SEMIOTYKA I DERMATOLOGICZNE BADANIE CHOREGO

Funkcje skóry

• Ochronna przed czynnikami:

• fizycznymi

• chemicznymi

• bakteryjnymi

• Regulacja ciepła:

• pocenie

• naczynia krwionośne

• Czynność wydzielnicza:

• łój

• pot

• Regulacja wodno - elektrolitowa

• Narząd zmysłu:

• receptory

• Metabolizm:

• białek

• lipidów

• węglowodanów

• witamin

• Odporność ustroju:

• szczepienia

• prezentacja antygenu
  

Budowa skóry

- naskórek warstwy - rogowa,

ziarnista,

kolczysta,

podstawna

- skóra właściwa podział histopatologiczny -

warstwa brodawkowata,

warstwa siateczkowata

(skład - włókna tkanki łącznej, komórki łącznotkankowe, naczynia krwionośne, zakończenia nerwowe, przydatki skóry)

Podścielisko łącznotkankowe (włókna: kolagenowe, sprężyste, retikulonowe)

Bezpostaciowa masa z mukopolisacharydów

Komórki tk. łącznej ( fibrocyty i fibroblasty; histocyty; kom. tuczne; pojedyncze kom. krwi)

- tkanka podskórna (zraziki tłuszczowe; tkanka łączna między nimi, różna grubość)

Unaczynienie

• naczynia krwionośne

• splot naczyń głębokich

• splot powierzchowny podbrodawkowy

• splot wokół przydatków

• naczynia limfatyczne

• sieć głęboka (ok. przydatków)

• sieć powierzchowna (powyżej brodawek skóry)

• naczynia włosowate limfatyczne

Unerwienia

• włókna z układu mózgowo - rdzeniowego

• włókna z układu autonomicznego

• odbieranie czucia skórnego (cała sieć nerwowa)

• ucisk, dotyk

• ciepło, zimno

• ból, świąd

Unerwienie

• wolne zakończenia nerwowe

• naskórek, szeregowe liczne zakończenia na granicy skórno naskórkowej

• przydatki

• zakończenia upostaciowane

• Vatera Paciniego

• Meissnera

• Krausego

• Ruffinieg

Przydatki

• gruczoły łojowe

• związek z mieszkami włosowymi

• uchodzą poniżej lejka

• niekiedy bezpośrednio na powierzchnię skóry np.: wargi

• umiejscowienie

• twarz - strefa T

• głowa

• okolica mostka

• okolica międzłopatkowa

• wydzielenie łoju skurcz mięśni przywłosowych - gr. holoksynowe

• rola łoju

• ochrona przed czynnikami - fizycznymi, chemicznymi, bakteryjnymi

• skład łoju

• trójglicerydy wolne kwasy tłuszczowe, woski, skwalen, cholesterol, estry

• rola hormonów

• testosteron, progesteron - przerost gruczołów łojowych

• estrogen - obniża wydzielanie łoju

• wahania wydzielania łoju w czasie życia

• największe u dzieci, noworodków

• spadek po 40 roku życia

• gruczoły potowe

• gruczoły ekrynowe (cała skóra; regulacja cieplna; pocenie emocjonalne - włókna cholinergiczne)

• gruczoły apokrynowe (związane z mieszkami; okolice pach, narządów płciowych i odbytu, okolice brodawek sutkowych, powieki

• Zaczynają funkcjonowanie po okresie dojrzewania

• Wrażliwe na bodźce hormonalne i emocjonalne (włókna adrenergiczne)

• włosy

• cykl

• anagen 80-85% ; 3-6 lat

• katagen (inwolucja, okres przejściowy) 0,5-1% ; kilka dni

• telogen (spoczynek) 10-20% ; 2-4 miesiące

• paznokcie

• macierz

• płytka

• obrębek naskórkowy

Badanie dermatologiczne

• oglądanie

• całe ciało

• dobre oświetlenie (najlepiej dzienne)

• przydatne oświetlenie boczne

• lupa dermatoskop

• wywiad

• objawy towarzyszące- świąd, pieczenie, bolesność,

• przeczulica lub brak objawów przy dużych zmianach

• schorzenia w rodzinie

Skóra

• zabarwienie (uogólnione- żółtaczka, mocznica, nowotwory)

• wykwit pierwotny, ewolucja, polimorfizm

• topografia zmian

• przydatki

• węzły chłonne

Wykwity podstawowe (na skórze w początkowym okresie ujawnienia się zmian chorobowych na skórze)

• Plama (macula) to wykwit leżący w poziomie skóry, niewyczuwalny przy dotyku i różniący się od otaczającej skóry zabarwieniem.

• barwnikowa (melanina) - piegi, płaskie zmiany barwnikowe, bielactwo - odbarwienia

• zapalna - rumień - przekrwienie

• naczyniowce - naczyniaki, teleangiektazje

• złogowa (odkładanie się subst.: zewnątrzpochodnych - barwniki do tatuażu, srebrzyca, zatrucie rtęcią; wewnątrzpochodnych - hemosyderyna)

• Bąbel pokrzywkowy (urtica) (obrzęk skóry właściwej; nad powierzchnią skóry; kolor- porcelanowo - biały; szybko powstaje i znika, pokrzywka). To wykwit wyniosły ponad powierzchnię skóry, który szybko powstaje i ustępuje bez pozostawiania śladów.

• Grudka (papula) (nad pow. skóry; odgraniczona; spoista; ustępuje bez śladu; rodzaje: naskórkowe (przerost naskórka) - brodawki zwykłe i płaskie; skórno- naskórkowe - liszajec, łuszczyca. To wykwit wyniosły ponad poziom skóry, różniący się od otaczającej skóry spoistością i ustępujący bez pozostawiania śladów.

• Guzek (nodulus) (nad powierzchnią; zajmują skórę właściwą, może być rozpadem, blizna, np.: gruźlica toczniowa). Jest wykwitem wyniosłym ponad powierzchnię skóry, który związany jest ze zmianami w skórze właściwej, i który ustępuje pozostawiając blizny. Większe wykwity guzkowe noszą nazwę guzów.

• Guz (nodus, tumor) (skóra i tk. podskórna; rodzaje - zapalny (rumień guzowaty, czyrak), nowotwory (raki)

• Pęcherzyk (vesicula)(nad powierzchnią, zawiera płyn, ustępuje bez blizny, wynik gromadzenia się płynów:

• w przestrzeniach międzykomórkowych (strup gąbczasty)-wyprysk

• śródnaskórkowo w kom, co prowadzi do zwyrodnienia wodniczkowego (opryszczki, półpasiec)

• Pęcherz (bulla)(Ø powyżej 0,5 cm; gromadzenie się płynu, rodzaje - podrogowe (łatwo pękają: liszajec, pęcherzyca liściasta), - śródnaskórkowe (antolityczne - utrata łączności między kom warstwy kolczystej), - podnaskórkowe ( pokrywę stanowi naskórek - pemfigoid)

Pęcherzyk i pęcherz to wykwity wyniosłe ponad powierzchnię skóry, wypełnione płynem i ustępujące bez pozostawiania blizny.

• Krosta (pustula)(typ pęcherzyka lub pęcherza; zawiera od początku treść ropną - łuszczyca krostkowa, lub przy wtórnej infekcji pęcherzyków). Jest wykwitem wyniosłym ponad powierzchnię skóry, od początku wypełnionym treścią ropną.

Wykwity wtórne (zejście wykwitów pierwotnych i występują w okresie dalszego rozwoju lub ustępowania choroby)

• Łuska (squama) (złuszczająca się warstwa rogowa skóry; zejście stanu zapalnego, nadmierne rogowacenie, hyperkeratosis np.: rybia łuska, parakeratosis np.: łuszczyca; niepełne, przyspieszonego rogowacenia, nieprawidłowe)

• Strup (crusta)(powstaje w cyklu zsychania na powierzchni skóry płynu wysiękowego, ropnej treści pęcherzowej, w nadżerce, po owrzodzeniu)

• Nadżerka (erosio)(ubytek naskórka powstały w wyniku jego zniszczenia; maceracja w fałdach, po przerwaniu pokrywy pęcherzyka lub pęcherzy; bez blizn).

• Przeczos (excoriatio)(jakby nadżerka, powstająca w skórze niezmienionej w wyniku drapania - świerzb, wszawica, świerzbiączka). To linijny ubytek w skórze uprzednio niezmienionej powstający najczęściej pod wpływem drapania.

• Pęknięcia-rozpadlina (fissura et rhagas) (ubytek dotyczący głębszych warstw skóry właściwej - mogą pozostawiać blizny; wyprysk modzelowaty).

• Owrzodzenie (ulcus)(ubytek skóry właściwej; głębszy od nadżerki - pozostawia blizny; powstaje z guzów, guzków i krost. W wyniku działania czynników chemicznych (kwasy), fizycznych (oparzenia, odmrożenia), mechanicznych (odleżyny), zmian tętniczych i żylnych)

• Blizna (cicatrix)( uszkodzenie skóry właściwej i zastąpienie jej tkanką łączną włóknistą; Najczęściej po ustąpieniu owrzodzeń, ustąpieniu guzów [gruźlica, sarkoidoza]. Rodzaje - przerostowe- po oparzeniach; zanikowe - liszajec płaski.)

• Rana (ubytek pod wpływem uszkodzeń mechanicznych w tkance dotychczas zdrowej; ścieńczenie (papierowa skóra), przerost (zgrubienie)).

• Ewolucja wykwitów

• przekształcają się

• dynamika ( w opryszczce zwykłej)

• Polimorfizm

• różne wykwity

• w chorobie Duhringa (pęcherzyk, grudki, bąble pokrzywkowe)

• trądzik (grudki, krostki, zaskórniaki)

• Lichenizacja (zliszajowacenie)

• przerost naskórka ze wzmożonym poletkowaniem

• atopowe zapalenie skóry

• Zliszajowacenie (impetignisatio)

• powikłanie schorzeń wysiękowych, swędzących (AZS, wyprysk, świerzb); wtórne infekcje

• Diagnostyka

• mykologiczne

• bakteriologiczne (z antybiogramem=> na co wrażliwe bakterie)

• histopatologiczne (wycinek skóry do badania 3-4 mm)dodatkowe barwienia

• testy naskórkowe

• z krwi- przeciwciała, immunologlobuiny

• kapilaroskopia (oglądanie naczyń kapilarnych w okolicach wałów paznokciowych rąk)

ZAKAŻENIA BAKTERYJNE SKÓRY

Flora bakteryjna skóry

• przejściowa

• stała (określona okolica)

• pałeczki tlenowe i beztlenowe

• gronkowce niehemolizujące

• gram (+) tlenowe pałeczki paciorkowcowe, paciorkowce alfa - hemolizujące, paciorkowce kałowe

• gram (-) pałeczki jelitowe

• drożdżaki

Czynniki sprzyjające zakażeniom bakteryjnym

• kontakt z czynnikami etiologicznymi

• choroby skóry

• uszkodzenia naskórka i skóry

• zaburzenia odpornościowe

• choroby ogólnoustrojowe

Podział schorzeń bakteryjnych

• ropne

• zakażenie gronkowcowe

• Zapalenie mieszka włosowego

• stan zapalny ujścia mieszka

• może zajmować cały mieszek i otoczenie

• wykwit pierwotny żółty pęcherzyk przebity włosem

• umiejscowienie - twarz, tułów, kończyny

• szybka ewolucja zmian, niekiedy powiększenie węzłów chłonnych

• leczenie miejscowe aerozolami zawierającymi antybiotyki (neomycyna, tetracyklina, natamycyna)

• Figówka

• przewlekła odmiana ropnego zapalenia mieszka włosowego w obrębie owłosionej skóry twarzy

• wykwity - krostki, grudki, grudki ropne

• umiejscowienie - owłosiona skóra twarzy

• czas trwania - kilka miesięcy, lat

• może pozostawiać blizny (figówka bliznowaciejąca)

• włosy odrastają

• leczenie - antybiotykami ogólnymi i miejscowymi. Wskazane jest długotrwałe stosowanie Biseptolu, ze względu na częstą oporność bakterii.

• Ropnie mnogie pach

• obraz kliniczny- zapalne głębokie guzy - gruczoły apokrynowe

• czynniki sprzyjające (zaburzenia hormonalne, nadmierne pocenie)

• umiejscowienie - pachy, rzadko okolice narządów płciowych, brodawki sutkowe

• skłonności do: rozmiękczania, tworzenia przetok, bliznowacenia, zmiany niekiedy określamy jako trądzik odwrócony, trądzik skupiony

• czas trwania - kilkanaście miesięcy

• leczenie - miejscowo nacinanie i preparaty odkażające w okresie rozmiękania (chełbotania), antybiotyki, antyandrogen.

• Czyrak

• ropne zapalenie mieszka i otoczenia czop martwiczy

• wykwit - naciek zapalny w otoczeniu mieszka

• na całym ciele- czyraki na twarzy (warga górna, oczodoły, skroń, nos); niebezpieczeństwo zakażenia opon mózgowo - rdzeniowych

• przebieg - do ok. 14 dni wyleczenie

• leczenie - zastosowanie kompresu ichtiolowego, nacięcie czopa martwiczego

• Czyraczność

• liczne czyraki w różnym okresie rozwoju

• leczenie - miejscowe: okłady przeciwzapalne, np. ichtiol; - ogólne: antybiotyki w zależności, antybiogram

• Czyrak mnogi

• karbunkuł,

• rozprzestrzenia się w procesie ropnym na kilka lub kilkadziesiąt sąsiadujących ze sobą woreczków włosowych,

• umiejscowienie - najczęściej na karku, rzadziej na innych owłosionych częściach ciała, narażonych na drażnienie odzieżą (uda, krocze, pośladki);

• w warunkach obniżonej odporności, np. w cukrzycy przebieg czyraczności może być ciężki;

• leczenie środkami przeciwzapalnymi, antybiotykami, niekiedy chirurgiczne.

• zakażenie paciorkowe

• Róża

• czynnik etiologiczny (paciorkowce grupy A, rzadziej G, czasami gronkowca)

• czynniki usposabiające:

• urazy - mikrourazy,

• owrzodzenia podudzi,

• wyprzenia skóry

• niewydolność żylna i układu chłonnego

• cukrzyca

• otyłość

• alkoholizm

• zmiany skórne:

• obrzęk i ostry stan zapalny skóry i tkanki podskórnej

• bardzo wyraźne odgraniczenie od otoczki

• kształt ogniska nieregularny

• skóra napięta, wygładzona i lśniąca

• mogą powstawać pęcherze

• odmiany róży:

• Pęcherzowa - pęcherze

• Krwotoczna - zmiany krwotoczne

• Zgorzelinowa - martwica i zgorzel

• Widniejąca

• umiejscowienie - twarz, błony śluzowe nosa i jamy ustnej, kończyny, zwłaszcza dolne.

• przebieg - szybki; nagły początek choroby; wysoka temp. 40 - 41⁰C; dreszcze; objawy ogólnego rozbicia

• leczenie - ogólne - antybiotyki z grupy penicylin lub cefalosporyn; miejscowo - najczęściej zaleca się okłady z roztworu ichtiolu.

• powikłania róży:

• nierzadko zapalenie naczyń limfatycznych i żylnych

• zakrzepowe zapalenie żył

• zapalenie naczyń chłonnych

• ropowica

• zapalenie osierdzia

• kłębuszkowe zapalenie nerek

• w przypadku powtarzających się zachorowań dotyczących tej samej okolicy mówimy o róży nawrotowej. Jej powikłaniem może być z kolei utrzymujący się stale obrzęk - słoniowacizna.

• zakażenie mieszane (paciorkowcowo - gronkowcowe)

• czynniki etiologiczne (paciorkowce hemolizujące lub/i gronkowce)

• zakażenie - bezpośredni kontakt, przedmioty zakażone dzieci)

• Liszajec zakaźny

• wykwit pierwotny - pęcherz o wiotkiej pokrywie, szybko powstają miodowo-żółtawe strupy; cechą charakterystyczną jest bardzo duża zakaźność,i skłonność do samo wszczepiania się w różnych okolicach skóry u jednego chorego.

• umiejscowienie - twarz (najczęściej okolice ust), całe ciało

• czas trwania - kilka, kilkanaście dni

• leczenie - miejscowe - odkażające, antybiotyki; czasami ogólne antybiotykami.

• Niesztowica

• czynniki etiologiczne (gronkowce i paciorkowce)

• czynniki usposabiające

• zaniedbania higieniczne

• choroby skóry przebiegające ze świądem

• niedożywianie

• pęcherzowe wykwity, wypełnione treścią surowiczo-ropną. Następnie pęcherze przekształcają się w nawarstwione strupy pokrywające nieregularne owrzodzenia.

• umiejscowienie - kończyny dolne, podudzia; tułów, pośladki

• czas trwania - kilka tygodni ( wykwity - pęcherze, strupy, owrzodzenia, blizny)

• zmiany ustępują z pozostawieniem przebarwień

• leczenie miejscowe i ogólne antybiotykami, preparaty wzmacniające.

• Piodermia przewlekła

• przewlekłe ropne zakażenia skóry o różnorodnym obrazie klinicznym

• dwie odmiany: wrzodziejąca i przerosła

• w odmianie wrzodziejącej powstają albo rozległe, pełzakowate owrzodzenia, albo liczne łączące się przetoki ropne.

• w odmianie przerosłej zmiany mają charakter brodawkujących, niekiedy bardzo twardych ognisk, w których szczelinach zalega wydzielina ropna.

• umiejscowienie - na pośladkach, pachwinach i podudziach

• leczenie - często doustna antybiotykoterapia jest mało skuteczna i lepsze efekty uzyskuje się stosując jedynie zewnętrznie antybiotyki i inne preparaty odkażające.

• Wyprzenia bakteryjne

• zmiany zapalne i wysiękowe w fałdach skórnych, wyraźnie odgraniczone od otoczenia

• zakażenie jest mieszane (paciorkowcowo - gronkowcowe), z domieszką innych drobnoustrojów saprofitujących skórę

• u osób starszych usposabia- nadmierne pocenie, otyłość, cukrzyca

• u niemowląt - przegrzewanie i zaniedbania higieniczne

• nasilenie objawów wysiękowych, popękań, ubytków naskórka w głębi fałdu

• umiejscowienie - okolice pachwinowe, pachowe, zauszne, fałdy międzypośladkowe, u kobiet - fałdy podsutkowe

• inne schorzenia bakteryjne

• Różyca

• czynnik etiologiczny włosowiec różycy

• drogi zakażenia - skaleczenie i kontakt z zakażonym mięsem, drobiem i rybami.

• okres wylęgania 2 - 7 dni

• zachorowanie nie pozostawia odporności

• obraz kliniczny:

• rumień, obrzęk

• zmiany zapalno - obrzękowe, szerzą się obwodowo z zanikiem w części centralnej

• objawy towarzyszące - pieczenie, ból

• umiejscowienie - grzbietowa powierzchnia jednego lub kilku palców

• czas trwania - kilka tygodni

• leczenie erytromycyna ogólnie

• Łupież rumieniowy

• czynniki etiologiczne - maczugowiec

• wywołany przez Propionibacterium (Corynebacterium) minutissimum

• obraz kliniczny:

• plamy barwy różowej, później żółtej i ciemnobrunatnej, z otrębiastym łuszczeniem powierzchni, dobrze odgraniczone

• umiejscowienie - głównie uda i okolice pachwin, w miejscu przylegania worka mosznowego, rzadziej doły pachowe, przestrzenie międzypalcowe stóp

• przebieg wieloletni, bez świądu

• leczenie miejscowe 5% maść erytromycyna, klindamycyna.

• Tak zwana grzybica włosów pach

• czynniki etiologiczne - maczugowiec

• kolonie bakterii o żółtobrązowym zabarwieniu zlokalizowanym na włosach najczęściej pach; pogrubienie włosów tzw. oszronienie gałązki

• leczenie - miejscowe odkażające, antybiotyki; zgolenie włosów; higiena.

• Borelioza (staphylodermiae); kleszcz, który ma bakterie

• ukłucie przez zakażonego kleszcza

• bakteria należąca do krętków z rodziny Spirochetaceae

• w PL rejony północno - wschodnie

• wywiad (obecność w lesie, parku; czy było ukłucie przez kleszcza lub jego usunięcie)

• obraz kliniczny:

• zmiany skórne:

• rumień przewlekły pełzający

• od miejsca ukłucia obwodowo szerzący się rumień, bez objawów podmiotowych.

• Lymphocytame - sinoczerwony guzek

• zajęcie układu kostno - mięśniowego; serca; układu nerwowego (porażenia)

• zanikowe zapalenie skóry kończyn

• badanie serologiczne

• pośredni, a metoda immunoflorescencyjna

• przeciwciała IqM i IqG pojawiają się około 306 tygodni od zakażenia

• antybiotyki ogólnie około 2 tygodni lub dłużej

• zapobiegliwość - odpowiednia odzież

CHOROBY WIRUSOWE SKÓRY

• grupa opryszczek

• opryszczka zwykła

• lub opryszczka pospolita (łac. Herpes simplex) - to choroba zakaźna wywołana przez wirusy HSV1 i HSV2 (czynnik etiologiczny - Herpes simplex virus). Opryszczka pospolita znika zwykle samoistnie po 10-12 dniach bez pozostawiania śladów.

• typ I (choroby wywołane przez HSV 1):

• opryszczka wargowa - w postaci powierzchownych zapalnych pęcherzyków uformowanych w skupiska, na granicy błony śluzowej jamy ustnej i warg (herpes labialis), niekiedy wychodząc poza granicę rąbka czerwieni wargowej. Początkowo pęcherzyki są wypełnione treścią surowiczą, następnie ropną i w ciągu kilku dni pokrywają się strupami. lekkie pieczenie lub niewielka bolesność; Wykwity opryszczkowe pojawiają się zwykle w momencie osłabienia odporności komórkowej organizmu. Często występują przed ujawnieniem się objawów innej choroby lub w trakcie powrotu do zdrowia.

• opryszczkowe zapalenia jamy ustnej - w obrębie jamy ustnej (stomatitis herpetica) tworzą się pęcherzyki, które dość łatwo ulegają pęknięciu, pozostawiając bolesne nadżerki .

• opryszczkowe zapalenie opon mózgowych i mózgu - jest chorobą niezwykle groźną, która gdy nie jest leczona w 70% kończy się śmiercią, a u ozdrowieńców często występują trwałe schorzenia neurologiczne oraz zaburzenia psychiczne. Może czasami towarzyszyć opryszczkowemu zakażeniu narządów płciowych. Większość przypadków tej najcięższej postaci choroby jest wywoływane przez wirusa HSV-1 czyli tego odpowiedzialnego za wywoływanie zmian w górnej części ciała. Gorączka i bóle głowy. W miarę rozwoju choroby pojawiają się zmiany w zachowaniu chorego. W schyłkowej fazie dochodzi do zaburzeń przytomności i może rozwinąć się śpiączka. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu wymaga natychmiastowej interwencji neurologa.

• inne zmiany narządowe - może być zajęta rogówka (keratitis dendritica). Zmiany te są dość bolesne i uporczywe, mogą pozostawiać upośledzenie wzroku, ze ślepotą włącznie. Wykwity rozsiane na skórze (np. na palcach rąk, małżowinach usznych) mogą nie mieć charakterystycznych cech, drobne grudki i pęcherzyki; wtedy są często nie rozpoznawane.

• typ II (choroby wywołane przez HSV 2) :

• opryszczka narządów płciowych - na narządach płciowych (herpes genitalis); poprzez kontakt seksualny. U mężczyzn dotyczy żołędzi i napletka, czasem również są zmiany w cewce moczowej; u kobiet zmiany pojawiają się na wargach sromowych, w pochwie, kroczu czasami na wewnętrznej powierzchni ud a także na szyjce macicy; niekiedy zajęte są pośladki. Uważa się, że zakażenie HSV2 u kobiet zwiększa ryzyko raka szyjki macicy.

• zakażenie wrodzone - zakażenia noworodków najczęściej są spowodowane przez HSV-2, wirusa pochodzącego z dróg rodnych kobiety (podczas porodu drogą naturalną). Dlatego też zakażenie u kobiet w ciąży jest wskazaniem do cięcia cesarskiego. Skutkiem tych zakażeń mogą być niegroźne zmiany pęcherzykowe rozsiane na skórze, ale także mogą być ciężkie zakażenia mózgu, wątroby i innych narządów prowadzące do śmierci.

• Leczenie:

• miejscowe - wystarcza leczenie miejscowe osuszające, odkażające (pasty cynkowe, aerozole z antybiotykami, Viosept).

• ogólne - zastosowanie w zmianach nawrotowych, uporczywych, niezależnie od lokalizacji, głównie w przypadku opryszczki narządów płciowych.

Acyklowir ( Zovirax) jest lekiem działającym wybiórczo na DNA wirusa. Stosowany doustnie lub w postaci wlewów dożylnych (dożylne wlewy stosuje się głównie u osób z chorobami układowymi, leczonych immunosupresyjnie). Ostatnio wprowadzono skuteczniejszych pochodnych acyklowiru: pencyklowir, walacyklowir, famicyklowir. Poza tym wskazana jest suplementacja witamin z grupy B ( wit. B1 i B12)

• półpasiec

• Półpasiec wywoływany jest przez tego samego wirusa co ospa wietrzna (Herpes virus varicella). Wirus ten jest blisko spokrewniony z wirusem opryszczki, dlatego zmiany skórne pojawiające się w przebiegu tych chorób są do siebie podobne. Podobne jest także leczenie ciężkich przypadków każdej z wymienionych chorób.

• W przeciwieństwie do ospy półpasiec dotyka najczęściej ludzi dorosłych.

• Półpasiec jest chorobą atakującą z reguły jeden nerw czuciowy(!) wraz z powiązanym z nim zwojem międzykręgowym, oraz fragment skóry unerwianej przez ten nerw.

Rzadko zdarza się zajęcie większej ilości nerwów i jest to wtedy półpasiec podwójny który może być jedno- lub obustronny.

• Wirus najczęściej zajmuje jeden ze zwojów piersiowych i dlatego wykwity najczęściej usytuowane są na klatce piersiowej.

• Zmiany skórne przypominające wysypkę pojawiającą się w ospie występują w postaci pasa obejmującego połowę klatki piersiowej (stąd wywodzi się nazwa choroby).

• Ponieważ ospa wietrzna i półpasiec są wywoływane przez tego samego wirusa osoby które w dzieciństwie nie chorowały na ospę w wieku dorosłym mogą zapaść na półpasiec po kontakcie z chorym na ospę dzieckiem.

• Półpasiec może także być wywołany przez wirusa który w dzieciństwie był powodem zachorowania na ospę poczym przemieścił się do zwojów nerwowych gdzie przez kilkanaście lub kilkadziesiąt lat przebywał nie dając żadnych objawów.

• Nie są potwierdzone żadne konkretne czynniki odpowiedzialne za uaktywnienie wirusa uśpionego w zwojach nerwowych. Przyjęto jednak że wszelkie stany osłabienia odporności(np. przeziębienie) sprzyjają temu zjawisku.

• Choroba może zaczynać się od niespecyficznych objawów takich jak:

• niewysokiej gorączki,

• złego samopoczucia,

• bólu głowy, gardła

• Pierwszym bardziej swoistym objawem jest pojawienie się przeczulicy i nadwrażliwości w obszarze w którym wkrótce pojawią się zmiany( na następny dzień po powstaniu przeczulicy pojawia się wysypka o charakterystycznym przebiegu).

• Kolejno po sobie występują następujące stadia:

• płaskie żywoczerwone plamy,

• czerwone grudki powstałe po uwypukleniu się plam,

• pęcherzyki wypełnione przezroczystym płynem surowiczym które ostatecznie pękają i pokrywają się strupem

• Zdarzają się także cięższe formy półpaśca takie jak półpasiec oczny i uszny.

Półpasiec oczny

Zmiany pojawiają się na czole, skroni, powiece. Niestety wykwity mogą także wystąpić na spojówce i rogówce powodując owrzodzenia które wtórnie mogą zostać zainfekowane bakteryjnie. W skrajnych przypadkach może dojść do porażenia mięśni poruszających gałką oczną, lub nawet do utraty wzroku. Półpasiec oczny jest zmianą niezwykle bolesną i wymagającą bezwzględnej interwencji okulisty.

Półpasiec uszny

Objawia się silnymi bólami ucha, oraz wysypką obejmującą małżowinę uszną, przewód słuchowy zewnętrzny oraz błonę bębenkową. Choroba to może spowodować wystąpienie szumów usznych lub przytępienie słuchu.

"półpasiec wewnętrzny"

Należy do przypadków stosunkowo rzadkich. W jego przebiegu nie występuje wysypka natomiast zmiany chorobowe zajmują narządy wewnętrzne powodując objawy podobne jak w zapaleniu opłucnej, otrzewnej lub miedniczek nerkowych.

• W zależności od postaci półpaśca podaje się różne dawki leku. Największe stosuje się w przypadku półpaśca ocznego i usznego.

• ogólne - preparaty przeciwbólowe (karbamaz); przeciwwirusowe (acyklowir)

• miejscowe - płyny i aerozole odkażające

• ospa

• Przyczyną ospy wietrznej jest wirus (Herpes virus varicella). Człowiek, który nie chorował na ospę wietrzną (potocznie zwaną wiatrówką) po kontakcie z wirusem zapada na nią.

• Wirus powodujący chorobę rozprzestrzenia się bardzo łatwo z prądami powietrza, przez bezpośredni kontakt oraz drogą kropelkową. Wirus znajduje się w pęcherzykach, pojawiających się w przebiegu choroby.

• Chorzy są zakaźni około 2-3 doby przed pojawieniem się wysypki. Najczęściej chorują dzieci od 5 do 14 roku życia. Zdarzają się zachorowania wśród osób dorosłych, o znacznie cięższym przebiegu. Okres wylęgania trwa od 11 do 21 dni.

• Objawy kliniczne:

• rozpoczyna się gorączką. Wysypka pojawia się najczęściej 24 godziny później (jest niesymetryczna, od tułowia, poprzez twarz i owłosioną skórę głowy)

• małe czerwone plamki, przekształcające się w grudki a następnie pęcherzyki z treścią surowiczą, która stopniowo mętnieje (krosta) i przekształca się w strupek; strupki odpadają, pozostawiając przebarwienia i rzadko blizny

• typowa ospa wietrzna trwa około 7 dni. Obowiązuje izolacja chorych na ospę wietrzną do czasu odpadnięcia strupów.

• Najczęstszym powikłaniem ospy wietrznej jest zakażenie ropne skóry, wywołane wtórnym nadkażeniem bakteryjnym (paciorkowcowym lub gronkowcowym).

• Leczenie - skierowane jest na złagodzenie świądu (leki miejscowe i ogólne), stosowanie leków przeciwgorączkowych (nie stosuje się salicylanów- np. aspiryny), częstej zmiany ubrania i kąpieli w płynach odkażających (np. nadmanganian potasu).

Jeżeli dochodzi do wtórnych zakażeń bakteryjnych a także innych powikłań wskazane jest leczenie antybiotykami. U osób z zaburzeniami odporności stosuje się Acyklowir (lek przeciwwirusowy), który skraca czas trwania choroby i zapobiega powikłaniom.

CHOROBY Z KRĘGU WIRUSA OSPY

• Mięczak zakaźny(molluscum contagiosum)

• Twarde półprzezroczyste guzki ( Ø 2 - 6 mm)barwy masy perłowej, z pępkowatym zagłębieniem w części środkowej, z którego po ucisku wydobywa się kaszkowata treść.

• Objawy i przebieg: Okres wylęgania 2-7 tygodni. Głównie zakażeniu ulegają dzieci i osoby z obniżoną odpornością (z atopią). Guzki mają niewielkie - kilkumilimetrowe rozmiary.

• Lokalizacja: najczęściej skóra rąk, twarzy i okolice narządów płciowych, ale mogą zajmować też inne miejsca - w tym błony śluzowe

• Leczenie: łyżeczkowanie, mechaniczne wyciskanie treści. Po zabiegach miejscowo - nalewka jodowa.

• Grupy brodawek(verrucae et condylomata acuminata)

• brodawki zwykłe

• Hiperkeratotyczne, o nierównej powierzchni grudki z tendencją do samoistnego ustępowania (3 - 15 mm) (czynnik etiologiczny HPV2,4,7)

• Objawy i przebieg: Grudki barwy szarobrunatnej lub w kolorze skóry, o wyniosłej powierzchni w skórze niezmienionej.

• Lokalizacja: dłonie.

• Szczególna postacią brodawek wirusowych są brodawki pod i okołopaznokciowe. Zmiany te dość głęboko penetrują pod płytkę paznokciową co powoduje częste nawroty i nieskuteczność leczenia. Brodawki te często sprawiają dolegliwości bólowe.

• brodawki stóp

• Myrmecia - (czynnik etiologiczny HPV1) głębokie, bolesne, na ogół nieliczne (zakażenie basenowe).

Mozaikowe - (czynnik etiologiczny HPV2) bardziej powierzchowne, zlewne, nawrotowe.

• Objawy i przebieg: Gdy myrmecia stają się jednocześnie czarne tzn., że ustępują samoistnie.

• Lokalizacja: stopy.

• brodawki płaskie

• Liczne, gładkie, płaskie - jakby nałożone na skórę.

• Czynnik etiologiczny HPV3, rzadziej HPV 10, 27, 28

• Objawy i przebieg: Nieznacznie wyniosłe ponad powierzchnie skóry.

• Lokalizacja: grzbiety rąk

• brodawki weneryczne (kłykciny kończyste)

• Przerosłe, czasem uszypułowane twory o kalafiorowatej powierzchni, umiejscowione głównie w okolicy narządów płciowych

• Objawy i przebieg: Czynnikami sprzyjającymi zakażeniu są obniżona odporność, ciąża, maceracja błon śluzowych i drażnienie.

• Lokalizacja: wargi sromowe, wewnętrzna powierzchnia napletka, rowek zażołędny, okolica odbytu, u kobiet w 30%: zakażenie szyjki macicy.

• Uwaga: raki szyjki macicy wiążą się w 80% przypadków z zakażeniem onkogennymi wirusami HPV 6, 11.

• Leczenie brodawek:

• maść salicylowa z dodatkiem kwasu mlekowego

• łyżeczkowanie

• krioterapia

• laseroterapia

• leczenie chirurgiczne

ŁUPIEŻ PSTRY, DROŻDŻYCE…

Łupież pstry( Pityriasis versicolor)

• czynnik etiologiczny - grzyb Pityrosporum ovale (uwalania kwas azelainowy hamujący melanogenezę)

• powierzchowne zakażenie naskórka.

• żółtobrunatne, lekko złuszczające się plamy głównie na tułowiu. Zmiany są liczne o nieregularnych zarysach, mają tendencje do zlewania się. W lampie Wooda - o żółtawej lub ceglastej fluorescencji. Pod wpływem słońca - uwidaczniają się odbarwienia - co przypomina bielactwo. Zakażeniu sprzyja nadmierne pocenie się.

• umiejscowione głównie na klatce piersiowej, dekolt, ramiona cały tułów, kark, szyja i owłosiona skóra głowy.

Drożdżyca skóry /wyprzenia drożdżakowe/

• fałdy skórne, zgięcia stawowe, przestrzenie międzypalcowe

• zmiany rumieniowo - wysiękowe, złuszczenie

• w głębi fałdu maceracja

• na obwodzie grudki, pęcherzyki (satelity)

• świąd, pieczenie

• / pierwszy objaw cukrzycy !!! /

Drożdżyca błon śluzowych

• drożdżyce jamy ustnej (pleśniawki)

Czynniki ogólne predysponujące do drożdżycy to

1. niedobory żywieniowe, brak kwasu foliowego, żelaza, witamin ( szczególnie grupy B),

2. zaburzenia immunologiczne,

3. choroby ogólne i wyniszczające: cukrzyca, mocznica, białaczka, ziarnica złośliwa, niedokrwistość, gruźlica, choroby nerek, kwasica, choroby nowotworowe,

4. chemioterapia i radioterapia,

5. stosowanie takich leków , jak:

antybiotyki, kortykosterydy, cvtostatyki, doustne środki antykoncepcyjne, immunosupresyjne.

Czynnikami miejscowymi sprzyjającymi powstawaniu drożdżycy są

1. zła higiena jamy ustnej,

2. zmniejszenie wydzielania śliny ( np. choroba Crohna, zespół Sjógrena ),

3. noszenie uzupełnień protetycznych ( protezy całkowite, protezy częściowe i ich niedostateczna higiena)

4. mikrourazy.

5. długotrwałe stany zapalne błony śluzowej,

6. nieprawidłowości zgryzu,

7. palenie tytoniu.

• zapalenie drożdżakowe kątów ust (zajady)

• drożdżyce narządów płciowych

Drożdżyce wałów paznokciowych i paznokci

• palce rąk

• zaczerwienienie i obrzęk wału

• przy ucisku wydzielina surowiczo - ropna

• duża bolesność

• uszkodzenie płytki

• pobruzdowienie płytki

• zbrązowienie płytki

• rozwarstwienie płytki

• oddzielenie się od łożyska

Schemat postępowania w grzybicy

• wywiad

• czas trwania

• współistniejące schorzenie

• poszukiwanie źródła zakażenia

• grzyby antropofilne / osoby z otoczenia /

• grzyby zoofilne / kontakt ze zwierzętami i narażenie zawodowe /

• umiejscowienie i charakter zmian

• badanie bezpośrednie

• obraz mikroskopowy włosa (układ zarodników)

• hodowla i identyfikacja

• oglądanie w lampie Wooda

• eliminacja czynników sprzyjających zakażeniu

• edukacja pacjenta

• wybór terapii miejscowej i/lub ogólnej

• kontrola po leczeniu (badanie kliniczne i mikologiczne)

• profilaktyk

Leczenie miejscowe

• pojedyncze ogniska na skórze gładkiej (g. powierzchowna)

• pojedyncze ogniska (g. odzwierzęcej)

• pojedyncze płytki paznokciowe

• ograniczona drożdżyca

• łupież pstry, pleśnica

Leczenie ogólne

• grzybica skóry owłosionej głowy

• rozległe zmiany na skórze gładkiej

• grzybica przewlekła

• długotrwała hyperkeratotyczna grzybica dłoni i stóp

• grzybica paznokci

• drożdżyca (zmiany nasilone)

• łupież pstry (nawroty)

• łojotokowe zapalenie skóry

Leczenie

• miejscowe /płyn, maść, krem, lakier, puder/

• ogólne /ciągłe, pulsy/

• leki p/grzybiczne: /azole - klotrimazol, flukomazol, polienowe, alliloaminy/

GRZYBICE

Czynniki sprzyjające grzybicy:

• środowisko (duża wilgotność, wysoka temp.[huta, górnicy, piekarze])

• migracja ludności

• masowe kontakty [sauna, basen, koszary, internaty, szkoły]

• materiały syntetyczne, wzrost potliwości (maceracja= zmiękczanie)

• stany fizjologiczne [ ciąża, osoby starsze]

• schorzenia [cukrzyca, atopia, niedoczynność tarczycy, zaburzenia krążenia obwodowego]

• antybiotyki, immunosupresja, sterydy ogólnie i miejscowo

Podziały grzybów:

• w zależności od środowiska bytowania:

• geofilne - żyjące w glebie

• zoofilne - pasożytujące na zwierzętach

• antropofilne - pasożytujące na ludziach

• w zależności od rodzaju:

• Pleśniowce - wywołują zakażenia błon śluzowych i skóry

• Drożdżopodobne - wywołują: drożdżycę błon śluzowych, skóry i paznokci oraz łupież pstry

• Dermatofity - wywołują: grzybice właściwe naskórka, włosów i paznokci

Uszkadzają warstwę rogową naskórka (keratynazy, ureazy, proteazy, elastazy, lipazy)

Produkują substancję hamującą proliferację naskórka (mechanicznego usuwania strzępek)

Wytwarzają antybiotyki i hamujące rozwój flory saprofitycznej naskórka

Naturalna obrona przed zakażeniem:

• warstwa rogowa

• proliferacja i złuszczanie naskórka

• skład łoju - nasycone kwasy tłuszczowe

• saprofityczna flora bakteryjna

• nieswoiste czynniki humoralne (układ dopełniacza, transferyna)

• Grzybice skóry głowy

• grzybica powierzchowna strzygąca

• Ogniska złuszczające z jakby przystrzyżonymi włosami i nieznacznym stanem zapalnym, nie powodujące trwałego wyłysienia ani bliznowacenia.

• Objawy i przebieg: Włosy "przystrzyżone" nierówno. Ogniska są najczęściej liczne i drobne, skóra łuszczy się otrębiasto. Włosy odrastają całkowicie. Występuje u dzieci przed okresem pokwitania.

• W obrazie mikroskopowym widoczny - wewnątrzwłosowy układ zarodników

• grzybica powierzchowna drobnozarodnikowa

• Ogniska złuszczające z ułamanymi równo włosami i nieznacznym stanem zapalnym, nie powodujące trwałego wyłysienia ani bliznowacenia.

• Objawy i przebieg: Włosy "przystrzyżone" równo. Ogniska są najczęściej większe. Włosy są otoczone szarobiała pochewka dobrze widoczną po wyciągnięciu włosa. Charakterystyczna jest zielonkawa fluorescencja w lampie Wooda.

• W obrazie mikroskopowym widoczny - wewnątrz- i zewnątrzwłosowy układ zarodników

• grzybica woszczynowa

• Ogniska charakteryzują się obecnością tarczek woszczynowych i bliznowaceniem z towarzyszącym wyłysieniem

• Objawy i przebieg: Tarczki - zagłębione, żółte strupy, będące kolonią grzyba mają średnicę do 2 cm. Włosy są matowe, szorstkie i suche.

• Charakterystyczna jest matowo-zielona fluorescencja w lampie Wooda.

• Grzybica skóry gładkiej

Zmiany o charakterze rumieniowo-złuszczajacym, z obecnością wykwitów pęcherzykowych, krostkowych - głównie na obwodzie. Ustępuje bez pozostawienia blizn.

Objawy i przebieg: ogniska są dobrze odgraniczone od otoczenia. Występują najczęściej na skórze odsłoniętej. Towarzyszy im świąd. Występuje zarówno u dorosłych jak i u dzieci.

• grzybica powierzchowna strzygąca

• grzybica powierzchowna drobnozarodnikowa

• grzybica z odczynem zapalnym

• grzybica obrębna pachwin

• Rumieniowe zmiany w obrębie pachwin, z różnie nasilonym świądem.

• Objawy i przebieg: Zakażenie - przez kontakt, ręczniki, gąbki, bieliznę. Częściej chorują mężczyźni. Ogniska są czerwone, o wielokolistym kształcie, szerzące się obwodowo. Usposabiają: wzmożona wilgotność, pocenie się, wilgotność i drażnienie mechaniczne.

• grzybica przewlekła

• Zmiany rumieniowo-złuszcajace, występujące wyłącznie u osób dorosłych, głownie u kobiet, cechujące się szczególnie przewlekłym przebiegiem.

• Objawy i przebieg: Predysponują: zaburzenia odporności, zaburzenia hormonalne i naczynioruchowe. Ogniska są czerwone, niekiedy słabo odgraniczone od otoczenia, złuszczają się otrębiasto. Zajmuje głównie pośladki i kończyny dolne. Często zmianom towarzyszy grzybica paznokci.

• Grzybica stóp

Zmiany o charakterze rumieniowo-złuszczającym

Objawy i przebieg: Zakażenie często występuje u sportowców i osób pracujących w wilgotnych i ciepłych pomieszczeniach. Często - w łaźniach i basenach.

Najpowszechniejsza: 15 - 30%, a wśród np. sportowców i górników: 70%

• odmiana potnicowa

• liczne pęcherzyki, czasem zlewne ogniska wysiękowe

• odmiana złuszczająca

• ogniska hiperkeratotyczne z licznymi popękaniami; często towarzyszy grzybica stóp

• odmiana międzypalcowa

• charakter wyprzeniowy zmian, czasem ze znaczna maceracja naskórka; zajęte przestrzenie miedzy palcowe IV-V i III-IV (początkowo)

• Grzybica paznokci

Zgrubienie, przebarwienia, łamliwość, nadmierne rogowacenie i pobruzdowanie płytek paznokci.

Objawy i przebieg: Do wystąpienia usposabia ucisk mechaniczny, obniżona odporność komórkowa, zaburzenia hormonalne. I zmiany powstają na wolnym brzegu płytki paznokcia. Maja kolor żółty, brunatny, zielonkawy. Są łamliwe, stopniowo stają się pogrubiałe, zniekształcone, z obfitą hiperkeratozą.

• Onychomycosis

• Dermatofitowa

• Pleśniowa

USZKODZENIE SKÓRY CZYNNIKAMI FIZYKALNYMI

• odmrożenie

• oparzenie

• sinice goleni

• modzele i odciski

Odmrożenia

• wywołane temp. poniżej 0⁰C, zależnie od czasu narażenia na niską temp. i dużej wilgotności

• skurcz i uszkodzenie naczyń krwionośnych prowadzi do upośledzenia krążenia

• umiejscowienie - nos, płatki uszne, stopy, ręce (na policzkach mogą być odmroziny)

• czynniki sprzyjające - obcisłe obuwie, brak ruchu

I stopień odmrożenia - rumień, obrzęk, pieczenie, bez blizn

II stopień odmrożenia - rumień, pęcherze bardzo powoli gojące się, bolesność, ustępuje bez blizn

III stopień odmrożenia - rumień, pęcherze, bolesność, martwica, powoli gojące się owrzodzenia, bez wstrząsu.

Leczenie

• profilaktyka

• maści sterydowe z antybiotykami

• leki poprawiające krążenie obwodowe

• leki przeciwbólowe

• ewentualnie usunięcie martwiczych tkanek

Odmroziny

• związane z nadwrażliwością na zimno i zaburzeniami naczynioruchowymi

• sino - czerwone, niekiedy siatkowate i ciastowate nacieki

• części kończyn

Odmiany:

• odmroziny właściwe - chłodne i wilgotne dłonie i stopy; przebieg przewlekły, poprawa latem

• sinica siateczkowata goleni - szczególnie u młodych dziewcząt; kończyny dolne; przebieg przewlekły, poprawa latem; często współistnieje rogowacenie przymieszkowe

• zapalenie tkanki podskórnej z zimna - kończyny dolne i pośladki, nacieki ustępują po kilku tygodniach

Profilaktyka i leczenie:

• odpowiednie ubranie­ - ochrona przed zimnem

• naprzemienne kąpiele ciepłe i zimne

• gimnastyka

• masaże

• diatermia krótko - i długofalowa

• naświetlenia promieniami podczerwonymi (lampa Solux z niebieskim filtrem)

• miejscowo maść ichtiolowo - kamforową

• witaminy A, PP i C

• leki naczyniowe

Oparzenia

• działanie wysokiej temp., zależne od wysokości temp. i czasu kontaktu ze skórą

• martwica naczyń, wzrost przepuszczalności, utrata osocza i elektrolitów

Wstrząs

I stopień - (gorące płyny), rumień, obrzęk, pieczenie, ustępuje samoistnie po kilku dniach

II stopień - (gorące płyny), rumień, pęcherze, nadżerki, gojenie kilka tygodni, bolesność

III stopień - (gazy płonące metali), zmiany martwicze, duża bolesność, bardzo powolne gojenie, zniekształcające blizny, przykurcze

Oparzenia II i III stopnia powyżej 1/3 ciała są groźne dla życia; mogą występować zmiany ogólne - wzrost temp., spadek ciśnienia, wstrząs

Leczenie

• miejscowo - maści z kortykosterydami i antybiotykami, oparzeniu III stopnia konieczna hospitalizacja i usunięcie tkanek martwiczych

• ogólnie - leki przeciwbólowe, antybiotyki, uzupełnienie płynów dożylnie

Przewlekłe uszkodzenie cieplne skóry

• zmiany zlokalizowane w miejscu przewlekłego działania ciepła, np. termofory, kaloryfery.

Modzele i odciski

Modzel:

• ograniczone zgrubienie warstwy rogowej naskórka

• długotrwały ucisk, tarcie, skłonność osobnicza, na dłoniach związane z wykonywaną pracą; na stopach związane z niewygodnym obuwiem

• kolor bladożółty

Odcisk - nagniotek:

• długotrwały ucisk

• warstwa rogowa przerasta nie na zewnątrz tylko wnika do środka tworząc bolesny rdzeń

• zmiany płaskie lub kopulaste

Leczenie

• noszenie wygodnego obuwia

• leki rozmiękczające

FOTODERMATOZY

• działanie promieni słonecznych na skórę

• starzenie się skóry

• zmiany posłoneczne

• odczyny fotoalergiczne

Choroby przebiegające z nadwrażliwością na światło

• promienie słoneczne

• promieniowanie podczerwone powyżej 800 nm.

• udar słoneczny (wysoka temp., dreszcze, złe widzenie)

• promieniowanie widzialne 400 - 800 nm.

• promieniowanie UV

• rumień

• oparzenie słoneczne

• opalenizna

• starzenie skóry

• nowotwory

• UVA 320 - 400 nm. : UVA₁ 340 - 400 nm; UVA₂ 320 - 340 nm

• przenika do skóry właściwej, a nawet tkanki podskórnej

• UVB 290 - 320 nm.

• przenika do naskórka

• UVC do 290 nm.

Działanie promieni słonecznych na skórę zależy od:

• położenia geograficznego:

• klimatu

• wiatru

• wilgotności

• temperatury

• zawodu

• stylu życia

• wieku

• sposobu rekreacji

• sposobu ubierania się

• zanieczyszczenia środowiska

• pory roku

• pory dnia

Promienie UVA

• przebarwienia (intensywne, długotrwałe)

• reakcje nadwrażliwości

• odczyny fototoksyczne

• odczyny fotoalergiczne

• wzmacnianie odczynów rumieniowych

• sztuczne źródła UVA

• leczenie (fototerapia, fotochemioterapia)

• kosmetyczne (solaria)

• większość preparatów promienioochronnych blokuje lub zmniejsza UVB większe narażenie na UVA

Promienie UVB

• silne właściwości rumieniotwórcze

• synteza barwnika skóry

• oparzenia słoneczne

• rola w wytwarzaniu witaminy D w skórze

• działanie kancerogenne (nowotwory)

• uszkadza włókna kolagenowe, sprężyste.

Promienie UVC

• najwyższa energia

• silnie rumieniotwórcze

• uszkadza rogówkę

• bakteriobójcze i bakteriostatyczne (254 nm.)

• pochłaniane jest przez warstwę ozonową atmosfery

Skutki biologiczne działania UV na skórę

• bezpośrednie

• rumień - oparzenie słoneczne

• opalenizna

• przebarwienie natychmiastowe

• opalenizna właściwa

• pogrubienie skóry

• odległe

• starzenie się skóry (fotostarzenie)

• zmiany przednowotworowe i nowotwory skóry

• immunosupresja

Skutki biologiczne działania UV na skórę

bezpośrednie

• rumień

• rozszerzenie naczyń, głównie po UVB

• intensywne naświetlenie powoduje zmiany rumieniowo - zapalne po kilku godzinach od ekspozycji - oparzenie słoneczne

• opalenizna

• przebarwienia natychmiastowe, pigmentacja bezpośrednia

• głównie po UVA, utlenianie melaniny

• opalenizna właściwa, pigmentacja pośrednia

• głównie po UVB, utrzymuje się kilka tygodni do kilkunastu miesięcy, wzrost liczby aktywnych melanocytów, aktywacja melanogenezy

• pogrubienie skóry

• początkowo zahamowanie syntezy DNA

• następnie wzrost replikacji komórek nawet do 70% normy

• powrót do stanu wyjściowego - 6 tygodni

• zejście zmian rumieniowych

• złuszczanie pozapalne

• przebarwienia

• zgrubienie naskórka

Odległe

• starzenie się skóry (fotostarzenie)

• pogrubienie

• głębokie zmarszczki i bruzdy

• spadek sprężystości

• szorstkość (hiperkeratoza)

• przebarwienia, odbarwienia

• teleangliektazje

• skóra romboidalna karku (pobruzdowienie, zaczerwienienie, zgrubienie)

• zespół Favre i Racouchot - skóra jak cytryna - zażółcenie, zgrubienie, zaskórniki, torbiele

• stymulacja rozwoju nowotworów skóry

Choroby przebiegające z nadwrażliwością na działanie światła słonecznego

• schorzenie zwane fotodermatozami

• obserwuje się nadwrażliwość na światło słoneczne

• nawet niewielkie dawki promieniowana UV mogą spowodować zmiany

• u osób zdrowych tak niewielkie dawki nie powodują powstania reakcji patologicznych

PODZIAŁ FOTODERMATOZ

• Fotodermatozy idiopatyczne

• Fotodermatozy związane z działaniem substancji o właściwościach światłouczulających

• egzogennych

• endogennych

• Wrodzona lub nabyta utrata właściwości ochronnych skóry

• bielactwo wrodzone i nabyte

• Genodermatozy

• Schorzenia prowokowana lub nasilające się po działaniu UV

Fotodermatozy idiopatyczne

To grupa chorób, w których nadwrażliwość na światło jest jedynym znanym czynnikiem patogennym.

• Wielopostaciowe osutki świetlne

• często występują

• obraz kliniczny: rumień, grudki, pęcherzyki w miejscach odsłoniętych

• czynnik prowokujący: promieniowanie UVA, rzadziej UVB

• pojawiają się w dzieciństwie, nawracają wiosną

• leczenie: ochrona przed UV, beta - karoten.

• Pokrzywka świetlna - bardzo rzadko.

• Przewlekłe zmiany posłoneczne - bardzo rzadko

• Wyprysk słoneczny

Fotodermatozy związane z działaniem substancji o właściwościach światłouczulających

• Fotodermatozy egzogenne

• odczyny fototoksyczne

• występuje po jednorazowych ekspozycjach, u większości ludzi

• UVA + subst. zwiększające wrażliwość skóry na działanie UV

• przypomina oparzenia słoneczne (widoczny jest rumień, obrzęk, pęcherze. Wykwity ograniczone są ściśle do okolic poddanych działaniu światła i substancji fototoksycznej). Mogą też powstać zmiany przypominające liszaj płaski (np. tetracyklina, hydrochlorotiazyd, chlorpromazyna, furosemid) czy porfirię późną skórną (kwas nalidyksowy, furosemid, tetracykliny).

• przebarwienia

• czynniki wywołujące - rośliny, leki

• odczyny fotoalergiczne

• UV + subst. światłouczulające

• mechanizm immunologiczny

• po wielokrotnej ekspozycji na UV

• dotyczy części populacji

• niezbyt wyraźne odgraniczenie wykwitów od okolic eksponowanych na UV, zmiany przypominające wyprysk

• rzadko pozostawia przebarwienia

• niekiedy stała nadwrażliwość, utrzymanie się zmian

• leki fotoalergiczne

• Fotodermatozy endogenne

• Porfirie (pod wpływem promieni UVA, głównie o długości fal ok. 400 nm., wchodzą w stan pobudzenia, a pochłoniętą energię oddają cząsteczkom tlenu, wracając do stanu wyjściowego. Powstają w ten sposób reaktywne rodniki tlenowe, które mogą uszkadzać różne struktury komórkowe.)

• Porfiria skórna późna - najczęściej spotykana odmiana porfirii. Uwarunkowana genetycznie (niedobór dekarboksylazy uroporfirynogenu) lub nabyta, spowodowana uszkodzeniem wątroby pod wpływem leków hepatotoksycznych (barbiturany, leki psychotropowe, sulfonamidy) oraz/i alkoholu. Występuje głównie u mężczyzn w średnim i starszym wieku, ostatnio coraz częściej u kobiet (łączy się to z przyjmowaniem preparatów antykoncepcyjnych zawierających estrogeny). W miejscach odsłoniętych zwiększoną urażalność skóry i zmiany pęcherzowe, ustępujące często z pozostawieniem blizn. Ochrona przed urazami mechanicznymi i unikanie ekspozycji na promienie słoneczne.

• Pelagra - niedobór witaminy PP i nadwrażliwość na UV.

Schorzenia prowokowane lub nasilające się po działaniu UV (fotoagrawacja)

• Toczeń rumieniowaty

• Zapalenie skórno - mięśniowe

• Liszaj płaski

• Łuszczyca

• Opryszczka

• Trądzik zwykły

• Trądzik różowaty

• Atopowe zapalenie skóry

• Łojotokowe zapalenie skóry

Plamice

Są schorzeniami o różnym obrazie klinicznym.

Do zmian zajmujących całą skórę i narządy wewnętrzne.

Podział plamic:

• małopłytkowe - związane z zaburzeniem krzepliwości (wrodzona lub nabyta).

• hemofilia

• zespół wykrzepiania wewnątrznaczyniowego związana z uszkodzeniem naczyń skóry.

Plamica związane z uszkodzeniem naczyń skóry.

• Plamica hyperergiczna

• odkładają się kompleksy immunologiczne w naczyniu

• reakcja immunologiczna typu II

• czynniki wywołujące (bakterie głównie paciorkowce; leki)

• obraz kliniczny - zmiany krwotoczne, obrzękowe, grudki, pęcherze

• najczęściej zajęte wyprostne powierzchnie kończyn, może zajmować niekiedy całą skórę

• w odmianie Henocha - Schoenleina zmiany nerkowe

• leczenie - sterydy ogólne i miejscowo, antybiotyki

Plamica starcza (Batmana)

• Plamica posterydowa

• osoby starsze i przewlekłe przyjmujące preparaty sterydowe

• wynaczynienia związane z wyrodnieniem skóry oraz atrofią tkanki łącznej

• widoczne są czerwono - brunatno - granatowe plamy

• zajęte głównie grzbiety rąk i przedramiona

Przewlekle zapalenie naczyń włosowatych - Capillaritis

• to płaskie czerwono - sino - brunatne plamy, niekiedy grudki, wybroczyny związane z odkładaniem się hemosyderyny

• zlokalizowane głownie na kończynach dolnych w okolicy kostek

• przebieg przewlekły, czasami wieloletni

• niekiedy towarzyszy świąd

Przewlekła niewydolność żylna

• Układ żylny kończyn dolnych

• żyły powierzchowne (nadpowięziowo)

• żyła odpiszczelowa (k. przyśrodkowa)

• żyła odstrzałowa ( k. zewnętrzna)

• żyły głębokie (podpowięziowo)

• żyły przeszywające (perforatory)

• Zastawki żylne

• pofałdowana błona wewnętrzna

• ułożone są parami w żyłach

• otwierają się, gdy krew „przepychana” jest do serca

• zamykają się pod wpływem prądu zwrotnego krwi

• wspomagają „pompę mięśniową”

• Fizjologia przepływu krwi w naczyniach żylnych

• krew płynie od większego do mniejszego ciśnienia, a więc od włośniczek / około 15 mm Hg, do prawego przedsionka około 3mm Hg /

• mechanizmy wspomagające przepływ krwi do serca

• ujemne ciśnienie w klatce piersiowej / ruchy oddechowe /

• ssące działanie prawego przedsionka

• ucisk tętnic na żyły / rytmiczny /

• Fizjologia przepływu

• opisany mechanizm wystarcza u osoby przebywającej w pozycji leżącej

• w pozycji pionowej powrót krwi jest możliwy, dzięki tzw. obwodowemu sercu żylnemu, a więc pompie mięśniowej, którą tworzą mięśnie kończyny dolnej, a w szczególności łydka.

• Patofizjologia przepływu krwi w naczyniach żylnych

• w czasie skurczu mięśni przy uszkodzonych zastawkach, krew jest wyciskana z żył głębokich do powierzchniowych pod dużym ciśnieniem, a więc cofa się.

• „wypychanie” krwi do układu powierzchniowego prowadzi do nadciśnienia żylnego w tkance podskórnej, dochodzi do zastoju.

• główna część krwi wraca układem głębokim

• przy uszkodzonych zastawkach

• krew cofa się

• jest zwolniony przepływ krwi

• krew „zalega”

• zaczynają tworzyć się skrzepy

• może dojść do zakrzepowego zapalenia żył - duża gorączka, duża bolesność, zatykają się naczynia, można umrzeć.

• Kliniczny podział przewlekłej niewydolności żylnej /CEAP 1994/

0 - zmiany niewyczuwalne i niewidoczne

1 - teleangliektazje i żyły siatkowe /podskórne zaczerwienienie w okolicy kostki przyśrodkowej/

2 - żylaki

3 - obrzęk bez zmian skórnych

4 - zmiany skórne / przebarwienia, wyprysk, zapalenie i stwardnienie tkanki podskórnej - lipodermatosclerosis - zgrubienie/

5- zmiany skórne j/w z zagojonym owrzodzeniem

6 - zmiany skórne j/w z czynnym owrzodzeniem

Teleangliektazje

• wenektazje /siateczkowate, miotełkowe/

• żyły siatkowate

Żyły

• chorobowo zmienione żyły, odcinkowo workowato rozszerzone z utrwaloną niewydolnością zastawek żył powierzchownych i przeszywających

• żylaki częściej u kobiet niż u mężczyzn

• 85% dotyczy układu żyły odpiszczelowej

• 15% dotyczy układu żyły odstrzałowej

Choroba żylakowa - przewlekła niewydolność żylna /PNŻ/

• żyły są zmienione patologicznie na długich odcinkach, niekiedy obejmują całą kończynę

• obecne są zmiany skórne

• występują dolegliwości:

• bóle

• kurcze mięśni

• świąd skóry

• uczucie ciężkości

• obrzęki kończyn

• owrzodzenia

• Czynniki usposabiające do żylaków

• skłonność dziedziczna

• ok. 80% chorych potwierdza rodzinny charakter schorzenia

• u pacjentów współistnieje patologia żylna o innym umiejscowieniu /hemoroidy, żylaki powrózka nasiennego/

• płeć (częściej kobiety)

• wiek

• czynnik rasowy

• częściej u rasy białej

• niedobór błonnika

• skłonność do przewlekłych zaparć

• siedzący tryb życia

• nadwaga i otyłość

• stałe przeciążenie goleni i stóp

• zwiększona objętość zalegającej krwi

• zwiększona objętość brzucha utrudnia odpływ żylny

• ciąża i poród

- żylaki nasilają się po kolejnych ciążach

• przewlekłe choroby narządu rodnego /stany zapalne; guzy nowotworowe/

• przewlekłe zaparcia, choroby układu oddechowego

• antykoncepcja hormonalna; substytucja hormonalna

• typ aktywności zawodowej

• praca w pozycji siedzącej czy stojącej - ograniczone działanie „pompy mięśniowej'; utrudnienie powrotu krwi do serca; krew musi pokonać siłę przyciągania ziemskiego; dodatkowo uciska krzesła pod kolanami, `zaleganie krwi' w kończynach

• zaburzenia statyki stóp

• nieodpowiednie obuwie

• wysoki obcas

• zmiana biomechaniki chodu z tzw. normalnego „z pięt” na chód ptasi z ograniczoną pracą łydki

• nieodpowiednie ubranie - zbyt obcisłe

• nadmierna ekspozycja na UV

• niska aktywność ruchowa

• długotrwałe podróże, unieruchomienie - bezruch, osłabienie „pompy mięśniowej”

• częste gorące kąpiele

• sposób odpoczywania i pracowania

• „siedzenie na nodze”

• z „podwiniętymi nogami”

• zakładanie „nogi na nogę” - utrudniony odpływ krwi z kończyn

• Leczenie zachowawcze przewlekłej niewydolności żylnej

• kompresoterapia /terapia uciskowa/

• fizykoterapia /ćwiczenia/, zmiana trybu życia, normalizacja wagi ciała, odpowiednie obuwie

• drenaż ułożeniowy

• leczenie farmakologiczne (miejscowe; ogólne: - flawonoidy, - saponiny)

• skleroterapia /wenektazje/

• Kompresoterapia

• terapia uciskowa bierna

• opaski elastyczne

• pończochy

• terapia uciskowa czynna

- „rękawy pneumatyczne”

• redukcja refluksu

• poprawa wydolności pompy mięśniowej

• odpowiedni ucisk

• prawidłowe dobranie pończoch

Ćwiczenia fizyczne i zmiana trybu życia

• wybór odpowiedniej pracy, szczególnie u osób z rodzinną chorobą żylakową lub z początkowymi objawami niewydolności żylnej

• poprawa przepływu obwodowego, a więc powrotu żylnego

• uczynnienie pompy mięśniowej - naprzemienne skurcze i rozkurcze mięśni kończyn dolnych

• zalecane - biegi, spacery, pływanie, jazda na rowerze, gra w tenisa

• ćwiczenia oddechowe - pompa zasysająca

• unikanie dłuższego stania, siedzenia

• częsta zmiana pozycji ciała i kończyn dolnych

• gimnastyka ud, łydek, stóp

• unikanie częstych, powtarzających, krótkotrwałych, bardzo intensywnych ćwiczeń, wysiłku fizycznego „na bezdechu” i sportów siłowych

• unikanie gorących kąpieli w wannie, zalecany chłodny prysznic

• ograniczenie ekspozycji na UV, również łóżka opalające

• systematyczna kontrola ginekologiczna

• rozwaga przy leczeniu hormonalnym - szczególnie u osób z chorobą żylakową

• normalizacja wagi ciała - dieta

• regulacja wypróżnień

• odpowiednie obuwie, luźna odzież

• Drenaż ułożeniowy

• spanie z nogami uniesionymi o około 30 cm

• poduszka, koc

• uniesienie łóżka

• w ciągu dnia odpoczywanie z nogami powyżej poziomu serca

• odpoczywanie na wzór „amerykański” - z nogami na stole

• Leczenie inwazyjne choroby żylakowej

• laseroterapia

• obliteracja

• celowe wywołanie odczynu zapalnego żyły przez wstrzyknięcie środka drażniącego powodującego zamknięcie światła naczynia

• kriochirurgia (zamrażanie)

• wprowadzenie specjalnej sondy do światła niewydolnego naczynia i zamrożeniu jej do - 80⁰C

• operacyjne

• podwiązanie perforatorów

• usuniecie niewydolnej żyły lub jej części

Owrzodzenia żylne podudzi

• związane z zaburzeniami żylnymi, najczęściej żylakami. Powstają na tle zaburzeń troficznych w następstwie zespołu żylakowego

• początkowo zastój w krążeniu żylnym, obrzęk, ścieńczenie skóry, uszkodzenie naczyń - zmiany zapalne, odkładanie się złogów hemosyderyny w skórze. W tak zmienionej skórze tworzy się owrzodzenie stopniowo poszerzające się

• umiejscowienie - 1/3 dolna podudzi, głównie okolica przyśrodkowa i przednia podudzi w okolicy kostek

• owrzodzenie częściej u starszych osób; częściej u kobiet.

Cechy owrzodzenia

• średnica od kilku mm do zmian mankietowatych, obejmujących podudzie

• pojedyncze lub liczne

• powierzchowne lub sięgające tkanek głębszych

• przebieg wieloletni

• skłonność do nawrotów

• gojenie z pozostawieniem blizn

Leczenie

• leki poprawiające krążenie, zmniejszające stan zapalny

• miejscowo okłady odkażające, preparaty z antybiotykiem, preparaty przyśpieszające ziarninowanie

Cechy owrzodzeń tętniczych

• związane z upośledzeniem krążenia tętniczego (zamknięcie światła naczynia)

• powstają na skórze niezmienionej

• bardzo bolesne

• powstają nagle

Cellulit

Cellulit = lipodystrofia = liposkleroza = cellulit = obrzękowo - fibrosklerotyczna patologia tkanki łącznej

dystrofia tkanki łącznej o charakterze niezapalnym.

• około 80% kobiet

• występowanie

• pokwitanie

• ciąża

• przekwitanie

• umiejscowienie

• uda

• pośladki

• biodra

Wywiad z pacjentem

• styl życia

• żywienie (otyłość)

• sport

• tytoń

• używki - alkohol

• wywiad ginekologiczny

• ciąża

• antykoncepcja

• estrogeny

• rodzaj wykonywanej pracy

• stojąca

• siedząca

• objawy niewydolności żylnej - rozstępy

Czynniki predysponujące do cellulitu

• podłoże genetyczne

• kobiety

• rasa biała

• charakterystyczny rozkład tkanki tłuszczowej

• skłonność do patologii naczyniowych, obwodowych lub krążenia

• otyłość

• schorzenia ginekologiczne, zaburzenia hormonalne

• nieprawidłowe odżywianie (dieta wysokotłuszczowa, dieta wysokowęglowodanowa, nadmiar soli)

• mało ruchu

• ciasne, dopasowane ubranie

Mechanizm cellulitu

• rozrost tkanki tłuszczowej

• zastój krwi i limfy, mikrozatory

• patologia komórek tłuszczowych (zaburzenia lipolizy, nasilenie lipogenezy)

• odkładanie się zbędnych metabolitów

• wzrost przepuszczalności naczyń i wzrost ilości płynu - obrzęk

• lokalny stan zapalny

• ucisk na naczynia krwionośne i limfatyczne

• zaburzenia funkcji tkanki tłuszczowej (adypocyty)

• zwłóknienie tkanki łącznej (międzykomórkowej)

Estrogeny

• pobudzają proliferację fibroblastów

• inicjują zmianę w strukturze kolagenu

• włóknienie i twardnienie tkanki łącznej

• działają na receptory α adipocytów

• hamują lipolizę (rozkład i uwolnienie)

• wzmacniają lipogenezę (tworzenie i magazynowanie)

zmiany w tkance tłuszczowej, zaburzenia w mikrokrążeniu - włóknienie, mikroguzki, makroguzki

Obraz kliniczny

• nieregularne zgrubienia i guzki (niekiedy bolesne)

• obraz „skórki pomarańczowej”

• obraz materaca

Diagnostyka cellulitu

• ocena makroskopowa

• pomiar w cm

• test na dwa palce

• termografia

• USG skóry

• w ideokapilaroskopia (jak wyglądają naczynia)

Leczenie

• dieta

• gimnastyka

• odpowiedni ubiór

• masaż ręczny, specjalne środki, prestoterapia

• rozluźnienie mięśni

• poprawa krążenia

• preparaty miejscowe

• lipolityczne (algi- jod)

• przeciwobrzękowe (saponiny - ruscogenia, diosgenia)

• aktywacja przepływu krwi (kofeina, teobromina, arnika)

• regulacja przepuszczalności kapilarów (flawonoidy)

• mezoterapia - poprawa metabolizmu komórek tłuszczowych

• drenaż limfatyczny

• podciśnieniowy

• ultradźwięki

• liposukcja

ZNAMIONA

Znamię nieprawidłowość rozwojowa skóry zakodowana w życiu płodowym, ujawnia się w dzieciństwie lub w życiu dojrzałym.

Rodzaje znamion

• naskórkowe

• znamię naskórkowe

• brodawka łojotokowa/późne znamię naskórkowe/

• naczyniowe

• znamiona naczyniowe krwionośne

• znamiona limfatyczne

• łącznotkankowe

• melanocytowe (barwnikowe)

• znamię barwnikowe naskórkowe

• znamię naskórkowe komórkowe

• znamię aktywne typu czerniaka młodzieńczego

• wychodzące z gruczołów łojowych

• znamię łojowe

• gruczolak łojowy

• wychodzące z gruczołów potowych

Znamiona naskórkowe

• Znamię naskórkowe brodawkowate

• twarde, hiperkeratotyczne zmiany

• układ linijny, jednostronny

• barwy skóry lub brunatne

• pojawia się w dzieciństwie

• utrzymuje się przez całe życie

• umiejscowienie jest rozmaite; niekiedy zmiany bardzo rozległe, wyjątkowo dwustronne

• w części przypadków świąd i objawy zapalne

• rozpoznanie jest łatwe ze względu na typowy obraz morfologiczny, układ zmian i ich trwałe utrzymywanie się

• leczenie

• krioterapia

• laseroterapia

• usuwanie chirurgiczne

• Brodawki łojotokowe (starcze)

• łagodne nowotwory naskórkowe

• osoby dojrzałe i starsze

• o hiperkeratotycznej, brodawkowatej powierzchni; wyniosłe nad skórę, jakby nałożone

• niekiedy uszypułowane

• koloru od żółtego do ciemnobrązowego

• zazwyczaj liczne

• umiejscowienie - tułów, twarz grzbiety rąk, skóra owłosiona głowy, okolice płciowe

• nagły wysiew zespół Lesera - Trelata w krótkim czasie jeśli brodawek przybywa może to być nowotwór

• leczenie

• usunięcie łyżeczką - łyżeczkowanie

• krioterapia (płynnym azotem)

• preparaty miejscowo z mocznikiem 10 - 30% kwasem salicylowym 5- 15%

• laseroterapia

• usunięcie chirurgiczne

• transformacja nowotworowa

• brodawka jest wyjątkowo rzadka

Rogowacenie łojotokowe

• nieznacznie wyniosłe nad powierzchnię skóry

• kolor żółto - brunatny

• pojedyncze lub liczne

• leczenie jak brodawek łojotokowych

Znamiona naczyniowe

Morfologiczne rozmaite zmiany, powstają w wyniku rozszerzonych naczyń krwionośnych lub rozrostu naczyń (tętniczych, chłonnych lub żylnych)

Naczyniaki

• krwionośne

• płaski (rozszerzenia naczyń krwionośnych w poziomie skóry; jednostronny; kark lub twarz; pojawia się we wczesnym dzieciństwie; zmiany umiejscowione centralnie mogą ustępować samoistnie; leczenie laseroterapia, zamrażanie ciekłym azotem)

• jamisty (rozrost naczyń krwionośnych; wyniosłe guzki, guzy skórno - podskórne, barwy sinoczerwonej; najczęściej na twarzy i owłosionej skórze głowy; mogą być jednostronne; pojawiają się w dzieciństwie - rosną razem z dzieckiem; w około 70% ustępują samoistnie, np. po urazie mechanicznym; leczenie - stosowanie ucisku, niekiedy usunięcie chirurgiczne, laseroterapia)

• gwiaździsty (liczne, drobne guzki barwy czerwonej - nowotworzenie naczyń krwionośnych i drobnych naczyń tętniczych, widoczna często centralna i promieniście rozchodzące się naczynia włosowate; umiejscowienie - twarz, tułów; niekiedy liczne wykwity częściej u dzieci i kobiet)

• pajączkowaty ( podobny do gwiaździstego, lecz w części centralnej jest drobny, czerwony guzek, zmiany zlokalizowane są na twarzy, tułowiu; mogą być liczne)

• starczy (rubinowy) (pojawiają się w starszym wieku; czerwono - rubinowe guzki o średnicy kilka, kilkanaście mm; liczne; najczęściej na tułowiu; leczenie - elektrokoagulacja, krioterapia, laseroterapia)

• chłonne

• zwykłe (wykwitami pierwotnymi są pęcherzyki, z których przy nakłuciu wydobywa się przezroczysty płyn; laseroterapia, usuwanie chirurgiczne)

• jamiste (charakter głębszych sprężystych tworów guzowatych, czasem pokrytych na powierzchni przezroczystymi pęcherzykami; laseroterapia, usuwanie chirurgiczne)

Znamiona łącznotkankowe

Włókniaki

• miękkie (guzy lub guzki workowato zwisające, koloru skóry lub ciemniejsze, zwykle liczne; częściej u starszych osób; na szyi, karku, powiekach; nie ustępują samoistnie; leczenie - elektrokoagulacja, zamrożenie ciekłym azotem, laseroterapia, duże zmiany - usunięcie chirurgiczne)

• twarde (pojedyncze, drobniejsze; usadowione w skórze; skóra ma barwę prawidłową lub lekko brunatną; umiejscowione na kończynach; w starszym wieku)

BLIZNOWIEC { Keloid} - guz pochodzenia łącznotkankowego. Guz z tkanki włóknistej; powstaje w miejscu urazy (cięcie chirurgiczne), oparzenia, szczepienia, po ustąpieniu wykwitów trądzikowych lub bez wyraźnej przyczyny. Istnieje skłonność osobnicza. Klinicznie widoczne guzy włókniste o nieregularnym kształcie. Skóra w świeżych zmianach czerwono - sina z wypustkami, dłużej utrzymujące się zmiany przyjmują zabarwienie matowobiałe; powierzchnia jest gładka. Znaczna spoistość zmian.

Okolica - mostek, kark, płatki uszne, podudzia.

Leczenie - krioterapia; miejscowo wyciągi z cebuli i z dodatkiem z alantoiny i heparyny; preparaty sterydowe doogniskowo lub w dyfuzji; opatrunki uciskowe; interferon.

Znamiona barwnikowe(melanocytowe)

• znamiona barwnikowe naskórkowe

• znamię płaskie - plamy różnego kształtu i wielkości; wyraźnie odgraniczone; koloru od jasno - do ciemnobrązowego;

• znamię soczewicowate |Lentigo| drobne, dobrze odgraniczone; koloru od jasno - do ciemnobrunatnego; zazwyczaj liczne; najczęściej na tułowiu; pojawiają się w dzieciństwie

• znamiona barwnikowe komórkowe

• znamię błękitne ( szarobłękitne zabarwienie - nagromadzenie się melanocytów; zwykle na twarzy i kończynach

• znamię Suttona ( w otoczeniu znamiona jasna obwódka; tendencja do samoistnego ustępowania; zazwyczaj obecne przeciwciała przeciwmelanocytowe)

• znamię aktywne - Spitz - czerniak młodzieńczy - aktywne znamię komórkowe, występujące głównie w wieku młodzieńczym; pojedyncze, dobrze odgraniczone od otoczenia guzki, barwy czerwonej lub sinawej, o gładkiej powierzchni, bez odczynu zapalnego i bez skłonności do rozpadu; umiejscowienie to twarz, czasem kończyny; przebieg powolny, zmiany nie ulegają zezłośliwieniu. Leczenie chirurgiczne

• znamię dysplatyczne i zespół znamion dysplastycznych (aktywnych)

• zespół znamion melanocytowych występuje często rodzinnie. Zespół ten wiąże się z dużym ryzykiem rozwoju czerniaków złośliwych ma więc bardzo duże znaczenie praktyczne ze względu na profilaktykę czerniaka.

• znamiona dysplastyczne mają następujące cechy:

• występują u kilku lub wielu członków rodziny

• są na ogół liczne

• są większe niż zwykłe znamiona (5-15mm)

• mają nieregularne obrysy i niejednolite zabarwienie

• są płaskie lub nierównomiernie wyniosłe - w części środkowej(kształt sadzonego jaja) lub też o powierzchni wybrukowanej

• przechodzą bez ostrej granicy do skóry otaczającej

Znamię wychodzące z gruczołów łojowych

• Znamię łojowe

• jest to zwykle pojedynczy guz o brodawkowatej i zrazikowatej powierzchni, żółtawym zabarwieniu, umiejscowiony głównie na skórze owłosionej głowy lub twarzy, pozbawiony włosów. Na twarzy i niekiedy na owłosionej skórze głowy ma układ linijny. W ok. 30% przypadków punkt wyjścia raków podstawno - komórkowych (głównie tam, gdzie znamię było narażone na stałe drażnienie - głowa)

• leczenie - usuwanie chirurgiczne

• Gruczolak łojowy

• najczęściej mnogie, żółtoróżowe guzki, różnej wielkości, niezlewające się ze sobą; umiejscowione symetrycznie na twarzy w okolicach łojotokowych - stanowią one jeden z głównych skórnych objawów choroby Bourneville'a - Pringle'a. Cechami charakterystycznymi tej choroby są objawy neurologiczne (upośledzenie umysłowe, często padaczka), inne objawy w obrębie skóry, błon śluzowych - włókniaki, głównie okołopaznokciowych (guzki Koena), oraz brodawkowatych wyrośli na dziąsłach, dodatkowo zaburzenia rozwojowe układu kostnego, oczu i narządów wewnętrznych.

• leczenie - zamrażanie płynnym azotem; większe zmiany chirurgicznie.

• Syringoma

Znamię wychodzące z gruczołów potowych

Jeśli występują, są to liczne, nieznacznie wyniosłe ponad powierzchnie skóry, na ogół drobne wykwity grudkowate o gładkiej powierzchni, nieróżniące się barwą od skóry zdrowej lub lekko brunatnawe. Najczęściej umiejscowieniem jest okolica powiek, szyja, klatka piersiowa i brzuch. Zmiany występują głównie u młodych kobiet. Nie dają objawów podmiotowych i nie maja tendencji do samoistnego ustępowania.

Cechy przemiany nowotworowej znamienia barwnikowego

• powiększenie znamienia, pogrubienie, obecność guzków

• zmiana zabarwienia

• nierówne zabarwienie

• stan zapalny

• świąd

• nadżerki

• krwawienie

ZMIANY PRZEDNOWOTWOROWE

Stany przedrakowe (przednowotworowe)

• po różnym okresie trwania, mogą przejść w nowotwory złośliwe / raki kolczystokomórkowe, rzadziej podstawnokomórkowe/

• najczęściej związane z ekspozycją na UV

• odmiany:

• rogowacenie słoneczne (starcze)

• róg skórny

Rogowacenie słoneczne

• śliskie, przylegające nawarstwienia hiperkeratotyczne koloru żółto - brunatnego, w poziomie skóry lub nieznacznie wyniosłe

• po usunięciu mas rogowych odsłania się krwawiąca powierzchnia, zmiany bardziej powierzchowne są lepiej wyczuwalne

• zazwyczaj liczne

• najczęściej na podłożu skóry uszkodzonej działaniem UV

• czoło, skronie, łysina, małżowina uszna, grzbiety rąk, przedramiona, rzadziej na podudziach

• na początek rozwoju nowotworu wskazuje powiększenie się wykwitu, naciek podstawy, rozpad; konieczna biopsja

• leczenie miejscowo:

• maść salicylowa

• retinoidy

• 5% maść 5 - fluorouracylową

• krioterapia

• przy przejściu w raka -głębsza krioterapia

Róg skórny

• twór rogowy o rozmaitym kształcie, np. stożka

• szczególna odmiana rogowacenia posłonecznego

• przyczyna - promienie UV

• twarz, przedramiona

• usuwanie zmian w całości i oddanie do badania histopatologicznego

• UWAGA !!! - u dzieci na podłożu stanu zapalnego, nie jest stanem przednowotworowym; czynnikiem sprzyjającym powstawanie jest stałe drażnienie

Stan rzekomonowotworowy

Rogowiak kolczystokomórkowy

• guz o szybkim wzroście około 6 miesięcy, może samoistnie ustępować

• rozwija się z mieszka włosowego w skórze niezmienionej

• zmiana o średnicy od kilku do kilkunastu mm, koloru skóry lub nieco perłowym

• w części centralnej kraterowate zagłębienie

• zazwyczaj pojedyncze

• twarz, czasami grzbiety rąk

• konieczna biopsja i badanie histopatologiczne w celu wykluczenia raka kolczystokomórkowego

• leczenie: usunięcie chirurgiczne; łyżeczkowanie; można zamrażać

Nowotwory skory

• guz miejscowy / Carcinoma in situ /

• choroba Bowena

• nowotwory skóry

• rak podstawnokomórkowy /nabłoniak podstawnokomórkowy/

• odmiana guzkowa

• odmiana wrzodziejąca

• odmiana twardzino podobna

• odmiana powierzchowna wieloogniskowa

• rak kolczystokomórkowy

• czerniak złośliwy

Choroba Bowena

• pojedyncze lub mnogie ogniska

• dobrze odgraniczone

• brunatne, czerwone

• o hiperkeratotycznej lub gładkiej powierzchni

• może współistnieć z nowotworami narządów wewnętrznych

• może szerzyć się obwodowo pozostawiając zanik bliznowaty

• utrzymuje się wiele lat

• może przejść w rak kolczystokomórkowy

• konieczne badanie histopatologiczne

• leczenie:

• zamrażanie płynnym azotem

• krioterapia

• usunięcie chirurgiczne

Rak podstawnokomórkowy

• najczęstsza postać nowotworu

• niewielka i miejscowa złośliwość

• na ogół nie daje przerzutów

• powolny, wieloletni przebieg

• nabłonniki powierzchowne, wieloogniskowe, nawet kilkadziesiąt lat

• perłowaty wał na obwodzie

• krwawienie przy zadrapaniu

• twarz i tułów (skóra zmieniona)

• konieczne badanie histopatologiczne

• leczenie w zależności od:

• obrazu klinicznego, histopatologicznego

• umiejscowienia

• rozległości zmian

• metody do wyboru:

• zamrażanie ciekłym azotem

• laseroterapia

• chirurgiczne

• interferon

• RTG - terapia

• 5% maść 5 - fluorouracylową

ZABURZENIA BARWNIKOWE-BIELACTWO, PIEGI, OSTUDA

BIELACTWO

• etiopatogeneza

• 30% przypadków występuje rodzinnie

• zaburzenia melanogenezy - obniżone wytwarzanie melanosomów i dalsze ich niszczenie w wyniku autofagocytozy, czyli procesu autoimmunologicznego.

• występowanie zmian po stresach

• obraz kliniczny, przebieg

• liczne odbarwione plamy z przebarwieniem na obwodzie

• włosy siwe

• umiejscowienie - twarz, grzbiety rąk, okolica narządów płciowych

• zmiany utrzymujące się w ciągu całego życia

• bez świądu

• można uzyskać niekiedy repigmentację

• leczenie: fotochemioterapia (PUVA) przez wiele miesięcy; wyciąg z dziurawca, helioterapia; leki uspokajające

PIEGI

• etiopatogeneza

• skłonność genetyczna, dziedziczenie autosomalne dominujące

• liczba melanocytów nie jest zwiększona; proces wytwarzania barwnika jest przyśpieszony

• obraz kliniczny, przebieg

• drobne przebarwione plamy, o średnicy ok. 1 mm

• w okolicach odsłoniętych twarz, dekolt, grzbiety rąk

• zazwyczaj symetryczne

• częściej u rudych i osób młodych

• u rudych na całym ciele

• w lecie uwidaczniają się po ekspozycji na UV

• leczenie: środki złuszczające; ochrona przed UV

OSTUDA (Chloasma)

• etiopatogeneza

• przebarwienia u kobiet związane ze wzmożonym wytwarzaniem melaniny

• obraz kliniczny, przebieg

• przebarwienia koloru żółtobrunatnego do brunatnego

• o nieregularnych zarysach

• bez stanu zapalnego, złuszczania, ani zaniku

• umiejscowienie na twarzy

• czynniki prowokujące - ciąża, zaburzenia miesiączkowania, choroby wątroby, tarczycy, stosowanie kosmetyków ze środkami światłouczulającymi, np. olejek bergamotowy, niektóre leki

• leczenie: ochrona przed UV; miejscowo - preparaty odbarwiające jak przy leczeniu piegów; leczenie zaburzeń hormonalnych

WŁOSY

• łysienie męskie androgenowe

• łysienie androgenowe kobiet

• łysienie plackowate

• nadmierne owłosienie

Łysienie

Może być wynikiem przejściowego lub trwałego wypadania włosów na ograniczonej przestrzeni lub obejmującego całą owłosioną skórę głowy (niekiedy inne okolice owłosione).

Jest przemijające, tzn. ustępuje po usunięciu przyczyny wywołującej

łysienie męskie androgenowe

• 70% mężczyzn około 40 roku życia lub wcześniej

• etiopatogeneza - nieznana. Decydujące znaczenie mają czynniki genetyczne; dziedziczenie autosomalne dominujące z różnicą penetracją genu; testosteron - dihydrotestosteron - powoduje stymulację mieszków włosowych na twarzy i w okolicy narządów płciowych, hamowanie wzrostu w obrębie owłosionej skóry głowy

• wydłużenie się fazy telogenowej i krótsze fazy anagenowymi

• trwała utrata włosów od kątów czołowych po szczyt głowy

• niekiedy poprzedzone w młodym wieku łojotokiem lub łupieżem tłustym

• leczenie - leki przeciwłojotokowe, przeciwbakteryjne (jeżeli współistnieje łojotok), poprawiające krążenie - minoksydyl (miejscowo w 2% roztworze, dwa razy dziennie), lek hamujący enzym 5 - alfa - reduktazę (zmniejszenie stężenia dihydrotestosteronu; finasteryd (tylko dla mężczyzn), przeszczepianie włosów.

łysienie androgenowe kobiet

• około 30% kobiet powyżej 30 roku życia

• czynniki sprzyjające - zaburzenia hormonalne, przyjmowanie androgenów, progesteronu, stresy, niekiedy zabiegi fryzjerskie(szampony, lakiery, farby)

• klinicznie - przerzedzenie włosów, szczególnie na szczycie głowy

• leczenie - prawidłowa pielęgnacja skóry i włosów, preparaty hormonalne (antyandrogeny, estrogeny), leki poprawiające krążenie - minoksydyl.

łysienie plackowate

• etiopatogeneza - nieznana, przypuszcza się tło autoimmunologiczne, związek z układem nerwowym - utrata owłosienia po stresie

• zmiany pojawiają się nagle, widoczne ogniska owalne na skórze głowy, brody lub stanu zapalnego, niekiedy utrata wszystkich włosów tzw. łysienie uogólnione, jeśli bez tendencji do odrostu to nosi nazwę łysienia złośliwego

• przebieg przewlekły, u części pacjentów uzyskuje się odrost włosów

• zmiany paznokciowe - ścienienie, punkcikowate wgłębienia

• badanie pod mikroskopem włosów - jest charakterystyczny kształt wykrzyknikowy, jeśli proces chorobowy jest czynny

• leczenie - miejscowe - leki poprawiające krążenie, drażniące i krioterapia; ogólne - leki uspokajające, przeciwdepresyjne, sterydy w małych dawkach, fotochemioterapia.

1

naczynia limfatyczne

węzły chłonne

płyn tkankowy

POSTKAPILARY

KAPILARY

naczynia włosowate

PREKAPILARY naczynia przedwłosowate

żylaki

pnie limfatyczne

tętniczki

tętnice

żyły

wymiana w płucach

serce

---