = 7 890 zł
Razem: 203 890 zł
2. Wartość bilansowa (na 31 grudnia 2005) odsetek od obligacji, których termin płatności przypada na 31 stycznia 2006 roku wynosi:
200 x 1000 x 5% x (334/365) = 200 x 45,75 = 9150 zł
z tego 7890 zł zostało już ujęte w wartości początkowej, wartość obligacji należy zwiększyć o 1260 (9150 - 7890).
Wartość samych obligacji na 31 grudnia 2005r.: 200 x 985 = 197 000 zł Wartość bilansowa na 31 grudnia 2005 odsetek od obligacji, których termin płatności przypada na 31 stycznia 2006 roku wynosi:
200 x 1000 x 5% x (334/365) = 200 x 45,75 = 9 150 zł
Razem: 206 150 zł
WARIANT II - wycena według ceny rynkowej
Inwestycje krótkoterminowe Przychody finansowe Rachunek bankowy
1) 203 890 2 260 (2 Sp) X 203 890 (1
2) 2 260
Księgowania:
1. Wartość początkowa obligacji wynosi 203 890 zł
2. Wartość bilansowa (na 31 grudnia 2005) obligacji z odsetkami wynosi:
200 x (985 + 45,75) = 206 150 zł.
Rozwiązanie zgodnie z MSR 39 i RMF
Rozwiązanie według tych przepisów jest zgodne z wariantem II.
2. INWESTYCJE DŁUGOTERMINOWE FINANSOWE
Zadanie 1
Założenia
Spółka posiada 1500 akcji spółki „Z" notowanych na giełdzie, zakupionych po kursie 250.
Pod koniec roku obrotowego zanotowano wzrost kursu akcji spółki „Z" do wartości 290 zł.
Pod koniec kolejnego roku obrotowego spółka zaobserwowała spadek wartości akcji spółki „Z" do poziomu 280 zł za akcję.
Następny rok przyniósł kolejne spadki do poziomu 220 zł za akcję.
Na koniec czwartego roku wartość akcji wzrosła do poziomu 240 zł.
Kolejny rok to wzrost wartości akcji do wysokości 270 zł.
Polecenie
1. Zaksięgować operacje gospodarcze i podać wartość bilansową akcji na koniec kolejnych okresów sprawozdawczych zakładając, że jednostka wycenia inwestycje długoterminowe według zasady ostrożnej wyceny.
Pytania
1. Czy taki sam wpływ na sprawozdanie finansowe pierwszego roku miałaby zmiana wartości inwestycji, gdyby były to inwestycje krótkoterminowe?
Wskazówki Zgodnie z UoR:
Art. 28.1.3) Inwestycje długoterminowe (udziały w innych jednostkach oraz inne niż wymienione w pkt. la inwestycje zaliczone do aktywów trwałych) wycenia się na dzień bilansowy:
według ceny nabycia, pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości,
lub
według wartości godziwej; wartość w cenie nabycia można przeszacować do wartości w cenie rynkowej, a różnicę z przeszacowania rozliczyć zgodnie z art. 35 ust. 4.
W tym przypadku w polityce rachunkowości zapisano, że jednostka wycenia inwestycje długoterminowe według zasady ostrożnej wyceny, czyli według ceny nabycia, pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości. Oznacza to, że w przypadku wzrostu wartości inwestycji powyżej ceny nabycia nie dokonuje się żadnych księgowań. Nie wprowadza się również do ewidencji spadku cen, jeżeli nowa wartość kształtuje się nadal powyżej ceny nabycia. Natomiast spadek wartości poniżej ceny nabycia powoduje powstanie kosztów finansowych. Ponowny wzrost, nieprzekraczający ceny nabycia generuje przychody finansowe.
Art. 35.2. Odpisu wyrażającego trwałą utratę wartości inwestycji zaliczonych do aktywów trwałych dokonuje się nie później niż na koniec okresu sprawozdawczego.
Art. 35c. W przypadku ustania przyczyny, dla której dokonano odpisu aktualizującego wartość aktywów, w tym również odpisu z tytułu trwałej utraty wartości, równowartość całości lub odpowiedniej części uprzednio dokonanego odpisu aktualizującego zwiększa wartość danego składnika aktywów i podlega zaliczeniu odpowiednio do pozostałych przychodów operacyjnych lub przychodów finansowych.
Zakwalifikowanie akcji do inwestycji długoterminowych (zgodnie z UoR) oznacza, że jednostka zamierza je utrzymywać dłużej niż 12 miesięcy od dnia bilansowego (a tym samym nie występuje duże prawdopodobieństwo realizacji w krótkim terminie). Zgodnie z MSR 39 i Rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych akcje te zostaną zakwalifikowane do aktywów dostępnych do sprzedaży (nie są to aktywa finansowe utrzymywane do terminu wymagalności, ani pożyczki i należności własne). Dla tych aktywów MSR 39 przewiduje następujące zasady wyceny.
MSR 39 § 46. Po początkowym ujęciu, jednostka wycenia aktywa finansowe, w tym instrumenty pochodne będące aktywami, w wartości godziwej, nie dokonując pomniejszenia o koszty transakcji, jakie mogą być poniesione przy sprzedaży lub innym sposobie wyzbycia się aktywów. Wyjątek stanowią następujące aktywa finansowe: pożyczki i należności (...);
inwestycje utrzymywane do terminu wymagalności;
inwestycje w instrumenty kapitałowe nieposiadające kwotowań cen rynkowych z aktywnego rynku (...).
Aktywa finansowe wyznaczone jako pozycje zabezpieczane podlegają wycenie zgodnie z zasadami rachunkowości zabezpieczeń (...). Wszystkie aktywa finansowe, z wyjątkiem wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy, podlegają ocenie pod względem utraty wartości (...).
Aktywa dostępne do sprzedaży wycenia się według wartości godziwej, a skutki tej wyceny ujmowane są w kapitale własnym.
MSR 39 § 55(b) Zyski lub straty wynikające ze składnika aktywów finansowych zaliczonego do dostępnych do sprzedaży, ujmuje się bezpośrednio w kapitale własnym, poprzez zestawienie zmian w kapitale własnym (zob. MSR 1 Prezentacja sprawozdań finansowych), z wyjątkiem:
odpisów aktualizacyjnych z tytułu utraty wartości (zob. §§ 67-70) oraz
różnic kursowych (zob. Załącznik A § OS83),
do momentu wyłączenia składnika aktywów finansowych z bilansu, kiedy skumulowane zyski lub straty poprzednio ujęte w kapitale własnym ujmuje się w rachunku zysków i strat. Jednakże, odsetki wyliczone przy zastosowaniu metody efektywnej stopy procentowej (zob. § 9) są ujmowane w rachunku zysków i strat (zob. MSR 1 S Przychody). Dywidendy wynikające z instrumentów kapitałowych dostępnych do sprzedaży ujmuje się w rachunku zysków i strat w momencie, kiedy powstaje prawo jednostki do ich otrzymania (zob. MSR 18).
Podobne rozwiązania przewiduje Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych, z tym że rozporządzenie daje jednostkom prawo wyboru ujmowania skutków zmian wartości:
RMF § 14.1. Aktywa Finansowe, w tym zaliczone do aktywów instrumenty pochodne, wycenia się nie później niż na koniec okresu sprawozdawczego, w wiarygodnie ustalonej wartości godziwej bez jej pomniejszania o koszty transakcji, jakie jednostka poniosłaby, zbywając te aktywa lub wyłączając je z ksiąg rachunkowych z innych przyczyn, chyba że wysokość tych kosztów byłaby znacząca. 2. Postanowienia ust. 1 nie dotyczą:
pożyczek udzielonych i należności własnych, których jednostka nie przeznacza do sprzedaży,
aktywów finansowych utrzymywanych do terminu wymagalności,
składników aktywów finansowych, dla których nie istnieje cena rynkowa ustalona na aktywnym rynku regulowanym albo których wartość godziwa nie może być ustalona w inny wiarygodny sposób,
składników aktywów finansowych objętych zabezpieczeniem (pozycji zabezpieczanych).
RMF § 21. 2. Skutki przeszacowania aktywów finansowych zakwalifikowanych do kategorii dostępnych do sprzedaży i wycenianych w wartości godziwej, z wyłączeniem pozycji zabezpieczanych, wykazuje się w sposób wybrany przez jednostkę do ujęcia wszystkich takich aktywów, od dnia ich nabycia lub powstania do dnia ich wyłączenia z ksiąg rachunkowych. Jednostka może wybrać następujące sposoby:
zyski lub straty z przeszacowania zaliczyć odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych okresu sprawozdawczego, w którym nastąpiło przeszacowanie, albo
zyski lub straty z przeszacowania odnieść na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny, z zastrzeżeniem § 25 ust. 3 [przychody z odsetek].
Z powyższych przepisów wynika, że ani standard, ani rozporządzenie nie przewidują możliwości wyceny inwestycji według zasady ostrożnej wyceny. W przypadku uznania spadku wartości akcji za trwałą utratę wartości należałoby stratę ujętą dotychczas w kapitale aktualizacji wyceny przeksięgować do kosztów finansowych zgodnie z przepisami RMF:
RMF § 24.1. W razie trwałej utraty wartości aktywów finansowych aktualizuje się ich wartość zgodnie z art. 28 ust. 7 i art. 35b ustawy, nie później niż na koniec okresu sprawozdawczego, stosując odpowiednio określone w ustawie zasady ujęcia odpisów z tytułu trwałej utraty wartości w księgach rachunkowych.
2. Odpisy aktualizujące wartość składnika aktywów finansowych lub portfela podobnych składników aktywów finansowych ustala się:
2) w przypadku aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej, zgodnie z § 21 ust. 2 pkt 2 -jako różnicę między ceną nabycia składnika aktywów i jego wartością godziwą ustaloną na dzień wyceny, z tym że przez wartość godziwą dłużnych instrumentów finansowych na dzień wyceny rozumie się bieżącą wartość przyszłych przepływów pieniężnych oczekiwanych przez jednostkę zdyskontowaną za pomocą bieżącej rynkowej stopy procentowej stosowanej do podobnych instrumentów finansowych. Stratę skumulowaną do tego dnia ujętą w kapitale (funduszu) z aktualizacji wyceny zalicza się do kosztów finansowych w kwocie nie mniejszej niż wynosi odpis, pomniejszony o część bezpośrednio zaliczoną do kosztów finansowych.
Przy czym, trwała utrata wartości została zdefiniowana w UoR w następujący sposób:
Art. 28.7. Trwała utrata wartości zachodzi wtedy, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że kontrolowany przez jednostkę składnik aktywów nie przyniesie w przyszłości w znaczącej części lub w całości przewidywanych korzyści ekonomicznych. Uzasadnia to dokonanie odpisu aktualizującego doprowadzającego wartość składnika aktywów wynikającą z ksiąg rachunkowych do ceny sprzedaży netto, a w przypadku jej braku - do ustalonej w inny sposób wartości godziwej.
Z chwilą ustania przyczyny, dla której dokonano odpisu aktualizującego z tytułu trwałej utraty wartości, stosuje się przepisy art. 35c ustawy:
Art. 35c. W przypadku ustania przyczyny, dla której dokonano odpisu aktualizującego wartość aktywów, w tym również odpisu z tytułu trwałej utraty wartości, równowartość całości lub odpowiedniej części uprzednio dokonanego odpisu aktualizującego zwiększa wartość danego składnika aktywów i podlega zaliczeniu odpowiednio do pozostałych przychodów operacyjnych lub przychodów finansowych.
Rozwiązanie według UoR
Aktualizacja wartości
Inwestycje inwestycji
długoterminowe finansowe długoterminowych
Sp) 375 000 4) 30 000 45 000 (3
5 ) 15 000
Koszty finansowe Przychody finansowe
3) 45 000 30 000 (4
15 000 (5
Księgowania:
Wzrost wartości akcji spółki „Z" do wartości rynkowej 290 zł nie jest ujmowany w księgach.
Spadek wartości akcji spółki „Z" do ceny rynkowej 280 zł również nie jest ewidencjonowany, gdyż wartość akcji nie spadła poniżej ceny nabycia.
Dalszy spadek wartości akcji spółki „Z" do ceny 220 zł, 1500 x (220 - 250) = - 45 000 (45 000 poniżej ceny nabycia).
Wzrost wartości akcji spółki „Z" do ceny 240 zł (nieprzekraczający ceny nabycia), 1500 x (240 - 220) = + 30 000.
Ponowny wzrost wartości akcji spółki „Z" do ceny 270 zł - w przychodach finansowych wykazywany jest wzrost tylko do wysokości ceny nabycia, 1500 x (250-240) = + 15 000.
Fragment sprawozdania finansowego:
Bilans
Aktywa trwałe
Inwestycje długoterminowe
Dzień bilansowy I II III IV V
375 000 375 000 330 000 360 000 375 000
Rozwiązanie według MSR 39
Aktualizacja wartości
Inwestycje inwestycji Kapitał z aktualizacji
długoterminowe finansowe długoterminowych wyceny
Sp) 375 000 1) 60 000 15 000 (2 2) 15 000 60 000 (1
4) 30 000 90 000 (3 3) 90 000 30 000 (4
5) 45 000 45 000 (5
Księgowania-
Wzrost wartości akcji spółki „Z" do wartości rynkowej 290 zł, 1500 x (290 - 250) = + 60 000.
Spadek wartości akcji spółki „Z" do ceny rynkowej 280 zł, 1500 x (280 - 290) = - 15 000.
Dalszy spadek wartości akcji spółki „Z" do ceny 220 zł, 1500 x (220 - 280) = - 90 000.
Wzrost wartości akcji spółki „Z" do ceny 240 zł, 1500 x (240 - 220) = + 30 000.
Ponowny wzrost wartości akcji spółki „Z" do ceny 270 zł, 1500 x (270 - 240) = + 45 000.
Rozwiązanie według RMF
Wariant I - skutki wyceny ujmowane są w wyniku finansowym
Aktualizacja wartości
Inwestycje długoterminowe inwestycji
finansowe długoterminowych
Sp) 375 000 1) 60 000 15 000 (2
4) 30 000 90 000 (3
5) 45 000
Koszty finansowe Przychody finansowe
2) 15 000 60 000 (1
3) 90 000 30 000 (4
45 000 (5
Wariant II - skutki wyceny ujmowane są w kapitale z aktualizacji wyceny
Aktualizacja wartości
Inwestycje długoterminowe inwestycji Kapitał z aktualizacji
finansowe długoterminowych wyceny
Sp) 375 000 1) 60 000 5 000 (2 2) 15 000 60 000 (1
4) 30 000 90 000 (3 3) 90 000 345 000 (3a
5) 45 000 30 000 (5
Wariant Ila - skutki wyceny ujmowane są w kapitale z aktualizacji wyceny, przy czym w 2. roku spadek wartości został ujęty jako trwała utrata wartości
Aktualizacja wartości
Inwestycje długoterminowe inwestycji Kapitał z aktualizacji
finansowe długoterminowych wyceny
Sp) 375 000 1) 60 000 15 000 (2 2) 15 000 60 000 (1
4) 30 000 90 000 (3 3) 90 000 45 000 (3a
5) 45 000 30 000 (5
Koszty finansowe Przychody finansowe
3 a) 45 000 30 000 (4
15 000 (5
Zadanie 4
Założenia
Spółka posiada 500 akcji spółki „R", zakupionych po kursie 20 zł.
Pod koniec roku obrotowego zanotowano wzrost wartości akcji spółki „R" do poziomu 35 zł.
Pod koniec kolejnego roku obrotowego spółka zaobserwowała spadek wartości akcji spółki „R". Na ostatniej w tym roku sesji giełdy kurs ten wynosił 30 zł.
W następnym roku sprzedano 150 akcji spółki „R" po 32 zł za sztukę.
Polecenie
1 Zaksięgować operacje gospodarcze zakładając, że jednostka wycenia inwestycje długoterminowe według wartości rynkowej.
Pytania
1. Czy sprzedaż inwestycji długoterminowych można zaprezentować w rachunku zysków i strat w tzw. szyku rozwartym, czyli osobno przychody, a osobno koszty?
Wskazówki
Zgodnie z UoR:
Jeżeli jednostka sprzedaje inwestycje długoterminowe, które były wyceniane według cen rynkowych, a nadwyżka wartości ponad cenę nabycia została ujęta w kapitale z aktualizacji wyceny, to w momencie sprzedaży, zgodnie z ustawą o rachunkowości (art. 35 ust. 5), nadwyżkę z tytułu przeszacowania ustala się i rozlicza z kapitałem (funduszem) z aktualizacji wyceny. Ustawa nie precyzuje jednak jak powinno wyglądać to rozliczenie. W rozwiązaniach zaprezentowane są dwa warianty.
Art. 35. 3. Jeżeli wartość zbytej inwestycji zaliczonej do aktywów trwałych była uprzednio przeszacowana albo wyceniana w cenie (wartości) rynkowej, lub w cenie nabycia, w zależności od tego, która z nich była niższa, zaś skutki takiej wyceny ujęto w sposób określony w ust. 4, to nadwyżkę z tytułu przeszacowania ustala się i rozlicza z kapitałem (funduszem) z aktualizacji wyceny.
Zapisy dotyczące prezentacji sprzedaży inwestycji znajdują się w art. 42. 3 oraz w załączniku do UoR:
Art. 42.3. Wynik operacji finansowych stanowi różnicę między przychodami finansowymi, w szczególności z tytułu dywidend (udziałów w zyskach), odsetek, zysków ze zbycia inwestycji, aktualizacji wartości inwestycji, nadwyżki dodatnich różnic kursowych nad ujemnymi a kosztami finansowymi, w szczególności z tytułu odsetek, strat ze zbycia inwestycji, aktualizacji wartości inwestycji, nadwyżki ujemnych różnic kursowych nad dodatnimi, z wyjątkiem odsetek, prowizji, dodatnich i ujemnych różnic kursowych, o których mowa w art. 28 ust. 4 i ust. 8 pkt 2. oraz w załączniku do UoR:
Rachunek zysków i strat (wariant kalkulacyjny)
J. Przychody finansowe
III. Zysk ze zbycia inwestycji
K. Koszty finansowe
II. Strata ze zbycia inwestycji
Podobne rozwiązania przewiduje MSR 39:
MSR 39 § 26. W momencie wyłączenia składnika aktywów finansowych w całości, różnicę pomiędzy:
wartością bilansową a
sumą otrzymanej zapłaty (z uwzględnieniem wszelkich otrzymanych nowych aktywów pomniejszonych o powstałe nowe zobowiązania) oraz wszelkich skumulowanych zysków lub strat, które zostały ujęte w kapitale własnym ujmuje się w rachunku zysków i strat.
Podobne rozwiązania znajdują się w RMF:
RMF § 38.1. Wynik ze sprzedaży oraz inne zyski i straty, w tym także odniesione na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny, ustalone na dzień wyłączenia z ksiąg rachunkowych aktywów finansowych zaliczonych do kategorii dostępnych do sprzedaży, wykazuje się w rachunku zysków i strat odpowiednio jako zysk lub stratę ze zbycia inwestycji.
RMF § 38. 2. Wynik ze sprzedaży oraz inne zyski i straty ustalone na dzień wyłączenia z ksiąg rachunkowych aktywów finansowych zaliczonych do kategorii przeznaczone do obrotu wykazuje się w rachunku zysków i strat odpowiednio jako zysk lub stratę ze zbycia inwestycji.
Rozwiązanie według UoR
WARIANT I
Zgodnie z tym wariantem w kosztach finansowych ujmowana jest wartość sprzedawanych akcji w cenie nabycia, a nadwyżka z przeszacowania rozliczana jest z kapitałem z aktualizacji wyceny.
Aktualizacja wartości Kapitał z aktualizacji
inwestycji wyceny inwestycji
Inwestycje długoterminowe długoterminowych długoterminwych
Sp) 10 000 3 000 (3b 1) 7 500 2 500 (2 2) 2 500 7 500 (1
1 500 (3c 3c) 1 500
Przychody finansowe Koszty finansowe Rachunek bankowy
4 800 (3a 3b) 3 000 3a) 4 800
Księgowania:
Sp 500 x 20 = 10 000
Wzrost wartości akcji spółki „R" do ceny rynkowej 35 zł: 500x (35 - 20) = + 7500.
Spadek wartości akcji spółki „R" do ceny rynkowej 30 zł: 500x (30 - 35) = - 2500.
Sprzedaż 150 akcji spółki „R" za 32 zł
3a. Przychód ze sprzedaży akcji:
150x32 = 4800.
3b. Rozchód akcji w cenie nabycia:
150x20 = 3000.
3c. Ustalenie i rozliczenie nadwyżki z kapitałem z aktualizacji wyceny (porównanie ostatniej wyceny z ceną nabycia):
150 x (30-20) =1500.
WARIANT II
Według tego wariantu w kosztach finansowych wartość sprzedawanych akcji ujmowana jest najpierw według ceny rynkowej z ostatniej wyceny, a następnie korygowana (rozliczana) z kapitałem z aktualizacji wyceny.
Aktualizacja wartości Kapitał z aktualizacji
Inwestycje inwestycji wyceny inwestycji
długoterminowe długoterminwych długoterminwych
Sp) 10 000 3 000 (3b 1) 7 500 2 500 (2 2) 2 500 7 500 (1
1 500 (3b 3c) 1 500
Przychody finansowe Koszty finansowe Rachunek bankowy
4 800 (3a 3b) 4 500 1 500 (3c 3a) 4 800
Księgowania:
Sp 500 x 20 = 10 000
Wzrost wartości akcji spółki „R" do ceny rynkowej 35 zł: 500x (35 - 20) = + 7500.
Spadek wartości akcji spółki „R" do ceny rynkowej 30 zł: 500x (30 - 35) = - 2500.
Sprzedaż 150 akcji spółki „R" za 32 zł
3a. Przychód ze sprzedaży akcji 150x32 = 4800.
3b. Rozchód akcji według cen rynkowych z ostatniej wyceny:
150x30= 4500, z tego:
150 x 20 = 3000, według ceny nabycia,
150 x 10 = 1500, z aktualizacji wyceny,
3c. Ustalenie i rozliczenie nadwyżki ujętej w kapitale z aktualizacji wyceny z kosztami finansowymi
150 x (30-20) =1500,
Rachunek zysków i strat za rok, w którym dokonano sprzedaży
Przychody finansowe: (4800 - 3000) = 1 800
W księgach rachunkowych pozostaje:
Wartość inwestycji w cenie nabycia: 350 x 30 = 7 000
Aktualizacja wartości inwestycji: 350 x (30 - 20) = 3 500
Razem: 10 500
Rozwiązanie według MSR 39 i RMF
Rozwiązania te będą identyczne z rozwiązaniem według UoR, jeżeli skutki wyceny inwestycji były ujmowane w kapitale z aktualizacji wyceny.
Z tytułu sprzedaży inwestycji, w wyniku finansowym należy wykazać różnicę pomiędzy wartością bilansową a uzyskaną ceną sprzedaży. W tym przypadku będzie to:
Strata ze zbycia inwestycji (4800-3000)= 1800
Jeżeli jednostka na mocy RMF zdecyduje prezentować skutki wyceny aktywów dostępnych do sprzedaży w wyniku finansowym księgowania będą następujące:
Koszty finansowe Przychody finansowe
(z aktualizacji wyceny z aktualizacji wyceny
Inwestycje krótkoterminowe inwestycji) inwestycji)
Sp) 10 000 3 000 (3a 2) 2 500 7 500 (1
Aktualizacja wartości Koszty finansowe Przychody finansowe
inwestycji (wartość sprzedanych (ze sprzedaży
krótkoterminowych inwestycji) inwestycji)
1) 7 500 2 500 (2 3a) 3 000 4 800 (3b
Rachunek bankowy
3b) 4 800
Z tytułu sprzedaży inwestycji, w wyniku finansowych należy wykazać różnicę pomiędzy uzyskaną ceną sprzedaży (150 x 32 = 4800) a wartością bilansową (150 x 30 = 4500). W tym przypadku będzie to: Zysk ze zbycia inwestycji (4800 - 4500) = 300
Różnice w prezentowanych zyskach ze sprzedaży wynikają z tego, że w przypadku ujmowania skutków wyceny według wartości godziwej w wyniku finansowym (a nie w kapitale z aktualizacji wyceny) w poprzednich okresach sprawozdawczych 1500 (30 - 20 x 150) zwiększyło przychody finansowe, dlatego teraz o tę kwotę niższy jest zysk ze sprzedaży inwestycji.
3. PRZEKWALIFIKOWANIE INWESTYCJI FINANSOWYCH
Zadanie 1
Założenia
Jednostka posiada 100 akcji spółki „Y". Akcje zostały pierwotnie zakwalifikowane do inwestycji długoterminowych:
Cena nabycia 1000
Wartość rynkowa na dzień bilansowy 1300
Zdecydowano, że akcje zostaną sprzedane na początku kolejnego roku obrotowego, w związku z tym dokonano przekwalifikowania inwestycji z długoterminowych do krótkoterminowych.
Polecenie
1. Zaksięgować operacje gospodarcze wiedząc, że w polityce rachunkowości przyjęto następujące zasady:
inwestycje długoterminowe jednostka wycenia zgodnie z zasadą ostrożnej wyceny,
inwestycje krótkoterminowe wyceniane są również zgodnie z zasadą ostrożnej wyceny.
Wskazówki:
Zgodnie z UoR:
Art. 35.6. Inwestycje zaliczone do aktywów trwałych na dzień ich przekwalifikowania do inwestycji krótkoterminowych wycenia się:
1) w wartości księgowej albo cenie nabycia, w zależności od tego, która z nich jest niższa
-jeżeli inwestycje krótkoterminowe wycenia się w wartości rynkowej lub cenie nabycia, zależnie od tego, która z nich jest niższa,
2) (...) •
Jeżeli przekwalifikowana inwestycja długoterminowa była uprzednio przeszacowana, a skutki przeszacowania ujęte są w kapitale (funduszu) z aktualizacji wyceny, to nierozliczoną na dzień przekwalifikowania nadwyżkę z tytułu przeszacowania inwestycji długoterminowej zalicza się do kosztów lub przychodów finansowych.
Jednostka wycenia inwestycje długoterminowe według zasady ostrożnej wyceny, czyli: według ceny nabycia pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości. W tym przypadku do wyceny zastosować należy cenę nabycia (1000) - będzie ona wartością księgową.
Jeżeli inwestycje krótkoterminowe wyceniane są również według zasady ostrożnej wyceny, czyli: według ceny nabycia lub ceny rynkowej, zależnie od tego, która z nich jest niższa, to zgodnie z UoR, w momencie przekwalifikowania inwestycji z długoterminowych do krótkoterminowych należy wycenić je w wartości księgowej albo cenie nabycia, w zależności od tego, która z nich jest niższa. W tej sytuacji obie kwoty są sobie równe i wynoszą 1000.
Przepisy RMF i MSR 39 dotyczące tego obszaru różnią się diametralnie od rozwiązań zawartych w UoR. Rozwiązania RMF trudno nazwać uszczegółowieniem przepisów UoR, gdyż w niektórych przypadkach są ze sobą sprzeczne, na przykład RMF zabrania przekwalifikowywania aktywów przeznaczonych do obrotu do innych kategorii, a UoR wprowadza przepisy mówiące o przekwalifikowaniu inwestycji z krótkoterminowych do długoterminowych. Z tego względu przepisy dotyczące przekwalifikowania instrumentów finansowych zostaną ujęte w odrębnym podrozdziale.
Rozwiązanie
Inwestycje Inwestycje
długoterminowe krótkoterminowe
Sp) 100 000 100 000 (1 1) 100 000
Księgowania:
1. Przekwalifikowania inwestycji z długoterminowych do krótkoterminowych: l00szt. x 1000= 100 000.
Fragmenty sprawozdania finansowego po przekwalifikowaniu:
Bilans Aktywa obrotowe
Inwestycje krótkoterminowe 100 000
Zadanie 5
Założenia
Jednostka posiada 500 akcji spółki „Z". Akcje zostały pierwotnie zakwalifikowane do inwestycji krótkoterminowych.
Cena nabycia 100
Wartość rynkowa na dzień bilansowy 120
Zdecydowano, że akcje nie zostaną sprzedane, jak pierwotnie planowano w ciągu kolejnego roku obrotowego, lecz będą utrzymywane przez kilka lat. W związku z tym dokonano przekwalifikowania inwestycji z krótkoterminowych do długoterminowych.
Polecenie
1. Zaksięgować operacje gospodarcze wiedząc, że w polityce rachunkowości przyjęto następujące zasady:
inwestycje krótkoterminowe wyceniane są zgodnie z zasadą ostrożnej wyceny,
inwestycje długoterminowe jednostka wycenia również według zasady ostrożnej wyceny.
Wskazówki
Zgodnie z UoR:
Art. 35. 7. Inwestycje krótkoterminowe na dzień ich przekwalifikowania do inwestycji długoterminowych wycenia się według zasad określonych w ust. 6,
z tym że jeżeli inwestycja krótkoterminowa była wyceniona w wartości rynkowej, to pomimo jej przekwalifikowania wycena pozostaje bez zmiany.
Art. 35. 6. Inwestycje zaliczone do aktywów trwałych na dzień ich przekwalifikowania do inwestycji krótkoterminowych wycenia się:
1) w wartości księgowej albo cenie nabycia, w zależności od tego, która z nich jest niższa
- jeżeli inwestycje krótkoterminowe wycenia się w wartości rynkowej lub cenie nabycia, zależnie od tego, która z nich jest niższa.
2) (...)•
Jeżeli przekwalifikowana inwestycja długoterminowa była uprzednio przeszacowana, a skutki przeszacowania ujęte są w kapitale (funduszu) z aktualizacji wyceny, to nierozliczoną na dzień przekwalifikowania nadwyżkę z tytułu przeszacowania inwestycji długoterminowej zalicza się do kosztów lub przychodów finansowych.
Jednostka wycenia inwestycje krótkoterminowe według zasady ostrożnej wyceny, czyli według ceny nabycia lub ceny rynkowej, zależnie od tego, która z nich jest niższa; w tym przypadku wartością księgową jest to cena nabycia, czyli 100.
Jeżeli inwestycje długoterminowe wyceniane są również według zasady ostrożnej wyceny, to ich wartość po przekwalifikowaniu będzie wynosić 100.
Rozwiązanie
Inwestycje Inwestycje
krótkoterminowe długoterminowe
Sp) 50 0000 50 000 (1 1) 50 000
Księgowania:
1. Przekwalifikowania inwestycji z krótkoterminowych do długoterminowych w cenie nabycia: 500 szt. x 100 = 50 000.
Fragmenty sprawozdania finansowego po przekwalifikowaniu:
Bilans Aktywa trwałe
Inwestycje długoterminowe 50 000
4. PRZEKWALIFIKOWANIE INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH
Zadanie 1
Założenia
Spółka X zakupiła 1 stycznia 2005 r. 1100 czteroletnich obligacji zerokuponowych spółki Y po 90 zł o wartości nominalnej 100 zł, płacąc za nie 99 000 zł. Obligacje te zakwalifikowała jako utrzymywane do terminu wymagalności i wyceniała według skorygowanej ceny nabycia. Na koniec 2005 roku, ze względu na kłopoty finansowe, sprzedano 100 obligacji na rynku wtórnym uzyskując za nie 9300 (wartość rynkowa 1 obligacji na dzień bilansowy kończący rok 2005 wynosi 93).
Polecenie
1. Ustalić wartość bilansową obligacji na koniec 2005 roku w dwóch wariantach:
zakładając, że jednostka zamierza sprzedać resztę obligacji w pierwszym kwartale 2006 roku,
zakładając, że jednostka zamierza sprzedać resztę obligacji w ostatnim kwartale 2006 roku.
Pytania
1. Czy rozwiązania MSR 39 i RMF dotyczące przekwalifikowania aktywów z utrzymywanych do terminu wymagalności do innych kategorii są identyczne?
Wskazówki Spółka sprzedała część obligacji zakwalifikowanych jako utrzymywane do terminu wymagalności, w związku z tym ma obowiązek przekwalifikowania całego portfela do kategorii aktywów przeznaczonych do obrotu lub dostępnych do sprzedaży.
RMF § 8.4. Jeżeli w bieżącym roku obrotowym albo w okresie dwóch poprzednich lat obrotowych aktywa finansowe uznane za utrzymywane do terminu wymagalności zostały zbyte, wydane w zamian za inne aktywa, wykonana została Opcja sprzedaży lub przekwalifikowano takie aktywa do innej kategorii, to transakcję taką uznaje się za naruszającą warunki określone w ust. 1, z zastrzeżeniem ust. 5. Od dnia wykonania takiej transakcji jednostka nie może nabywanych Aktywów zaliczać do tej kategorii instrumentów finansowych przez okres pozostały do końca bieżącego roku obrotowego oraz przez dwa następne lata obrotowe. Ponadto w dniu wykonania takiej transakcji jednostka jest zobowiązana przekwalifikować wszystkie instrumenty finansowe pozostałe w tym portfelu do aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu lub aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży.
Zgodnie z MSR 39 przekwalifikowanie może nastąpić tylko do kategorii aktywów dostępnych do sprzedaży.
MSR 39 § 52. W każdym przypadku, gdy sprzedaż lub przekwalifikowanie więcej niż nieznaczącej kwoty inwestycji utrzymywanych do terminu wymagalności nie spełnia warunków określonych w § 9, wszystkie pozostałe inwestycje utrzymywane do terminu wymagalności poddaje się przekwalifikowaniu do dostępnych do sprzedaży. Różnice pomiędzy wartością bilansową a wartością godziwą, powstałe na skutek przekwalifikowania, ujmuje się zgodnie z § 55 (b).
MSR 39 § 51. Jeśli na skutek zmiany intencji lub możliwości, niewłaściwym staje się kwalifikowanie inwestycji jako utrzymywanej do terminu wymagalności, to zalicza się ją do dostępnych do sprzedaży oraz przeszacowuje do wartości godziwej, a różnicę pomiędzy jej wartością bilansową i wartością godziwą ujmuje się zgodnie z § 55 (b). I
Rozliczenie różnicy z wyceny na dzień przekwalifikowania według RMF:
RMF § 23.1. Aktywa finansowe zaliczone do utrzymywanych do terminu wymagalności, na dzień przekwalifikowania ich w całości lub części do innej kategorii aktywów, wycenia się w wartości godziwej. Skutki przeszacowania ustalone jako różnica między wynikającą z ksiąg rachunkowych wartością w skorygowanych cenach nabycia a wartością godziwą zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych okresu sprawozdawczego lub odnosi na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny, zależnie od tego, który z tych sposobów stosuje się do tej kategorii aktywów, do której aktywa przeniesiono.
Zgodnie z MSR 39 różnice z wyceny powstałe w momencie przekwalifikowania, ujmuje się zgodnie z § 55 b):
MSR 39 § 55b. Zyski lub straty wynikające ze zmiany wartości godziwej składnika aktywów finansowych lub zobowiązania finansowego, niestanowiących części powiązania zabezpieczającego, ujmuje się w podany poniżej sposób: (b) Zyski lub straty wynikające ze składnika aktywów finansowych zaliczonego do dostępnych do sprzedaży, ujmuje się bezpośrednio w kapitale własnym, poprzez zestawienie zmian w kapitale własnym, z wyjątkiem odpisów aktualizujących z tytułu utraty wartości oraz różnic kursowych do momentu wyłączenia składnika aktywów finansowych z bilansu, kiedy skumulowane zyski lub straty poprzednio ujęte w kapitale własnym ujmuje się w rachunku zysków i strat. Jednakże odsetki wyliczone przy zastosowaniu metody efektywnej stopy procentowej są ujmowane w rachunku zysków i strat. Dywidendy wynikające z instrumentów finansowych dostępnych do sprzedaży ujmuje się w rachunku zysków i strat w momencie, kiedy powstaje prawo jednostki do ich otrzymania.
Rozwiązanie - część I: prezentacja sprzedaży 100 obligacji: W tym przypadku efektywna stopa procentowa wynosi 2,67%, gdyż:
90 x (l,0267)4 = 100
Wyliczenie wzrostu wartości aktywów na koniec pierwszego roku:
90 x 2,67% = 2,403
2,403x1100 = 2 643,30
Skorygowana cena nabycia na koniec pierwszego roku:
99 000 + 2643,30 = 101 643,30
Księgowanie sprzedaży 100 obligacji:
Koszty finansowe
Aktywa utrzymywane (wartość sprzedanych Przychody finansowe
do terminu wymagalności inwestycji) (ze sprzedaży inwestycji)
Sp) 99 000 9 000 (1 1) 9 000 9 300 (3
2) 240,30
Aktualizacja wartości
inwestycji
krótkoterminowych Rachunek bankowy
Sp) 2 643,30 240,30 (2 3) 9 300
W rachunku zysków i strat zostanie zaprezentowany wynik ze sprzedaży: 9300-9240,30 = 57,70
Rozwiązanie - część II: przekwalifikowanie aktywów
Rozwiązanie według RMF (wariant I skutki przeszacowania aktywów dostępnych do sprzedaży ujmowane są w wyniku finansowym).
Stan początkowy aktywów utrzymywane do terminu wymagalności uwzględnia już sprzedaż 100 obligacji.
Aktywa utrzymywane Aktywa dostępne Przychody finansowe
do terminu wymagalności do sprzedaży aktualizacja
Sp) 90 000 90 000 (1 1) 90 000 597 (2
Aktualizacja wartości Aktualizacja wartości
aktywów utrzymywanych aktywów dostępnych
do terminu wymagalności do sprzedaży
Sp) 2 4031 2 403 (2 2) 3 000
Rozwiązanie według MSR 39 i RMF wariant II (skutki przeszacowania aktywów dostępnych do sprzedaży inwestycji ujmowane są w kapitale z aktualizacji wyceny).
MSR 39 nie przewiduje możliwości przekwalifikowania aktywów utrzymywanych do terminu wymagalności do kategorii aktywów przeznaczonych do obrotu.
Aktywa utrzymywane Aktywa dostępne Kapitał z aktualizacji
do terminu wymagalności do sprzedaży wyceny
Sp) 90 000 90 000 (1 1) 90 000 597 (2
Aktualizacja wartości Aktualizacja wartości
aktywów utrzymywanych aktywów dostępnych
do terminu wymagalności do sprzedaży
Sp) 2 403 2 403 (2 2) 3 000
4.5. INWESTYCJE NIEFINANSOWE
Zadanie 1
Założenia
Jednostka nabyła budynek, który ma 12 kondygnacji (wraz z parterem) za 2 400 000. Budynek ten przeznaczyła na wynajem, z tym, że na parterze i I piętrze mieszczą się pomieszczenia biurowe (zarząd jednostki, księgowość i administracja).
Polecenie
1. Zakwalifikować budynek do odpowiedniej kategorii aktywów.
Pytania
1. Czy ten budynek musi być w całości zakwalifikowany do jednej kategorii aktywów?
Wskazówki
UoR definiuje inwestycje w sposób następujący:
Art. 3.1.17) Inwestycje to aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, dywidend (udziałów w zyskach) lub innych pożytków, w tym również z transakcji handlowej, a w szczególności aktywa finansowe oraz te nieruchomości i wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte w celu osiągnięcia tych korzyści. W przypadku zakładów ubezpieczeń przez inwestycje rozumie się lokaty.
Zgodnie z tą definicją budynek ten nie stanowi inwestycji, gdyż jest wykorzystywany przez jednostkę, tyle że w części.
Należałoby więc podzielić wartość budynku pomiędzy środek trwały (2 piętra, czyli 400 000) i inwestycję (10 pięter o wartości 2 000 000). W praktyce cena nabycia całego budynku wskazana w akcie notarialnym nie zawsze w tak prosty sposób będzie dzielona pomiędzy poszczególne elementy (środek trwały i inwestycję), gdyż wartość poszczególnych pięter lub nawet lokali jest zależna od bardzo wielu czynników, chyba, że nabycia dokonano na podstawie kilku aktów notarialnych, z których wynikają odpowiednie wartości. UoR definiuje środki trwałe następująco:
Art. 3.1.15) Środki trwałe - to, z zastrzeżeniem pkt 17 [inwestycje], rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki.
Kolejną wątpliwość budzą zawarte w powyższych definicjach sformułowania „użytkowane przez jednostkę" lub „przeznaczone na potrzeby jednostki". Jednostka wynajmująca innym powierzchnię biurową na pewno przewidziała w statucie możliwość prowadzenia tego typu działalności. W związku z tym często spotyka się z interpretacją, że budynek opisany w tym zadaniu jest użytkowany przez jednostkę i wykorzystywany na potrzeby prowadzenia działalności.
Inaczej ten problem rozstrzygają MSR-y. Po pierwsze, definiują nieruchomość inwestycyjną i nieruchomość zajmowaną przez właściciela, ponadto wskazują na możliwość podzielenia wartości aktywów pomiędzy inwestycję i środek trwały.
MSR 40 § 5. Nieruchomość inwestycyjna to nieruchomość (grunt, budynek, lub część budynku albo oba te elementy), które właściciel lub leasingobiorca w leasingu finansowym traktuje jako źródło przychodów z czynszów lub utrzymuje w posiadaniu ze względu na przyrost ich wartości, względnie obie te korzyści, przy czym nieruchomość taka nie jest:
a) wykorzystywana przy produkcji, dostawach towarów, świadczeniu usług lub czynnościach administracyjnych, ani też
b) przeznaczona na sprzedaż w ramach zwykłej działalności jednostki. Nieruchomość zajmowana przez właściciela to nieruchomość, którą właściciel lub leasingobiorca w leasingu finansowym utrzymuje w posiadaniu ze względu na jej wykorzystanie przy produkcji, dostawach towarów, świadczeniu usług lub czynnościach administracyjnych.
MSR 40 § 10. Niektóre nieruchomości w części służą pozyskiwaniu przychodów z czynszów lub są utrzymywane ze względu na wzrost ich wartości, w pozostałej zaś części - są wykorzystywane przy produkcji, dostawach towarów, świadczeniu usług lub czynnościach administracyjnych. Dla celów księgowych należy potraktować części te rozdzielnie, jeżeli można je oddzielnie sprzedać (lub oddzielnie oddać je w leasing finansowy). Jeżeli części te nie mogłyby być oddzielnie sprzedane, nieruchomość można traktować jako nieruchomość inwestycyjną, pod warunkiem, że jedynie nieznaczna jej część jest wykorzystywana w produkcji, dostawach towarów, świadczeniu usług lub czynnościach administracyjnych.
Rozwiązanie
Fragment sprawozdania finansowego klasyfikującego budynek według MSR 40:
Bilans Aktywa trwałe
Rzeczowe aktywa trwałe 400 000
Inwestycje długoterminowe 2 000 000
Zadanie 2
Założenia
Jednostka X nabyła prawo wieczystego użytkowania gruntu w celach inwestycyjnych za 40 000 w cenie nabycia. Stopa amortyzacyjna wynosi 10%. Wartość godziwa na dzień bilansowy wynosi 42 000.
Polecenie
1. Zaksięgować operację oraz wycenić inwestycję na moment bilansowy według dwóch wariantów wyceny:
WARIANT I wycena według zasad stosowanych dla środków trwałych,
WARIANT II wycena według wartości godziwej (rynkowej).
Wskazówki
Zgodnie z UoR:
Art. 28. l.la) Nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne zaliczane do inwestycji wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy według:
zasad, stosowanych do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (...) [odpisy amortyzacyjne oraz odpisy z tytułu trwałej utraty wartości] lub
ceny rynkowej bądź inaczej określonej wartości godziwej.
Inwestycje w nieruchomości lub wartości niematerialne i prawne wyceniane są według wybranej, jednej zasady zapisanej w jej polityce rachunkowości:
według zasad przyjętych dla podobnych środków trwałych (lub wartości niematerialnych i prawnych ), czyli poprzez dokonywanie odpisów amortyzacyjnych albo
według ceny rynkowej (wartości godziwej) ustalonej na podstawie indywidualnej wyceny.
Jeżeli jednostka zdecyduje się na wycenę nieruchomości według wartości godziwej może natknąć się na następujące problemy:
Jak oszacować wartość godziwą nieruchomości?
Jak zaksięgować zmianę wartości nieruchomości?
UoR podaje jedynie ogólną definicję wartości godziwej:
Art. 28. 6. Za wartość godziwą przyjmuje się kwotę, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami. Wartość godziwą instrumentów finansowych znajdujących się w obrocie na aktywnym rynku stanowi cena rynkowa pomniejszona o koszty związane z przeprowadzeniem transakcji, gdyby ich wysokość była znacząca. Cenę rynkową aktywów finansowych posiadanych przez jednostkę oraz zobowiązań finansowych, które jednostka zamierza zaciągnąć, stanowi zgłoszona na rynku bieżąca oferta kupna, natomiast cenę rynkową aktywów finansowych, które jednostka zamierza nabyć, oraz zaciągniętych zobowiązań finansowych stanowi zgłoszona na rynek bieżąca oferta sprzedaży.
Za wartość godziwą przyjmuje się w szczególności w przypadku:
Art. 44b 4.7) Środków trwałych - wartość rynkową lub ich wartość według niezależnej wyceny. W przypadku gdy nie jest możliwe uzyskanie niezależnej wyceny środków trwałych - aktualną cenę nabycia albo koszt wytworzenia, z uwzględnieniem aktualnego stopnia ich zużycia.
MSR 40 „podpowiada", w jaki sposób wyznaczyć wartość godziwą dla nieruchomości.
MSR 40 § 38. Wartość godziwa nieruchomości inwestycyjnej ma odzwierciedlać warunki rynkowe na dzień bilansowy.
MSR 40 §45. Najlepszą podstawą ustalenia wartości godziwej są pochodzące I z aktywnego rynku aktualne ceny rynkowe podobnych nieruchomości inwestycyjnych, które są podobnie zlokalizowane, znajdują w takim samym stanie, są leasingowane na podobnych zasadach lub też służą podobnym celom określonym w innych umowach. Jednostka dokłada starań, aby ustalić różnice w charakterze, lokalizacji lub stanie danej nieruchomości, albo w warunkach wynikających z umów I leasingowych i innych umów dotyczących danej nieruchomości.
MSR 40 § 32. Niniejszy standard nakłada na wszystkie jednostki wymóg ustalania wartości godziwej nieruchomości inwestycyjnych, albo dla celów wyceny (jeżeli jednostka stosuje model wartości godziwej), albo - ujawnienia informacji (jeżeli stosuje model ceny nabycia). Zaleca się, choć nie wprowadza wymogu, aby ustalając wartość godziwą nieruchomości inwestycyjnej jednostka korzystała z usług wykwalifikowanego, niezależnego rzeczoznawcy, który posiada niedawno uzyskane doświadczenia w zakresie wyceny nieruchomości inwestycyjnych o podobnym charakterze i podobnej lokalizacji.
MSR 40 - podobnie, jak UoR przewiduje dwie metody wyceny bilansowej nieruchomości inwestycyjnych.
MSR 40 § 30. Z wyjątkiem przypadku opisanego w § 34 [nieruchomość inwestycyjna w leasingu operacyjnym musi być wyceniana według modelu wartości godziwej] jednostka powinna wybrać jako zasadę rachunkowości jedną z metod wyceny: model wartości godziwej opisany w §§ od 33 do 55 lub model ceny nabycia opisany w § 56, a następnie stosować wybraną metodę wobec wszystkich swoich nieruchomości inwestycyjnych.
MSR 40 § 33. Po początkowym ujęciu jednostka, która wybierze model wyceny w wartości godziwej, powinna wyceniać w wartości godziwej wszystkie nieruchomości inwestycyjne, z wyjątkiem sytuacji, o których mowa w § 53 [brak możliwości wiarygodnego ustalenia wartości godziwej].
MSR 40 § 53. Przyjmuje się możliwe do odrzucenia założenie, że jednostka gospodarcza będzie w stanie wiarygodnie i regularnie ustalać wartość godziwą nieruchomości inwestycyjnych. Jednak w wyjątkowych przypadkach zdarza się, że w chwili nabycia nieruchomości inwestycyjnej (lub zakwalifikowania danej nieruchomość do tej kategorii po zakończeniu jej budowy lub dostosowywania, czy też po zmianie sposobu jej użytkowania) jednostka posiada bezsprzeczne dowody na to, iż nie będzie w stanie regularnie i wiarygodnie ustalać wartości godziwej nieruchomości inwestycyjnej. Może się tak zdarzyć wyłącznie wówczas, gdy porównywalne transakcje rynkowe zawierane są rzadko i jednocześnie jednostka nie ma możliwości zastosowania alternatywnej metody oszacowania wartości godziwej (na przykład na podstawie projekcji zdyskontowanych przepływów środków pieniężnych). W takich przypadkach jednostka wycenia te nieruchomości inwestycyjne stosując model ceny nabycia określony w MSR 16. Należy przyjąć, że wartość końcowa takiej nieruchomości inwestycyjnej wynosi zero. Jednostka powinna stosować MSR 16 aż do zbycia takiej nieruchomości inwestycyjnej.
MSR 40 § 56. Po początkowym ujęciu nieruchomości, jednostka, która wybrała model ceny nabycia powinna wyceniać wszystkie należące do niej nieruchomości inwestycyjne zgodnie z wymogami MSR 16 określonymi dla tego modelu, tj. w cenie nabycia lub koszcie wytworzenia, pomniejszonym o dotychczasowe umorzenie i zakumulowane odpisy aktualizujące z tytułu utraty wartości.
W jaki sposób pokazać w księgach rachunkowych zmianę wartości nieruchomości inwestycyjnej (szczególnie wzrost wartości) - tu zdania dotyczące interpretacji zapisów ustawy są podzielone. Jedni powołują się na zapisy art. 3.1.32):
Art. 3.1. 32) Ilekroć w ustawie mowa jest o pozostałych kosztach i przychodach operacyjnych - rozumie się przez to koszty i przychody związane pośrednio z działalnością operacyjną jednostki, a w szczególności koszty i przychody związane:
ze zbyciem środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości niematerialnych i prawnych, a także z utrzymywaniem i zbyciem nieruchomości oraz wartości niematerialnych i prawnych, zaliczanych do inwestycji,
(-.).
Interpretują powyższy zapis w ten sposób, że przychody lub koszty wynikające ze zmiany wartości nieruchomości inwestycyjnych są przychodami lub kosztami z tego samego obszaru kosztów, co związane jest z utrzymaniem tej nieruchomości.
W innych interpretacjach tok rozumowania jest następujący: nieruchomości inwestycyjne zaliczane są do inwestycji długoterminowych (wynika to z układu bilansu), a metody wyceny tych inwestycji opisuje art. 35.4.
Art. 35. 4. Skutki przeszacowania inwestycji zaliczonych do aktywów trwałych, powodujące wzrost ich wartości do poziomu cen rynkowych, zwiększają kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny. Obniżenie wartości inwestycji uprzednio przeszacowanej do wysokości kwoty, o którą podwyższono z tego tytułu kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny, jeżeli kwota różnicy z przeszacowania nie była do dnia wyceny rozliczona, zmniejsza ten kapitał (fundusz). W pozostałych przypadkach skutki obniżenia wartości inwestycji zalicza się do kosztów finansowych. Wzrost wartości danej inwestycji bezpośrednio wiążący się z uprzednim obniżeniem jej wartości, zaliczonym do kosztów finansowych, ujmuje się do wysokości tych kosztów jako przychody finansowe.
Oznacza to, że zmiany wartości nieruchomości inwestycyjnych poniżej ceny nabycia powinny być ujmowane w wyniku finansowym (w kosztach, ewentualnie przychodach finansowych), zaś zmiany wartości powyżej ceny nabycia w kapitale z aktualizacji wyceny (a nie jak według pierwszej interpretacji w pozostałych przychodach lub kosztach operacyjnych). Zwolennicy pierwszego podejścia (wynikowego) podkreślają, że w art. 28.1.3 (długoterminowe inwestycje finansowe) UoR odwołuje się do metod opisanych w art. 35.4, natomiast w art. 28.1. la) nie powołuje się na art. 35.4.
Art. 28.1. Aktywa i pasywa wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy w sposób następujący:
la) nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne zaliczane do inwestycji -według zasad, stosowanych do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, określonych w pkt. 1 oraz w art. 31, art. 32 ust. 1-5 i art. 33 ust. 1 lub według ceny rynkowej bądź inaczej określonej wartości godziwej,
3) udziały w innych jednostkach oraz inne niż wymienione w pkt. la inwestycje zaliczone do aktywów trwałych - według ceny nabycia, pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości lub według wartości godziwej; wartość w cenie nabycia można przeszacować do wartości w cenie rynkowej, a różnicę z przeszacowania rozliczyć zgodnie z art. 35 ust. 4.
Wydaje się, że ta interpretacja nie jest właściwa, gdyż w art. 28.1.1 (wycena bilansowa środków trwałych) ustawa nie odwołuje się do art. 31 i 32, a przecież odpisów amortyzacyjnych i aktualizacji wyceny dokonuje się na podstawie tych przepisów.
Zwolennicy ujęcia wzrostu wartości inwestycji niefinansowych w kapitale z aktualizacji wyceny argumentują, że w rachunku zysków i strat nie przewidziano w pozostałych przychodach operacyjnych odrębnej pozycji dla aktualizacji, jak ma to miejsce w pozostałych kosztach operacyjnych. Dużo wyraźniej rozstrzygają ten problem MSR-y:
MSR 40 § 35. Zysk lub strata wynikająca ze zmiany wartości godziwej nieruchomości inwestycyjnej wpływa na zysk lub stratę netto w okresie, w którym nastąpiła zmiana.
Standard nie rozstrzyga, w którym obszarze należy wykazać przychody lub koszty.
Rozwiązanie I wariant - według zasad stosowanych dla środków trwałych:
Umorzenie inwestycji
Rachunek bankowy Inwestycje niefinansowe niefinansowych
Sp) X 40 000 (1 1) 40 000 4 000 (2
Amortyzacja
2) 4 000
Fragment sprawozdania finansowego:
Bilans
Aktywa trwałe
Inwestycje długoterminowe 36 000
II a) WARIANT - wartość godziwa - wzrost wartości ujmowany w przychodach (zgodnie z art. 3.1.32 UoR iMSR40):
Aktualizacja wyceny
Rachunek bankowy Inwestycje niefinansowe inwestycji niefinansowych
Sp) X 40 000 (1 1) 40 000 2) 2 000
Pozostałe przychody operacyjne
2 000 (2
Fragment sprawozdania finansowego:
Bilans
Aktywa trwałe
Inwestycje długoterminowe 42 000
Rachunek zysków i strat
Pozostałe przychody
Inne przychody operacyjne 2 000
II b) WARIANT - wartość godziwa
- wzrost wartości ujmowany w kapitale z aktualizacji wyceny (zgodnie z art. 35.4 UoR:
Aktualizacja wyceny
Rachunek bankowy Inwestycje niefinansowe inwestycji niefinansowych
Sp) X 40 000 (1 1) 40 000 2) 2000
Kapitał z aktualizacji wyceny
2 000 (2
Fragment sprawozdania finansowego:
Bilans
Aktywa trwałe Kapitał własny
Inwestycje długoterminowe 42 000 Kapitał z aktualizacji wyceny2 000
Pytania
Czy UoR daje prawo wyboru metody wyceny inwestycji niefinansowych?
Czy postanowienia UoR są zgodne z MSR 40?
Czy amortyzacja inwestycji niefinansowych stanowi koszt działalności podstawowej, czy pozostałej działalności operacyjnej?
Czy UoR wskazuje na sposób księgowego ujęcia efektów aktualizacji wyceny inwestycji niefinansowych ?
Zadanie 4
Założenia
W grudniu 1994 r. jednostka zakupiła grunt i wybudowała halę fabryczną.
Cena nabycia gruntu wynosiła 50 000, a koszt budowy hali 100 000. W hali produkowano wyroby X. W czerwcu 2004 r. w związku ze zmianą sytuacji na rynku zdecydowano się zaprzestać produkcji tego wyrobu. Nie sprzedano jednak gruntu (i hali), gdyż jednostka spodziewa się wzrostu wartości gruntu w tej okolicy i oczekuje, że uzyska wysoką cenę sprzedaży za 5 lat (od tej pory traktuje te nieruchomości jako inwestycje).
Okres amortyzacji budynków w tej jednostce wynosi 40 lat.
Jednostka dla wyceny nieruchomości inwestycyjnej stosuje model wyceny według wartości godziwej.
Wartość godziwa gruntu wraz z halą fabryczną wynosiła w grudniu 1994 r:
200 000, a w czerwcu 2004 r: 130 000.
Polecenie
1. Zakwalifikować nieruchomości do odpowiedniej kategorii aktywów w czerwcu 2004 r.
Pytania
Czy postanowienia UoR są zgodne z MSR 40?
Czy ujęcie efektu przekwalifikowania nieruchomości do lub z nieruchomości inwestycyjnej zależy od modelu wyceny nieruchomości inwestycyjnej?
Wskazówki
UoR przewiduje przekwalifikowanie inwestycji z krótkoterminowych do długoterminowych (lub odwrotnie).
Art. 35. 6. Inwestycje zaliczone do aktywów trwałych na dzień ich przekwalifikowania do inwestycji krótkoterminowych wycenia się: (...)
Art. 35. 7. Inwestycje krótkoterminowe na dzień ich przekwalifikowania do inwestycji długoterminowych wycenia się (...)
UoR nie przewiduje jednak przekwalifikowania aktywów ze środków trwałych do inwestycji, a ponadto wyraźnie wskazuje, że inwestycje mają być nabyte w celu uzyskiwania korzyści wynikających z przyrostu wartości lub innych pożytków.
Art. 3.1.17) Inwestycje to aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, dywidend (udziałów w zyskach) lub innych pożytków, w tym również z transakcji handlowej, a w szczególności aktywa finansowe oraz te nieruchomości i wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte w celu osiągnięcia tych korzyści. W przypadku zakładów ubezpieczeń przez inwestycje rozumie się lokaty,
W tym przypadku aktywa (hala) nie zostały nabyte lecz wytworzone we własnym zakresie, a ponadto pierwotnie były kupowane lub wytwarzane w celu wykorzystania ich na potrzeby jednostki (do produkcji), a nie ze względu na ich przewidywany wzrost wartości.
MSR 40 przewiduje możliwość przeniesienia z kategorii środków trwałych do inwestycji.
MSR 40 § 57. Przeniesienia poszczególnych nieruchomości do lub z nieruchomości inwestycyjnych należy dokonać tylko wówczas, gdy następuje zmiana sposobu ich użytkowania potwierdzona przez:
rozpoczęcie użytkowania nieruchomości przez właściciela - w przypadku przeniesienia z nieruchomości inwestycyjnych do nieruchomości zajmowanej przez właściciela,
rozpoczęcia dostosowywania nieruchomości do sprzedaży - w przypadku przeniesienia z nieruchomości inwestycyjnych do zapasów,
zakończenie użytkowania nieruchomości przez jej właściciela - w przypadku przeniesienia nieruchomości zajmowanej przez właściciela do nieruchomości inwestycyjnych,
oddanie nieruchomości stronie trzeciej w leasing operacyjny - w przypadku przeniesienia z zapasów do nieruchomości inwestycyjnych oraz
zakończenie budowy i dostosowywania nieruchomości - w przypadku przeniesienia z nieruchomości w budowie (objętych zakresem MSR 16) na nieruchomości inwestycyjne.
MSR 40 § 62. Do dnia, w którym nieruchomość zajmowana przez właściciela staje się nieruchomością inwestycyjną wykazywaną w wartości godziwej, jednostka gospodarcza amortyzuje nieruchomość oraz dokonuje ewentualnych odpisów aktualizujących z tytułu utraty wartości. Ustalona na ten dzień różnica między wartością bilansową nieruchomości określoną zgodnie z MSR 16 a jej wartością godziwą, traktowana jest w taki sam sposób jak przeszacowanie zgodnie z MSR 16. Innymi słowy:
wynikające z powyższego zmniejszenie dotychczasowej wartości bilansowej nieruchomości ujmuje się w zysku lub stracie. Jednakże, w pierwszej kolejności, do wysokości nadwyżki z aktualizacji wyceny danej nieruchomości, zmniejszenie to odnoszone jest w kapitał z aktualizacji wyceny,
wynikające z powyższego zwiększenie dotychczasowej wartości bilansowej nieruchomości:
do wysokości, w jakiej zwiększenie to stanowi odwrócenie uprzednio dokonanego odpisu aktualizującego z tytułu utraty wartości tej nieruchomości -zwiększenie ujmuje się w zysku lub stracie. Kwota ujęta w zysku lub stracie nie może jednak przekroczyć kwoty, której dodanie doprowadza wartość bilansową nieruchomości do takiej wartości, jaka figurowałaby w bilansie (po odliczeniu amortyzacji), jeśli w ogóle nie dokonano by odpisów aktualizujących z tytułu utraty wartości,
pozostała część zwiększenia odnoszona jest bezpośrednio do kapitału własnego w kapitał z aktualizacji wyceny. Przy późniejszym zbyciu nieruchomości inwestycyjnej, kapitał z aktualizacji wyceny zawarty w kapitale własnym można przenieść na niepodzielony zysk. Przeniesienie tej nadwyżki z kapitału z aktualizacji wyceny na niepodzielony zysk lat ubiegłych odbywa się z pominięciem rachunku zysków i strat.
Rozwiązanie według UoR:
Amortyzacja od stycznie 1995 r. do czerwca 2004 r.: (za 9,5 roku) wynosi 9,5 x 2500, czyli 23 750 Stan na koniec czerwca 2004:
Umorzenie środków
Środki trwałe trwałych
Sp) 150 000 23 750 (Sp
Według UoR budynek i grunt pozostają w kategorii środków trwałych, gdyż ustawa nie przewiduje możliwości przekwalifikowania ich do inwestycji.
Rozwiązanie według MSR 40
Nieruchomość inwestycyjną wykazuje się w wartości godziwej, a nadwyżkę wartości godziwej (130 000) ponad wartość księgową netto (126 250) na moment przekwalifikowania ujmuje się w kapitale z aktualizacji wyceny (130 000-126 250 = 3750).
Umorzenie środków
Środki trwale trwałych Inwestycje niefinansowe
Sp) 150 000 150 000 (1 1) 23 750 23 750(Sp 1) 130 000
Kapitał z aktualizacji wyceny
3 750 (1
Według ceny nabycia lub ceny (wartości) rynkowej, zależnie od tego, która z nich jest niższa
Zgodnie z MSR 39 jest to kategoria „aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy", która obejmuje między innymi aktywa przeznaczone do obrotu.
Według MSR 39 jest to pojęcie „zamortyzowanego kosztu".
Według MSR 39 jest to pojęcie „kosztu".
Według MSR 39 aktywa przeznaczone do obrotu należą do kategorii aktywów wycenianych wartości godziwej przez wynik finansowy.
Dla aktualizacji można zastosować również dwa odrębne konta: jedno ukazujące zmiany wartości powyżej ceny nabycia, drugie dla zmian wartości poniżej ceny nabycia.
W rachunku zysków i strat sprzedaż inwestycji prezentowana jest per saldo: jako zysk lub strata ze sprzedaży.
Dla aktualizacji można zastosować również dwa odrębne konta: jedno ukazujące zmiany wartości powyżej ceny nabycia, drugie dla zmian wartości poniżej ceny nabycia.
W rachunku zysków i strat sprzedaż inwestycji prezentowana jest per saldo: jako zysk lub strata ze sprzedaży.
Dla aktualizacji można zastosować również dwa odrębne konta: jedno ukazujące zmiany wartości powyżej ceny nabycia, drugie dla zmian wartości poniżej ceny nabycia.
W rachunku zysków i strat sprzedaż inwestycji prezentowana jest per saldo: jako zysk lub strata ze sprzedaży.
Jeżeli spadek wartości potraktowano by jako trwałą utratę wartości, ujemny kapitał z aktualizacji wyceny należałoby przenieść do kosztów finansowych (2000).
Jeżeli spadek wartości potraktowano by jako trwałą utratę wartości, ujemny kapitał z aktualizacji wyceny należałoby przenieść do kosztów finansowych (2000).
Ustalenie odsetek do dnia bilansowego wynika z zasady memoriału.
36
Cena nabycia
Kapitał z aktualizacji
Wynik finansowy /(wzrost: przychody finansowe; spadek: koszty finansowe)
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Fizyka 28 10 2012
KSR 7 Zmiany zasad (polityki) rachunkowości 27 10 2012
wykład 1 - inwestycje w rachunkowości - 04.02.2012
KSR 1 Rachunek przepływów pieniężnych 27 10 2012
RACHUNKOWOŚĆ BUDŻETOWA 13 10 2012
28 06 2012 Inżynieryjno saperskie Temat 5 Zakładanie grup min w osłonie stanowiska obronnego (re
2012 02 28 10 x więcej za garaż
Kosci, kregoslup 28[1][1][1] 10 06 dla studentow
Zadania M6 09.10.2012, mechanika i budowa maszyn, politechnika, polibuda, matma, matma
09.10.2012, Psychologia ogólna - wykłady
28.10.2007, Kosmetologia, histologia
METODOLOGIA?DAŃ NAUKOWYCH" 10 2012
Biomedyczne podstawy rozwoju 10 2012
ćwiczenia 2 rachunek koszów 0 10 2011
28 05 2012
Grudziński Krawiec lab2# 10 2012
28 10 2011
ćwiczenia 1 rachunek koszów 10 2011
10 10 2012
więcej podobnych podstron