Politechnika Gdańska Wydział Budownictwa Wodnego

Katedra Geodezji i Inżynierii Środowiska

Studia dzienne

Rok akademicki 2003/2004

Ćwiczenie nr 1

„BUDOWA NIWELATORA”

Sekcja 43 Łukasz Majkowski

1. Cel ćwiczenia.

Celem ćwiczenia było zapoznanie się z częściami składowymi niwelatora, jego warunkami geometrycznymi i stwierdzeniem czy wymaga ewentualnej rektyfikacji.

2. Zakres ćwiczenia.

Ćwiczenie to polegało na tym, ustawić niwelator pomiędzy dwoma łatami, wypoziomować go, dokonać pomiarów i stwierdzić, czy wymaga ewentualnej rektyfikacji.

3. Miejsce wykonania ćwiczenia.

Ćwiczenie wykonane zostało w Hali Geodezji Wydziału Budownictwa Wodnego i Inżynierii Środowiska Politechniki Gdańskiej przez sekcję nr 43 w następującym składzie:

1. Brancewicz Aneta

2. Kościński Szymon

3. Kośka Marek

4. Kozak Tomasz

5. Kozakiewicz Katarzyna

6. Kryła Łukasz

7. Kulicka Anna

8. Kulik Tomasz

9. Kurzawa Piotr

10. Kusio Tomasz

11. Lisiecki Kamil

12. Luba Przemysław

13. Łoszewski Mariusz

14. Macijewicz Tomasz

15. Majchrowski Marcin

16. Majkowski Łukasz

17. Maliszewski Marek

18. Michalak Marcin

4. Używany sprzęt podczas ćwiczenia.

Do wykonania ćwiczenia używaliśmy statywu z niwelatorem - model Ni 42, o numerze seryjnym 12538, wyprodukowanym w PZO Warszawa, dwóch łat drewnianych, dwóch żabek.

OPIS PRZEBIEGU ĆWICZENIA

Ćwiczenie zaczęliśmy od rozstawienia statywu, ostrożnego umieszczenia na nim niwelatora i przykręcenia go do owego statywu za pomocą śruby sercowej. Następnie zrektyfikowaliśmy libellę pudełkową za pomocą trzech śrub ustawczych. Kolejną czynnością była regulacja ostrości krzyża nitek, za pomocą śrubek rektyfikacyjnych tego krzyża.

Następnie w odległości 12 metrów od niwelatora ustawiliśmy żabki (tak, że niwelator był po środku), a na nich łaty (rysunek poniżej).

A B

niwelator

12m 12m

Potem ustawiliśmy niwelator w kierunku łaty A (poprzez celowanie przez muszkę i szczerbinkę), zablokowaliśmy lunetę śrubą zaciskową (sprzęgiem lunety) i precyzyjnie nacelowaliśmy na łatę A oś celową za pomocą śruby ruchu leniwego (także przez muszkę i szczerbinkę).

Kolejną czynnością było zrektyfikowanie libeli niwelacyjnej (rurkowej) za pomocą śruby elewacyjnej. Uznaliśmy, że jest ona zrektyfikowana, kiedy była widoczna prawie idealna parabola (rysunek poniżej).

Kolejnym krokiem była regulacja ostrości obrazu oraz odczytanie wyniku z łaty A.

Następnie obróciliśmy niwelator w kierunku łaty B (poprzez celowanie przez muszkę i szczerbinkę), zablokowaliśmy lunetę śrubą zaciskową (sprzęgiem lunety) i precyzyjnie nacelowaliśmy na łatę B oś celową za pomocą śruby ruchu leniwego (także przez muszkę i szczerbinkę).

Kolejną czynnością było zrektyfikowanie libeli niwelacyjnej (rurkowej) za pomocą śruby elewacyjnej. Uznaliśmy, że jest ona zrektyfikowana, kiedy była widoczna prawie idealna parabola.

Kolejnym krokiem była regulacja ostrości obrazu oraz odczytanie wyniku z łaty B.

Po tych dwóch odczytach przestawiliśmy statyw z niwelatorem w odległości 5 metrów od łaty A i 19m od łaty B (rysunek poniżej).

A B

niwelator

5m 19m

Następnie wykonaliśmy te same czynności jak przy poprzednim ustawieniu niwelatora, czyli:

• Zrektyfikowanie libelli pudełkowej za pomocą trzech śrub ustawczych

• Wyregulowanie ostrości krzyża nitek

• Ustawienie niwelatora w kierunku łaty A (przez muszkę i szczerbinkę), zablokowanie lunety śrubą zaciskową i precyzyjne nacelowanie na łatę A osi celowej niwelatora za pomocą śruby ruchu leniwego (też przez muszkę i szczerbinkę)

• Zrektyfikowanie libeli niwelacyjnej (rurkowej) za pomocą śruby elewacyjnej

• Regulacja ostrości obrazu

• Odczyt z łaty A.

Kolejnym krokiem było obrócenie niwelatora w kierunku łaty B i wykonanie następujących czynności:

• Zrektyfikowanie libelli pudełkowej za pomocą trzech śrub ustawczych

• Wyregulowanie ostrości krzyża nitek

• Ustawienie niwelatora w kierunku łaty B (przez muszkę i szczerbinkę), zablokowanie lunety śrubą zaciskową i precyzyjne nacelowanie na łatę A osi celowej niwelatora za pomocą śruby ruchu leniwego (też przez muszkę i szczerbinkę)

• Zrektyfikowanie libeli niwelacyjnej (rurkowej) za pomocą śruby elewacyjnej

• Regulacja ostrości obrazu

• Odczyt z łaty B.

WYNIKI POMIARÓW, OBLICZENIA

W sytuacji, kiedy niwelator stał w odległości po 12 metrów od każdej z łat otrzymaliśmy następujące wyniki pomiarów:

• 
  Łata A: 1470

Δh= odczyt B - odczyt A = 1522-1470 = 52mm

• Łata B: 1522

W sytuacji, kiedy niwelator stał w odległości 5m od łaty A i 19m od łaty B otrzymaliśmy następujące wyniki pomiarów:

• Łata A: 1445

• Łata B: 1482

Do odczytu z łaty A (z odl. 5m) dodajemy Δh i otrzymujemy:

O_p= Δh + odczyt A=52+1445=1497

O_p - odczyt prawidłowy, czyli taki, jaki powinniśmy otrzymać z pomiaru na łacie B (z odległości 19m).

Jednak na łacie B wynik pomiaru wyniósł 1482.

W takim wypadku obliczamy błąd: O_p - odczyt B = 1497 - 1482 = 15mm.

Błąd pomiaru wyniósł 15mm i niestety jest on o 12mm za duży, ponieważ maksymalny błąd może wynosić poniżej 3mm.

WNIOSEK

Ponieważ z powyższych obliczeń wynika, że błąd jest większy niż 3mm, stwierdzamy, że warunek równoległości osi celowej do osi libelli nie jest spełniony.

W takiej sytuacji należałoby ustawić niwelator w kierunku łaty B (oddalonej o 19m) i nastawić środek krzyża nitek na odczyt prawidłowy (1497) za pomocą śruby elewacyjnej. Powstałe przy tym wychylenie w libelli niwelacyjnej należy usunąć śrubkami korekcyjnymi tej libelli poprzez sprowadzenie pęcherzyka libelli na środek.

3

---