Program szkolenia okresowego

pracodawców

i innych osób kierujących pracownikami

SZCZECIN 2010r.

Ramowy program szkolenia okresowego pracodawców i innych osób kierujących pracownikami

1. Celem szkolenia jest aktualizacja i uzupełnienie wiedzy i umiejętności w szczególności z zakresu:

a) oceny zagrożeń występujących w procesach pracy oraz ryzyka związanego z tymi zagrożeniami,

b) kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy,

c) ochrony pracowników przed zagrożeniami związanymi z wykonywaną pracą.

2. Uczestnicy szkolenia: szkolenie jest przeznaczone dla:

a) pracodawców, w tym osób kierujących przedsiębiorstwami państwowymi, spółkami, zakładami prywatnymi, urzędami, spółdzielniami,

b) innych osób kierujących pracownikami (mistrzów, brygadzistów, kierowników wydziałów i innych komórek organizacyjnych).

3. Sposób organizacji szkolenia: szkolenie powinno być zorganizowane w formie kursu lub seminarium albo samokształcenia kierowanego - na podstawie szczegółowego programu szkolenia opracowanego przez organizatora szkolenia. Podczas szkolenia konieczne jest stosowanie odpowiednich środków dydaktycznych, w szczególności filmów, folii do wyświetlania informacji, tablic. Uczestnicy szkolenia organizowanego w formie samokształcenia kierowanego powinni otrzymać materiały umożliwiające przyswojenie problematyki objętej programem szkolenia (np. skrypty, przepisy prawne, zestawy pytań kontrolnych).

4. Ramowy program szkolenia

lp.	Temat szkolenia	Godzin*)
1	Wybrane regulacje prawne z zakresu prawa pracy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, z omówieniem źródeł prawa międzynarodowego (dyrektyw WE, konwencji MOP): a) aktualne przepisy (z uwzględnieniem zmian), w tym dotyczące: - obowiązków w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz odpowiedzialności za naruszenie przepisów i zasad bhp, - ochrony pracy kobiet i młodocianych, - profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami, - szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, - organizacji nadzoru i kontroli warunków pracy, b) problemy związane z interpretacją niektórych przepisów	3
2	Identyfikacja, analiza i ocena zagrożeń czynnikami szkodliwymi dla zdrowia, uciążliwymi i niebezpiecznymi oraz ocena ryzyka związanego z tymi zagrożeniami	3
3	Organizacja i metody kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, z uwzględnieniem stanowisk wyposażonych w monitory ekranowe; zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy	3
4	Analiza okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz związana z nimi profilaktyka; omówienie przyczyn charakterystycznych wypadków przy pracy, ze szczególnym uwzględnieniem wypadków powstałych na skutek niewłaściwej organizacji pracy, oraz związanej z nimi profilaktyki	2
5	Organizacja i metodyka szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy (z uwzględnieniem metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego) oraz kształtowanie bezpiecznych zachowań pracowników w procesach pracy	2
6	Zasady postępowania w razie wypadku w czasie pracy i w sytuacjach zagrożeń (np. pożaru, awarii), w tym zasady udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku	1
7	Skutki ekonomiczne niewłaściwych warunków pracy (np. świadczenia z tytułu warunków pracy, składka na ubezpieczenia społeczne pracowników)	1
8	Problemy ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska naturalnego	1
	Razem (W godzinach lekcyjnych trwających 45 minut).:	Min. 16

1.1 Wybrane regulacje prawne z zakresu prawa pracy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, z omówieniem źródeł prawa międzynarodowego (dyrektyw WE, konwencji MOP):

Każdego pracownika, również cudzoziemca zatrudnionego na terenie Polski na podstawie umowy o pracę, obowiązuje polskie ustawodawstwo.

Obowiązujące w Polsce regulacje prawne z zakresu prawa pracy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy to polskie akty prawne (ustawy i rozporządzenia) w większości zharmonizowane dyrektywami Wspólnoty Europejskiej, które z kolei były tworzone w oparciu o konwencje Międzynarodowej Organizacji Pracy.

1.1.1 Podstawowe obowiązki pracodawcy w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Poświęcony jest temu specjalny rozdział ”Podstawowe obowiązki pracodawcy”, ale są one też zawarte w innych rozdziałach Kodeksu pracy

Rozdział „Podstawowe obowiązki pracodawcy”

Art. 207. § 1. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy.

§ 2. Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany:

1) organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,

2) zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń,

3) zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy,

4) zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.

§ 3. Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani znać, w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.

Art. 208. § 1. W razie gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek:

1) współpracować ze sobą,

2) wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu,

3) ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby postępowania w przypadku wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników.

§ 2. Wyznaczenie koordynatora, o którym mowa w § 1, nie zwalnia poszczególnych pracodawców z obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy zatrudnionym przez nich pracownikom.

Art. 209. § 1. Pracodawca rozpoczynający działalność jest obowiązany, w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia tej działalności, zawiadomić na piśmie właściwego inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności oraz o przewidywanej liczbie pracowników, a także złożyć pisemną informację o środkach i procedurach przyjętych dla spełnienia wymagań wynikających z przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczących danej dziedziny działalności.

§ 2. Obowiązek, o którym mowa w § 1, ciąży na pracodawcy odpowiednio w razie zmiany miejsca, rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, zwłaszcza zmiany technologii lub profilu produkcji.

§ 3. Pracodawca zawiadamia właściwego inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora sanitarnego o zaprzestaniu działalności lub likwidacji zakładu pracy.

§ 4. Właściwy inspektor pracy lub właściwy państwowy inspektor sanitarny może zobowiązać pracodawcę prowadzącego działalność powodującą szczególne zagrożenia dla zdrowia lub życia pracowników do okresowej aktualizacji informacji, o której mowa w § 1.

Obowiązki pracodawcy w dziedzinie bhp zawarte w innych rozdziałach Kodeksu pracy

Art. 94. Pracodawca jest obowiązany w szczególności:

4) zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzić systematyczne szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,

Art. 104¹. § 1. Regulamin pracy, określając prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników związane z porządkiem w zakładzie pracy, powinien ustalać w szczególności:

8) obowiązki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej, w tym także sposób informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą,

Art. 213. § 1. Pracodawca jest obowiązany zapewniać, aby budowa lub przebudowa obiektu budowlanego, w którym przewiduje się pomieszczenia pracy, była wykonywana na podstawie projektów uwzględniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy, pozytywnie zaopiniowanych przez uprawnionych rzeczoznawców, zgodnie z odrębnymi przepisami.

§ 2. Obiekt budowlany, w którym znajdują się pomieszczenia pracy, powinien spełniać wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy.

§ 3. Przebudowa obiektu budowlanego, w którym znajdują się pomieszczenia pracy, powinna uwzględniać poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy.

§ 4. Przepisy § 1-3 stosuje się odpowiednio w przypadku, gdy budowa lub przebudowa dotyczy części obiektu budowlanego, w której znajdują się pomieszczenia pracy.

Art. 214. § 2. Pracodawca jest obowiązany utrzymywać obiekty budowlane i znajdujące się w nich pomieszczenia pracy, a także tereny i urządzenia z nimi związane w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne warunki pracy.

Art. 237³. § 1. Nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

§ 2. Pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie.

§ 3. Szkolenia, o których mowa w § 2, odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy.

Art. 237⁴. § 1. Pracodawca jest obowiązany zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywanych przez nich prac.

§ 2. Pracodawca jest obowiązany wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy.

Art. 237⁷. § 1. Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach:

2) ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy.

§ 2. Pracodawca w porozumieniu z zakładową organizacją związkową może ustalić stanowiska, na których dopuszcza się używanie przez pracowników, za ich zgodą, własnej odzieży i obuwia roboczego, spełniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy. Jeżeli u danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa, pracodawca dokonuje takich ustaleń w porozumieniu z pracownikami wybranymi w tym celu przez załogę, w trybie przyjętym w zakładzie pracy.

Art. 237⁹. § 1. Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy.

Art. 237¹¹. § 1. Pracodawca zatrudniający więcej niż 10 pracowników, z zastrzeżeniem § 2 i 3, tworzy służbę bezpieczeństwa i higieny pracy, zwaną dalej "służbą bhp", pełniącą funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Art. 237¹². § 1. Pracodawca zatrudniający więcej niż 50 pracowników powołuje komisję bezpieczeństwa i higieny pracy, zwaną dalej "komisją", jako swój organ doradczy i opiniodawczy. W skład komisji wchodzą pracownicy służby bhp, lekarz sprawujący opiekę zdrowotną nad pracownikami, społeczny inspektor pracy, a także przedstawiciele pracowników - wybrani przez zakładową organizację związkową, a w przypadku gdy u pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa - przez pracowników, w trybie przyjętym w zakładzie pracy.

1.1.2 Podstawowe prawa i obowiązki pracownika w dziedzinie bhp

Poświęcony jest temu specjalny rozdział ” Prawa i obowiązki pracownika”, ale są one też zawarte w innych rozdziałach Kodeksu pracy

Rozdział „Prawa i obowiązki pracownika”

Art. 210. § 1. W razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.

§ 2. Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, o którym mowa w § 1, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.

§ 3. Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia w przypadkach, o których mowa w § 1 i 2, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

§ 4. Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób.

§ 5. Przepisy § 1, 2 i 4 nie dotyczą pracownika, którego obowiązkiem pracowniczym jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia.

§ 6. Minister Pracy i Polityki Socjalnej w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i Opieki Społecznej określi, w drodze rozporządzenia, rodzaje prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej.

Art. 211. Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany:

1) znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,

2) wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych,

3) dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy,

4) stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,

5) poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,

6) niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,

7) współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.

Art. 212. Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana:

1) organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,

2) dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem,

3) organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy,

4) dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem,

5) egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,

6) zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.

Prawa i obowiązki pracownika w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy zawarte w innych rozdziałach Kodeksu pracy

Art. 108. § 1. Za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonego porządku, regulaminu pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisów przeciwpożarowych pracodawca może stosować:

1) karę upomnienia,

2) karę nagany.

§ 2. Za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy - pracodawca może również stosować karę pieniężną.

Art. 237⁴. § 3. Pracownik jest obowiązany potwierdzić na piśmie zapoznanie się z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.

Art. 237⁹. § 1. Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy.

1.2 Ochrona pracy kobiet i młodocianych,

1.2.1 Kobiety
WYKAZ PRAC WZBRONIONYCH KOBIETOM

Podstawa prawna: Rozporządzenie Rady Ministrów z 10 września 1996r (Dz.U. 1996r. Nr 114, poz. 545 z późn. zm.)

PRACE WZBRONIONE KOBIETOM W CIĄŻY

• w środowisku, w którym poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dnia pracy przekracza wartość 65 dB

• narażające na drgania działające miejscowo na organizm kobiety o dopuszczalnych wartościach powyżej 4 godzin na dobę

• w warunkach narażenia na drgania o ogólnym oddziaływaniu na organizm kobiety - bez względu na poziom tych drgań

• w zasięgu pól elektromagnetycznych o natężeniach przekraczających wartości dla strefy bezpiecznej

• w środowisku, w którym występuje przekroczenie ¼ wartości najwyższych dopuszczalnych natężeń promieniowania nadfioletowego

• w warunkach narażenia na promieniowanie jonizujące

• przy obsłudze monitorów ekranowych - powyżej 4 godzin na dobę

• na wysokości zagrażające upadkiem oraz wchodzenia i schodzenia po drabinach i klamrach

• w wykopach i zbiornikach otwartych

PRACE WZBRONIONE KOBIETOM W CIĄŻY I W OKRESIE KARMIENIA

• przy ręcznym podnoszeniu i przenoszeniu oraz przewożeniu ciężarów o masie przekraczającej ¼ wartości określonych dla wszystkich kobiet ( nie będących w ciąży lub w okresie karmienia )

• związane z wysiłkiem fizycznym, jeżeli wydatek energetyczny netto na wykonanie pracy przekracza wartość 2900 kJ ( 696 kcal ) na zmianę roboczą

• w pozycji wymuszonej ( pochylonej, na klęczkach, w przysiadzie )

• w pozycji stojącej - łącznie ponad 3 godziny w czasie zmiany roboczej

• w warunkach mikroklimatu zimnego lub gorącego

• w środowisku, w którym występują nagłe zmiany temperatury powietrza w zakresie przekraczającym 15° C

• nurków oraz wszystkie prace w warunkach podwyższonego lub obniżonego ciśnienia

• stwarzające ryzyko zakażenia: wirusem zapalenia wątroby typu B, wirusem ospy wietrznej I półpaśca, wirusem różyczki, wirusem HIV, wirusem cytomegalii, pałeczką listeriozy oraz toksoplazmozą

• przy obsłudze zwierząt dotkniętych chorobami zakaźnymi i inwazyjnymi ( np. brucelozą, włośnicą, wąglikiem, tularemią )

• w narażeniu na działanie czynników rakotwórczych i o prawdopodobnym działaniu rakotwórczym

• w narażeniu na działanie rozpuszczalników organicznych, jeżeli ich stężenia w środowisku pracy przekraczają wartości 1/3 najwyższych dopuszczalnych stężeń

• stwarzające ryzyko ciężkiego urazu fizycznego lub psychicznego, np. przy gaszeniu pożarów, w ratownictwie chemicznym, z materiałami wybuchowymi, przy usuwaniu skutków awarii, przy uboju zwierząt

PRACE WZBRONIONE KOBIETOM W OKRESIE KARMIENIA

To, poza wymienionymi wyżej, prace przy otwartych źródłach promieniowania jonizującego

PRACE WZBRONIONE DLA WSZYSTKICH KOBIET

To prace pod ziemią we wszystkich kopalniach

PRACE WZBRONIONE DLA WSZYSTKICH KOBIET

Z wyjątkiem kobiet w ciąży lub w okresie karmienia ( dla których określono ostrzejsze kryteria - podane wyżej)

• przy ręcznym podnoszeniu i przenoszeniu ciężarów ( po powierzchni płaskiej ) o masie przekraczającej:

• 12 kg przy pracy stałej

• 20 kg przy pracy dorywczej ( 4 x na godzinę )

• przy ręcznym przenoszeniu pod górę ( po pochylniach, schodach ) ciężarów o masie przekraczającej:

• 8 kg przy pracy stałej

• 15 kg przy pracy dorywczej

• przy przewożeniu ciężarów o masie przekraczającej:

• 50 kg przy przewożeniu na taczkach jednokołowych

• 80 kg przy przewożeniu na wózkach 2, 3 i 4-kołowych

• 300 kg przy przewożeniu na wózkach po szynach

• związane z wysiłkiem fizycznym, jeżeli wydatek energetyczny netto na wykonanie pracy przekracza wartość 5000 kJ ( 1200 kcal ) na zmianę roboczą

• narażające na drgania o ogólnym lub miejscowym oddziaływaniu na organizm kobiety o dopuszczalnych wartościach

Na podstawie wykazu prac wzbronionych kobietom określonych w omawianym rozporządzeniu pracodawca powinien ustalić wykaz czynności występujących w zakładzie pracy, które nie mogą być wykonywane przez kobiety

1.2.2 Uprawnienia pracowników związanych z rodzicielstwem

Dział ósmy Kodeksu pracy

Ochrona kobiet w okresie ciąży:

1. Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy.

2. Zasady tej nie stosuje się do pracownicy w okresie próbnym, nie przekraczającym jednego miesiąca.

3. Umowa o pracę zawarta na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia porodu, z tym że nie dotyczy to umów o pracę na czas określony,

zawartych w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy.

4. Rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę za wypowiedzeniem w okresie ciąży pracownicy lub urlopu macierzyńskiego może nastąpić tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Pracodawca jest obowiązany uzgodnić z reprezentującą pracownicę zakładową organizacją związkową termin rozwiązania umowy o pracę.

5. Przepisy o ochronie kobiet w czasie urlopu macierzyńskiego stosuje się odpowiednio także do pracownika-ojca wychowującego dziecko w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego.

6. Kobiety w ciąży nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej. Kobiety w ciąży nie wolno bez jej zgody delegować poza stałe miejsce pracy, ani zatrudniać w systemie przerywanego czasu pracy.

7. Pracodawca zatrudniający pracownicę w ciąży lub karmiącą dziecko piersią przy pracy wymienionej w przepisach wydanych na podstawie art. 176, wzbronionej takiej pracownicy bez względu na stopień narażenia na czynniki szkodliwe dla zdrowia lub niebezpieczne, jest obowiązany przenieść pracownicę do innej pracy, a jeżeli jest to niemożliwe, zwolnić ją na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy.

8. Pracodawca zatrudniający pracownicę w ciąży lub karmiącą dziecko piersią, przy pozostałych pracach zabronionych tym kobietom jest obowiązany dostosować warunki pracy do wymagań określonych w przepisach lub tak ograniczyć czas pracy, aby wyeliminować zagrożenia dla zdrowia lub

bezpieczeństwa pracownicy. Jeżeli dostosowanie warunków pracy na dotychczasowym stanowisku pracy lub skrócenie czasu pracy jest niemożliwe lub niecelowe, pracodawca jest obowiązany przenieść pracownicę do innej pracy, a w razie braku takiej możliwości, zwolnić pracownicę na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy. Te same zasady obowiązują w przypadku, gdy przeciwwskazania zdrowotne do wykonywania dotychczasowej pracy wynikają z orzeczenia lekarskiego przedstawionego

przez pracownicę w ciąży lub karmiącą dziecko piersią.

9. Pracownica w okresie zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia. Po ustaniu przyczyn uzasadniających przeniesienie pracownicy do innej pracy, skrócenie jej czasu pracy lub zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy, pracodawca jest

obowiązany zatrudnić pracownicę przy pracy i w wymiarze czasu pracy określonych w umowie o pracę.

10. W razie gdy zmiana warunków pracy na dotychczas zajmowanym stanowisku pracy, skrócenie czasu pracy lub przeniesienie pracownicy do innej pracy powoduje obniżenie wynagrodzenia, pracownicy przysługuje dodatek wyrównawczy.

11. Stan ciąży powinien być stwierdzony świadectwem lekarskim.

12. Pracodawca jest obowiązany udzielać pracownicy ciężarnej zwolnień od pracy na zalecone przez lekarza badania lekarskie, przeprowadzane w związku z ciążą, jeżeli badania te nie mogą być przeprowadzone poza godzinami pracy. Za czas nieobecności w pracy z tego powodu pracownica

zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Zasady udzielania urlopu macierzyńskiego

1. Pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze:

1) 16 tygodni przy pierwszym porodzie,

2) 18 tygodni przy każdym następnym porodzie,

3) 26 tygodni w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.

2. Pracownicy, która wychowuje dziecko przysposobione lub która przyjęła dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej pełniącej zadania pogotowia rodzinnego, przysługuje urlop macierzyński w wymiarze 18 tygodni również przy pierwszym porodzie.

3. Co najmniej 2 tygodnie urlopu macierzyńskiego mogą przypadać przed przewidywaną datą porodu.

4. Po porodzie przysługuje urlop macierzyński niewykorzystany przed porodem aż do wyczerpania okresu ustalonego w pkt. 1.

5. Pracownica, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu; w takim przypadku niewykorzystanej części urlopu macierzyńskiego udziela się pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko, na jego pisemny wniosek.

6. Pracownica zgłasza pracodawcy pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego, najpóźniej na 7 dni przed przystąpieniem do pracy; do wniosku dołącza się zaświadczenie pracodawcy zatrudniającego pracownika-ojca wychowującego dziecko; zaświadczenie to potwierdza termin rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego przez pracownika, wskazany w jego wniosku o udzielenie urlopu, przypadający bezpośrednio po terminie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego przez pracownicę.

7. W razie zgonu pracownicy w czasie urlopu macierzyńskiego, pracownikowi ojcu wychowującemu dziecko przysługuje prawo do niewykorzystanej części tego urlopu.

8. W razie urodzenia martwego dziecka lub zgonu dziecka przed upływem 8 tygodni życia, pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze 8 tygodni po porodzie, nie krócej jednak niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka.

Pracownicy, która urodziła więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, przysługuje w takim przypadku urlop macierzyński w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu.

9. W razie zgonu dziecka po upływie 8 tygodni życia, pracownica zachowuje prawo do urlopu macierzyńskiego przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka.

10. W razie urodzenia dziecka wymagającego opieki szpitalnej, pracownica, która wykorzystała po porodzie 8 tygodni urlopu macierzyńskiego, pozostałą część tego urlopu może wykorzystać w terminie późniejszym, po wyjściu dziecka ze szpitala.

11. Jeśli matka rezygnuje z wychowywania dziecka i oddaje je innej osobie w celu przysposobienia lub do domu małego dziecka, nie przysługuje jej część urlopu macierzyńskiego przypadająca po dniu oddania dziecka. Jednakże urlop macierzyński po porodzie nie może wynosić mniej niż 8 tygodni.

12. Pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka, ma prawo do 16 tygodni urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 12 miesięcy życia. Nie jest to urlop macierzyński w ścisłym znaczeniu tego słowa. Spełnienie tylko jednego warunku (np. tylko przyjęcie dziecka na wychowanie) nie uprawnia do urlopu.

13. Prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego przysługuje także pracownikowi, który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej pełniącej zadania pogotowia rodzinnego.

Inne uprawnienia związane z rodzicielstwem

1. Pracownica karmiąca dziecko piersią ma prawo do dwóch półgodzinnych przerw w pracy wliczanych do czasu pracy. Pracownica karmiąca piersią więcej niż jedno dziecko ma prawo do dwóch przerw w pracy, po 45 minut każda. Przerwy na karmienie mogą być na wniosek pracownicy udzielane łącznie. Pracownicy zatrudnionej przez czas krótszy niż 4 godziny dziennie przerwy na karmienie nie przysługują. Jeżeli czas pracy pracownicy nie przekracza 6 godzin dziennie, przysługuje jej jedna przerwa na karmienie.

2. Pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku zwolnienie od pracy w wymiarze dwóch dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Prawo do zwolnienia przysługuje pracownikowi od dnia podjęcia pracy, niezależnie od tego, w którym miesiącu pracownik rozpoczął pracę i bez względu na wymiar czasu pracy. Ze zwolnienia może skorzystać zarówno biologiczna matka/ojciec dzieci w wieku do lat 14, jak również pracownik wychowujący dziecko przysposobione lub dziecko współmałżonka. Stosownie do art.1891 k.p., ze zwolnienia tego może skorzystać także mąż pracownicy lub opiekun dziecka. To, że żona pracownika sprawuje opiekę nad dzieckiem, nie będąc zatrudnioną lub przebywając na urlopie wychowawczym, nie ogranicza jego prawa do skorzystania ze zwolnienia od pracy na podstawie art.188 k.p. Jedynie w sytuacji, gdy każde z rodziców lub opiekunów jest zatrudnione, z dni na opiekę na dziecko może skorzystać tylko jedno z nich. Jest także dopuszczalne podzielenie się tym uprawnieniem w taki sposób, że każde z rodziców (opiekunów) wykorzysta po jednym dniu na opiekę. Uprawnienia tego nie mają jedynie pracownicy pozbawieni władzy rodzicielskiej nad dzieckiem.

1.2.3 Ochrona pracy młodocianych

Dział dziewiąty Kodeksu pracy

Wolno zatrudniać tylko tych młodocianych, którzy:

1) ukończyli co najmniej gimnazjum,

2) przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu.

2. Młodociany nie posiadający kwalifikacji zawodowych może być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego.

3. Pracodawca jest obowiązany prowadzić ewidencję pracowników młodocianych.

4. Do zawierania i rozwiązywania z młodocianymi umów o pracę w celu przygotowania zawodowego mają zastosowanie przepisy kodeksu dotyczące umów o pracę na czas nieokreślony. Umowa ta powinna w szczególności określać:

1) rodzaj przygotowania zawodowego (nauka zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy),

2) czas trwania i miejsce odbywania przygotowania zawodowego,

3) sposób dokształcania teoretycznego,

4) wysokość wynagrodzenia.

5. Rozwiązanie za wypowiedzeniem umowy o pracę zawartej w celu przygotowania zawodowego dopuszczalne jest tylko w razie:

1) niewypełniania przez młodocianego obowiązków wynikających z umowy o pracę lub obowiązku dokształcania się, pomimo stosowania wobec niego środków wychowawczych,

2) ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy,

3) reorganizacji zakładu pracy uniemożliwiającej kontynuowanie przygotowania zawodowego,

4) stwierdzenia nieprzydatności młodocianego do pracy, w zakresie której odbywa przygotowanie zawodowe.

6. Pracownik młodociany jest obowiązany dokształcać się do ukończenia 18 lat. W szczególności pracownik młodociany jest obowiązany:

1) do dokształcania się w zakresie szkoły podstawowej i gimnazjum, jeżeli szkoły takiej nie ukończył,

2) do dokształcania się w zakresie szkoły ponadgimnazjalnej lub w formach pozaszkolnych.

7. Pracodawca jest obowiązany zwolnić młodocianego od pracy na czas potrzebny do wzięcia udziału w zajęciach szkoleniowych w związku z dokształcaniem się.

Zatrudnienie przy lekkich pracach

1. Młodociany może być zatrudniony na podstawie umowy o pracę przy wykonywaniu lekkich prac.

2. Praca lekka nie może powodować zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego młodocianego, a także nie może utrudniać młodocianemu wypełniania obowiązku szkolnego.

3. Wykaz lekkich prac określa pracodawca po uzyskaniu zgody lekarza wykonującego zadania służby medycyny pracy. Wykaz ten wymaga zatwierdzenia przez właściwego inspektora pracy. Wykaz lekkich prac nie może zawierać prac wzbronionych młodocianym, określonych w przepisach szczególnych. Wykaz lekkich prac ustala pracodawca w regulaminie pracy. Pracodawca, który nie ma obowiązku wydania regulaminu, ustala wykaz lekkich prac w osobnym akcie.

4. Pracodawca jest obowiązany zapoznać młodocianego z wykazem lekkich prac przed rozpoczęciem przez niego pracy.

5. Pracodawca ustala wymiar i rozkład czasu pracy młodocianego zatrudnionego przy lekkiej pracy, uwzględniając tygodniową liczbę godzin nauki wynikającą z programu nauczania, a także z rozkładu zajęć szkolnych młodocianego.

6. Tygodniowy wymiar czasu pracy młodocianego w okresie odbywania zajęć szkolnych nie może przekraczać 12 godzin. W dniu uczestniczenia w zajęciach szkolnych, wymiar czasu pracy młodocianego nie może przekraczać 2 godzin.

7. Wymiar czasu pracy młodocianego w okresie ferii szkolnych nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu. Dobowy wymiar czasu pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może przekraczać 2 godzin.

8. Wymiar czasu pracy młodocianego, określony wyżej, obowiązuje także w przypadku, gdy młodociany jest zatrudniony u więcej niż jednego pracodawcy. Przed nawiązaniem stosunku pracy, pracodawca ma obowiązek uzyskania od młodocianego oświadczenia o zatrudnieniu albo o niepozostawaniu w zatrudnieniu u innego pracodawcy.

Ochrona zdrowia młodocianego

1. Młodociany podlega wstępnym badaniom lekarskim przed przyjęciem do pracy oraz badaniom okresowym i kontrolnym w czasie zatrudnienia.

2. Jeżeli lekarz wyda orzeczenie, że dana praca zagraża zdrowiu młodocianego, pracodawca jest obowiązany zmienić rodzaj pracy, a gdy nie ma takiej możliwości, niezwłocznie rozwiązać umowę o pracę i wypłacić odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.

3. Pracodawca jest obowiązany przekazać informacje o ryzyku zawodowym, które wiążą się z pracą wykonywaną przez młodocianego, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami również przedstawicielowi ustawowemu młodocianego.

Czas pracy pracownika młodocianego:

1. Czas pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może przekraczać 6 godzin na dobę.

2. Czas pracy młodocianego w wieku powyżej 16 lat nie może przekraczać 8 godzin na dobę.

3. Do czasu pracy młodocianego wlicza się czas nauki, w wymiarze wynikającym z obowiązkowego programu zajęć szkolnych, bez względu na to, czy odbywa się ona w godzinach pracy. Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy młodocianego jest dłuższy niż 4,5 godziny, pracodawca jest obowiązany wprowadzić przerwę w pracy trwającą nieprzerwanie 30 minut, wliczaną do czasu pracy.

4. Młodocianego nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej.

5. Pora nocna dla młodocianego przypada między godzinami 22.00 a 6.00.

6. Przerwa w pracy młodocianego, obejmująca porę nocną, powinna trwać nieprzerwanie nie mniej niż 14 godzin.

7. Młodocianemu przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku, który powinien obejmować niedzielę.

Urlopy wypoczynkowe

1. Młodociany uzyskuje z upływem 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy prawo do urlopu w wymiarze 12 dni roboczych.

2. Z upływem roku pracy, młodociany uzyskuje prawo do urlopu w wymiarze 26 dni roboczych. Jednakże w roku kalendarzowym, w którym kończy 18 lat, ma prawo do urlopu w wymiarze 20 dni roboczych, jeżeli prawo do urlopu uzyskał przed ukończeniem 18 lat.

3. Młodocianemu uczęszczającemu do szkoły należy udzielić urlopu w okresie ferii szkolnych. Młodocianemu, który nie nabył prawa do urlopu, pracodawca może na jego wniosek, udzielić zaliczkowo urlopu w okresie ferii szkolnych.

4. Pracodawca jest obowiązany, na wniosek młodocianego, ucznia szkoły dla pracujących, udzielić mu w czasie ferii szkolnych urlopu bezpłatnego w wymiarze nie przekraczającym łącznie z urlopem wypoczynkowym 2 miesięcy. Okres urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu pracy, od którego zależą

uprawnienia pracownicze.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym (Dz. U. Nr 200, poz. 2047).
1. 3 Profilaktyczna ochrona zdrowia pracowników

Badania lekarskie profilaktyczne
Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku.
• badania lekarskie profilaktyczne przeprowadzane są na koszt pracodawcy,
• badaniom lekarskim profilaktycznym (badania wstępne, okresowe i kontrolne) podlegają wszyscy pracownicy,
• badanie profilaktyczne kończy się orzeczeniem lekarskim, stwierdzającym brak przeciwwskazań zdrowotnych do pracy na określonym stanowisku lub stwierdzającym przeciwwskazania,
• badanie profilaktyczne przeprowadza się na podstawie skierowania, wydanego przez pracodawcę,
• pracodawca przechowuje orzeczenia lekarskie, zawierające wyniki badań profilaktycznych, zgodnie z wymaganiami dokumentacji osobowej.
• pracodawca zatrudniający pracowników w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających jest obowiązany zapewnić tym pracownikom okresowe badania lekarskie także:
- po zaprzestaniu prac w kontakcie z tymi substancjami, czynnikami lub pyłami.

- po rozwiązaniu stosunku pracy, jeśli zainteresowana osoba zgłosi wniosek o objęcie takimi badaniami,
Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. W sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, w zakresie profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 69, poz. 332).

1.4 Szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,

1.4.1 Szkolenie w zakresie bhp - wstępne
Szkolenie wstępne jest przeprowadzane w formie instruktażu według programów opracowanych dla poszczególnych grup stanowisk i obejmuje:

- szkolenie wstępne ogólne, zwane dalej "instruktażem ogólnym";

- szkolenie wstępne na stanowisku pracy, zwane dalej "instruktażem stanowiskowym".

• Instruktaż ogólny odbywają, przed dopuszczeniem do wykonywania pracy, nowo zatrudnieni pracownicy, studenci odbywający u pracodawcy praktykę studencką oraz uczniowie szkół zawodowych zatrudnieni w celu praktycznej nauki zawodu.

- Instruktaż ogólny prowadzi pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy lub osoba wykonująca u pracodawcy zadania tej służby albo pracownik wyznaczony przez pracodawcę posiadający zasób wiedzy i umiejętności zapewniające właściwą realizację programu instruktażu.

• Instruktaż stanowiskowy przeprowadza się przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na określonym stanowisku:

- pracownika zatrudnianego na stanowisku robotniczym oraz innym, na którym występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych;

- ucznia odbywającego praktyczną naukę zawodu oraz studenta odbywającego praktykę studencką.

- pracownik wykonujący pracę na kilku stanowiskach pracy powinien odbyć instruktaż stanowiskowy na każdym z tych stanowisk.

- Instruktaż stanowiskowy przeprowadza wyznaczona przez pracodawcę osoba kierująca pracownikami lub pracodawca, jeżeli osoby te posiadają odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe oraz są przeszkolone w zakresie metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego.

Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860)

1.4.2 Szkolenie okresowe w zakresie bhp
• Szkolenie okresowe ma na celu aktualizację i ugruntowanie wiedzy i umiejętności w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zaznajomienie uczestników szkolenia z nowymi rozwiązaniami techniczno-organizacyjnymi w tym zakresie.

• Szkolenie okresowe odbywają:

- osoby będące pracodawcami oraz inne osoby kierujące pracownikami, w szczególności kierownicy, mistrzowie i brygadziści;

- pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych;

- pracownicy inżynieryjno-techniczni, w tym projektanci, konstruktorzy maszyn i innych urządzeń technicznych, technolodzy i organizatorzy produkcji;

- pracownicy służby bezpieczeństwa i higieny pracy i inne osoby wykonujące zadania tej służby;

- pracownicy administracyjno-biurowi i inni -, których charakter pracy wiąże się z narażeniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe lub niebezpieczne albo z odpowiedzialnością w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

• Pierwsze szkolenie okresowe:

- osoby będące pracodawcami oraz inne osoby kierujące pracownikami odbywają w okresie do 6 miesięcy od rozpoczęcia pracy

- pozostali pracownicy - w okresie do 12 miesięcy od rozpoczęcia pracy

Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860)

1.5 Organizacji nadzoru i kontroli warunków pracy,

1.5.1 Służba bhp
• służba bhp podlega bezpośrednio pracodawcy; u pracodawcy będącego jednostką organizacyjną służba bhp podlega bezpośrednio osobie zarządzającej tą jednostką lub osobie wchodzącej w skład organu zarządzającego, upoważnionej przez ten organ do sprawowania nadzoru z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy,
• liczbę pracowników służby bhp ustala pracodawca, biorąc pod uwagę zatrudnienie, warunki pracy i związane z nimi zagrożenia, a także uciążliwości pracy, z tym że:
- pracodawca zatrudniający więcej niż 10 pracowników tworzy służbę bezpieczeństwa i higieny pracy pełniącą funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, przy czym:
- przy zatrudnianiu do 50 pracowników może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy,
- przy zatrudnianiu do 100 pracowników może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy.
- pracodawca zatrudniający od 100 do 600 pracowników tworzy wieloosobowa lub jednoosobowa komórkę albo zatrudnia w tej komórce pracownika służby bhp w niepełnym wymiarze czasu pracy,
- pracodawca zatrudniający ponad 600 pracowników zatrudnia w pełnym wymiarze czasu pracy co najmniej jednego pracownika służby bhp na każdych 600 pracowników,
• w zakładach pracy zatrudniających od 600 do 5000 pracowników należy zatrudnić minimum jednego pracownika bhp na 600 zatrudnionych, a w zakładach zatrudniających powyżej 5000 pracowników - co najmniej jednego pracownika bhp na 800 zatrudnionych.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 109, poz. 704).
Wymagania kwalifikacyjne służby bhp
• inspektor do spraw bhp:
- wyższe wykształcenie i co najmniej 2-letni staż zawodowy,
- zawód technika bezpieczeństwa i higieny pracy lub
- średnie wykształcenie i co najmniej 4-letni staż zawodowy,
• starszy inspektor do spraw bhp:
- wyższe wykształcenie i co najmniej 4-letni staż zawodowy lub
- zawód technika bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 3-letni staż zawodowy lub
- średnie wykształcenie i co najmniej 6-letni staż zawodowy,
• specjalista do spraw bhp:
- wyższe wykształcenie o specjalności, ,bezpieczeństwo i higiena pracy" lub studia podyplomowe z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy,
- wyższe wykształcenie i co najmniej 3-letni staż pracy w służbie bhp lub
- zawód technika bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 5-letni staż w służbie bhp,
• główny specjalista do spraw bhp:
- wyższe wykształcenie o specjalności,, bezpieczeństwo i higiena pracy" lub studia podyplomowe z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 2-letni staż pracy w służbie bhp,
- wyższe wykształcenie i co najmniej 6-letni staż pracy w służbie bhp,
pod warunkiem ukończenia szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy dla pracowników służby bhp.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 1997r. w sprawie służby bhp (Dz. U. Nr 109, poz.704, zmiany Dz. U. z 2004r. Nr 246, poz. 2468)

Podstawowe zadania służby bhp
· sporządzanie co najmniej raz w roku okresowych analiz stanu bezpieczeństwa i higieny pracy zawierających propozycje przedsięwzięć technicznych i organizacyjnych mających na celu zapobieganie zagrożeniom życia i zdrowia pracowników oraz poprawę warunków pracy,
· bieżące informowanie pracodawcy o stwierdzonych zagrożeniach zawodowych wraz z wnioskami zmierzającymi do usuwania tych zagrożeń,
· przeprowadzanie kontroli warunków pracy oraz przestrzegania zasad i przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy,
· prowadzenie rejestrów i gromadzenie dokumentów dotyczących wypadków przy pracy chorób zawodowych i badań środowiska pracy.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 1997r. w sprawie służby bhp (Dz. U. Nr 109, poz.704, zmiany Dz. U. z 2004r. Nr 246, poz. 2468)

Uprawnieniu służby bhp
Pracownicy służby bhp:
• przeprowadzają kontrolę stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przestrzegania przepisów oraz zasad w tym zakresie w zakładzie pracy i w każdym innym miejscu wykonywania pracy,
• występują z zaleceniami usunięcia stwierdzonych zagrożeń wypadkowych i szkodliwości zawodowych oraz uchybień w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
• wstrzymują niezwłocznie pracę maszyny lub innego urządzenia technicznego w razie bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia pracownika albo innych osób,
• odsuwają niezwłocznie pracownika zatrudnionego przy pracy wzbronionej,
• odsuwają niezwłocznie pracownika, który swoim zachowaniem lub sposobem wykonywania pracy stwarza bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia własnego albo innych osób,
• wnioskują do pracodawcy o niezwłoczne wstrzymanie pracy w zakładzie pracy, w jego części lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę do wykonywania pracy, w wypadku stwierdzenia bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia pracowników albo innych osób.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 1997r. w sprawie służby bhp (Dz. U. Nr 109, poz.704, zmiany Dz. U. z 2004r. Nr 246, poz. 2468)

1.5.2 Państwowa Inspekcja Pracy
· Państwowa Inspekcja Pracy nadzoruje i kontroluje przestrzeganie prawa pracy przez pracodawców w szczególności w zakresie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
· Państwowa Inspekcja Pracy podlega Sejmowi RP,
· inspektorzy PIP uprawnieni są do przeprowadzania bez uprzedzenia kontroli przestrzegania przez zakłady przepisów prawa pracy, w szczególności bhp, o każdej porze dnia i nocy - po okazaniu legitymacji służbowej.
(USTAWA z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. 2007.89.589 z dnia 21 maja 2007 r.))

Uprawnienia Państwowej Inspekcji Pracy
W razie stwierdzenia naruszenia przepisów prawa pracy inspektorzy pracy uprawnieni są do stosowania następujących środków prawnych:
· nakazu (decyzji administracyjnej) usunięcia stwierdzonych uchybień w ustalonym w nakazie terminie,
· nakazu wstrzymania robót wykonywanych przez pracowników w bezpośrednim zagrożeniu ich zdrowia lub życia (nakaz ten podlega natychmiastowemu wykonaniu),
· nakazu skierowania do innych robót pracowników zatrudnionych przy pracach wzbronionych, szkodliwych lub niebezpiecznych, a także przy robotach niebezpiecznych bez wymaganych uprawnień i kwalifikacji (nakaz ten podlega natychmiastowemu wykonaniu),
· sprzeciwu wobec uruchomienia wybudowanego lub przebudowanego zakładu pracy, jeśli dopuszczenie do eksploatacji mogłoby spowodować bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia pracowników,
· karania winnych wykroczeń przeciwko prawom pracownika- w postępowaniu mandatowym do 500 zł, lub wnioskowanie o ukaranie karą grzywny do Kolegium ds. Wykroczeń przy Sadzie Rejonowym

(USTAWA z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. 2007.89.589 z dnia 21 maja 2007 r.))

2 Identyfikacja, analiza i ocena zagrożeń czynnikami szkodliwymi dla zdrowia, uciążliwymi i niebezpiecznymi oraz ocena ryzyka związanego z tymi zagrożeniami

2.1 Ryzyko zawodowe
Zapewnienie bezpiecznego wykonywania pracy w zakładach pracy jest w Polsce usankcjonowana prawnie. Zgodnie z artykułem nr 226 znowelizowanego Kodeksu pracy, pracodawca jest zobowiązany do informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywanymi czynnościami oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami w środowisku pracy. Ryzyko zawodowe zgodnie z § 2 pkt. 7 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa pracy to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodującą straty, a w szczególności wystąpienie u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.

Przeprowadzona ocena ryzyka stanowi podstawę do zastosowania przez pracodawcę organizacji pracy i stworzenia stanowisk pracy zabezpieczających pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych i uciążliwych dla zdrowia.

Procedura oceny ryzyka (etapy).

Przebieg oceny ryzyka składa się z powiązanych ze sobą etapów. Według Polskiej Normy PN-N-18002 ocena ryzyka zawodowego składa się z następujących działań:

Część 1. Nazwa i opis stanowiska; wymogi dla pomieszczenia i danego stanowiska pracy wynikające z przepisów,

rodzaj wykonywanej pracy.

Część 2. Identyfikacja zagrożeń dla danego stanowiska.

Część 3. Oszacowanie ryzyka zawodowego dla danego stanowiska.

Część 4. Wyznaczenie dopuszczalności ryzyka zawodowego.

Część 5. Wyciągnięcie wniosków z przeprowadzonej oceny. (Opracowanie działań korygujących lub zapobiegawczych)

Pierwszym etapem w analizie ryzyka jest zebranie informacji dotyczących:

- charakterystyki stanowiska pracy (lokalizacja, realizowane zadania),

- charakterystyki osób pracujących na stanowisku ze szczególnym uwzględnieniem kobiet w ciąży, młodocianych, osób niepełnosprawnych,

- stosowanych technologii i używanych materiałów,

- wykonywanych czynności oraz czasu ich wykonywania,

- źródeł zidentyfikowanych zagrożeń,

- możliwych skutków zagrożeń,

- stosowania środków ochronnych,

- występowania chorób zawodowych, wypadków, itp. na analizowanym stanowisku.

Następnym etapem jest identyfikacja zagrożeń, która powinna obejmować:

- określenie czynników szkodliwych i niebezpiecznych występujących na stanowisku pracy i ustalenie w jaki sposób mogą one oddziaływać na pracownika,

- określenie wartości czynników szkodliwych i niebezpiecznych,

- ustalenie czasu lub częstotliwości ekspozycji pracownika na zagrożenie,

- określenie liczby osób narażonych.

Aby określić zagrożenie związane z występowaniem czynników szkodliwych należy ustalić listę tych czynników i zebrać niezbędne dane o ich właściwościach.

Równolegle z identyfikacją zagrożeń powinna być prowadzona wstępna ocena ich potencjalnych skutków. Przy prowadzeniu oceny należy skoncentrować się na najistotniejszych zagrożeniach mogących być przyczyną poważnych urazów lub chorób zawodowych.

Trzecim etapem w procesie analizie ryzyka jest oszacowanie ryzyka. Obejmuje ono przyporządkowanie miar poszczególnym elementom ryzyka - prawdopodobieństwu urazu i ciężkości urazu lub pogorszenia się stanu zdrowia (skutków).

Wyniki oszacowania ryzyka można przedstawiać w różny sposób. Zaleca się jednak takie skale, których stosowanie nie wymaga szerokiej wiedzy eksperckiej.

W normie PN-N-18002 przedstawiona jest trójstopniowa skala szacowania ryzyka.

Tabela nr 1 (źródło: PN-N-18002)	CIĘZKOŚĆ NASTĘPSTW
PRAWDOPODOBIENSTWO ZDARZENIA	mała	średnia	Duża
Mało prawdopodobne	małe	małe	Średnie
Prawdopodobne	małe	średnie	Duże
Wysoce prawdopodobne	średnie	duże	Duże

Ciężkość następstw

Mała: „urazy i choroby, które nie powodują długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy. Są to czasowe pogorszenia stanu zdrowia, takie jak niewielkie stłuczenia, zranienia, podrażnienia oczu, objawy niewielkiego zatrucia, bóle głowy, itp.”.

Średnia: „urazy i choroby, które powodują niewielkie ale długotrwałe lub nawracające okresowo dolegliwości i są związane z krótkimi okresami absencji. Są to np. zranienia, oparzenia II-stopnia na niewielkiej powierzchni ciała, alergie skórne, nieskomplikowane złamania, zespoły przeciążeniowe układu mięśniowo-szkieletowego (np. zapalenie ścięgna)”.

Duża: „urazy i choroby, które powodują ciężkie i stałe dolegliwości lub śmierć. Są to np. oparzenia III stopnia, oparzenia II stopnia dużej powierzchni ciała, amputacje, skomplikowane złamania z następową dysfunkcją, choroby nowotworowe, toksyczne uszkodzenia narządów wewnętrznych i układu nerwowego w wyniku narażenia na czynniki chemiczne, zespół wibracyjny, zawodowe uszkodzenia słuchu, astma, zaćma, itp.”.

Prawdopodobieństwo urazu

Mało prawdopodobne: zalicza się te następstwa zagrożeń, które nie powinny nastąpić podczas całego okresu aktywności zawodowej pracownika.

Prawdopodobne: mogą wystąpić nie więcej niż kilkakrotnie w ciągu okresu aktywności zawodowej pracownika.

Wysoce prawdopodobne: mogą wystąpić wielokrotnie podczas aktywności zawodowej pracownika.

Dla takich wartości jak hałas, zapylenie czy oświetlenie, będących

wartościami mierzalnymi, do oszacowania ryzyka można zastosować poniższą tabelę.

Tabela nr 2 (źródło: PN-N-18002)

Wartość wielkości charakteryzującej narażenie (P)	Oszacowanie ryzyka zawodowego
P>Pmax	DUŻE
Pmax>P>0,5Pmax	ŚREDNIE
P<0,5Pmax	MAŁE

P_max - wartość dopuszczalna wielkości charakteryzującej narażenie (NDS - najwyższego dopuszczalnego stężenia lub NDN - najwyższego dopuszczalnego natężenia).

Po oszacowaniu ryzyka wyznaczamy jego dopuszczalność. Znając wartość ryzyka (duże, średnie, małe) możemy stwierdzić czy jest ono dopuszczalne czy niedopuszczalne i na podstawie tego określić niezbędne działania dotyczące organizacji stanowiska pracy.

Możemy to zrobić przy pomocy tabeli nr 3.

Tabela nr 3 (źródło: PN-N-18002)

Oszacowane ryzyka zawodowego	Dopuszczalność ryzyka zawodowego	Niezbędne działania
duże	niedopuszczalne	Jeżeli ryzyko zawodowe związane jest z pracą już wykonywaną, działania w celu jego zmniejszenia należy podjąć natychmiast. Planowana praca nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego.
średnie	dopuszczalne	Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego.
Małe			Konieczne jest zapewnienie, że ryzyko zawodowe pozostaje co najwyżej na tym samym poziomie.

Ostatnim etapem, który jest pochodną procesu oceny ryzyka, są działania korygujące, które mają na celu zredukować ryzyko do poziomu dopuszczalnego. Działań korygujących dokonuje się poprzez:

- upewnienie się o istniejącym zagrożeniu i jego wielkości w wyniku sprawdzenia stanu technicznego wyposażenia przed jego użyciem, dokładną ocenę warunków w miejscu wykonywania zdań, dokonanie pomiarów ochronnych,

- wyeliminowanie niepełnowartościowego materiału,

- zastosowanie zabezpieczeń, osłon stających się przegrodą pomiędzy źródłem zagrożenia a organizmem człowieka,

- zastosowanie niezbędnych środków ochrony indywidualnej przez poszczególnych pracowników,

- opracowanie szczegółowych procedur bezpiecznego wykonywania poszczególnych czynności pomimo zagrożenia,

- zapewnienie pracownikom specjalnej wiedzy, umiejętności oraz sprzętu pozwalającego na bezpieczne wykonanie czynności.

Przy redukcji ryzyka należy kierować się zasadą, aby w pierwszej kolejności eliminować zagrożenie, mogące powodować najcięższe skutki. Następnie redukujemy prawdopodobieństwo wystąpienia urazu lub pogorszenia stanu zdrowia. Po wprowadzeniu zmian korygujących należy dokonać ponownej analizy i oceny ryzyka.

3 Organizacja i metody kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, z uwzglę-dnieniem stanowisk wyposażonych w monitory ekranowe; zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy

3.1.1 Teren zakładu pracy
Miejsca w zakładzie pracy, w których występują zagrożenia dla pracowników, powinny być:
• oznakowane widocznymi barwami i/lub znakami bezpieczeństwa, zgodnie z Polskimi Normami. Znaki bezpieczeństwa powinny być umieszczone odpowiednio do linii wzroku - w miejscu lub w najbliższym otoczeniu określonego zagrożenia, a w przypadku ogólnego zagrożenia - przy wejściu na teren, gdzie występuje takie zagrożenie,
• wyłączone z użytkowania poprzez ich odpowiednie wygrodzenie lub w inny sposób, jeśli oznakowanie barwami i/lub znakami bezpieczeństwa nie jest wystarczające dla zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracownika,
• zamknięte odpowiednimi pokrywami w przypadku otworów i zagłębień lub jeśli jest to niemożliwe - właściwie ogrodzone i oznakowane,
• pomalowane barwami bezpieczeństwa (zgodnie z Polskimi Normami), jeżeli występują na przejściach zagrażających potknięciem się upadkiem lub uderzeniem (np. stopnie),
• zagrodzone lub zabezpieczone w inny sposób, jeśli występuje możliwość niespodziewanego wtargnięcia pieszych na drogę.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jednolity Dz. U. z 2003r. Nr 169, poz. 1650)
3.1.2 Podstawowe wymogi bezpieczeństwa i higieny pracy dla budynków
Obiekty budowlane, w których znajdują się pomieszczenia pracy, powinny spełniać wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracodawca jest zobowiązany:
• zapewnić, aby budowa lub przebudowa obiektu budowlanego, w którym przewiduje się pomieszczenia pracy, była wykonywana na podstawie projektów uwzględniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy, pozytywnie zaopiniowanych przez uprawnionych rzeczoznawców, zgodnie z odrębnymi przepisami.
• utrzymywać obiekty budowlane i znajdujące się w nich pomieszczenia pracy, a także tereny i urządzenia z nimi związane w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
• zapewniać pomieszczenia pracy odpowiednie do rodzaju wykonywanych prac i liczby zatrudnionych pracowników.
Ustawa Kodeks pracy z dnia 26 czerwca 1974 r./tekst jednolity Dz. U. z 1998 r Nr.21, poz.94 z późn. zm./
3.1.3 Pomieszczenia pracy
Pomieszczenia pracy to pomieszczenia przeznaczone na pobyt pracowników, w których wykonywana jest praca. Nie uważa się za przeznaczone na pobyt pracowników pomieszczeń, w których:
- łączny czas przebywania tych samych pracowników w ciągu jednej zmiany roboczej jest krótszy niż 2 godziny, a wykonywane czynności mają charakter dorywczy bądź praca polega na krótkotrwałym przebywaniu związanym z dozorem lub konserwacją urządzeń albo utrzymaniem czystości i porządku,
- mają miejsce procesy technologiczne nie pozwalające na zapewnienie odpowiednich warunków przebywania pracowników celu ich obsługi, bez zastosowania środków ochrony indywidualnej i zachowania specjalnego reżimu organizacji pracy,
- jest prowadzona hodowla roślin lub zwierząt niezależnie od czasu przebywania w nich pracowników zajmujących się obsługą,
· pomieszczenia stałej pracy - w których przebywanie tego samego pracownika w ciągu jednej doby przekracza 4 godziny,
· pomieszczenia czasowej pracy -- w których łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej doby trwa od 2 do 4 godzin.
• w pomieszczeniach pracy, w których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia (wysoka temperatura, hałas, drgania, promieniowanie, gazy, pyły, pary itp.) powinny być zastosowane rozwiązania techniczne uniemożliwiające przedostawanie się tych czynników do innych pomieszczeń pracy oraz do pomieszczeń higieniczno-sanitarnych,
• w pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy (metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania) nie niższą niż 14 C (287 K), chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają; w pomieszczeniach pracy, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna i w pomieszczeniach biurowych temperatura nie może być niższa niż 18 C (291K),
• na każdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniach stałej pracy powinno przypadać co najmniej 13 m3 wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 2 m2 wolnej powierzchni podłogi (nie zajętej przez urządzenia techniczne, sprzęt itp.),
• w pomieszczeniu przeznaczonym na pobyt ludzi stosunek powierzchni okien, liczony w świetle ościeżnic do powierzchni podłogi powinien wynosić co najmniej 1:8, natomiast w innym pomieszczeniu, w którym oświetlenie naturalne jest wymagane ze względów na przeznaczenie - co najmniej 1:12.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jednolity Dz. U. z 2003r. Nr 169, poz. 1650)

Pomieszczenia pracy - wentylacja
• w nie klimatyzowanych pomieszczeniach pracy niezależnie od wymiany powietrza, wynikającej z potrzeb użytkowych i funkcji tych pomieszczeń, bilansu ciepła oraz zanieczyszczeń stałych i gazowych - powinna być zapewniona stała wymiana powietrza, nie mniejsza niż 0,5-krotna w ciągu godziny; za stałą wymianę nie uważa się wymiany uzyskiwanej wyłącznie w drodze wentylacji mechanicznej,
· urządzenia lub ich części, z których mogą wydzielać się szkodliwe gazy, pary lub pyły, powinny być zhermetyzowane; w razie niemożliwości zhermetyzowania urządzenia te powinny być wyposażone w miejscowe odciągi,
· strumień powietrza pochodzący z urządzeń wentylacji nawiewnej nie powinien być skierowany bezpośrednio na stanowisko pracy.
· maksymalna temperatura nawiewanego powietrza nie powinna przekraczać 70 o C (343 K) przy nawiewie powietrza na wysokości nie mniejszej niż 3,5 m od poziomu podłogi stanowiska pracy i 45oC (318 K) w pozostałych przypadkach.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września1997 r.w. sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy(Dz.U.Nr.129,poz.844)
3.1.4 0gólne wymogi dotyczące pomieszczeń higieniczno-sanitarnych
· pracodawca jest obowiązany utrzymywać pomieszczenia higieniczno sanitarne oraz znajdujące się w nich urządzenia w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne korzystanie z nich przez pracowników
· pomieszczenia higieniczno sanitarne powinny znajdować się w budynku w którym odbywa się praca, albo budynku połączonym z nim obudowanym przejściem, które w przypadku przechodzenia z ogrzewanych pomieszczeń pracy powinno być również ogrzewane,
· pomieszczenia higieczniczno-sanitarne powinny być usytuowane w sposób uniemożliwiający pracownikom korzystającym z nich przechodzenie przez pomieszczenia w których stosowane są substancje trujące lub materiały zakaźne albo wykonywane są prace szczególnie brudzące, jeżeli nie pracują oni w kontakcie z tymi czynnikami,
· pomieszczenia higieniczno sanitarne powinny być ogrzewane, oświetlane i wentylować zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi i Polskimi Normami,
· wysokość pomieszczeń higieniczno sanitarnych nie powinna być w świetle mniejsza niż 2,5 m (z wyjątkiem łaźni ogólnie dostępnej, której wysokość powinna wynosić co najmniej 3,0 m); dopuszcza się zmniejszenie wysokości do 2,2 m w świetle - w przypadku usytuowania ich w suterenie, piwnicy lub na poddaszu (z wyjątkiem ogólnie dostępnych ustępów i łaźni),
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jednolity Dz. U. z 2003r. Nr 169, poz. 1650)

3.1.5 Pomieszczenia higieniczno-sanitarne. Szatnie
· Szatnie odzieży własnej pracowników- przeznaczone do przechowywania odzieży należącej do pracowników (domowej), jeżeli ze względów higienicznych odzież ta nie powinna się stykać z odzieżą robocza i środkami ochrony indywidualnej.
· Szatnie odzieży roboczej i ochronnej - przeznaczone do przechowywania odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej. Szatnia odzieży roboczej i ochronnej powinna być urządzona - niezależnie od szatni odzieży własnej pracowników- dla pracowników zatrudnionych przy pracach powodujących znaczne zabrudzenie odzieży.
· Szatnie podstawowe - przeznaczone do przechowywania odzieży własnej pracowników oraz odzieży roboczej i środków ochrony indywidualnej. Szatnia podstawowa może być urządzona zamiast osobnych szatni odzieży własnej pracowników oraz szatni odzieży roboczej i ochronnej dla zatrudnionych przy pracach, podczas których zabrudzenie odzieży i środków ochrony indywidualnej występuje w tak małym stopniu , że nie stwarza ryzyka zanieczyszczenia odzieży własnej pracowników. Szatnia ta powinna mieć bezpośrednie połączenie z umywalnią.
· Szatnie przepustowe - składające się z części przeznaczonej na odzież własną pracowników, części przeznaczonej na odzież roboczą i środki ochrony indywidualnej oraz przepustowego zespołu sanitarnego z natryskami łączącego obie te części. Szatnia przepustowa powinna być urządzona dla pracowników zatrudnionych przy pracach związanych ze stosowaniem lub wydzielaniem substancji trujących, zakaźnych, promieniotwórczych , drażniących lub uczulających oraz innych substancji o nieprzyjemnym zapachu, a także przy pracach pylących, w wilgotnym i gorącym mikroklimacie lub powodujących intensywne brudzenie.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jednolity Dz. U. z 2003r. Nr 169, poz. 1650)

3.1.6 Maszyny i inne urządzenia techniczne
· maszyny i inne urządzenia techniczne powinny być tak konstruowane i budowane, aby zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki pracy, szczególności zabezpieczały pracownika przed urazami, działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych, porażeniem prądem elektrycznym, nadmiernym hałasem, szkodliwymi wstrząsami, działaniem wibracji i promieniowania oraz szkodliwym i niebezpiecznym działaniem innych czynników środowiska pracy - a także uwzględniały zasady ergonomii,
· niedopuszczalne jest wyposażanie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, a także narzędzia, które nie uzyskały wymaganego certyfikatu na znak bezpieczeństwa i nie zostały oznaczone tym znakiem albo nie posiadają deklaracji zgodności
Ustawa Kodeks pracy z dnia 26 czerwca 1974 r. (tekst jednolity Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
3.1.7 Stężenie czynników szkodliwych dla zdrowia (związki chemiczne i pyły)
• Najwyższe Dopuszczalne Stężenie (NDS) - ustalone jako średnie ważone- którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego czasu pracy 42-godzinnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w stanie jego zdrowia i w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.
• Najwyższe Dopuszczalne Stężenie Chwilowe (NDSCh) - ustalone jako wartości średnie - które nie powinny spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń, jeżeli utrzymuje się w środowisku pracy nie dłużej niż 30 minut w czasie zmiany roboczej.
• Najwyższe Dopuszczalne Stężenie Pułapowe (NDSP) - stężenie, które nie może być, ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika ,przekroczone w żadnym momencie.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r.w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 217, poz. 1833)

Pomiary czynników szkodliwych
• pracodawca jest zobowiązany przeprowadzać na swój koszt badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia, rejestrować i przechowywać wyniki tych badań i pomiarów oraz udostępniać je pracownikom,
• badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia przeprowadza się co 2 lata, raz w roku lub co 6 miesięcy w zależności od stopnia stężenia lub natężenia tych czynników,
• badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących w środowisku pracy, mogą być wykonywane przez laboratoria:
- Państwowej Inspekcji Sanitarnej,
- jednostek badawczo-rozwojowych w dziedzinie medycyny pracy i Centralnego Instytutu Ochrony Pracy,
- akredytowane zgodnie z przepisami o badaniach i certyfikacji,
- upoważnione przez państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia i opieki Społecznej z dnia 9 lipca 1996r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy /Dz. U. Nr 86, poz.394/
3.1.8 Środki ochrony indywidualnej
• pracodawca dostarcza pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informuje o sposobach posługiwania się tymi środkami,
•pracodawca dostarcza środki ochrony indywidualnej, które uzyskały certyfikat na znak bezpieczeństwa, zostały oznaczone tym znakiem oraz posiadała deklarację zgodności z obowiązującymi normami,
•rodzaje środków ochrony indywidualnej, których stosowanie na określonych stanowiskach pracy jest niezbędne, określa pracodawca w porozumieniu z zakładową organizacją związkową lub przy jej braku z pracownikami wybranymi w tym celu przez załogę,
• pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy.
Ustawa Kodeks pracy z dnia 26 czerwca 1974 r. (tekst jednolity Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Odzież i obuwie robocze
• pracodawca dostarcza pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach:
- jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu
- ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy
• rodzaje odzieży i obuwia roboczego, których stosowanie na określonych stanowiskach pracy jest niezbędne, określa pracodawca w porozumieniu z zakładową organizacją związkową lub przy jej braku - z pracownikami wybranymi w tym celu przez załogę,
• pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez odzieży i obuwia roboczego przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy.
Ustawa Kodeks pracy z dnia 26 czerwca 1974 r. (tekst jednolity Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
3.1.9 Posiłki profilaktyczne i napoje
• pracodawca zapewnia pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych nieodpłatnie:
- posiłki wydawane ze względów profilaktycznych w formie jednego dania gorącego,
- napoje których rodzaj i temperatura powinny być dostosowane do warunków wykonywania pracy,
• jeżeli pracodawca nie ma możliwości wydawania posiłków ze względu na rodzaj wykonywanej przez
pracownika pracy lub ze względów organizacyjnych, może zapewnić w czasie pracy:
-korzystanie z takich posiłków w punktach gastronomicznych,
-przyrządzanie posiłków przez pracownika we własnym zakresie z otrzymanych produktów.
• stanowiska pracy, na których zatrudnieni pracownicy powinni otrzymywać posiłki i napoje, ustala pracodawca w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi lub po uzyskaniu opinii przedstawicieli pracowników, gdy organizacja związkowa nie działa,
• pracownikowi nie przysługuje ekwiwalent pieniężny za posiłki i napoje.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów /Dz.U.nr.60.poz.279/
Napoje
Pracodawca zapewnia napoje pracownikom zatrudnionym:
• w warunkach mikroklimatu gorącego (wskaźnik WBGT > 25 oC),
• w warunkach mikroklimatu zimnego (wskaźnik WCI > 1000),
• przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia poniżej 0 oC lub powyżej 25 oC,
• przy pracach związanych z wysiłkiem fizycznym, gdy wydatek energetyczny wynosi powyżej l 500 kcal u mężczyzn i 1000 kcal u kobiet - w ciągu zmiany roboczej.
• na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28 oC,
Napoje powinny być dostępne dla pracowników w ciągu całej zmiany roboczej.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28.maja 1996r.w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów /Dz. U. Nr 60,poz.279/
3.2 Uwagi ogólne o bezpieczeństwie prac w pomieszczeniach biurowych.

Niewielka różnorodność zagrożeń w pracy administracyjnej jest chyba jedną istotną różnicą między halą produkcyjną a biurem, ale np. upadki zdarzają się pracownikom biurowym 2 - 3 razy częściej niż innym, przy czym około 7% spowodowane są potknięciem o wystające szuflady, krzesła, zwinięte dywany, wykładzinę dywanową i wyposażenie biurowe. Najczęściej upadki z krzesła wydarzają się w momencie, gdy pracownik stojąc na siedzisku, usiłuje np. sięgnąć do szafy. Upadki te należą do najcięższych w skutkach. Przyczyną upadku może być także uderzenie o otwarte drzwi i szuflady, uderzenia spowodowane przedmiotami spadającymi z biurek (maszyna do pisania, do liczenia itp.) lub przez drzwi nagle pchnięte z przeciwnej strony. Aby uchronić się przed tego typu wypadkami należy przestrzegać poniższych wskazówek:

• Pomieszczenia i ciągi komunikacyjne muszą być wolne od szaf, stolików i innych przedmiotów; sprzęty które musza stać w korytarzach nie mogą zasłaniać wejść, drzwi czy zakrętów, winny stać przy ścianach

• Wchodząc do pomieszczenia nie należy otwierać drzwi zbyt energicznie.

• Przy wchodzeniu i schodzeniu ze schodów należy zachować ostrożność, dotyczy to szczególnie kobiet w butach na wysokich obcasach.

Przy przenoszeniu po schodach ciężkich lub wielkogabarytowych paczek nie wolno zasłaniać sobie drogi tymi paczkami.

Świeżo napastowane podłogi stanowią olbrzymie zagrożenie dla przechodzących, nie należy przede wszystkim pastować stopni schodów.

• Maszyny do pisania i liczenia itp. nie mogą stać na krawędzi stołów lub biurek.

• Szuflady biurek, szczególnie najniżej położonych nad podłogą muszą być zamknięte, ponieważ mogą spowodować upadek przechodzącego obok pracownika.

• Wykładziny, dywany należy dokładnie mocować do podłogi. Uszkodzone należy natychmiast usunąć.

• Specjalną uwagę należy poświęcić schodom, wejściom do wind i progom. Krawędzie schodów nie mogą być wyszczerbione i nie powinny być wzmacniane metalowymi nakładkami, lecz gumowymi lub porowatymi, ponieważ są mniej śliskie.

• Nie wskazane jest układanie chodników na schodach, niewłaściwie ułożone lub uszkodzone są powodem częstych wypadków.

• Liczba stopni w jednym biegu schodów łączących kondygnacje nadziemne powinna wynosić nie więcej niż 17. Minimalna szerokość użytkowa biegu i spocznika schodów łączących kondygnacje nadziemne i użytkowe podziemne wynosi odpowiednio 2,2 m oraz 1,5 m, a maksymalna wysokość stopni 0,16 m

• Schody ze stopniami zabiegowymi mogą być stosowane wyłącznie wtedy, gdy nie mają charakteru dróg ewakuacyjnych.

• Wszystkie naprawy i konserwacje sprzętu elektrycznego i oświetleniowego wykonują tylko i wyłącznie elektrycy.

• Przewody elektryczne nie mogą leżeć luzem na podłodze lub dywanie gdyż mogą spowodować wypadek lub pożar.

• Wyjmując segregator z górnej części szafy należy korzystać z dobrze rozstawionej drabinki. Nie należy używać do tego celu krzesła lub krótkiej drabinki przystawnej.

• Porządek i ład jest podstawą bezpieczeństwa, dlatego należy pamiętać o uporządkowaniu własnego biurka przed wyjściem.

• Ponadto w biurach należy przestrzegać powszechnie obowiązujących przepisów o używaniu i stosowaniu substancji chemicznych, trujących, żrących lub wybuchowych oraz przepisów dotyczących ochrony przeciwpożarowej.

3.2.1 Uciążliwości związane z pracą biurową

Źródła uciążliwości pracy biurowej, czynniki i przyczyny powodujące dolegliwości zdrowotne pracowników mogą tkwić:

- w pracownikach lub ich nadzorze,

- we wszystkich elementach stanowisk pracy,

- w otoczeniu stanowisk pracy.

Do uciążliwych czynników materialnych i głównych przyczyn uciążliwości pracy zalicza się między innymi:

- Pomieszczenia, w tym powierzchnię, okna, drzwi, ściany, przegrody, oprawy oświetleniowe, wyposażenie stanowisk pracy i pomieszczeń powodujące np.:

• brak odpowiedniej przestrzeni roboczej,

• emitowanie ciepła przez nasłonecznione okna,

• brak wymiany powietrza,

• niedostosowanie charakterystyki technicznej źródła światła,

• odblaski i odbicia od powierzchni przedmiotów;

- Urządzenia techniczne, w tym komputery, drukarki, maszyny do pisania, lampki elektryczne powodujące np.:

• hałas w czasie pisania na maszynie,

• hałas w czasie drukowania,

• hałas (szum) wentylatora,

• promieniowanie elektromagnetyczne i elektryczność statyczna,

• niemożność dostosowania oświetlenia do potrzeb stanowiska pracy;

- Biurko stół powodujące np.:

• brak przestrzeni do zajęcia wygodnej pozycji przy pracy,

• brak wystarczającej powierzchni do ustawienia urządzeń i sprzętu,

• niemożliwość regulacji wysokości blatów,

• trudności w stabilnym ich ustawianiu,

• wypadanie szuflad.

- Krzesło lub fotel do pracy powodujące np.:

• niemożliwość regulacji wysokości siedziska, zajęcia wygodnej pozycji przy pracy i swobody ruchów

• niemożliwości regulacji podpórki pod plecy,

• nieprzepuszczalność powietrza i pary wodnej przez materiał pokrycia siedziska

- Obciążenie fizyczne, dynamiczne i statyczne;

- Obciążenie psychiczne;

- Niewłaściwa organizacja pracy polegająca na:

• nieprawidłowym podziale zadań,

• niewłaściwych poleceniach przełożonych (praca w godzinach nadliczbowych),

• brak nadzoru i tolerowanie odstępstw od zasad bezpieczeństwa,

• niedostatecznym przygotowaniu pracownika,

• braku lub niewłaściwym przygotowaniu , przeszkoleniu w zakresie bhp i ergonomii,

• dopuszczeniu do pracy pracownika z przeciwwskazaniami lekarskimi lub bez badań lekarskich.

3.2.2 Zagrożenia wypadkowe przy pracy biurowej

W trakcie wykonywania czynności biurowych zdarza się wiele wypadków przy pracy. Szczególne zagrożenie związane jest z poruszaniem się po drogach komunikacji ogólnej.

Istnieje również możliwość porażenia prądem elektrycznym.

Poniżej przedstawione zostaną miejsca i czynności szczególnie niebezpieczne i jednocześnie określone zasady bezpiecznego postępowania w tych okolicznościach:

- Szczególną uwagę należy poświęcić schodom, wejściom do wind i progom. Krawędzie schodów nie mogą być wyszczerbione i okute kątownikiem metalowym. Progi i wejścia do wind powinny być gładkie bez uszkodzeń.

- Nie należy układać na schodach dywanów lub chodników.

- Przy wchodzeniu i schodzeniu ze schodów należy zachować szczególną ostrożność - szczególnie kobiety w obuwiu na wysokich obcasach.

- Przy transporcie po schodach ciężkich lub wielkogabarytowych paczek nie wolno zasłaniać sobie nimi drogi.

- Świeżo napastowane podłogi stanowią duże zagrożenia, szczególnie nie należy pastować stopni schodów.

- Wykładziny i dywany trzeba tak mocować do podłogi, aby uniknąć ich zawinięcia, sfałdowania lub podarcia.

- Zabronione jest wykonywanie jakichkolwiek prac związanych z oświetleniem i prądem elektrycznym. Do napraw tych należy niezwłocznie wzywać uprawnionego elektryka.

- Zabronione jest mycie i odkurzanie górnych źródeł światła. Czynności te wykonuje elektryk konserwator.

- Przewody elektryczne nie powinny leżeć luzem na podłodze lub wykładzinie - noże to być przyczyną wypadku lub pożaru.

- Szuflady biurek szczególnie niżej położone nad podłogą, powinny być zamknięte, gdyż mogą spowodować uszkodzenia kończyn dolnych w przypadku potrącenia lub wypadnięcia.

- Maszyny do pisania, liczenia, drukarki itp. nie mogą stać na krawędziach stołów lub biurek.

- Nie należy otwierać zbyt gwałtownie drzwi przy wchodzeniu do pomieszczeń.

- Spożywanie posiłków, a w szczególności picie gorących napojów na biurkach roboczych i pomiędzy dokumentami może być przyczyną poparzenia kończyn.

- Szczególną ostrożność należy zachować przy posługiwaniu się drabinami biurowymi czy schodkami bibliotecznymi (sprawdzenie stanu technicznego, asekuracja), gdyż upadki są bardzo groźne w skutkach.

3.2.3 BHP PRZY OBSŁUDZE KOMPUTERÓW I WYSTĘPUJĄCE ZAGROŻENIA

(reguluje przepis Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 01.12.1998 r w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz. U nr 148, poz.937)

Tabela 2. Zalecane zakresy regulacji elementów stanowiska komputerowego typu profesjonalnego dla populacji polskiej - 5. centyl kobiet i 95. centyl mężczyzn Nazwa parametru Parametr wg rys. 1 Zakres regulacji Wysokość płyty siedziska A^a) 40 - 50 cm Wysokość dolnej powierzchni blatu pod klawiaturę B^a) 53 - 67 cm Wysokość górnej powierzchni blatu pod klawiaturę C^a) 57 - 75 cm Wysokość górnej powierzchni blatu pod monitor D^a) 69 - 93 cm 52 - 76 cm ^b) Wysokość poziomej linii widzenia E^a) 109 - 133 cm Zalecana odległość obserwacji F1 - F2 40 - 70 cm Głębokość siedziska G 40 - 45 cm Odległość umożliwiająca odsunięcie krzesła H min 82 cm Regulacja kąta pochylenia podnóżka I 0 - 15 ^o Optymalny zakres kątowy obserwacji J 20 - 50 ^o ^a) Do cechy parametru A, B, C, D, E zleca się dodać 3 cm - wysokość obuwia ^b) Dla przypadku, gdy monitor stoi na poziomej jednostce centralnej o wysokości 17cm.

Rys. 1 Parametry struktury przestrzennej stanowiska komputerowego typu profesjonalnego

Pracodawca jest obowiązany organizować stanowiska pracy z monitorami ekranowymi, aby spełniały one minimalne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii.

Pracodawca jest obowiązany do przeprowadzenia oceny warunków pracy na stanowiskach

wyposażonych w monitory ekranowe pod kątem:

• Organizacji stanowiska pracy i prawidłowego rozmieszczenia elementów wyposażenia tego stanowiska pracy

• Stanu elementów wyposażenia stanowisk pracy, zapewniających bezpieczeństwo w tym pomiarów skuteczności ochrony przeciwporażeniowej elektrycznej

• Obciążenia narządu wzroku oraz układu mięśniowo - szkieletowego pracownika

• Obciążenia obsługi czynnikami fizycznymi w tym szczególnie nieodpowiednim oświetleniem

• Obciążenia psychicznego pracowników

Pracodawca jest obowiązany do zapewnienia łączenia przemiennie prac związanych z obsługą monitora ekranowego z innymi rodzajami prac nie obciążającymi narządu wzroku: zapewnienie zmiennej pozycji ciała. Po nieprzerwanej jednej godzinie obsługi monitora ekranowego przysługuje co najmniej pięciominutowa przerwa.

Pracodawca jest obowiązany w przypadku zmian chorobowych oczu wynikających z obsługi monitora ekranowego po badaniach okulistycznych zgodnie z zaleceniem lekarza do wyposażenia obsługi w okulary korygujące.

Zgodnie z załącznikiem cytowanego wyżej Rozporządzenia należy spełnić minimalne wymagania bhp i ergonomii w zakresie:

- Wyposażenia stanowisk pracy oraz sposobu rozmieszczenia elementów nie powodującego nadmiernego obciążenia układu mięśniowo - szkieletowego, wzroku oraz być źródłem zagrożeń dla pracownika

- Monitor ekranowy powinien spełniać następujące wymagania:

• Znaki na ekranie powinny być wyraźne i czytelne

• Obraz na ekranie powinien być stabilny bez tętnienia lub innych form niestabilności

• Jaskrawość i kontrast znaku na ekranie powinny być łatwe do regulowania w zależności od warunków oświetlenia stanowiska pracy

• Regulacje ustawienia monitora powinny umożliwiać pochylenie ekranu co najmniej o 120° po 60 w obu kierunkach

• Ekran monitora powinien być pokryty warstwą antyodbiciową lub wyposażony w odpowiedni filtr

• W razie potrzeby wynikających z indywidualnych cech antropometrycznych pracownika powinna być użyta oddzielnie podstawa monitora lub regulowany stół

• Ustawienie ekranu monitora w stosunku do istniejących źródeł światła powinno ograniczać olśnienie i odbicie światła

• Klawiatura powinna stanowić osobny element wyposażenia podstawowego stanowiska pracy

• Konstrukcja klawiatury powinna być tak dostosowana do użytkownika ażeby nie powodowała w czasie pracy zmęczenia mięśni kończyn górnych

• Klawiatura powinna posiadać możliwość regulacji kąta nachylenia w zakresie od 0° - 15°

• Powierzchnia klawiatury powinna być matowa, a znaki na klawiaturze kontrastowe i czytelne

• Konstrukcja stołu powinna umożliwiać dogodne ustawienie elementów stanowiska pracy, w tym zróżnicowaną wysokość ustawienia monitora ekranowego i klawiatury

• Szerokość i głębokość stołu powinna zapewniać odpowiednią powierzchnię do sprawnego posługiwania się elementami wyposażenia stanowiska i wykonywania czynności z zachowaniem odległości nie mniejszej przy klawiaturze, a krawędzią stołu jak 10cm.

• Wysokość stołu oraz siedziska (krzesła) powinna zapewniać naturalne położenie kończyn górnych przy obsłudze klawiatury z zachowaniem co najmniej kąta prostego między ramieniem a przedramieniem. Zachowaniem kąta obserwacji ekranu monitora w zakresie 20 - 50° w dół licząc od linii poziomej na wysokości oczu pracownika do linii poprowadzonej od jego oczu do środka ekranu. przy czym górna krawędź monitora nie powinna znajdować się powyżej oczu obsługi.

• Powierzchnia blatu stołu powinna być matowa, najlepiej barwy jasnej

• Krzesło stanowiące wyposażenie stanowiska pracy powinno posiadać właściwą stabilność z wyposażeniem w co najmniej pięć podpór z kółkami jezdnymi

• Regulacja wysokości siedziska najlepiej 40 -50cm, licząc od podłogi

• Regulacja pochylenia oparcia w zakresie 5° do przodu i 30° do tyłu, pochylenie dostosowane ergonomicznie do wygięcia kręgosłupa

• Płyty siedziska powinny być wyprofilowane do odcinka udowego

• Krzesło powinno posiadać możliwość obrotu wokół osi pionowej 360°

• Na życzenie pracownika lub gdy krzesło uniemożliwia płaskie spoczynkowe ustawienie stóp na podłodze należy wyposażyć stanowisko pracy w podnóżek

• Podłokietniki powinny zapewnić naturalne położenie kończyn górnych

Jeśli przy pracy istnieje konieczność korzystania z dokumentów należy stanowisko wyposażyć w odpowiedni uchwyt z regulacją ustawienia wysokości i pochylenia w stosunku do obsługi. Uchwyt ten powinien być umieszczony między ekranem monitora i klawiaturą lub w innym miejscu zmniejszającym ruchy głowy.

Odległość oczu pracownika od ekranu monitora powinna być zawarta w przedziale od 40-75cm.

Oświetlenie powinno zapewniać komfort pracy wzrokowej, należy ograniczyć olśnienie bezpośrednie od opraw lamp, okien i ścian przezroczystych, albo jasnych płaszczyzn ścian pomieszczenia. W razie konieczności przed niekorzystnym olśnieniem lub luminacją należy stosować żaluzje lub zasłony na oknach

Wilgotność względna w pomieszczeniu nie powinna być mniejsza niż 40%, a większa niż 60%

Temperatura powietrza w pomieszczeniu nie powinna być mniejsza niż +18° C.

4 Analiza okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz związana z nimi profilaktyka; omówienie przyczyn charakterystycznych wypadków przy pracy, ze szczególnym uwzględnie-niem wypadków powstałych na skutek niewłaściwej organizacji pracy, oraz związanej z nimi profilaktyki

4.1 Wypadki przy pracy
Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzna, które nastąpiło w związku z pracą:
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności albo poleceń przełożonych,
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności w interesie zakładu pracy, nawet bez polecenia,
• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji zakładu pracy, w drodze miedzy siedzibą zakładu pracy a miejscem wykonywania obowiązku, wynikającego ze stosunku pracy.
Ustawa z dnia 30 października 2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. Nr 199, poz. 1673 z późn. zm.)
4.2 Świadczenia z. tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych
• jednorazowe odszkodowanie z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu
• jednorazowe odszkodowanie dla rodziny z tytułu śmierci pracownika lub rencisty
• renta inwalidzka
• renta rodzinna
• odszkodowanie za przedmioty utracone lub uszkodzone wskutek wypadku przy pracy
• świadczenia wyrównawcze
Ustawa z dnia 30 października 2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. Nr 199, poz. 1673 z późn. zm.)
4.3 Rodzaje wypadków przy pracy
• wypadek śmiertelny - wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć na miejscu wypadku lub w okresie 6 miesięcy od chwili wypadku,
• wypadek ciężki - wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, a mianowicie: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia lub inne uszkodzenia ciała, albo rozstrój zdrowia naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu; trwała choroba psychiczna, trwała lub znaczna niezdolność do pracy w zawodzie lub trwałe poważne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.
• wypadek zbiorowy - wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby.
Ustawa z dnia 30 października 2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. Nr 199, poz. 1673 z późn. zm.)
4.4 Postępowanie powypadkowe
• miejsce wypadku pracodawca obowiązany jest zabezpieczyć do czasu ustalenia jego okoliczności i przyczyn.
• okoliczności i przyczyny wypadków przy pracy bada zespól powypadkowy,
• zespół powypadkowy sporządza protokół nie później niż w ciągu 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku.
• protokół powypadkowy zatwierdza pracodawca, nie później jednak niż w ciągu 5 dni od dnia jego sporządzenia.
• protokół powypadkowy z załącznikami przechowuje się w aktach zakładu przez 10 lat.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 lipca 1998r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a także zakresu informacji zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy Dz. U. Nr 115, poz. 744).
4.5 Rejestracja wypadków
Zakład pracy obowiązany jest prowadzić rejestr wypadków.
Rejestr wypadków powinien zawierać:
- imię i nazwisko poszkodowanego,
- miejsce i datę wypadku,
- skutki, datę sporządzenia protokołu powypadkowego,
- stwierdzenie, czy wypadek jest wypadkiem przy pracy, krótki opis okoliczności wypadku,
- datę przekazania wniosku do ZUS,
- informację o wypłaconych świadczeniach lub o przyczynach pozbawienia tych świadczeń
oraz
- inne okoliczności wypadku, których zamieszczenie w rejestrze jest celowe,
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 lipca 1998r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a także zakresu informacji zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy Dz. U. Nr 115, poz. 744).
4.6 Choroby zawodowe
- choroby zawodowe są to choroby określone w wykazie chorób zawodowych, jeżeli spowodowane zostały działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących w środowisku pracy;
- w razie podejrzenia choroby zawodowej u pracownika -zakład społecznej służby zdrowia, lekarze oraz zakład pracy zatrudniający pracownika mają obowiązek skierować go do zakładu społecznej służby zdrowia, właściwego do rozpoznawania chorób zawodowych, dołączając posiadaną dokumentacje lekarską;
- na podstawie orzeczenia lekarskiego właściwy ze względu na siedzibę zakładu pracy inspektor sanitarny wydaje decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej lub decyzje o braku podstaw do jej stwierdzenia.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 listopada 1983r. w sprawie chorób zawodowych /Dz.U.Nr.65,poz.94 z późn. zm./

5 Organizacja i metodyka szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy (z uwzględnieniem metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego) oraz kształtowanie bezpiecznych zachowań pracowników w procesach pracy

Każdy wysoko kwalifikowany pracownik, przedstawiciel kadry kierowniczej, średniego dozoru technicznego poza obowiązkami zawodowymi i funkcyjnymi ma nie wpisany w zakres zadań zawodowych obowiązek wprowadzania do pracy nowych pracowników, uczenia ich wykonywania zawodu, uczenia zawodu wykonywanego zgodnie z zasadami bhp. Jak to zadanie realizować?

Czy wystarczy tylko znajomość przedmiotu jakim jest treść pracy na stanowisku oraz znajomość zasad bhp i pedagogiki? Czy można związać integralnie te trzy gałęzie - wiedzę zawodową, ,,behapowską'' i pedagogiczną w zespół tworzący taką metodę uczenia pracy, która będzie łatwa, skuteczna i krótkotrwała.

Odpowiedź na te pytania próbuje dać niniejszy poradnik, który:

• przybliży czytelnikowi istotę i cele szkolenia stanowiskowego bhp,

• metodę przygotowania się do prowadzenia szkolenia stanowiskowego bhp,

• metodykę realizacji instruktażu stanowiskowego bhp.

Poradnik zawiera poza wyjaśnieniem zagadnień zawartych w poszczególnych rozdziałach, zbiór porad dydaktycznych pozwalających:

• poznać bliżej zaproponowana metodykę,

• przy pomocy wskazań tzw. ,, kolejnych kroków '' wykonać zadania przygotowujące czytelnika do realizacji przedstawionej metody.

• wykonać programy szkolenia stanowiskowego na wybrane stanowiska pracy,

• zastosowania w praktyce pedagogicznej metody ułatwiającej szkolenia zawodowe i doskonalącej efekty uczenia na stanowisku pracy.

WYCIĄG z Rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004r w sprawie

szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 2004 nr 180, poz. 1860 )

INSTRUKTAŻ OGÓLNY

§ 9. 1. Instruktaż ogólny powinien zapewnić uczestnikom szkolenia zapoznanie się z podstawowymi przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy zawartymi w kodeksie pracy, w układach zbiorowych pracy lub w regulaminach pracy, z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązującymi w danym zakładzie pracy, a także z zasadami udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.

§ 10. 1. Instruktaż ogólny odbywają, przed dopuszczeniem do wykonywania pracy, nowo zatrudnieni pracownicy, studenci odbywający u pracodawcy praktykę studencką oraz uczniowie szkół zawodowych zatrudnieni w celu praktycznej nauki zawodu.

2. Instruktaż ogólny prowadzi pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy lub osoba wykonująca u pracodawcy zadania tej służby albo pracownik wyznaczony przez pracodawcę posiadający zasób wiedzy i umiejętności zapewniające właściwą realizację programu instruktażu.

§ 12. 1. Odbycie instruktażu ogólnego pracownik potwierdza na piśmie w karcie szkolenia wstępnego, która jest przechowywana w aktach osobowych pracownika.

RAMOWY PROGRAM INSTRUKTAŻU OGÓLNEGO

1. Cel szkolenia - zaznajomienie pracownika w szczególności z:

a) podstawowymi przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy zawartymi w Kodeksie pracy, w układach zbiorowych pracy lub w regulaminach pracy.

b) Przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązującymi w danym zakładzie pracy,

c) Zasadami udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.

2. Uczestnicy szkolenia

Szkolenie jest przeznaczone dla wszystkich osób, które rozpoczynają pracę w danym zakładzie pracy.

3. Sposób organizacji szkolenia

Szkolenie powinno być zorganizowane w formie instruktażu - przed rozpoczęciem przez pracownika pracy w danym zakładzie pracy - na podstawie szczegółowego programu opracowanego przez organizatora szkolenia. Podczas szkolenia konieczne jest stosowanie odpowiednich środków dydaktycznych, w szczególności filmów, tablic, folii do wyświetlania informacji, środków do udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.

lp.	Temat szkolenia	godzin
1.	Istota bezpieczeństwa i higieny pracy	0,6
2.	Zakres obowiązków i uprawnień pracodawcy, pracowników oraz poszczególnych komórek organizacyjnych zakładu pracy i organizacji społecznych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
3.	Odpowiedzialność za naruszenie przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy
4.	Zasady poruszania się na terenie zakładu pracy		0,5
5.	Zagrożenia wypadkowe i zagrożenia dla zdrowia występujące w zakładzie i podstawowe środki zapobiegawcze
6.	Podstawowe zasady bezpieczeństwa i higieny pracy związane z obsługą urządzeń technicznych oraz transportem wewnątrzzakładowym	0,4
7.	Zasady przydziału odzieży roboczej i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualne, w tym w odniesieniu do stanowiska pracy instruowanego	0,5
8.	Porządek i czystość w miejscu pracy - ich wpływ na zdrowie i bezpieczeństwo pracownika
9.	Profilaktyczna opieka lekarska - zasady jej sprawowania w odniesieniu do stanowiska instruowanego
10.	Podstawowe zasady ochrony przeciwpożarowej oraz postępowania w razie pożaru		1,0
11.	Postępowanie w razie wypadku, w tym organizacja i zasady udzielania pierwszej pomocy
	Razem (w godzinach lekcyjnych trwających 45 minut.):	minimum 3

INSTRUKTAŻ STANOWISKOWY

§ 9. 2. Instruktaż stanowiskowy powinien zapewnić uczestnikom szkolenia zapoznanie się z czynnikami środowiska pracy występującymi na ich stanowiskach pracy i ryzykiem zawodowym związanym z wykonywaną pracą, sposobami ochrony przed zagrożeniami, jakie mogą powodować te czynniki, oraz metodami bezpiecznego wykonywania pracy na tych stanowiskach.

§ 11. 1. Instruktaż stanowiskowy przeprowadza się przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na określonym stanowisku:

1. pracownika zatrudnianego na stanowisku robotniczym oraz innym, na którym występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych;

2. pracownika przenoszonego na stanowisko, o którym mowa w pkt. 1;

3. ucznia odbywającego praktyczna naukę zawodu oraz studenta odbywającego praktykę studencką.

2. Pracownik wykonujący prace na kilku stanowiskach pracy powinien odbyć instruktaż stanowiskowy na każdym z tych stanowisk.

3. W przypadku wprowadzenia na stanowisku, o którym mowa w ust. 1 pkt. 1, zmian warunków techniczno - organizacyjnych, w szczególności zmian procesu technologicznego, zmian organizacji stanowisk pracy, wprowadzenia do stosowania substancji o działaniu szkodliwym dla zdrowia albo niebezpiecznym oraz nowych lub zmienianych narzędzi, maszyn i innych urządzeń - pracownik zatrudniony na tym stanowisku odbywa instruktaż stanowiskowy przygotowujący go do bezpiecznego wykonywania pracy w zmienionych warunkach. Tematyka i czas trwania instruktażu stanowiskowego powinny być uzależnione od rodzaju i zakresu wprowadzonych na stanowisku zmian.

4. Czas trwania instruktażu stanowiskowego powinien być uzależniony od przygotowania zawodowego pracownika, dotychczasowego stażu pracy oraz rodzaju pracy i zagrożeń występujących na stanowisku pracy, na którym pracownik ma być zatrudniony.

5. Instruktaż stanowiskowy przeprowadza wyznaczona przez pracodawcę osoba kierująca pracownikami lub pracodawca, jeżeli osoby te posiadają odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe oraz są przeszkolone w zakresie metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego.

6. Instruktaż stanowiskowy kończy się sprawdzianem wiedzy i umiejętności z zakresu wykonywania pracy zgodnie z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, stanowiącym podstawę dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy na określonym stanowisku.

§ 12. 1. Odbycie instruktażu stanowiskowego pracownik potwierdza na piśmie w karcie szkolenia wstępnego, która jest przechowywana w aktach osobowych pracownika.

1. Cele szkolenia - uzyskanie przez pracownika:

1. informacji o czynnikach środowiska pracy występujących na danym stanowisku pracy i w jego bezpośrednim otoczeniu oraz o ryzyku zawodowym związanym z wykonywana praca,

2. wiedzy i umiejętności dotyczących sposobów ochrony przed zagrożeniami wypadkowymi i zagrożeniami dla zdrowia w warunkach normalnej pracy i w warunkach awaryjnych,

3. wiedzy i praktycznych umiejętności z zakresu bezpiecznego wykonywania powierzonej pracy.

2. Uczestnicy szkolenia

Szkolenie jest przeznaczone dla pracowników nowo zatrudnianych na stanowiskach robotniczych i innych, na których występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych, dla pracowników przenoszonych na takie stanowiska oraz w przypadku zmiany warunków techniczno - organizacyjnych, tj. w razie zmiany procesu technologicznego, zmiany organizacji stanowisk pracy, wprowadzenia do stosowania substancji o działaniu szkodliwym dla zdrowia albo niebezpiecznym oraz nowych lub zmienianych narzędzi, maszyn i innych urządzeń. Szkolenie jest przeznaczone również dla studentów odbywających praktyki studenckie oraz uczniów odbywających praktyczną naukę zawodu.

3. Sposób organizacji szkolenia

Szkolenie powinno być prowadzone w formie instruktażu - na stanowisku, na którym będzie zatrudniony instruowany pracownik, na podstawie szczegółowego programu opracowanego przez organizatora szkolenia. Szkolenie powinno

uwzględniać następujące etapy:

1. rozmowę wstępną instruktora z instruowanym pracownikiem,

2. pokaz i objaśnienie przez instruktora całego procesu pracy, który ma być realizowany przez pracownika,

3. próbne wykonywanie procesu pracy przez pracownika przy korygowaniu przez instruktora sposobów wykonywania pracy,

4. samodzielna prace instruowanego pracownika pod nadzorem instruktora,

5. sprawdzenie i ocenę przez instruktora sposobu wykonywania pracy przez pracownika.

Jeżeli pracownik wykonuje prace na różnych stanowiskach, szkolenie powinno uwzględniać wszystkie rodzaje prac, które będą należały do zakresu obowiązków pracownika.

Sposób realizacji szkolenia i czas trwania poszczególnych jego części powinny być dostosowane do przygotowania

zawodowego i dotychczasowego stażu pracy pracownika oraz zagrożeń występujących przy przewidzianej do wykonywania przez niego pracy.

RAMOWY PROGRAM INSTRUKTAŻU STANOWISKOWEGO

lp.	Temat szkolenia	Liczba godzin instruktażu
				osób wymienionych w §11 ust. 1 rozporządzenia (nie dotyczy pracowników wymienionych w kolumnie 4)	pracowników administracyjno - biurowych narażonych na działanie czynników uciążliwych
1	2	3	4
1.	Przygotowanie pracownika do wykonania określonej pracy, w tym w szczególności: omówienie warunków pracy z uwzględnieniem: - elementów pomieszczenia pracy, w których ma pracować pracownik, mających wpływ na warunki pracy pracownika (np. oświetlenie ogólne, ogrzewanie, wentylacja, urządzenia techniczne, urządzenia ochronne ), - elementów stanowiska roboczego mających wpływ na bezpieczeństwo i higienę pracy ( np. pozycja przy pracy, oświetlenie miejscowe, urządzenia zabezpieczające, ostrzegawcze i sygnalizacyjne, narzędzia, surowce i produkty ), - przebiegu procesu pracy na stanowisku pracy w nawiązaniu do procesu produkcyjnego (działalności) w całej komórce organizacyjnej i zakładzie pracy, omówienie czynników środowiska pracy występujących przy określonych czynnościach na stanowisku pracy oraz zagrożeń, jakie mogą stwarzać te czynniki, wyników oceny ryzyka zawodowego związanego z wykonywana praca i sposobów ochrony przed zagrożeniami, a także zasad postępowania w razie wypadku lub awarii, przygotowanie wyposażenia stanowiska roboczego do wykonywania określonego zadania.	2	2
2.	Pokaz przez instruktora sposobu wykonywania pracy na stanowisku pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, z uwzględnieniem metod bezpiecznego wykonywania poszczególnych czynności i ze szczególnym zwróceniem uwagi na czynności trudne i niebezpieczne	0,5	-
3	Próbne wykonanie zadania przez pracownika pod kontrolą instruktora	0,5	-
4.	Samodzielna praca pracownika pod nadzorem instruktora	4	-
5	Omówienie i ocena przebiegu wykonywania pracy przez pracownika	1	-
	Razem (w godzinach lekcyjnych trwających 45 minut.):	Minimum 8	Minimum 2

ISTOTA I CEL SZKOLENIA STANOWISKOWEGO BHP

Co rozumiemy pod pojęciem szkolenie ?. Szkolenie to proces w wyniku którego jego uczestnik:

• poznaje nowe pojęcie, aktualizuje wiadomości, poszerza zasób wiadomości na dany temat,

• kształtuje umiejętności zastosowania nabytych wiadomości w działaniu tzn. dokonuje próby zastosowania w praktyce tego co już wie, albo czego się dowiedział,

• kształtuje postawy wobec tej nowej wiedzy - przekonuje się do idei, treści, informacji; traktuje je jako zaakceptowane przez siebie; z przekonaniem stosuje je w praktyce,

• wdraża nawyki, czyli zaakceptowanie treści i praktyczne działania po wstępnych próbach wprowadza w czyn; wielokrotnie powtarzając umiejętności, doprowadza do mistrzowskiego wykonywania działań.

Co powinno więc być celem szkolenia stanowiskowego bhp?.

Doprowadzenie u każdego pracownika wprowadzanego na stanowisku pracy do:

• mistrzowskiego wykonywania zawodu - a więc takiego, w którym nawyki pracy stanowią świadome wykonywane czynności z pełnym zrozumieniem ich jakości i bezpieczeństwa.

Szkolenie stanowiskowe bhp jest jednym z kilku elementów systemu szkolenia bhp w zakładzie pracy. Zgłaszający się do pracy nowy pracownik podlega obowiązkowi szkolenia:

1. instruktaż ogólny, realizowany przez przedstawicieli służb bhp,

2. instruktaż stanowiskowy, realizowany przez przedstawiciela średniego dozoru technicznego ( mistrza, brygadzistę, instruktora zawodu, wyznaczonego przez kierownictwo wysoko kwalifikowanego pracownika ). Należy zaznaczyć, że szkoleniu temu podlegają poza nowymi pracownikami również ci wszyscy, którzy zmieniają stanowisko pracy,

3. okresowe

Uświadomienie sobie tego systemu przez prowadzących szkolenie stanowiskowe jest ważne, bowiem w tym łańcuch informacji, kształtowanych umiejętności i postaw, wdrażanych nawyków - instruktaż stanowiskowy bhp jest jednym z trzech ogniw, ale jakże bardzo ważnym. Jego efekty zależą nie tylko od możliwości uczącego się pracy, ale od ,, fachowości '' nauczycieli, jego umiejętności pedagogicznych.

Mistrzu, instruktorze zawodu, brygadzisto, wyznaczony do prowadzenia instruktażu stanowiskowego bhp, wysoko kwalifikowany pracowniku - zapamiętajcie, że celem szkolenia stanowiskowego bhp jest:

Zapoznanie pracownika z:

• procesem pracy, jego fazami oraz czynnościami występującymi w kolejnych fazach,

• zagrożeniami występującymi na stanowisku pracy oraz w otoczeniu stanowiska,

• z metodyką wykonywania czynności w sposób uwzględniający istnienie zagrożenia i zabezpieczający

przed wypadkiem;

Kształtowanie:

• umiejętności bezpiecznego wykonywania pracy, tzn. zastosowania w praktyce zarówno metod pracy efektywnej o dobrej jakości, ale również metod pracy bezpiecznej,

• postaw warunkujących akceptację bezpiecznych metod pracy i ich doskonalenie,

• nawyków mistrzowskiego wykonywania zawodu.

Aby tak postawione cele zrealizować, należy poznać i zastosować:

• metodykę przygotowania programu szkolenia,

• metodykę instruktażu stanowiskowego bhp.

SPOSÓB ORGANIZACJI SZKOLENIA

Szkolenie powinno być prowadzone w formie instruktażu , na stanowisku, na którym będzie zatrudniany instruowany pracownik, na podstawie szczegółowego programu, opracowanego przez organizatora szkolenia. Szkolenie powinno uwzględniać następujące etapy:

1. rozmowę wstępną instruktora z instruowanym pracownikiem,

2. pokaz i objaśnienie przez instruktora całego procesu pracy, który ma być realizowany przez pracownika

3. próbne wykonywanie procesu pracy przez pracownika przy korygowaniu przez instruktora sposobów wykonywania pracy,

4. samodzielna praca instruowanego pracownika pod nadzorem instruktora,

5. sprawdzenie i ocena przez instruktora sposobu wykonywania pracy przez pracownika.

Jeżeli pracownik wykonuje prace na różnych stanowiskach - szkolenie powinno uwzględniać wszystkie rodzaje prac, które będą należały do zakresu obowiązków pracownika.

Sposób realizacji szkolenia i czas trwania poszczególnych jego części powinno być uzależnione od przygotowania zawodowego, dotychczasowego stażu pracy pracownika oraz zagrożeń występujących przy przewidzianej do wykonywania przez niego pracy.

METODYKA PRZYGOTOWANIA SZKOLENIA STANOWISKOWEGO BHP

Przed przystąpieniem do przeprowadzenia procesu nauczania bhp, instruktor lub mistrz powinien dokonać określonych zabiegów mających na celu przygotowanie procesu nauczania.

Przedmiotem nauczania jest określona praca. Określając przedmiot nauczania, trzeba ustalić:

• jaka to jest praca,

• jaki jest jej rezultat,

• jaki materiał wyjściowy ( surowiec ) używany jest do wytwarzania produktów,

• w jakim czasie praca ma być wykonana,

• w jakim miejscu i na jakim stanowisku praca powinna być wykonana,

• na jakie elementy ( np. operacje ) praca powinna być rozłożona,

• jakie zagrożenia istnieją w poszczególnych elementach pracy,

• jakie czynności uboczne i pomocnicze wiążą się z wykonywaniem pracy, stanowiącej przedmiot nauczania,

• do jakiego stopnia dokładności, szybkości, pewności należy nauczyć,

• jakie szczególne wymogi dotyczące bezpieczeństwa pracy stawiać należy uczącym się.

Przedmiotem nauczania bezpiecznego wykonywania pracy jest nie tylko umiejętność jej wykonywania, ale pewna suma wiadomości teoretycznych ściśle z nią związanych.

Przygotowanie instruktażu stanowiskowego

Etap przygotowania instruktażu powinien składać się z następujących działań:

1. analiza stanowiska z punktu widzenia czynności w fazach procesu produkcyjnego,

2. analiza stanowiska roboczego z punktu widzenia występujących zagrożeń, uciążliwości,

3. opis czynności wraz z określeniem występujących zagrożeń i wskazaniem sposobu zachowania; opis zagrożeń występujących w najbliższym środowisku, wokół stanowiska pracy,

4. przygotowanie wyposażenia stanowiska roboczego odpowiednio do wykonywanego zadania roboczego

Przy wykonywaniu analizy czynności na wybranym stanowisku należy uwzględnić następujące materiały:

• listę zagrożeń i czynników szkodliwych występujących w danej branży ( załącznik 1 ),

• tabelę zawierająca czynności i zagrożenia ( załącznik 2 ),

• tabelę zawierająca czynności w kolejnych fazach procesu produkcyjnego i zagrożenie występujące przy tych czynnościach ( załącznik 3 ).

Lista zagrożeń i czynników szkodliwych Załącznik 1

Czynniki natury technicznej (konstrukcja i stan techniczny maszyny, urządzeń, narzędzi, otoczenia) cechy i właściwości przedmiotu: elementy ruchome, luźne, ostre, wystające, kształt, stabilność, stateczność, sztywność, zawartość, chropowatość powierzchni, nieprzewidziana zmiana położenia przedmiotu, szkodliwe oddziaływanie materiałów, wytrzymałość mechaniczna, cieplna, chemiczna i elektryczna. cechy i właściwości środków transportu: różnorodność ruchu, zmienność kierunkowości ruchu, stabilność, stateczność, stan techniczny, oznakowanie barwne. cechy i właściwości maszyn ( urządzeń ): samoczynne unieruchomienie, przypadkowe wyłączenie, zmiana położenia przedmiotu, zły stan techniczny, brak urządzeń zabezpieczających, wadliwość urządzeń zabezpieczających, dostosowanie do wygody obsługi. cechy i właściwości terenu, pomieszczenia, otoczenia: dostępność do transportowanych przedmiotów, stan dróg transportowych, oświetlenie przedmiotu i drogi jego ruchu, tło akustyczne zapewniające odbiór sygnałów, odbłyski światła, mikroklimat umożliwiający wykonanie zadania bez nadmiernego zmęczenia, czystość powietrza, zatrzymanie się spadającego przedmiotu lub zmiana kierunku spadania, przypadkowe usuniecie przedmiotu, stan ochron osobistych, prąd elektryczny, hałas, drgania, przypadkowa niesprawność, awaria. cechy i właściwości narzędzi: konstrukcja, stan techniczny, wygoda obsługi, zabezpieczenie przed urazami. Czynniki organizacyjne: Dobór środków transportu, zastosowanie uchwytów specjalistycznych do zaczepiania przedmiotów lub opakowań i palet, tempo i rytm pracy, nadmierna lub niedostateczna jej intensywność, stan dróg transportowych, warunki środowiskowe, dobór pracownika, brak nadzoru, nieznajomość niebezpieczeństwa, ukształtowanie stanowisk pracy i wadliwość organizacji, metody pracy i ich zmiana lub wadliwość, samowolne opuszczenie stanowiska przez obsługę, nieprawidłowa zmiana pozycji, niewystarczające przeszkolenie zawodowe i bhp, niedostateczna zdolność adaptacji. Uwarunkowanie psychofizyczne Stan zdrowia, łatwe uleganie zmęczeniu, staż pracy, stan emocjonalny, stosunek do pracy, wyszkolenie, przydatność do zawodu, wadliwe właściwości woli i uwagi, wadliwość pracy organów wzroku, niedyspozycje fizyczne i psychiczne, niewłaściwy odruch, brak pamięci, przyspieszony lub opóźniony refleks, zręczność, unik świadomy lub nieświadomy.

Tabela zawierająca fazy produkcyjne i zagrożenia Załącznik 2
Kolejne fazy cyklu produkcyjnego	Zagrożenia wynikające z cech przedmiotu	Zagrożenia wynikające z właściwości urządzenia	Zagrożenia wynikające z cech terenu, pomieszczenia, otoczenia	Zagrożenia wynikające z właściwości narzędzi	Zagrożenia wynikające z właściwości transportu	Zagrożenia wynikające z organizacji pracy	Zagrożenia wynikające z cech psychofizy-cznych człowieka
I. czynności wstępne przed uruchomieniem urządzenia II. czynności podczas uruchomienia urządzenia III. czynności w czasie pracy urządzenia IV. czynności po zatrzymaniu ruchu urządzenia

Opis czynności na stanowisku pracy oraz zagrożeń i wskazówek bezpiecznej pracy Załącznik 3
Stanowisko pracy:
Kolejne fazy produkcyjne	Zagrożenia	Wskazania dotyczące sposobu pracy
czynności wstępne przed uruchomieniem maszyny czynności podczas uruchomienia urządzenia czynności w czasie pracy czynności po zakończeniu pracy

Wydajemy walkę tak jeszcze powszechnej metodzie, którą ilustruje poniższa scenka:

MISTRZ ZWRACA SIĘ DO UCZNIA: - ZNA PAN TO STANOWISKO ? TAK ! TO DOBRZE, TO NIECH PAN PODPISZE KARTĘ SZKOLENIA. I DO ROBOTY !

METODYKA REALIZACJI SZKOLENIA STANOWISKOWEGO BHP

1. Przygotowanie uczącego się do szkolenia

MÓW I POKAZUJ!

MÓW I DAWAJ PRZYKŁADY!

ALE PRZEDE WSZYSTKIM PYTAJ!

• o szkołę, jej profil i ważne dla pracy wiadomości,

• o lekcje bhp w szkole,

• o przebieg praktyk zawodowych i zdobyte doświadczenie ( zawodowe i ,, behapowskie '' ),

• o przebytej dotychczasowej pracy, zdobyte w niej osiągnięcia i porażki,

• zainteresowania, awersje, słabości.

Każdy z ww. pracowników ma inny zasób wiadomości, umiejętności oraz różny stosunek do pracy w ogóle i do wykonywanego zawodu. POWIEDZ O:

najbliższym dla stanowiska środowisku pracy, mikroklimacie, oświetleniu, hałasie,

ogólnych wymogach ,, behapowskich '', drogach transportowych, ubraniu roboczym środkach i urządzeniach zabezpieczających.

Rozmowa wstępna to ważny element instruktażu na stanowisku pracy. Spełnia ona trzy główne cele poznawcze:

1. informuje o zakładzie pracy i najbliższym środowisku związanym bezpośrednio ze stanowiskiem pracy oraz o zagrożeniach i niebezpieczeństwach mających w nim swoje źródło,

2. informuje o zespole pracowniczym oraz jego szefie - mistrzu lub kierowniku ( prowadzącym rozmowę )

3. dostarcza uczącemu danych o przyjmowanym do pracy pracowniku.

Obok celów poznawczych rozmowa wstępna spełnia także ważny cel wychowawczy:

• rozpoczyna proces adaptacji nowo przyjmowanego pracownika,

• oddziaływuje na postawy pracownika.

2. przekazanie sposobu wykonania pracy

prowadzący szkolenie powinien przeprowadzić pokaz zgodnie z następującymi zasadami:

• określić przedmiot i cel obserwacji,

• skoncentrować uwagę uczestników na ważnych częściach przedmiotu lub na kolejnych fazach procesu,

• zapewnić wszystkim biorącym udział dobre warunki spostrzegania przez odpowiedni wybór miejsca pokazu, oświetlenia, dobrej słyszalności, możliwości oglądania przedmiotu lub procesu pod różnym kątem, ale zawsze pod takim jakim będzie oglądał go przyszły wykonawca,

• zastosować odpowiednie tempo pokazu, wyjaśnić zgodnie z kolejnymi fazami pokazu,

• umożliwiać uczestnikom dokładne obejrzenie przedmiotu, pokazu w celu wykorzystania wszystkich zmysłów przy odbiorze informacji,

• zachować odpowiednie proporcje pomiędzy pokazem a omówieniem pamiętając, że najskuteczniejsze jest jednoczesne pokazywanie i objaśnianie. Prawidłowo prowadzony pokaz realizowany jest w pięciu kolejnych stadiach:

I STADIUM - prowadzący pokazuje cały układ czynności, zapewniając dobrą widoczność dla wszystkich uczestników. To pierwsze wykonanie układu czynności odbywa się w normalnym tempie. Czasem je powtarzamy dla ułatwienia odbioru całościowego obrazu czynności

II STADIUM - prowadzący stosuje pokaz częściowy, wynikły z analizy układu czynności. Każdy układ czynności można bowiem rozbić na etapy, w których podkreślamy właśnie ich następstwa. Każdy z tych etapów oddzielamy niewielką przerwą. Ma to na celu utrwalenie kolejności etapów.

III STADIUM - ma na celu uwydatnienie tzw. ,, węzłów ''. Są to ukryte nieraz dla oka obserwatora trudności wykonania, polegające na tym, że w pewnym momencie włącza się grupy mięśniowe lub wykonuje trudno dostrzegalny drobny ruch, mający duże znaczenie dla prawidłowego wykonania czynności. Te węzłowe ogniwa demonstruje prowadzący w tempie zwolnionym, aby umożliwić zaobserwowanie na czym polega trudność. W stadium tym należy wyodrębnić momenty szczególnie niebezpieczne, które mogą być zsynchronizowane w tzw. ,, węzłami '' lub występować poza nimi Zaleca się, aby czynności zawierające elementy trudne lub stanowiące zagrożenie bezpieczeństwa, uczestnicy przećwiczyli oddzielnie. Dla każdej cząstki powinien się odbywać oddzielny pokaz i ewentualnie wykonanie jej przez kilku robotników tytułem próby, aby wszyscy pojęli istotę trudności i niebezpieczeństwa.

IV STADIUM - następuje po analizie układu czynności, która została przeprowadzona w stadium drugim i trzecim. Po dokonanej analizie powracamy w stadium czwartym do syntezy i wykonujemy powtórnie pokaz całego układu czynności. Pierwszy raz w tempie zwolnionym dla umożliwienia zsyntetyzowania przez patrzących ukazanych poprzednio etapów układu czynności i jej części węzłowych oraz elementów decydujących o ich bezpiecznym wykonaniu. Po raz drugi i ewentualnie trzeci wykonujemy cały układ w tempie rzeczywistym.

V STADIUM - polega na sprawdzeniu efektu pokazu, poprzez polecenie kilku uczestnikom powtórzenia demonstrowanych czynności. Prawidłowe wykonanie ich przez uczestników stanowi zakończenie pokazu. Jeśli uczestnicy popełniają błędy, analizujemy ich ruchy uwydatniając na czym polega ich błąd lub pominięcie zasady bezpieczeństwa, a następnie pokazujemy prawidłowe wykonanie danego ogniwa czynności. Powtarzanie czynności trwa dotąd aż uzyska się realizację bezbłędnych i bezpiecznych powtórzeń.

STOSOWANIE METODY POKAZU NAKŁADA NA JEGO REALIZATORÓW OKRESLONE OBOWIAZKI prowadzący pokaz musi mieć bardzo dobrze opracowany poprawny język techniczny, używać właściwych terminów, prowadzący pokaz powinien legitymować się bardzo dobra znajomością problematyki bezpieczeństwa wykonywanej czynności, stosowane w pokazie narzędzia i urządzenia powinny być w dobrym stanie technicznym, zapewniającym pełne bezpieczeństwo pracy, poza pokazem czynności i ruchów na urządzeniach zatrzymanych, pokaz ten należy zrealizować na urządzeniach znajdujących się w ruchu, dla szczególnego wyeksponowania istniejących zagrożeń i wskazania zasad bezpiecznego postępowania w treści pokazu należy uwzględnić zagadnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, a także uzbroić uczestnika pokazu w niezbędne urządzenia zabezpieczające i odzież ochronną, czas i tempo pokazu należy dostosować do możliwości uczestników, konieczne jest również kontrolowanie zmęczenia i organizowanie przerw.

C. próbne wykonywanie zadania przez ucznia pod kontrolą prowadzącego instruktaż.

Najbardziej skuteczną metoda jest metoda pięciofazowa:

• Wstępna, samodzielna próba wykonania pracy,

• Wykonanie w zwolnionym tempie poszczególnych fragmentów pracy z jednoczesnym głośnym objaśnieniem wykonania poszczególnych czynności,

• Wykonanie poszczególnych fragmentów procesu pracy z jednoczesnym objaśnieniem sposobu wykonania tych czynności,

• Ogólny - ponowny pokaz całościowy procesu pracy wraz ze stopniowym przyspieszeniem tempa wykonywanych czynności ( od powolnego do normalnego ).

4. Samodzielna praca

Dyskrecja, ograniczenie interwencji do najbardziej niezbędnych, taktowne i przyjazne odnoszenie się do ucznia - to podstawowe zasady postępowania mistrza w trakcie szkolenia. Sprzyjają one powstawaniu u ucznia poczucia pewności siebie. Trzeba jednak pamiętać, że uczący musi mieć możność zwrócenia się do mistrza z prośbą o wyjaśnienie nasuwających się wątpliwości.

REGUŁY POSTEPOWANIA W TOKU INSTRUKTAŻU Każdego uczestnika szkolenia przyjmować i poznawać indywidualnie. Rozkłada dać pracę na elementy i uczyć w danej chwili tylko nowych rzeczy, przechodząc od prostych do skomplikowanych. Do nowej trudności przechodzić dopiero po zdecydowanym przezwyciężeniu poprzedniej. Z początku nie należy liczyć się z czasem, ponieważ nie wszyscy jednakowo opanowują sposoby pracy, należy na razie zwracać uwagę nie na szybkość, lecz na jakość wykonywania pracy. Dbać o konkretność szkolenia. Unikać długich wyjaśnień. Od początku wyrabiać właściwe nawyki. Stworzyć szkolonemu możliwości poznawania swoich postępów i stałego ich kontrolowania. Poprawiać złe ruchy, prostować błędy. Upewnić się, czy szkolenie jest skuteczne. Pobudzić jak największe zainteresowanie uczniów. Urozmaicać ćwiczenia. Stosować odprężenia miedzy okresami wytężonej uwagi. Nigdy nie wymagać pracy niezgodnej z opanowanymi już wiadomościami i umiejętnościami. Wyrabiać ducha współdziałania. Zwracać uwagę na wychowawcze oddziaływanie w toku kształcenia.

Rady dotyczące komunikowania się w trakcie instruktażu pamiętaj zawsze o celu, który chcesz osiągnąć. bądź konkretny doceniaj metodę, która ułatwi przekazywanie informacji. pamiętaj, że odbiorca informacji to tez człowiek. nie mów o rzeczach, które są odbiorcy nieprzydatne. postaraj się stworzyć odpowiedni klimat. pamiętaj, że wymiana informacji jest też sytuacją, w której obowiązują formy towarzyskie. bądź cierpliwy, pamiętaj, że to co jasne i proste dla ciebie, nie musi być takie dla odbiorcy. uwzględniaj wiedzę na temat komunikowania się w praktyce. przedstaw zespół pracowników obiektywnie, bez uprzedzeń. wiedz, że odbiorca poznaje cię nie tylko przez słowa, ale także przez zachowania. dbaj o formy komunikacji nie werbalnej ( gest, uśmiech, patrzenie w oczy ).

5. Omówienie i ocena przebiegu nauki

instruktaż stanowiskowy kończy się sprawdzianem wiedzy i umiejętności

Sprawdzian taki należy przeprowadzić w obecności przedstawiciela służb bhp, społecznego inspektora pracy lub mistrza z sąsiedniego wydziału. Sprawdzianu umiejętności dokonujemy powierzając pracownikowi zadanie do wykonania. Dodatkowo dla sprawdzenia jego zasobu wiadomości o stanowisku pracy, możemy zadawać pytania:

1. czy na twoim stanowisku pracy występuje nadmiernie uciążliwy hałas?

2. jeśli tak, to skąd uzyskać należy informacje o jego natężeniu?

3. czy pracownicy w twoim zakładzie są narażeni na działanie wibracji?

4. czy występuje zapylenie na twoim stanowisku pracy?

5. czy twoje stanowisko pracy odpowiada wymaganiom bezpieczeństwa i higieny pracy?

6. czy odczuwasz szczególną uciążliwość przy wykonywaniu danych czynności?

7. czy wiesz, jakich należy używać ochron osobistych na twoim stanowisku?

8. czy uważasz, że nie wszystko jest dla ciebie w tej pracy zrozumiałe?

9. jak powinieneś się zachować w razie awarii urządzenia lub wypadku na własnym stanowisku lub sąsiednim?

10. jakie oświetlenie jest najlepsze dla twego stanowiska?

O SŁUCHANIU Na podstawie badań wiadomo, że:

1. szybkość słuchania ze zrozumieniem - do ok. 500 słów / min.

2. przeciętna szybkość mówienia - do ok. 100 słów / min.

WNIOSEK: Słuchający może odbierać znacznie więcej niż jest nadawane. Ten nadmiar możliwości sprzyja rozproszeniu uwagi.

Odbiorca po 10 minutach słuchania: - natychmiast po odbiorze odtwarza sensownie ok. 50 % treści.

- po 48 godzinach - około 25 %.

O MÓWIENIU Każdy myśli znacznie szybciej niż mówi - nadawca posiada wiec nadmiar możliwości,

Odbiorca po 10 minutach słuchania: - natychmiast po odbiorze odtwarza sensownie ok. 50 % treści.

- po 48 godzinach - około 25 %.

Straty te spowodowane są również przez nadawcę na skutek braku umiejętności mówienia.

Skuteczność mówienia ułatwia słuchanie i ulepsza komunikację. Bardzo wiele osób przecenia umiejętności mówienia.

6 Zasady postępowania w razie wypadku w czasie pracy i w sytuacjach zagrożeń (np. pożaru, awarii), w tym zasady udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku

6.1 Podstawowe zasady ochrony przeciwpożarowej oraz postępowania w razie pożaru

Podstawa prawna: Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 121, poz. 1138)

ALARMOWANIE O NIEBEZPIECZEŃSTWIE Każdy, kto zauważy pożar, jest zobowiązany do:

• Powiadomić o pożarze osoby znajdujące się w sąsiedztwie

• Powiadomić telefonicznie lub w inny dostępny sposób Straż Pożarną, podając:

- gdzie się pali - adres, nazwa obiektu, kondygnacja

- co się pali - dach, mieszkanie, piwnica, biuro, sklep

- swoje imię i nazwisko oraz numer telefonu, z którego się dzwoni (po odłożeniu słuchawki chwilę odczekać, na ewentualne sprawdzenie wiarygodności zgłoszenia)

• Powiadomić właściciela, zarządcę lub użytkownika obiektu (lokalu) o zaistniałym zdarzeniu

ZASADY POSTĘPOWANIA W RAZIE POWSTANIA POŻARU

• Równocześnie z alarmowaniem o niebezpieczeństwie należy przystąpić do gaszenia pożaru podręcznym sprzętem gaśniczym, udzielania pomocy osobom poszkodowanym lub zagrożonym

• Przystąpić do ewakuacji osób znajdujących się w obiekcie ze szczególnym uwzględnieniem osób niepełnosprawnych, dzieci oraz osób nie znających obiektu

• W miarę możliwości zabezpieczyć mienie, dokumentację i inne wartościowe przedmioty przed pożarem i osobami postronnymi

• Do czasu przybycia jednostek ratowniczo - gaśniczych, akcją kieruje właściciel, zarządca lub użytkownik obiektu lub osoba najbardziej opanowana, energiczna

• Po przybyciu jednostek ratowniczo - gaśniczych, kierowanie akcją przejmuje kierownik akcji ratowniczej, który ma prawo żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych, jednostek gospodarczych, obywateli

• Osoby postronne, korzystające z obiektu, powinny zachować spokój i podporządkować się osobom kierującym ewakuacją

WYKAZ TELEFONÓW ALARMOWYCH

Państwowa Straż Pożarna 998 Pogotowie energetyczne 991

Policja 997 Pogotowie gazowe 993

Pogotowie Ratunkowe 999 Pogotowie wodno-kanalizacyjne 992

POSTANOWIENIA KOŃCOWE

Osoby nie przestrzegające postanowień niniejszej instrukcji i przepisów przeciwpożarowych podlegają sankcjom przepisów wewnętrznych lub kodeksu karnego.

6.2 Postępowanie w razie wypadku, w tym organizacja i zasady udzielania pierwszej pomocy

Pod pojęciem ,, PIERWSZEJ POMOCY'' rozumiemy szybkie, zorganizowane działanie prowadzone przez osoby ( osobę ) z otoczenia ofiary nieszczęśliwego wypadku. Sprawne i w miarę kompetentne działanie przy udzielaniu pierwszej pomocy ma decydujące znaczenie dla dalszych rezultatów leczenia przez fachowy personel medyczny.

OGÓLNE ZASADY UDZIELANIA PIERWSZEJ POMOCY

• Ocena zdarzenia, jak najszybsze usunięcie czynnika działającego na poszkodowanego

• Ocena zaistniałego zagrożenia dla życia poszkodowanego (sprawdzenie tętna, oddechu oraz drożności dróg oddechowych, ocena stanu przytomności, ustalenie rodzaju urazu (rany, złamania itp. )

• Zabezpieczenie chorego przed możliwością dodatkowego urazu lub innego zagrożenia ( np. wyniesienie poszkodowanego z miejsca działania czynników toksycznych ), wezwanie pomocy fachowej

ZRANIENIA

• Usunąć z rany ciała obce ( tylko widocznych i których usunięcie nie sprawia trudności )

• Zabezpieczenie ran przed zakażeniem - oczyszczenie okolicy rany spirytusem, wodą utlenioną (głębokich ran nie należy przemywać płynami antyseptycznymi ani wycierać, jedynie pokryć jałowym opatrunkiem i zabandażować)

• W przypadku rany zanieczyszczonej spłukać obficie 3% roztworem wody utlenionej

• Miejsce zranione przykryć wyjałowioną gazą, nałożyć na nią ligninę lub watę

• Opatrunek umocować bandażem, przylepcem, chustą trójkątną - w zależności od wielkości zranienia

• Wszystkich z poważniejszymi zranieniami skierować do lekarza, szpitala

KRWOTOKI - Jest to szybki i obfity wylew krwi z uszkodzonego naczynia krwionośnego. W zależności od drogi wypływu dzielimy na:

• Zewnętrzne - gdy krew wypływa na zewnątrz ciała, zarówno z ciała jak i otworów naturalnych( jama ustna, nos, odbytnica, itp. )

• Wewnętrzne - gdy krew dostaje się do jam ciała ( np. jamy otrzewnej, opłucnej, osierdziowej itd. )

• Przyczyną ich powstania może być choroba ( gruźlica, wrzody żołądka, nowotwór płuc, upadek z wysokości, uderzenie, zgniecenie). Należy jak najszybciej chorego przekazać do lekarza

W zależności od rodzajów uszkodzonego naczynia wyróżniamy krwotoki:

Żylne; Tętnicze; Miąższowe ( uszkodzenia wątroby, śledziony ); oraz Mieszane

Upływ krwi z tętnic zatrzymuje się doraźnie poprzez:

• Ucisk palcami krwawiącego naczynia - tętnicę przyciska się do kości powyżej miejsca zranienia, a przy krwotokach z tętnicy szyjnej i skroniowej - poniżej miejsca zranienia

• Założenie opatrunku uciskowego - położyć opatrunek z jałowej gazy i mocno zabandażować

ZŁAMANIA Jest to przerwanie ciągłości kości np. na wskutek urazu mechanicznego. Dzielimy je na:

• Zamknięte - gdzie przy uszkodzeniu kości nie ulega uszkodzeniu skóra

• Otwarte - gdzie oprócz przerwania ciągłości kości, występują uszkodzenia skóry i mięśni

Objawy złamania:

• Znaczna bolesność w miejscu urazu nasilająca się przy dotykaniu i wszelkich próbach ruchu

• Niemożność poruszania złamaną kończyną

• Zmiana zarysu kości, znaczna w złamaniach z przemieszczeniem kości

• Przy złamaniu kręgosłupa - porażenie kończyn górnych i dolnych

• Przy złamaniach żeber - ból przy każdym oddechu, a także kaszel lub ucisk na klatkę piersiową

• Przy złamaniu miednicy - ból przy siadaniu i przy każdej próbie wstania

Pierwsza pomoc polega na:

• Założyć jałowy opatrunek na ranę ( w przypadku złamania otwartego ); unieruchomić złamaną kończynę, stosując zasadę unieruchomienia dwóch sąsiadujących ze złamaniem stawów ( np. przy złamaniu kości przedramienia: staw nadgarstkowy i staw łokciowy )

• Przy złamaniu kończyn górnych, podudzi, żeber, chorego można przenosić w pozycji siedzącej a przy złamaniu uda, miednicy i kręgosłupa tylko w pozycji leżącej

• Przy złamaniu kręgosłupa chory musi być ułożony na twardym podłożu ( deski, drzwi itp. )

• Podać środki przeciwbólowe, zawieźć do lekarza

ZWICHNIECIA - Jest to częściowe lub całkowite przemieszczenie się jednej lub kilku kości w obrębie stawu; uszkodzeniu ulega również torebka stawowa i wiązadła. Objawy zwichnięcia:

• Ostry ból występujący w stawie , zniekształceni stawu oraz ograniczenie ruchu w stawie

Pierwsza pomoc polega na :

• Przyłożyć zimny okład na zwichnięty staw ( np. z altacetu )

• Unieruchomić za pomocą szyny lub opaski, podać środki przeciwbólowe

• Przewieźć chorego do lekarza (przy zwichnięciach stawów kolanowego, biodrowego i skokowego - w pozycji leżącej )

URAZY TERMICZNE - OPARZENIA - Jest to uszkodzenie tkanek miękkich ( skóry, błon śluzowych, a w oparzeniach głębszych także tkanki podskórnej i mięśni ) spowodowane działaniem energii:

• Cieplnej (wysoka temperatura )

• Chemicznej ( żrące, parzące związki chemiczne )

• Elektrycznej ( działanie prądu elektrycznego )

• Promieniowania (promieniowanie podczerwone, elektromagnetyczne wysokiej częstotliwości, laserowe, jonizujące)

Ze względu na głębokość uszkodzenia skóry lub tkanki podskórnej wyróżnia się 4-stopnie oparzeń:

• I stopień - pojawienie się na skórze zaczerwienienia z towarzyszącym piekącym bólem

• II stopień - pojawienie się na podłożu rumieńcowym pęcherzyków wypełnionych płynem surowicznym oraz silnego bólu

• III stopień - oparzenie tkanki podskórnej, skóra przybiera barwę białą, szarą lub ciemnobrązową

• IV stopień - zwęglenie tkanek i daleko posunięta martwica

Pierwsza pomoc polega na:

• Przerwać kontakt z czynnikami parzącymi

• Zmniejszyć występujący ból przez polewanie czystą, zimną wodą oraz podać środki przeciwbólowe

• Zabezpieczyć przed zakażeniem poprzez opatrunki ( jałowa gaza ) oraz zapewnić pomoc lekarską

URAZY TERMICZNE - ODMROŻENIA - Jest to uszkodzenie tkanek miękkich wywołane miejscowym działaniem zimna ( niskiej temperatury ). Ze względu na uszkodzenia skóry rozróżnia się 3-stopnie odmrożeń:

• Podać środki przeciwbólowe, zawieźć do lekarza

• I stopień - zblednięcie i zdrętwienie odmrożonej części ciała, pieczenie skóry

• II stopień - sino czerwone zabarwienie skóry oraz pęcherze wypełnione płynem surowiczym

• III stopień - dochodzi do martwicy tkanek

Pierwsza pomoc polega na podawaniu ciepłych płynów do picia oraz:

• Odmrożone miejsca stopniowo ogrzać ( przy I stopniu )

• Nałożyć jałowy opatrunek ( II, III stopień )

• Podać środki przeciwbólowe ( II, III stopień )

• Przewieźć chorego do szpitala ( II,III stopień )

• Przy wszystkich stopniach odmrożenia podawać ciepłe płyny do picia

ZATRUCIA CHEMICZNE - Jest to wchłonięcie związków chemicznych przez organizm człowieka drogami oddechowymi, przewód pokarmowy lub przez skórę. Należy ustalić rodzaj trucizny. Pierwsza pomoc polega na:

Przy zatruciach drogą oddechową:

• Podać środki przeciwbólowe, zawieźć do lekarza

• Usunąć chorego z miejsca zatrucia, wynieść na świeże powietrze

• Rozluźnić wszystkie uciskające części ubioru, ewentualnie zdjąć w przypadku zanieczyszczenia

• Zapewnić spokój, zabezpieczyć przed utratą ciepła przez okrycie np. kocem

• W przypadku braku akcji serca i oddychania ( po skontrolowaniu drożności dróg oddechowych ) - Rozpocząć sztuczne oddychanie i masaż serca

• W razie wystąpienia drgawek zabezpieczyć chorego przed przegryzieniem języka

Przy zatruciach drogą pokarmową

• Usunąć truciznę z żołądka przez spowodowanie wymiotów ( drażnienie gardła lub podanie do wypicia szklanki bardzo słonej wody )

• Podać odtrutkę ( po ustąpieniu wymiotów) np. zwykłą wodę ( rozcieńcza i zobojętnia truciznę )

Przy zatruciach przez skórę

• Rozebrać zatrutego

• Zmyć skórę strumieniem wody dbając, aby strumień wody ze spłukaną trucizną nie skaził zdrowych części ciała

7 Skutki ekonomiczne niewłaściwych warunków pracy (np. świadczenia z tytułu warunków pracy, składka na ubezpieczenia społeczne pracowników)

USTAWA z 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. (Dz. U. Nr 199, poz. 1673) podaje zasady różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków

Grupy działalności, kategorie ryzyka i stopy procentowe składki na ubezpieczenie wypadkowe dla grup		Kategorie ryzyka	Stopy (%)-owe składki
Lp.	Grupy działalności
1	2	4	5
1	Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo	7	2,00
2	Rybactwo	10	2,80
3	Górnictwo surowców energetycznych	13	3,60
4	Górnictwo surowców innych niż energetyczne	12	3,33
5	Produkcja artykułów spożywczych; napojów i wyrobów tytoniowych	6	1,73
6	Produkcja wyrobów włókienniczych i odzieży	4	1,20
7	Produkcja skór wyprawionych i wyrobów ze skór wyprawionych	4	1,20
8	Produkcja drewna i wyrobów z drewna	11	3,06
9	Produkcja masy włóknistej, papieru oraz wyrobów z papieru; działalność publikacyjna i poligraficzna	4	1,20
10	Wytwarzanie koksu, produktów rafinacji ropy naftowej i paliw jądrowych	6	1,73
11	Produkcja wyrobów chemicznych	8	2,26
12	Produkcja wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych	7	2,00
13	Produkcja wyrobów z pozostałych surowców niemetalicznych	8	2,26
14	Produkcja metali i wyrobów z metali	9	2,53
15	Produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowana	8	2,26
16	Produkcja urządzeń elektrycznych i optycznych	4	1,20
17	Produkcja sprzętu transportowego	8	2,26
18	Produkcja, gdzie indziej niesklasyfikowana	7	2,00
19	Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę	6	1,73
20	Budownictwo	7	2,00
21	Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego	3	0,93
22	Hotele i restauracje	2	0,90
23	Transport, gospodarka magazynowa i łączność	5	1,47
24	Pośrednictwo finansowe	2	0,90
25	Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej	4	1,20
26	Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne, organizacje i zespoły eksterytorialne	3	0,93
27	Edukacja	4	1,20
28	Ochrona zdrowia i pomoc społeczna	5	1,47
29	Działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała	5	1,47

Art. 27. Stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe ustala się na rok składkowy.

Art. 28. 2. Stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe dla płatnika składek zgłaszającego do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 ubezpieczonych ustala Zakład jako iloczyn stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe określonej dla grupy działalności, do której należy płatnik składek, i wskaźnika korygującego ustalonego dla płatnika składek, z zastrzeżeniem art. 33.

Art. 31. 1. Wysokość wskaźnika korygującego, o którym mowa w art. 28 ust. 2, wynosi:

1) w okresie od dnia 1 kwietnia 2006 r. do dnia 31 marca 2009 r. - od 0,8 do 1,2;

2) od dnia 1 kwietnia 2009 r. - od 0,5 do 1,5.

2. Wskaźnik korygujący ustala się na rok składkowy w zależności od kategorii ryzyka ustalonej dla płatnika składek.

3. Kategorię ryzyka dla płatnika składek ustala się w zależności od ryzyka określonego wskaźnikami częstości:

1) poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem;

2) poszkodowanych w wypadkach przy pracy śmiertelnych i ciężkich;

3) zatrudnionych w warunkach zagrożenia.

4. Wpływ wskaźników częstości określonych w ust. 3 pkt 1 i 2 na ustalenie kategorii ryzyka dla płatników składek jest równy, a wskaźnika częstości określonego w ust. 3 pkt 3 - dwukrotnie większy niż każdego z tych dwóch wskaźników.

Art. 34. 1. Jeżeli płatnik składek nie przekaże danych lub przekaże nieprawdziwe dane, o których mowa w art. 31, co spowoduje zaniżenie stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, Zakład ustala, w drodze decyzji, stopę procentową składki na cały rok składkowy w wysokości 150% stopy procentowej ustalonej na podstawie prawidłowych danych. Płatnik składek zobowiązany jest opłacić zaległe składki wraz z odsetkami za zwłokę.

Art. 35. Jeżeli w czasie kontroli przeprowadzanych u płatników składek inspektorzy pracy stwierdzą podanie nieprawidłowych danych, o których mowa w art. 31 ust. 6, informują o tym Zakład podając równocześnie prawidłowe dane.

Art. 36. 1. Inspektor pracy może wystąpić do jednostki organizacyjnej Zakładu właściwej ze względu na siedzibę płatnika składek z wnioskiem o podwyższenie płatnikowi składek, u którego w czasie dwóch kolejnych kontroli stwierdzono rażące naruszenie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, o 100% stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe ustalanej na najbliższy rok składkowy.

2. Decyzję w sprawie podwyższenia stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, o której mowa w ust. 1, wydaje Zakład.8 Problemy ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska naturalnego

8.1 Problemy ochrona przeciwpożarowa

1. Właściciel lub użytkownik obiektu lub terenu, a także osoby fizyczne, prawne, instytucje i organizacje, obowiązane są zabezpieczyć użytkowane środowisko, budynek, obiekt lub teren przed zagrożeniem pożarowym i ponoszą odpowiedzialność za naruszenie przepisów przeciwpożarowych.

2. Osoby i podmioty wymienione w pkt.1 obowiązane są zaznajomić pracowników z przepisami przeciwpożarowymi a w szczególności z :

1. instrukcją bezpieczeństwa pożarowego,

2. instrukcją technologiczno-ruchową ,

3. sposobami alarmowania na wypadek pożaru,

4. rozmieszczeniem i obsługą podręcznego sprzętu gaśniczego,

5. przewidzianymi sposobami ewakuacji ludzi i mienia na wypadek powstania pożaru oraz postępowania do czasu przybycia jednostek ratowniczo - gaśniczych.

3. Każda osoba - pracownik, obowiązany jest zwracać baczną uwagę na przestrzeganie przepisów przeciwpożarowych, co w szczególności wiąże się z zakazem :

1. używania otwartego ognia i palenia tytoniu w strefach zagrożonych pożarem,

2. spalania odpadków i śmieci w miejscach umożliwiających zapalenie się materiałów palnych,

3. przechowywania materiałów palnych w odległości mniejszej niż 0,5 m od :

• urządzeń i instalacji, których powierzchnie mogą się nagrzać do temp. powyżej 100⁰ C.

• Linii kablowych o napięciu powyżej 1 kV, przewodów uziemiających lub odgromowych ,

4. użytkowania elektrycznych urządzeń grzewczych ustawionych bezpośrednio na podłożu palnym /z wyjątkiem urządzeń eksploatowanych zgodnie z zasadami określonymi przez producenta/.

5. stosowania na osłony żarówek , punktów świetlnych - materiałów łatwopalnych,

6. instalowania osprzętu instalacji elektrycznej na podłożu palnym leżeli ich konstrukcja nie jest zabezpieczona przed zapaleniem,

7. naprawiania bezpieczników energii elektrycznej,

8. eksploatowania prowizorycznych oraz uszkodzonych instalacji elektrycznych i gazowych,

9. składowania jakichkolwiek materiałów na drogach ewakuacyjnych oraz na klatkach schodowych,

10. zamykania drzwi ewakuacyjnych w sposób utrudniający ich natychmiastowe użycie,

11. ograniczenia dostępu do :

• urządzeń przeciwpożarowych, sprzętu gaśniczego i urządzeń alarmowych,

• wyjść ewakuacyjnych,

• wyłączników, tablic rozdzielczych prądu elektrycznego oraz głównych zaworów gazu.

12. przechowywania w obiektach zaliczonych do kategorii zagrożenia ludzi w pomieszczeniach piwnicznych, strychach , poddaszach, tarasach, materiałów niebezpiecznych pożarowo takich jak gazy palne, ciecze palne o temperaturze zapłonu poniżej 55⁰ C , ciała stałe wytwarzające w połączeniu z wodą lub parą wodną, gazy palne, materiały wybuchowe i pirotechniczne, ciała stałe jednorodne o temp. samozapalenia poniżej 200⁰ C oraz materiały mające skłonność do samozapalenia,

13. używania podręcznego sprzętu gaśniczego i urządzeń przeciwpożarowych niezgodnie z ich przeznaczeniem.

4. W przypadku stwierdzenia jakichkolwiek nieprawidłowości bądź zagrożenia pożarem powiadomić przełożonego i służby interwencyjne. Telefon Państwowej Straży Pożarnej: 998

Sankcje karne: Osoby i pracownicy nie przestrzegający przepisów przeciwpożarowych podlegają sankcją kodeksu karnego i kodeksu wykroczeń.

8.2 Ochrona środowiska naturalnego - gospodarka odpadami

Odpady oznaczają każdą substancję lub przedmiot należący do jednej z kategorii:

1. Pozostałości z produkcji lub konsumpcji, niewymienione w pozostałych kategoriach

2. Produkty nieodpowiadające wymaganiom jakościowym

3. Produkty, których termin przydatności do właściwego użycia upłynął

4. Substancje lub przedmioty, które zostały rozlane, rozsypane, zgubione lub uległy zdarzeniu losowemu (np. zanieczyszczone wskutek wypadku lub prowadzenia akcji ratowniczej)

5. Substancje lub przedmioty zanieczyszczone lub zabrudzone w wyniku planowych działań (np. pozostałości z czyszczenia, materiały z opakowań - odpady opakowaniowe, pojemniki, itp.)

6. Przedmioty lub ich części nienadające się do użytku (np. usunięte baterie, zużyte katalizatory itp.)

7. Substancje, które nie spełniają już należycie swojej funkcji (np. zanieczyszczone kwasy, zanieczyszczone rozpuszczalniki, zużyte sole hartownicze itp.)

8. Pozostałości z procesów przemysłowych (np. żużle, pozostałości podestylacyjne itp.)

9. Pozostałości z procesów usuwania zanieczyszczeń (np. osady ściekowe, szlamy z płuczek, pyły z filtrów, zużyte filtry itp.)

10. Pozostałości z obróbki skrawaniem lub wykańczania (np. wióry, zgary itp.)

11. Pozostałości z wydobywania lub przetwarzania surowców (np. pozostałości górnicze itp.)

12. Podrobione lub zafałszowane substancje lub przedmioty (np. oleje zanieczyszczone przez polichlorowane difenyle itp.)

13. Wszelkie substancje lub przedmioty, których użycie zostało prawnie zakazane (np. polichlorowane difenyle itp.)

14. Substancje lub przedmioty, dla których posiadacz nie znajduje już dalszego zastosowania (np. odpady z rolnictwa, gospodarstw domowych, odpady biurowe, z placówek handlowych itp.)

15. Zanieczyszczone substancje powstające podczas rekultywacji gleby i ziemi

16. Wszelkie substancje lub przedmioty, które nie zostały uwzględnione w powyższych kategoriach (np. z działalności usługowej, remontowej)

Odpady niebezpieczne są to odpady:

wybuchowe, utleniające, łatwopalne, drażniące, szkodliwe, toksyczne, rakotwórcze, żrące, zakaźne, mutagenne, ekotoksyczne, nawet jeżeli takie składniki zawierają w niewielkich ilościach.

Klasyfikacji odpadów dokonuje się poprzez przypisanie do odpowiedniego sześciocyfrowego kodu, zgodnego z Katalogiem odpadów. Odpady niebezpieczne są dodatkowo oznaczone gwiazdką u góry na końcu liczb, np.:
odpad niebezpieczny: 13 02 06* Syntetyczne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe

odpad inny niż niebezpieczne: 15 01 02 Opakowania z tworzyw sztucznych

Posiadacz odpadów - rozumie się przez to każdego, kto faktycznie włada odpadami (wytwórcę odpadów, inną osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną), domniemywa się, że władający powierzchnią ziemi jest posiadaczem odpadów znajdujących się na nieruchomości. Posiadacz odpadów jest obowiązany do postępowania z odpadami w sposób zgodny z zasadami gospodarowania odpadami, wymaganiami ochrony środowiska oraz planami gospodarki odpadami.
W pewnym uproszczeniu: Odpady możemy podzielić na:

• odpady komunalne

• odpady inne niż komunalne

Odpady komunalne (również ścieki określone jako komunalne) - musimy mieć jedynie udokumentowany odbiór przez firmę posiadającą stosowne zezwolenia.

Wszystkie pozostałe odpady powinny być ujęte jakościowo i ilościowo w programie lub zgłoszeniu albo w zezwoleniu na wytwarzanie odpadów. Ich wytwarzanie powinno być ewidencjonowane. Przekazywać wolno odpady jedynie firmie posiadającej stosowne zezwolenia na odbiór, na podstawie specjalnej Karty przekazania odpadów (Zał. nr 2).

Zakazuje się mieszania odpadów niebezpiecznych różnych rodzajów oraz mieszania odpadów niebezpiecznych z odpadami innymi niż niebezpieczne.

Każda firma powinna mieć zatwierdzony we właściwym Urzędzie Powiatowym zgłoszenie o wytwarzanych odpadach niebezpiecznych i innych niż niebezpieczne lub program gospodarki odpadami niebezpiecznymi lub zgodę na wytwarzanie odpadów.

Odpady powinny być przechowywane w pomieszczeniu lub na terenie zamkniętym, odpady, które mogą ulec zmianie pod wpływem warunków atmosferycznych lub przedostać się do środowiska powinny być przechowywane pod zadaszeniem. Odpady niebezpieczne powinny być przechowywane w pomieszczeniach zamkniętych w zamykanych opakowaniach.

Na koniec roku kalendarzowego karta dla każdego kodu odpadu, który był wytwarzany w ciągu roku lub pozostał z roku ubiegłego powinna być zakończona i podsumowywana. Do 31 marca do Urzędu marszałkowskiego musi być złożone stosowne sprawozdanie zawierające m.in.. informacje:

• łączna ilość wytworzonych odpadów wg kodu z uwzględnieniem pozostałości z roku ubiegłego

• komu (firma, adres, NIP, REGON) i w jakiej ilości przekazano odpad

25

---