1. Cechy charakterystyczne rosyjskiej literatury ludowej (folklor).

1. Twórczość ludowa.

2. Do momentu chrztu przez Ruś Kijowską.

3. Równolegle w literaturze i kulturze.

4. Wyrasta z mitologii i wierzeń pogańskich.

5. Po przyjęciu chrztu rozwija się równolegle z oficjalną kulturą.

6. Swoista i niezależna forma twórczości.

7. Anonimowość, zbiorowość, charakter ustny, tendencja do cyklizacji i kontaminacji, synkretyzm (nie tylko ustnie, pieśni+tańce, teatr ludowy), powtarzalność.

8. Powstała spontanicznie, rozwinęła się w epice, liryce i dramacie.

9. Przetrwały zagadki, powiedzenia, itp. (nie ma w lit pięknej).

10. Byliny - tylko w ros folklorze, epicka pieśń ludowa, walka z wrogiem, przygody bohaterów (miłowali ziemię).

2. Periodyzacja literatury rosyjskiej (do 1860 r.).

1. Początek piśmiennictwa 988 r. (->chrześcijaństwo)

• Początek lit od XI w.

• Lit Ros przejęła dużo od Bizancjum

• Początek edukacji przy początku lit

• 2 centra: Kijów, Nowogród

• Wtedy kultura w Rusi była na wyższym poziomie niż w Polsce

• Dużo i wyłącznie przekłady i przepisywanie tekstów religijnych

• Lit staroruska:

• Ruś Kijowska do XII w.

• Lit okresu rozbicia dzielnicowego XIII - XV w.

• Ruś moskiewska i Iwan Groźny XVI - XVII w.

• Okres smuty (zamętu) '80 XVI - 1613 r.

Literatura XVIII w. Barok Piotr I (do 1730 r.)

Oświecenie (klasycyzm właściwy i sentymentalizm) 1730 - 1760 r.

• Okres panowania kobiet (Katarzyna I, Anna, Elżbieta)

• 1762 Katarzyna II -> sentymentalizm 1793

• 1760 - 1775

• 1776 - 1788

• 1789 - 1796 rozkwit sentymentalizmu

• 1796 - 1811 schyłek, preromantyzm (1801 - 1825), neoklasycyzm

• 1825 romantyzm - 1842 r.

• Modernizm XIX/XX + symbolizm = wiek srebrny rosyjskiej poezji

• Impresjonizm

• Awangarda 1909

• Czas pojawienia się taki jak w Europie

• Koniec 1917 (rewolucja październikowa)

• Periodyzacja literatury rosyjskiej - zestawienie porównawcze z Europą Zach
  

Europa Zachodnia	Rosja
Starożytność do V w.	Literatura staroruska (średniowiecze) XI - XVII w. (zacofanie kulturowe)
Średniowiecze V - XV w
Renesans poł XVI - XVII w
Barok 1600 - 1750	Barok 1680 - 1730 (Piotr I -> Ruś dogoniła Europę
Oświecenie 1700/1750 - 1789	Oświecenie 1730 - 1760 (okres panowanie kobiet)
Sentymentalizm 1789 - 1896
Romantyzm od 1789	Romantyzm od 1825
Modernizm od 1863
Symbolizm od 1886	Symbolizm od 1883 (protesty symboliczne)

4. Charakterystyka piśmiennictwa Rusi Kijowskiej.

1. XI złoty wiek lit Ros

2. Rozwój lit religijnej -> lit historycznej -> lit pięknej

3. Głównie lit przekładowa np. Nowy i Stary Testament, hagiografia, peteriki (żywoty ojców duchownych i pustelników)

• Opowieść o zburzeniu Jerozolimy

• Aleksandria, Opowieść o mądrym Akirze

4. Lit oryginalna: Nauka dla braci Łukasza Diota

• Wędrówka za trzy morza

• Żywoty Borysa Igliewa

• Słowo o pułku Igora (1187 najważniejszy zabytek, nic się z tym nie równa do XVIII)

• Latopisy (kroniki) Powieść lat minionych

• Kodeksy

• Charakterystyka piśmiennictwa rosyjskiego okresu rozbicia dzielnicowego.

1. Okres mongolski 1220 - 1380 r. (niewoli tatarskiej)

• Centrum przechodzi z Kijowa do księstwa właściwego (Moskwy)

• Rozwija się regionalnie

• Tematyka dydaktyczno-propagandowa

• Dużo przekładów, nic nowego:

• Opowieść o zburzeniuRezania przez Batumina

• Żywot Aleksandra Newskiego

• Paterik pieczersko-ujewski

• Okres odrodzenia się państwa ruskiego (Moskwa)

• Zabytki:

• Za domem Sofioni Zriazenie

• Opowieść o zdobyciu Carogrodu

• Opowieść o książętach włodzimierskich

• Moskwa jako trzeci Rzym

• Sformułowana w XVI w. Przez mnicha Filoteusza i Humena Monachyrustego

• Historia świata realizuje się poprzez centra: Rzym, Konstantynopol, Moskwa

• Naczelna, gdy do władzy dochodzi Iwan Groźny (z dynastii Bizancjum)

• Wg niektórych istnieje od XV w.

• Pod tym hasłem jednoczono ziemie Rusi

• Charakterystyka piśmiennictwa rosyjskiego XVI w. (okres Rusi Moskiewskiej)

1. XVI - XVII w.

2. Iwan Groźny 1533 - 1584 r.

• 1500 - 1580 spór z Osiwianami (duchowni -> władza świecka w zgodzie w władzą duchową) ze Starcami Zobąrzańskimi (asceza, itp., chcieli sprawdzenia przekładów z oryginałami)

• Iwan Groźny wybrał Osiwian

• 1552 Wielkie Czytinienie -> zebranie całej lit religijnej, jaka istniała do tej pory

• Stogła -> zebranie wszystkich norm prawnych

• Księga stopni rodowodu carskiego -> zebrane żywoty wszystkich poprzedników Iwana

• Lit historyczna Zwód laminowany

• Lit świecka: Domostroj

• Cz. I obowiązki względem cara i Boga (dom=Ruś)

• Cz. II pozycja każdego członka rodziny (dom=rodzina)

• Cz. III porady praktyczne (dom=gospodarstwo)

• Korespondencja Iwana z Andrzejem Kurskim (dowódca wojsk, przyjaciel, został na emigracji) -> zaczątek publicystyki

• Charakterystyka piśmiennictwa rosyjskiego początku XVII w. (okres Smuty).

1. Smuta=zamęt 1584 - 1613

2. Borys Godunow, Fiodor, Michaił Romanow

3. Dymitriady:

• 1605 - 1606 Dymitr I

• 1606 - 1610 Wasyl Szujski

• 1612 Polacy zdobywają Moskwę

• 1613 Sobór ziemski (Michaił Romanow)

• Nowy gatunek: powieść wojenna, latopisy, hagiografia

• Opowieść 1606 r.

• Nowa opowieść o przesławnym carstwie rosyjskim i wielkim państwie moskiewskim

• Historia dla pamięci przyszłych pokoleń Abraham Palicyn

• Pismo o zgonie i pogrzebie Wasilija Michaiła Wasilewicza Szujskiego

• Problem tzw. „okresu przejściowego” w periodyzacji literatury rosyjskiej (1613 - 1689).

1. Rządy: Michaił Romanow 1613 - 45

• Aleksy Romanow 1645 - 76

• Fiodor Romanow 1676 - 82

• Zofia 1682 - 89

• Symeon Połocki - mnich, wychowawca carewicza, otwarty na zachód, propaguje literaturę łac-pl, związany z lit pl,

• 1664 - 1680

• Poezja sylabiczna, rymy żeńskie, parzyste, wielozgłoskowce

• Ogród pełen kwiatów

• Rymologiom

• Protopop Awakum - staroobrzędowiec, prześladowany, więziony

• 1621 - 1682

• Reforma Nikona -> uproszczenie obrzędów

• Autobiografia: Żywot Protopopa Awakuma

• Styl barokowy: barok pl, kwiecisty styl, bogate metafory, wulgaryzmy, satyra, przekleństwa, rubaszność

• Opowieść o niedoli i złym losie

• Opowieść o Nierusławie Jazarierium

• Opowieść o Sawie Grudczynie -> obyczajowe

• Nurt satyryczny i plebejski w prozie XVII wieku

1. Krytyka sądownictwa i duchowieństwa

2. Opowieść o sądzie Sewjeku

3. Opowieść o pijaku

• Barok w piśmiennictwie rosyjskim przełomu XVII i XVIII w.

1. Piotr I

• Wprowadził grażdankę = państwowa obywatelska czcionka = pismo świeckie w 1708 - 1711 (graficzna odmiana cyrylicy, modyfikacja kształtu liter) -> rozwinięcie druku, podręczników

• Otworzył Akademię Nauk i inne szkoły świeckie, szkoły dla kupców i szlachty

• Założył uczelnie wyższe: artyleryjską, morską, chirurgiczną

• Postawił na ludzi prostych (później najwybitniejsi byli z nizin)

• Otwierał teatry, muzea, biblioteki

• Najzdolniejszych uczniów wysyła na zachód (wracają w czasie klasycyzmu -> panowanie kobiet)

• Stworzył rosyjską flotę

• Reformy obyczajowe: moda, obcinanie bród

• Wieczorki kulturalne dla arystokracji

• Cały czas dominuje anonimowość

• Historia o marynarzu rosyjskim Wasylu Koriackim

• Romans wierszem

• Opowieść o pewnym synu szlacheckim

• Nowy typ bohatera: człowiek z ludu -> droga awansu społecznego

• Główni bohaterowie mają zagraniczne imiona

• Akcja w dalekich krajach

• Początek poezji miłosnej

• Kobieta ma prawo wyboru

• Teofan Prokopowicz - z rodziny kupieckiej, studiuje w akademii mochyleńskiej, w Rzymie filozofię i nauki ścisłe

• 1716 wrócił do Rosji

• Piotr I uczynił go biskupem, potem arcybiskupem i głową synodu

• Twórczość:

• Mowy i kazania Słowa i mowy

• Cele świeckie, popierał Piotra I i jego reformy

• Charakter publicystyczny

• Poezja sylabiczna -> wzbogacił strofikę

• Dramat Włodzimierz -> akt przyjęcia chrześcijaństwa na Rusi

• Charakterystyka literatury rosyjskiej XVIII w - klasycyzm właściwy.

1. 1730 - 1760

2. rządy kobiet (oświecone), władcy:

• Katarzyna I 1725 - 27

• Piotr II 1727 - 30

• Anna 1730 - 40

• Iwan IV (Elżbieta) 1741 - 62

• Piotr III 1762

• owoce reform Piotra I

• władczynie sprowadzały z Europy artystów, poetów, maszyny, krawców

• rozkwit literatury rosyjskiej:

• A. Kantiemir - ojciec satyry (9 satyr, najbardziej znana: Do rozumu swojego)

• Trzeciakowski - grunt pod reformy stylu Łomonosowa

• Sumarokow - stworzył teatr rosyjski, najważniejszy poeta tego okresu, bogactwo gatunków (poematy, dramaty, bajki, elegie, ody), tzw. Molier północy, kierował teatrem powszechnym w Moskwie (poł XVIII w.), pisał i wystawiał sztuki, Chorieda

• Łomonosow

• Brak indywidualizacji bohatera, bohaterowie typowi, głównie liryka i dramat

• „Teoria trzech stylów” Michaiła Łomonosowa.

1. 4 kategorie językowe:

• Słowa cerkiewno-słowiańskie powszechnie zrozumiałe

• Słowa cerkiewno-słowiańskie zrozumiałe dla wykształconych

• Język codzienny

• Wulgaryzmy

• 3 style:

• Styl wysoki (słowa kat. 1 i 2) np. oda, poemat, uroczyste mowy

• Styl średni (słowa kat. 1 i 3) np. dramat, komedia, tragedia, elegia

• Styl niski (słowa kat 1,3,4) np. satyra, bajka, epigramat, listy nieformalne

• Nie wolno mieszać stylów

• Kategoryzacja bohaterów:

• Styl 1 - brak bohaterów z warstw niskich

• Styl 2 - łączy bohaterów, np. arystokrata i kupiec (ale nie chłop)

• Określone rymy i chwyty stylistyczne

• Jasność, harmonia, porządek

• Kompozycja zamknięta

• Brak fantastyki

• Tematy: nauka, polityka, patriotyzm, miłość (restrykcyjne zasady: najpierw rozum i rozsądek, tylko osoby z równych warstw społecznych)

• Racjonalizm, empiryzm, sensualizm, dydaktyzm, moralizatorstwo

• Absolutyzm oświeceniowy: władza może wszystko, ale o tym wie

• Zmiana podejścia do Boga: panteizm, deizm, ateizm

• Twórczość Michaiła Łomonosowa.

1. Wybitny, tzw. Rosyjski Leonardo da Vinci

2. Z ludu, nizin -> awans społeczny

3. Matematyk, fizyk, chemik, językoznawca, pisarz, reformator stylów i form

4. Ur. 1711 Denisówka k. Archangielska, rodzina rybacka, gimnazjum w Petersburgu,

5. Prekursor chemii fizycznej, twórca uniwersytetu moskiewskiego, laboratorant, członek rosyjskiej AN, mistrz ody panegirycznej (wychwalającej)

6. Poranne rozmyślania o wyższości bożej, Rozmowy z Anakreontem

• Działalność publicystyczna Mikołaja Nowikowa.

1. Założył czasopismo Truteń - krytykował arystokrację, bardziej śmiały w ośmieszaniu

2. Czasopismo Malarz (najlepsze czasopismo XVIII w.) - Umiar, tolerancja, publikacje Turgieniewa i Radiszczewa

• Twórczość Gawriła Dzierżawina.

1. Pisał ody (wyraz filozoficzny), wysoki urzędnik państwowy

2. Felicja - oda panegiryczna, kat. 2 (wg Łomonosowa), łamie reguły

3. Bóg - oda religijna, przeciwko wolnomyślicielom

4. Wielmoża

5. Wodospad - liryka przyrody, nowość: opisy przyrody rosyjskiej

6. Władcom i sędziom - oda, arcydzieło rosyjskiej poezji XVIII w, parafraza psalmu, krytyka monarchów

7. Gronie zwycięstwa rozlegaj się - oda, nieoficjalny hymn rosyjski

• Charakterystyka rosyjskiej literatury sentymentalnej.

1. 1760 - 1800/1811

2. Katarzyna II 1762 - 96 tzw. Semiramida północy

• Sama pisała dramaty, sztuki, listy z Diderotem, Wolterem, Roussoe

• Władczyni oświecona

• Jak przyszła były 2 centra: Moskwa i Petersburg, dobre gazety i teatr, 2 uniwersytety

• Problemy:

• Absolutyzm - chciała być kontynuatorką rządzenia Piotra I

• chłopstwo: powstanie Bugaczowa (1765) - tylko absolutyzm, dużo przywilejów dla szlachty, zła sytuacja chłopstwa, niewolnictwo wśród chłopstwa -> handel

• Okresy: 1760 - 70

• 1771 - 88

• 1789 - 96

• 1797 - 1811

• Poetyka Łomonosowa nie funkcjonuje: łamanie zasad, brak reguł

• Sentymentalizm rosyjski tworzą same utwory, jest trudny do sformułowania, rozpoczął się od dramatu

• Sumarokow - komedia łzawa w teatrze (nowy gatunek), opera komiczna

• Wpływ sentymentalizmu europejskiego:

• 1761 Nowa Heloiza -> rosyjskie tłumaczenie w '69 r.

• Stern Podróż sentymentalna przez Francję i Włochy 1768 (programowy dla sentymentalizmu europejskiego) -> tłumaczenie Ros `93

• Główne postulaty światopoglądowe:

• Równość (moralna) między ludźmi

• Wszyscy ludzie mogą kochać i odczuwać

• Uczuciowość

• Miłość z różnych sfer -> problem społecznych

• Literatura i założenia:

• Bohaterowie: zwykły człowiek, ale nadal typizacja

• Idealizacja -> inflantynizm

• Krytyka arystokracji -> satyra

• Wewnętrzne życie jednostki

• Uproszczona fabuła, brak łańcucha zdarzeń

• Fantastyka

• Paralelizmy (natura przedstawia odczucia)

• Naruszanie i nieuwzględnianie czystości stylów i kategorii słów, brak czystości gatunku i stylu

• Nowe gatunki: czuła nowela, powieść-podróż, powieść epistolarna, komedia łzawa, dramat mieszczański (zamiast tragedii), opera komiczna

• Popularne gatunki: powieść historyczna, bajki, piosenki miłosne, dziennik, spowiedź, listy, elegie, biały wiersz, wolny wiersz

• 2 nurty: szlachecki (Karamzin) i demokratyczny (Radiszczew)-> walka o równość społeczną

• Twórczość nurtu szlacheckiego w sentymentalizmie rosyjskim i twórczość Karamzina.

1. Wódz i główny przedstawiciel,

2. Prekursor rosyjskiej powieści psychologicznej, duży wpływ na kształtowanie języka rosyjskiego, pierwszy krytyk literatury rosyjskiej

3. W liryce 2 główne tematy: miłość i przyjaźń, poezja -> charakter elegijny, opisuje głównie smutek i melancholię

4. 1789 podróż sentymentalna Listy podróżnika rosyjskiego, podróżował po Europie, dominanta -> podmiot, duży materiał faktyczny

5. Sławę przyniosła mu proza

• Biedna Liza - wzór dla rosyjskiego sentymentalizmu, bo 2 ludzi z różnych sfer -> miłość, refleksje odautorskie, subiektywizm narracyjny, motyw uwodzicielstwa, wyidealizowana postać chłopki, liryzm, idealizm, humanizm, emocjonalne zabarwienie opisów przyrody (przeżycia i uczucia bohaterów -> paralelizm), rezygnacja z moralizującego zakończenia, preromantyzm (dusza kochanków złączy się dopiero po śmierci)

• Natalia - córka Wojaska - historyczna nowela sentymentalna (nowy gatunek)

• Wyspa Bornholm - romans grozy, preromantyczny, niejasne aluzje narratora, główny problem: odpowiedzialność za kazirodczą namiętność

• 12-tomowa historia Rosji Historia Państwa Rosyjskiego, zaczął w 1818 r.

• Charakterystyka nurtu demokratycznego w sentymentalizmie rosyjskim i twórczość Radiszczewa.

1. Wyjazd i wykształcenie za granicą, studia w Lipsku: prawo, literatura, filozofia, historia, języki obce

2. 1771 powrót do Rosji, protokolant w senacie, potem prokurator wojskowy, małżeństwo i działalność literacka

• Szkic psychologiczny. Dziennik jednego tygodnia, Oda wolność, List do przyjaciela zamieszkałego w Tobolsku, Żywot Fiodora Wasyliewicza Uszakowa, Dyskurs o tym, czym jest syn ojczyzny

• 1790 Podróż z Petersburga do Moskwy - anonimowy, likwidacja rządów despoty i poddaństwa chłopów

• Więzienie i skazany na śmierć (Katarzyna II zamieniła to na zesłanie 10 lat na Syberię)

• Pierwszy przedstawiciel myśli rewolucyjnej

• Podróż sentymentalna, wątki wokół bohatera - podróżnika, emocjonalna narracja, przerażający obraz feudalnej Rosji, stara się obiektywizować przedstawienie świata, próbuje odejść od subiektywizmu (->preromantyzm)

• jedyna droga do uzdrowienia Rosji: zniesienie pańszczyzny, zmiana ustroju (-> rewolucyjność, bo mówi o nierówności), treści polityczne, chłopstwo jako podmiot procesu historycznego, próbuje przekonać czytelnika o słuszności zniesienia pańszczyzny (argumenty prawne, gospodarcze, moralne), demaskuje zgniliznę moralną szlachty, krytyka szlachty, chłop moralnie wyżej od szlachty

• Idealizacja umiarkowana

• Zniesienie absolutyzmu, bo prowadzi do rozkładu społeczeństwa rosyjskiego

• Dał początek rosyjskiemu stylowi publicystyczno-literackiemu (rozwinięty w XIX w.)

• Po śmierci carycy zwolniony z wygnania, wraca do ojca, ale nadal jest nadzorowany

• Uwolniony przez Aleksandra I, powołany do pracy nad reformami, zbyt rewolucyjne propozycje, obawiał się ponownego zesłania -> samobójstwo

• Twórczość Denisa Fonwizina.

1. Brygadier - komedia, sztuczna fabuła, rosyjskie typy bohaterów

2. Synalek szlachecki - najlepsze co napisał, komedia, satyra szlachty

• Twórczość Michaiła Chieraskowa.

1. Rosijada - poemat bohaterski, epopeja narodowa, Iwan Groźny przedstawiony jako modelowy władca

2. Władimir Odrodzony - twórca klasycystyczny,

3. Poważne tematy w sposób patetyczny

4. Założył uniwersytet (Lermontow stamtąd)

5. Publicysta, mason, członek rosyjskiej AN

• Twórczość Wasilija Majkowa

1. Poeta, brak edukacji, przyjaźń z wybitnymi i masonami

2. Mistrz poematów heroikomicznych, baśni, bajek

3. Jenisej, czyli Bachus rozdrażniony - bohater typowo rosyjski

• Twórczość Iwana Kryłowa

1. Urzędnik, wygnany

2. Czasopismo Poczta duchów i inne, satyryk, krytyk ustroju

3. Autor bajek, komedii, najlepsze dopiero w neoklasycyzmie: Magazyn z nut, Lekcja dla córek

4. Przeciwnik sentymentalizmu, postulaty o ludowość

5. 9 ksiąg bajek, satyryk moralista

• O egoizmie, niewdzięczności, pysze, próżności

• Osądza człowieka wg racjonalnego kryterium o społecznej użyteczności

• Niektóre to pamflety polityczne

• Przeciwko wojnie i rewolucji

• Dobro ogółu > dobro jednostki

• Wymierzane do najgroźniejszego zła społecznego

• Nadmiar wolności jest złem

• Elementy ludowe, narrator bezosobowy, początki narracji mówionej

• Twórczość Michaiła Czułkowa

1. Romans obyczajowo-komiczny

2. Nadobna kucharka, czyli przygody rozpustnej kobiety - dużo typowych bohaterów, indywidualizacja, obiektywizacja

• Preromantyzm w literaturze rosyjskiej (Żukowski, Karamzin).

1. 1801 - 1825, rządy Aleksandra I

2. silnie związany z wydarzeniami historycznymi (nowy car, projekty reform, okres wiedeński)

3. 1815 rezygnacja Aleksandra I (oddaje się mistycyzmowi), Aleksander Arakczejew (generał artylerii) -> arakczejewczyna

• likwidacja reform

• ograniczenie działalności uniwersytetów

• wioski wojsk przy granicach

• terror

• nastąpił sprzeciw, opozycja -> ruch dekabrystowski (1816 - 1825)

• tzw. „dzieci roki 1818”, młodzi, którzy skończyli gimnazjum w Carskim Siole, wpływ masonerii

• 14.12.1825 powstanie dekabrystowskie

• główne cele: zniesienie absolutyzmu i pańszczyzny

• reprezentowani przez „Związek Dobra Publicznego”, „Związek Ocalenia”, „Stowarzyszenie Północne” (->powstanie), „Stowarzyszenie Południowe”

• klęska powstania: ostateczny krach światopoglądu oświeceniowego

• życie literackie na wzór francuskiego, w salonie u Aleksandra Olenina (Kryłow, Ozierow, Batiuszkow, Puszkin)

• wieczorki literackie w domach poetów

• nowe stowarzyszenia literacko-kulturowe: „Biesiada Miłośników Słowa Rosyjskiego”, „Arzamas”, „Towarzystwo Lubomodrów”, „Towarzystwo Zielona Lampa”

• nowe czasopisma: „Gwiazda Polarna”, „Syn Otieczestwa”, „Wiesnik Europy”

• raznoczyńcy - inteligencja z kupiectwa i duchowieństwa (=pisarze radisczewowcy): Wasyl Popugajow, Iwan Pnin, Aleksander Izmajłow, Wasyl Narieżny

• pisarze oświeceniowi: Karamzin, Kryłow, Cheraskow

• Spór literacki o styl i język w literaturze rosyjskiej (1801 - 1825)

1. między „Biesiada Miłośników Słowa Rosyjskiego”(tradycjonaliści) i „Arzamas”(nowatorzy)

2. różne rozumienia języka literackiego, dotyczył kwestii języka gatunkowego, stylu, ludowości, nowych gatunków

3. rozpad BMSR (w 1816 r.) i „Arzamasu” (w 1816/1817 r.)

4. BMSR: Szyszkow (przywódca), Dzierżawin, Kapista, Szachowski, Grybojegow, Kostow

• postulaty: teoria stylów Łomonosowa (główne zasady rosyjskiego klasycyzmu)

• odrzut fazy karawitowskiej

• przeciwko wyszukanym i rozbudowanym peryfrazom

• proste i naturalne konstrukcje

• wzór: literatura staroruska, biblia, latopisy, poetyckie gatunki folkloru

• język rosyjski ma wyrażać wybitną indywidualność narodową

• przeciwko zachodnim wpływom

• chcieli narodowego usamodzielnienia się literatury rosyjskiej

• parodie przeciwników

• „Arzamas”: Żukowski, Batiuszkow, Puszkin, Wiaziemski, Dawidow

• „karamziści” bo nowatorskie zmiany Karamzina (milcząco patronował)

• rozwijali jego nowy styl

• przenosili zachodnie doświadczenia literackie

• próbowali połączyć spory o zasady stylistyczno-literackie z walką o ideały społeczne

• granice między przeciwnikami, a zwolennikami były płynne

• Twórczość Wasyla Żukowskiego.

1. poeta preromantyczny, wychowawca carewicza Aleksandra II (wpajał humanizm), wpływowy polityk (ratował przyjaciół), przyjaciel Puszkina

2. elitarna twórczość: elegie, pierwsze rosyjskie ballady romantyczne

3. cel i zadania sztuki wg niego: poprawa obyczajów i szerzenie oświaty

4. cechy twórczości:

• smutek, zaduma nad światem

• tematy śmierci, nieurealistycznionej miłości, medytacje o charakterze osobistym

• bierna kontemplacja rzeczywistości -> pogląd świata

• wysławiał miłość idealną (zabarwienie mistyczne, czysta duchowość)

• osiągnięcia:

• dostosował słowo, że było w stanie wyrazić nowy pogląd, rozszerzał jego funkcję estetyczną i kontekst skojarzeń emocjonalnych

• rozwijał poetykę nastrojową

• wprowadził intonację śpiewną

• wzbogacił rytmikę wiersza i melodyjność

• stosował liczne miary wierszowe

• swobodnie posługiwał się wierszem wolnym

• nowy sposób stosowania struktur metrycznych

• nowator w strofice

• utorował drogę poezji romantycznej

• nie uwolnił się od oświeceniowego romantyzmu i rozwinąć w pełnym romantycznym indywidualizmie

• opozycja do Karamzina: melancholia ma walory autentycznej postawy

• Cmentarz wiejski - elegia, równość ludzi w obliczu śmierci, kult melancholii, uczuciowość, żywe odczuwanie przyrody, temat: przemijanie i śmierć

• Tajemniczy gość - tęsknota ducha do czegoś nieokreślonego, wywołuje niepokój człowieka, prowokuje do zgłębiania tajemnic świata

• Ballady romantyczne:

• Ludmiła - „Lenor” Burgera, epicko-liryczny sposób prowadzenia narracji, melodyjność wiersza wątku ludowe, koloryt ludowy

• Swietłana - z tradycji ludowości rosyjskiej, wróżby i realia rosyjskiej ludowości, nowe opracowania nowego tematu (folkloru), ballada najbardziej pogodna i najbardziej rosyjska

• Gromoboj, Wadim - akcja w czasach staroruskich, silny pierwiastek chrześcijański

• Duże zasługi w przekładzie:

• Słowo o pułku Igora

• Dziewica Orleańska Schillera

• Więzień Chillonu Byrona

• Odyseja Homera

• Literatura dekabrystowska - jej przedstawiciele, główne założenia, twórczość Kondratija Rylejewa.

1. Bestużew, Rylejew, Boratyński, Waziemski, Kozłow, Tiutczew, Lermontow, Puszkin (na czele)

2. założenia: dzieje ludzkości wyrażały główną ideę, że światem rządzą poglądy,

• duża waga do opinii publicznej: kontakt, oddziaływanie i formowanie

• przyczyny rozwoju: rozwój oświaty, mądre prawodawstwo

• literatura - narzędzie do budzenia świadomości

• przeciwko poezji lekkiej, elegijnej

• monumentalne gatunki klasycyzmu

• poeta to trybun ludowy, wódz i nauczyciel

• głosili tzw. Oświeceniowy dydaktyzm

• wysokie formy poetyckie

• narodowy charakter sztuki

• konieczność samodzielności literatury -> bez wpływu obcych

• historia - nauczycielka mądrości, rozumny bieg

• pierwotną formą rządów na Rusi była republika

• idealizacja ustroju Nowogrodu u Wschowa

• wolność jest naturalnym dążeniem człowieka

• przeciwko despotyzmowi i władzy absolutnej

• Rylejew 1795 - 1826

• Najważniejszy poeta dekabrystowski, działacz polityczny, głowny organizator powstania, po powstaniu stracony na szubienicy, uczestniczył w ostatniej fazie walk napoleońskich, dołączył do „Stowarzyszenia Płn (1823)

• Debiut w 1820 satyrą Do faworyta (atak na Arakczejewa)

• 1821 - 1823 ody (opozycja ideowa): Do Aleksandra I, Widzenie, Męstwo obywatelskie (oświeceniowy kult prawa, ograniczenie absolutyzmu), powstaje cykl Dum (wpływ Niemcewicza, heroizm obywatelski i patriotyzm, dydaktyzm -> opozycja realii historycznych)

• Najważniejsze osiągniecie: poemat Wojnarowski

• Fabuła na dziejach walki Mazepy z Piotrem I

• Opis zmagań Ukrainy z Rosją

• Starcie 2 systemów: republiki i despotyzmu

• Nowe romantyczne spojrzenie na historię

• Rewolucja szlachecka, tragiczny utwór

• Wojnarowski: zesłanie polityczne, krewny Mazepy, przekonany o konieczności czynu

• Tragizm: zderzenie etyczne: dążenie ku wolności, ale walka poprzez zdradę, złamanie przysięgi, carobójstwo

• Konieczność złożenia w rewolucji całego życia

• Proroczy

• Innowacje:

• gatunek powieści

• Tematyka: historyczna, idea polityczna

• Odrzuca wątek miłosny i osobisty

• Patetyczna intonacja patetyki

• Nalewajko (1825) niedokończony, zmagania polsko-kozackie

• Ody Na śmierć Byrona i Do Bestużewa

• Elegia Obywatel

• Piosenki satyryczno-agitacyjne razem z Bestużewem

• Neoklasycyzm - przedstawiciele, założenia, cele, twórczość Batiuszkowa.

1. wchłonął całe doświadczenie sentymentalizmu

2. powrót do antyku

3. dorobek wykorzystywany racjonalistycznie i sentymentalnie

4. chciał wyrazić nowe idee

5. przedstawiciele: Kryłow

• Ozirow - pisał głównie tragedie wg zasad klasycystycznych, wiersz aleksandryjski, melancholijny ton

• Edyp w Atenach - wątek z Sofoklesa, temat miłości córki do ojca

• Pingal - chórki, sceny baletowe

• Dymitr Doński - intryga miłosna

• Batiuszkow (1787 - 1855) - najwybitniejszy przedstawiciel poezji neoklasycyzmu, nazywany poprzednikiem Puszkina, miał wpływ na Puszkina, członek „Arzamatu”, zwolennik sentymentalizmu, „kronikarz wesela i miłości”

• Okres do przełomu (do 1812)

• Wiersze anakreontyczne (radość życia -> źródło w miłości i przyjaźni), idee epikurejskie, duch pogański „Bachanka”

• Należy cieszyć się każdą chwilą życia

• Dużo mitologizmów

• Ulubione: elegia (wprowadził plastyczność obrazu, uczucie -> pierwiastek grozy)

• Między klasycyzmem, sentymentalizmem i romantyzmem

• Okres po przełomie

• Do Daszkowa - list poetycki (rozpowszechnił ten gatunek)

• odchodzi o epikureizmu

• Moje penaty - manifest, listy do przyjaciół

• stworzył elegię historyczną (+ opis batalistyczny, motywy patriotyczne i historyczne)

• zwrócił się ku chrześcijaństwu

• motyw zwątpienia w liryce

• wprowadził „ból świata”

• wprowadził nowe miary wierszowe, rozpowszechnił 3-stopowy jamb, w utartych gatunkach stosował nowe miary wierszowe

• Wesoła godzina, Mój geniusz, Do przyjaciela, Przebudzenie, Rozłąka, cykl Z antologii greckiej, cykl Naśladowanie starożytnych

• Twórczość Gribojedowa.

1. 1795 - 1829

2. trudno zaliczyć do jakiegoś nurtu, poeta, dramatopisarz, dyplomata, zmarł przez ukamieniowanie i zasztyletowanie, pochowany w Gruzji na górze (bo ożenił się z gruzińską księżniczką)

3. „autor jednej książki” Mądremu biada (komedia w wierszach)

• elementy klasycyzmu, romantyzmu, realizmu (warstwy społeczne), satyra na moskiewską arystokrację

• wydana po śmierci w 1831 po niemiecku

• nazywana książką, która zamyka ten gatunek

• główna myśl: opowiadał się przeciwko karamzistom, Żukowskiemu, związana z dekabrystowskim rozumieniem sztuki, zasada 3 jedności

• zarzut: nie jest zbyt dobrze rozwinięta akcja i intryga

• brak dydaktyzmu i moralizmu (realizm)

• istota: przełamanie i odrzucenie schematów, połączył tragizm z komedią

• brak szczęśliwego zakończenia (teza: światem rządzą poglądy)

• jest nazywany romantycznym buntownikiem

• Granice chronologiczne i ideologia romantyzmu rosyjskiego.

1. od 1825 -> powstanie dekabrystowskie)

2. do 1842 -> bo odeszli główni romantycy (1837 - ginie Puszkin, Marliński; 1838 - Polażejew; 1841 - Lermontow; 1842 - Kolcow, wydanie ostatniego tomiku wierszy Baraczyńskiego) i wydanie Martwych dusz Gogola (cechy realizmu)

3. 3 okresy:

• lata '20 (dominacja poezji)

• lata '30 (rozwój prozy, zrównanie znaczenia prozy i poezji0

• lata '40 (przewaga prozy (do końca XIX w), popularyzacja noweli)

• romantyzm rosyjski nie jest zjawiskiem jednolitym, często sprzeczności, różnorodne tendencje, literatura wyraża świadomość społeczną

• ideologia:

• społeczeństwo -> żywy organizm, kult rodzinności, oryginalności, ludowość, 1832 Uwarow (Arzamas) sformuował tzw. doktrynę oficjalnej ludowości:

• Prawosławie

• Samodzierżawie

• Ludowość - wyrażała organiczne cnoty (-> świadectwo głębokiej odrębności Rosji od reszty świata) ludu rosyjskiego oraz określała zasady, którymi kieruje się rząd w swojej polityce, akcentowała chłopską bierność, pobożność, pokorę i wiarę w cara -> wyraża duch

• Kolektywizm - w sprzeczności z indywidualizmem

• motywy utworów: marzenia i tęsknoty, problem sztuki i artysty, sztuka tworzy nowe światy, sztuka istnieje sama w sobie i przez się

• artysta - geniusz, wybraniec losu i narodu, ma intuicję, tzw. „władca dusz”

• odwołania do Dantego, Petrarki, Cervantesa, Szekspira, ludowej poezji średniowiecza, Schillera, Goethego

• synteza wszystkich gałęzi sztuki, synteza sztuki i nauki, synteza sztuki i życia

• Tematyka dominująca w literaturze rosyjskiej epoki romantyzmu.

1. brak ograniczeń tematycznych

2. brak przymusu językowego

3. obalono wiarę w harmonijny porządek świata

4. podkreślono konflikt między jednostką a społeczeństwem

5. bohater romantyczny: samotnik, indywidualista, skłócony ze światem i społeczeństwem, buntownik, który ucieka od tego świata, cywilizacji do egzotycznych i barwnych miejsc i społeczności

6. orientalizm -> Kaukaz

7. ucieczka do przyrody -> kult natury

8. ucieczka do średniowiecza, też europejskiego

9. kult wybujałego indywidualizmu (ideologia i tematyka) -> romantyczne oscylowanie między skrajnościami

10. próba stworzenia bohatera kolektywnego (wczesna twórczość Gogola)

• Dominujące gatunki literackie w literaturze rosyjskiej epoki romantyzmu.

1. popularne: proza fabularna, ballada (geneza ludowa)

2. swobodna twórczość, brak barier pomiędzy gatunkami literackimi

3. najpopularniejsze: powieść poetycka, poemat dygresyjny, dramat romantyczny (przeciwstawienie tragedii klasycznej: wiele wątków, konstrukcja epizodyczna, łączy komizm i wzniosłość, tragizm + groteskowość), nowela (duży rozwój, wiele cykli nowel podzielone na aspekty przez: 1)postać narratora, np. Powieści Biełkina Puszkina; 2)postać bohatera, np. Bohater naszych czasów Lermontowa; 3)temat, np. Wieczory na futorze koło Dikanki Gogola, Opowieści petersburskie Gogola)

• nowela filozoficzna - twórca Odojewski (śladem Hoffmana) wprowadził zjawiska cudowności, mistycyzm, wpływ Schellinga, problem artysty, np. Marzenia i życie, Noce rosyjskie (cykl), Salamandra;

• Pogodin - problemy artysty ze środowiska wiejskiego, Opowieści Michaiła Pogodina (cykl)

• Pawłow - specyfika różnych warstw społecznych, Trzy opowieści, Imieniny, Licytacja

• Biestużew (pseud. Marliński) - nowela salonowa, batalistyczna, kaukaska

• nowela psychologiczna - Pogorzelski - zjawiska nadprzyrodzone, które można wyjaśnić kategoriami racjonalisty, komizm (sceny obyczajowe + fantastyczne), demonologia romantyczna, Dziewczyna z klasztoru, Sobowtór, albo moje wieczory na Małorusi

• nowela historyczna (raczej powieść)

• Łażecznikow (rosyjski Walter Scott) - Ostatni nowik, Basurmon, Dom z lodu

• Polewaj - fascynacja francuskim romantyzmem (wpływy Balzaka i Hugo), Abadona, Przysięga u grobu pańskiego, Opowiadanie żołnierza rosyjskiego

• Charakterystyka romantyzmu jako ruchu literackiego.

1. Centra kulturowe: Moskwa i Petersburg, życie literackie rozwija się na salonach i wieczorkach np. Salon Zenoidy Wołkowskiej (był tam Puszkin), rozwój kółek literackich (tematyka literacka, filozoficzna i społeczna)

• kółko Bielińskiego (= pokój 11) - 1830, tylko parę spotkań, buntownicza literatura romantyczna

• kółko Hercena 1831 - 1834

• zewnętrznie niewola, wewnętrznie wyzwolenie (wg Hercena)

• zagadnienia polityczne, społeczne, studiowali pisma socjalistyczne (Saint-Simon)

• świadomi spadkobiercy ruchu rewolucyjnego w Rosji (dekabryści)

• cel: przezwyciężenie kontemplacyjnej postawy wobec świata

• kółko Mikołaja Starkiewicza

• należeli: Bieliński, Bakunin, Askakow, Krasow, Klusznikow, Turgieniew

• zajmowali się tematyką marzycielstwa

• problem przezwyciężenia odczuwalnego wyobcowania społecznego

• sfera działania politycznego

• optymiści: wiara w siłę miłości i wszechogarniające dobro (miało zwyciężyć popularyzację oświaty)

• lity filozoficzne Czapajewa 1836

• na łamach „Teleskopu” za radą Starkiewicza i Bielińskiego List filozoficzny (8 szt, publikacja tylko 1 szt)

• do historiozofii, refleksja o losie Rosji, przesycone pierwiastkami mistycznymi, szukał boskiej idei w historii (chrześcijaństwo), chrześcijaństwo na czystą formę w katolicyzmie,

• Rosja to kraj zapomniany przez Boga, kraj dziki i barbarzyński, kraj pozbawiony historii (nie uczestniczy w rozwoju cywilizacyjnym Europy), nie stworzyła nic nowego, powtarza tylko dotychczasowy bieg dziejów Europy

• zamknięcie wydawnictwa i redaktora

• uznany za psychicznie chorego

• Periodyzacja twórczości Puszkina.

1. I okres petersburski 1817 - 1820

2. lata zesłania 1820 - 1824 (na południe)

3. lata zesłanie (tzw. Michajłowskie) 1824 - 1826

4. okres moskiewsko-petersburski 1826 - 1830 (czasem osobno jesień bołdinowska - 3 miesiące 9-11.1830, bo wtedy dużo napisał przed ślubem)

5. II okres petersburski 1831 - 1837

• Biografia Puszkina.

1. 1799 - 1837 urodzony w Moskwie, w rodzinie majora w stanie spoczynku, matka - prawnuczka Murzyna z Abisyni, szlachta rodowa

2. w literaturze nie powraca do domu, tylko do Carskiego Sioła

3. edukacja domowa, potem gimnazjum w carskim Siole (1814 - 1917), pisze już tam (I okres twórczości): pierwszy wiersz Do przyjaciół (miał 15 lat)

4. 1817 wiersz Wspomnienie w Carskim Siole, członek Arzamazu i „Stowarzyszenia Zielona Lampa”

5. tendencje klasycystyczne (forma), sentymentalno-preromantyczne (treść)

6. wzorował się na Żukowskim, Karamzinie, Batiuszkowie

7. spotkanie z Mikołajem I - pierwsza w historii osobista audiencja poety z carem

8. Bekendorf - główny dowódca carskiej policji, cenzurował prace Puszkina wraz z innymi cenzorami, bo car nie był w stanie

9. Puszkinowi brakuje spokoju i życia domowego, po hulaszczym życiu, więc oświadcza się (1828, 1829, 1839) Natalii Gonczarowej (muza poety, piękna, z upadłej rodziny, ojciec - pijak, matka - wariatka, wychodzi za mąż by się wyrwać z domu. Żeniąc się z nią, zrzekł się posagu (bo nie miała) i obiecuje spłacić długi. Ślub w Moskwie, styczeń, karnawał. Miał być wcześniej, ale w Moskwie była epidemia cholery, dlatego przez wcześniejsze 3 miesiące nie mógł przyjechać. Najbardziej płodny okres.

10. początkowo szczęśliwe małżeństwo, II okres petersburski, powstanie listopadowe, rewolucje w Europie, przyjaźń poetycka z Mickiewiczem, przedstawia 2 obozy: wspierający Polaków i potępiający (że ośmielili się podnieść rękę na cara)

11. 1833 Jeździec miedziany - polemika z Mickiewiczem, po lekturze III cz. Dziadów

12. 1834 On był między nami - dla Mickiewicza, propozycja kamerlinga od cara (funkcja poniżająca), zaczyna pisać poezję nostalgiczną, filozoficzną zamiast utworów lekkich

13. 1835 problemy z Natalią, Puszkin wyjeżdża na wieś, by „narobić pieniędzy”, dochodzą go pogłoski o flirtach i intrygach Natalii (głównie z Mikołajem I), przyjazd Heeckerna (francuski dyplomata) do d'Anthèsa (pogłoski o związki homoseksualne), intryga kończy się ślubem z siostrą Natalii (brzydką), po ślubie znowu zaleca się do Natalii. Puszkin wściekły, wyzywa go na pojedynek i zostaje raniony śmiertelnie w brzuch. Car bał się buntów i pochowano go w tajemnicy

• Charakterystyka I okresu petersburskiego w życiu i twórczości Puszkina.

1. praca w MSZ, okres zabaw i używania życia, smutne refleksje nt. życia w Rosji, wiersze patriotyczne, wolnościowe, występuje przeciwko uciskowi, został zesłany na południe (tylko, bo miał dużo wpływowych przyjaciół)

2. Oda wolność - królobójstwo, zemsta - prawo ludu

3. Elegie: Wieś - satyra obywatelska

4. Do Czaadejewa - list poetycki, apel do młodych o idealizm i ofiarność w służbie spraw wolności

5. Noel - bajka, przeciw władzy absolutnej

6. Rusłan i Ludmiła - pierwszy poemat romantyczny, folklor, 4-stopowy jamb, baśnie, poemat heroikomiczny

• Charakterystyka okresu zesłania w życiu i twórczości Puszkina.

1. Podróż po Kaukazie, ruch dekabrystowski - angaż, ale nie należał do ugrupowań politycznych (lekkomyślny, nielojalny), jego zesłanie zamieniono na Michajłowskoje

2. Sztylet - wiersz, postawa buntu

3. Więzień, Ptaszek - buntownicze, wyrażające niezgodę na zastałą rzeczywistość i gotowość do walki

4. Kto fale was zatrzymał?

5. Wolności szewca - pesymizm, bo upadek fali rewolucyjnego ruchu

6. Zgasło już światło dnia

7. Poematy południowe (Jeniec Kaukazu, Cyganie) - poematy bajroniczne, wchodzi w nich w polemikę z Byronem, wolność ≠ szczęście (nie musi być równoznaczne, tak twierdzi Puszkin)

8. Porusza problem poety i problem poety ze społeczeństwem, poczucie samotności, zawodu, utraty, rozdziela motywy osobiste od obywatelskich

• Charakterystyka okresu michajłowskiego w życiu i twórczości Puszkina.

1. korespondencja z przyjaciółmi, nie przejmuje się cenzurą, nadzór przez rodziców, ale ojciec nie wytrzymał, odwiedziny u sąsiadów (życie towarzyskie, miłość: Anna Kern), często się zakochiwał, nie był przystojny, ale interesujący, prosi i ubiega się o zwolnienie z zesłania, na tron wstępuje Mikołaj I i chce go wysłuchać (1826), rozmowa z zamkniętymi drzwiami (ułaskawienie, warunek: car będzie głównym cenzorem, ale ostatecznie miał wielu cenzorów)

2. głównie liryka: Rozmowa księdza z poetą, Prorok, Naśladowanie, 19.10, Do xxx Kxxx

3. kontynuuje pisanie Oniegina, które zaczął na Kaukazie,

4. Borys Godunow - kończy okres (1825), dramat romantyczny

5. zainteresowanie ludem i jego rolą w historii, folklor, bogaty świat uczuć, czyta Historię państwa rosyjskiego Karamzina i Szekspira

• Charakterystyka okresu Moskwa-Petersburg w życiu i twórczości Puszkina.

1. Во глубине сибиреких руд - po spotkaniu z Marią Rajewską, która była w drodze na Sybir do męża

2. Arion, Anczar, Poeta, Gabriel Jada, Poeta i tłumaczenie

3. Połtawa, Arab Piotra Wielkiego - poematy

4. Opowieści Biełkina, Eugeniusz Oniegin

5. Maleńkie tragedie, Graf Nulin

6. 4 bajki: Bajki o rybaku i rybce

• Charakterystyka II okresu petersburskiego w życiu i twórczości Puszkina.

1. Zainteresowanie Piotrem I, Katarzyną II, powstaniem Pugaczowa, pisze głównie prozę

2. Na zdobycie Warszawy, Oszczercom Rosjii, Przed grobowcem pańskim, Chmura, Я памятник себе воздвуг (parafrazuje antyczny wzorzec horacjańskiej ody

3. Wczesna ocena przebytej drogi twórczej i próba oceny własnej poezji

4. Jeździec miedziany, Dama pikowa, Córka Kapitana

5. Dąbrowski - niedokończony o życiu szlachty prowincjonalnej, oparta na awanturniczo-romantycznej liryce

• Poematy południowe Puszkina - narracja, kompozycja.

1. Kompozycja: podporządkowana bohaterowi, pozbawiona ciągłości, pełna luk czasowych, opiera się na wyodrębnianiu scen najwyższego napięcia dramatycznego, rozładowywanych często przerywnikami lirycznymi, występują formy podawcze dramatu

2. Narracja: zabarwienie liryczne, głos narratora zlewa się z głosem autora, który psychologicznie utożsamia się z bohaterem (jedność powieści poetyckiej z twórczością w ścisłym znaczeniu liryczną)

• Poematy południowe Puszkina - gatunek, typ bohatera.

Puszkin wprowadził do literatury rosyjskiej nową formę - powieść poetycką w kilku jej odmianach, stanowiącą w ciągu długiego czasu sztandarowy gatunek zwycięskiego prądu. Ukształtował jego podstawowe własności strukturalne: zasób pomysłów fabularnych i sytuacyjnych, schematy treściowe, typologię postaci, środki subiektywizowanej, ulirycznionej i udramatyzowanej narracji, typy i funkcje orientalnego pejzażu, osobliwości stylu i wiersza.

Organizującym czynnikiem powieści poetyckiej jest bohater, zwany często bajronicznym, który uosabia najistotniejsze konflikty filozoficzno-moralne epoki. Rozczarowany do świata i ludzi, zawiedziony w miłości i przyjaźni, wyrastający siłą duchową ponad środowisko, obdarzony potężnymi namiętnościami, z których główną jest umiłowanie osobistej wolności, tajemniczy, często skażony zbrodnią, zbuntowany przeciwko wrogiemu mu społeczeństwu - porzuca je i poza nim, w społecznościach naturalnych, egzotycznie barwnych, szuka ucieczki przed jego normami etycznymi i obyczajowymi. Jest typowym indywidualistą, niezdolnym do poddawania się prawom zbiorowości. Ten typ bohatera najjaskrawiej więc wyrażał romantyczny konflikt między jednostką, a społeczeństwem.

U Puszkina bohaterowie poszukują wolności i szczęścia. Nie są to jednak zbuntowani bohaterowie (tak jak np. Pieczorin w Bohaterze naszych czasów Lermontowa).

Cechy gatunkowe powieści poetyckiej:

• synkretyzm gatunkowy: połączenie elementów epickich i lirycznych;

• rozbudowany utwór wierszowany;

• fabuła o luźnej, fragmentarycznej kompozycji, nasycona momentami dramatycznymi; obecność luk i zakłóceń chronologicznych, wiele miejsc tajemniczych i niedopowiedzianych;

• subiektywizacja opowiadania i opisu;

• nikły dystans między narratorem a bohaterem;

• obecność zwrotów kierowanych wprost do czytelnika;

• narrator oceniający postawę bohatera, obnażający swój emocjonalny stosunek do zdarzeń;

• postać narratora często stanowi maskę dla samego twórcy.

43. Poematy południowe Puszkina - rola epilogów.

44. Poematy południowe Puszkina - problem wolności i szczęścia.

1. Jeniec Kaukazu - materia problemowa pierwszego południowego poematu to poczucie samotności, zawodu i utraty, postawa negacji i wrogości wobec świata i społeczeństwa, chęć przeciwstawienia mu się, dążenie do odzyskania szczęścia i sensu życia w odmienionych warunkach, wśród nowych ludzi i w innym otoczeniu, przywrócenia utraconej harmonii, głód uczucia wielkiego i pełnego - wszystko to nigdy nie zaspokojone i nieosiągalne. Bohater, na co zresztą wskazuje poetycka dedykacja dla Mikołaja Rajewskiego, współtowarzysza kaukaskiej podróży, posiada w znacznym stopniu cechy autobiograficzne.

W zamierzeniu Puszkina Jeniec Kaukazu miał stanowić uogólniony obraz pokolenia dręczonego przez romantyczne niepokoje. Podkreślała to już anonimowość bohatera. Ów „zaprzaniec świata, brat przyrody”, rozczarowany do wszystkiego, co dało mu społeczeństwo europejskie, niezdolny do żywych uczuć przez nie słumionych, na Kaukazie poszukując osobistej wolności, dostał się do niewoli u Czerkiesów. Podstawowy konflikt utworu sprowadza się do przeciwstawienia dwóch układów życia społecznego - cywilizowanego i naturalnego - i przejawia się w konfrontacji dwu postaw, reprezentowanych przez Jeńca i przez młodą Czerkieskę, która go pokochała.

Główne wydarzenia: jeniec został złapany do niewoli, w niewoli pomogła mu młoda Czerkieska - przynosiła mu wodę itp., Czerkieska zaczęła spędzać z nim dużo czasu i zakochała się w nim, niestety bez wzajemności, bo jeniec wyznał jej w końcu, że kocha inną, która niestety także nie odwzajemnia jego uczuć, po tym wyznaniu Czerkieska przestała go odwiedzać, aż przyszła pewnego dnia z piłą i kindżałem i uwolniła jeńca i kazała mu uciekać, jeniec chciał, żeby uciekła z nim, ale ona nie chciała i kazała mu odszukać swoją ukochaną. Gdy Jeniec przeszedł na drugą stronę rzeki, Czerkieski już nie było, tylko było widać krąg na wodzie, co sugeruje, że Czerkieska zginęła. Jak dokłanie? Tego autor nie podaje. Nie wiadomo również dokąd udał się Jeniec (nie wiadomo też skąd przyszedł i jak dokładnie dostał się do niewoli). Wiemy jedynie, że przyszedł z szeroko rozumianej „cywilizacji”, podobnie jak Aleko w „Cyganach”.

2. Bracia rozbójnicy - ich fabuła wyrosła z realnego zdarzenia, jakiego poeta był świadkiem w Jekaterynosławiu, przedstawiają po raz pierwszy w twórczości Puszkina temat, który go później będzie wielokrotnie fascynował - temat ludowego protestu i buntu, tu potraktowany jeszcze w konwencji wczesnego romantyzmu i reprezentowany przez ludzi marginesu społecznego - rozbójników. Utwór nie został ukończony.

3. Fontanna Bakczyseraju - uważana za najbardziej „bajroniczny” utwór Puszkina, osnuta na tle legendy o miłości chana krymskiego Gireja do polskiej branki, Marii Potockiej. W przeciwieństwie do pozostałych powieści poetyckich starcie dwu kultur, wschodniej (orientalnej) i europejskiej, realizuje się przez konflikt między dwiema postaciami kobiecymi. Moralne zwycięstwo odnosi Maria, która wyzwala w Gireju głębokie uczucie, przeobrażając w ten sposób charakter bohatera. W utworze najpełniej i najwyraźniej uzewnętrzniły się zasady kompozycyjne i narracyjne gatunku, toteż jego główna wartość tkwi przede wszystkim w lirycznym sposobie prowadzenia narracji i w liryzmie w ogóle.

Fontanna Bakczyseraju reprezentuje nowy wariant poematu - opowieść historyczną opartą na materiale legend i podań. Interesujący pomysł treściowy, efektownie zarysowane postaci bohaterów, pełna tajemniczości, niedomówień, dramatyzmu i tragicznie rozwiązana intryga miłosna nie stanowią jednak jedynej czy najważniejszej właściwości poematu. Ukształtowanie materii treściowej, organizację fabuły, sposób narracji - wszystko to modyfikuje i przetwarza „ja” poety-narratora, dominujące w całym utworze i narzucające mu specyficzne liryczny charakter.

Główne wydarzenia: Maria - polska księżniczka, w wyniku najazdu Tatarów na Polskę dostała się do niewoli i trafiła do chana Gireja, który się w niej zakochał; Maria była traktowana w sposób szczególny w haremie - żyła w odległym zakątku haremu, brała osobną kąpiel ze swoją niewolnicą, gdyż Girej starał się złagodzić jej udręki niewoli. Zazdrosna o Marię była Zarema - młoda i piękna Gruzinka, która przez pojawieniem się w haremie Marii, była ulubienicą Gireja. Pewnej nocy Zarema zakradła się do pokoju Marii, opowiedziała jej o miłości do Gireja i poprosiła Marię, by ta oddała Zaremie Gireja, bo inaczej ją zabije. Po tych słowach Zarema wyszła z pokoju Marii. Po krótkim czasie Maria zmarła. Autor nie podaje w jaki sposób („Może niewola ją zabiła, choroba, albo inne zło? Któż wie?”). To wydarzenie wywarło ogromny wpływ na Gireja, którym „znów zawładnął mord” i ponownie ruszył na wojnę. Tej samej nocy, w której zmarła Maria, Girej rozkazał wrzucić ją na dno wód głębokich. Nie wiadomo, z jakiej przyczyny.

Podsumowując: Maria chciała wolności i szczęścia w ojczyźnie, Girej chciał szczęścia ukochanej Marii, Zarema chciała szczęścia poprzez bycie z ukochanym Girejem

d. Cyganie - to najdojrzalszy, a zarazem ostatni poemat południowy. Istotę konfliktu określa przeciwstawienie kultury natury. Aleko, główny bohater poematu, osobowość heroiczna, przerastająca własne środowisko, podobnie jak Jeniec porzucił świat, by wśród „dzieci natury” odnaleźć te wartości, których nie ma cywilizacja miejska, rozumiana szeroko jako symbol europejskiej współczesności. Przemawia więc przez niego nie tylko tęsknota za ponownym zespoleniem się z naturą, od której oderwała człowieka „miast niewola podła”, lecz i za wolnością, swobodą, prawdą uczuć. Jego ucieczka była aktem świadomego protestu przeciwko zakłamanym i fałszywym normom moralnym narzuconym przez kulturę miejską, wobec której sformułował domniemane oskarżenie. W poemacie Puszkina idealną społeczność reprezentuje wspólnota cygańska. Aleko, dziecko cywilizacji, wbrew własnej woli wniósł do tej społeczności te ujemne namiętności, które panowały w społeczeństwie oświeconym. Ostatecznie pchnęły do one do zbrodni i pozostawiły w tragicznym osamotnieniu. Aleko był więc postacią tragiczną. Człowiek współczesny, indywidualista, tylko pozornie może uciec od nienawistnej mu cywilizacji. Każda więc próba ucieczki musi się skończyć katastrofą, stawiając go zarówno poza naturą, jak i poza kulturą.

Główne wydarzenia: Młoda Cyganka - Zemfira, przyprowadza do taboru Aleko, młodzieńca, który chce zostać Cyganem i któremu bardzo mu się spodobała Zemfira. Aleko zostaje z Zemfirą. Po pewnym czasie jednak Zemfira zaczyna zdradzać Aleko, o czym śpiewa nawet w piosence. Aleko wścieka się, że Zemfira nie jest mu wierna, na co Stary (ojciec Zefiry) opowiada mu historię jak jego Marijula, mama Zamfiry, opuściła go dla innego, a także tłumaczy mu, że lud cygański jest z natury wolny, a miłość kobiet płocha. Aleko jednak chce zemsty. W nocy zauważa nieobecność Zamfiry w łóżku i zaczyna jej szukać. Znajduje ją wraz z kochankiem. Zabija ich obu, a Stary każe mu opuścić tabor, gdyż „tyś obcy naszym losom dzikim, wolności nie chcesz dzielić z nikim”.

45. Poematy południowe Puszkina - polemika z Byronem.

Poematy południowe nazywane są również poematami bajronicznymi, ale wchodzą one także w polemikę z Byronem.

„Wolność nie jest równoznaczna ze szczęściem”

Puszkin porusza problemy poety i konfliktu poety ze społeczeństwem, poczucia samotności, zawodu i utraty, a także rozdziela motywy osobiste od obywatelskich.

46. Eugeniusz Oniegin - kompozycja, strofa onieginowska.

1. części: teoretycznie 8, właściwie 10

• 8 w książce, podróż Oniegina (po 6 -> po pojedynku), czyli tak właściwie 9, kończy się klęczeniem Oniegina (kompozycja otwarta)

• 10 część - spalona przez Puszkina, chciał uratować Oniegina, miał pojechać do Petersburga i spotkać się z młodzieżą, a potem stanąć w powstaniu dekabrystowskim

• podróż - nie była, bo cenzura nie pozwoliła (był krytyczny opis Rosji)

2. punkt kulminacyjny: układ triadyczny (3 punkty kulminacyjne):

• 3 rozdział (list Tatiany)

• Wpływa na wątek miłosny

• Tania pisze list, Oniegin jej nie chce

• Część opisowa statyczna

• 6 rozdział (pojedynek)

• Nie wpływa na uczucia

• Rośnie napięcie

• 8 rozdział (list Oniegina - odrzucenie przez Tatianę)

• Wpływ na wątek miłosny

• Oniegin pisze list, Tania go nie chce

• Charakter opisowy, bal

• Strofa onieginowska:

• 4-stopowym jamb (wszystkie 400 zwrotek, oprócz pieśni dziewcząt, listów Tatiany i Oniegina)

• 14 wersów w strofie

• Rymy abab|ccdd|effel|gg (krzyżowe|parzyste|okalające) -> konsekwencja w każdej w 400 zwrotek

• Nie ma przerzutni - każda zwrotka jest samodzielną całością (jedna myśl)

• Aa - rym żeński, bb - męski, cc - żeński, dd - męski, ee - żeński, ff - męski, gg - męski

• Weszła do teorii literatury

• Eugeniusz Oniegin - gatunek, narracja.

1. poemat dygresyjny - nowy gatunek, synkretyzm (napisane wierszme, ale jest fabuła i narrator), luźna fragmentaryczna budowa (budowa zwrotkowa, ale są miejsca […]), narrator prowadzi akcję oraz snuje dygresje na różne tematy.

2. narrator autorski (może być utożsamiany z Puszkinem, ale to nie jest ta sama osoba), ironiczny, wyśmiewa się, szydzi, snuje dygresje na różne tematy (swoje plany, oceny, zainteresowania, aluzje do rozgrywającej się akcji)

• Eugeniusz Oniegin - elementy realizmu.

1. szczegółowe przedstawienie społeczeństwa rosyjskiego, występują zwrotki encyklopedyczne (jakich pisarzy wtedy uwielbiano, detale dotyczące życia codziennego)

• Eugeniusz Oniegin - nowy typ bohatera w literaturze rosyjskiej.

1. Zbędny człowiek - młody przedstawiciel szlachty rosyjskiej, który ma wielkie potencjałowe możliwości (wykształcony, lubiany, niebiedny, obyty w społeczeństwie, przystojny, urok osobistym pozycja), ale nie potrafi ich wykorzystać ani dla szczęścia innych ani dla swojego własnego.

2. Puszkin utożsamia go z ówczesną młodzieżą

3. tutaj reprezentuje go Eugeniusz Oniegin

• Eugeniusz Oniegin - charakterystyka młodego pokolenia.

1. obraz młodego pokolenia w ówczesnej Rosji na początku XIX w., 4 osoby reprezentują odrębne typy

• Leński - romantyk, naiwny marzyciel, nierealny, nierzeczywisty

• Oniegin - ze średnio zamożnej szlachty, powierzchownie wykształcony (tylko po to, żeby błysnąć, pochwalić się w towarzystwie), genialny w miłości (aktor, dopasowywał się pod dziewczynę, wolał mężatki, bo nie miał zobowiązań), dużo imprezował, chodził do teatru bo tak wypadało, znudzony życiem, ma depresję (leczenie: pisanie literatury, czytanie literatury, podróże), odrzuca miłość Tatiany, gdy jest mężatką to dopiero się zakochuje, ale cierpi, bo ona go odrzuca

• Tatiana - nie jest zbyt piękna,, odizolowana, nie jest taka jak inne, lubiła czytać, kontakt z naturą, podoba się Onieginowi, ale ten nie chce się angażować

• Olga - piękna, z salonów, wg Oniegina sztampowa, szablonowa, poza urodą nic więcej sobą nie reprezentuje, nie ma tego czegoś

• młode rosyjskie pokolenie: znudzone życiem, tylko chodzą na salony, słabo wykształceni, nie oczekują nic więcej od życia niż zabawy, lekko traktują życie, nie szukają miłości, tylko romansów

• Opowieści Biełkina - koncepcja ideowa cyklu.

1. parodie wątków i koncepcji, by wypromować utwór z życia wzięty (Poczmistrz)

• Poczmistrz - urzędnik 14-stej kategorii (ostatniej), podle traktowany, absurdalne zarzuty, był bity,

• Puszkin chce pokazać pozytywy, chce by czytelnicy go sami ocenili

• Był szczęśliwy, bo miał przy sobie córkę, ale był też egoistą (chciał ją mieś cały czas przy sobie)

• Dunia - też źle zrobiła, egoistycznie

• Poczmistrz nie godzi się by wyjechała, bo obawia się o jej szczęście, gdy widzi ją szczęśliwą, nie chce pieniędzy od oficera (bo by było, że ją sprzedał), potem godzi się z sytuacją i je chce (ale już nie ma)

• Wraca i popada w alkoholizm, brak chęci do życia, traci sens i cel życia (Dunię), nie ma dla niego alternatywy

• Opowieści Biełkina - narracja i kompozycja.

1. każdy był kompetentny do tego co opowiada (koncepcja narracji szkatułkowej - wiarygodność i prawdopodobieństwo)

• Wystrzał - opowiedziane przez oficera, który usłyszał od Silvia i hrabiego (nowela psychologiczna)

• Zamieć - przez pannę (nowela miłosna romantyczna)

• Trumniarz - przez rzemieślnika (opowieść grozy)

• Poczmistrz - przez urzędnika (nowela społeczno-obyczajowa)

• Panna-włościanka - przez pannę (nowela miłosna sentymentalna)

• koncepcja ramowa - Biełkin jest ramą, która łączy wszystkie historie

• za pomocą narracji i kompozycji Puszkin chce uwiarygodnić, ale fabuła wskazuje na coś innego (fikcja literacka - autor może wszystko)

• Opowieści Biełkina - problem nowego bohatera.

1. маленький человек - przedstawiciel niskiej warstwy społecznej, niewielkie potencjalne możliwości (pochodzenie, stanowisko, brak pieniędzy, jest niemłody, brak wykształcenia, brak błyskotliwości i inteligencji, nie obyty w świecie, brak przebojowości), ma prawo do szczęści bo jest człowiekiem

• Opowieści Biełkina - geneza cyklu, postać Biełkina.

1. Puszkin to tylko wydawca, Biełkin - zebrał historie opowiedziane mu przez innych (jest ramą dla wszystkich historii)

2. Puszkin chciał promować prozę, polemika z romantyzmem

• Borys Godunow - jako przykład dramatu romantycznego.

1. Historia tragiczna z dziejów ojczystych

2. Burzy klasyczną koncepcję dramatu (wpływ Szekspira), paralele i odniesienia historyczne

3. Godunow zdobywa tron poprzez intrygi, w wydarzeniach pojawia się lud,

4. Godunow - problem uzurpatora, tyrana, Konflikt - rywalizacja Godunowa i Dymitra Samozwańca, dwie równoległe linie fabularne (łamanie jedności akcji)

5. Akcja: Kraków, Siewiersk, Moskwa… dużo miejsc

6. Nowe środki stylistyczne - przypomina kompozycję luźno skomponowanej kroniki historycznej

7. Zaburzenie jedności stylowej i językowej - zastępuje aleksandryn 5-stopoeym białym jambem

8. Wzrost psychologicznej oceny

9. Lud jako 3-ci główny bohater, masy tworzą tło, milczące lub aktywne, ma wpływ na historię, współudział w tworzeniu historii

10. Aluzja do Aleksandra - tron dzięki rozlewowi krwi

11. Nieznaczny wątek miłosny

• Maleńkie tragedie Puszkina (geneza, cykliczność, tematyka, problematyka, idea, problem bohatera).

1. Pisał podczas pisania Godunowa, szkice, pomysły fabuły, etiudy sceniczne, próba dramatu historycznego, napisane w 4 tyg

2. Problem wielkich ludzkich namiętności i ich fatalnego wpływu na człowieka

3. Mozart i Salierii - jedyny dramat wystawiony za życia, o tym jak kompozytor Salieri otruł Mozarta, wrzucił mu truciznę do szampana, człowiek w czerni

4. Gość Kamienny - o Don Juanie, studium wielkiego i uszlachetniającego uczucia miłości

5. Uczta podczas dżumy - przeróbka sceny z I aktu Wilsona The city of the plague, motyw osobisty bo przeczekał cholerę w Bondinie. Pieśń Mary i Pieśń - złowieszczy wpływ na zatracenie, rozpracował tam koloryt epoki i miejsca

6. Skąpy rycerz

• Jeździec miedziany Puszkina - geneza, gatunek i problem bohatera.

• Jeździec miedziany Puszkina - geneza i przedmiot sporu Puszkina z Mickiewiczem.

• Jeździec miedziany Puszkina - geneza, problematyka, tematyka i idea utworu.

• Jeździec miedziany Puszkina - fenomen Petersburga.

• Jeździec miedziany Puszkina jako poemat historiozoficzny.

• Córka kapitana Puszkina - geneza utworu i problem historyzmu.

1. Pierwsza ukończona powieść historyczna, dzieło, które obiektywnie patrzy na bunt (Pugaczowa) -> literacko i historycznie

2. Puszkin skrupulatnie się do niej przygotowywał: zbierał materiały, podróżował, w międzyczasie napisał Historię Pugaczowa (typowo historyczne dzieło), wykorzystał cechy europejskiej powieści romantycznej historycznej

3. Sukces Puszkina:

• Umiejętne łączenie faktów z fikcją

• Wzbogacenie fabuły o wątek romantyczny

• Wnikliwe studium obyczajowości, psychologiczne pogłębienie postaci

• Nowatorskie przedstawienie przywódcy mas (nie tylko negatywnie)

• Córka kapitana Puszkina - geneza utworu, gatunek, problem bohatera, narracja.

1. Bunt Pugaczowa - bunt chłopski, lud jako siła, żywioł, który niszczy wszystko, co napotka na swej drodze

2. Narrator - subiektywizm i obiektywizm, uczestnik i świadek wydarzeń historycznych, dystans czasowy, połączenie spojrzeń Griniowa (młodzieńca i starca)

3. Griniow - jednostka rzucona w bieg wydarzeń, cudem uchodzi śmierci, w finale dostaje ułaskawienie, wychodzi z więzienia i żeni się

4. Pugaczow - jednostka wybitna (filozofia Hegla), ofiara historii, lud jako podmiot historyczny (pesymizm Puszkina) -> świadomość obywatelska, porządek i hierarchia; splot losu ludzkiego z historią

• Córka kapitana Puszkina - motywy bajkowe.

1. Symbolika trójki

2. Motyw wieszczego snu

3. Motyw grozy

4. Bajka o orle i kruku (wyjaśnia motywy Pugaczowa)

• Dama pikowa Puszkina - geneza utworu, gatunek, problem bohatera.

1. Nowela obyczajowo-psychologiczna, elementy fantastyki romantycznej

2. Bohater (Herman) - mały, cyniczny drań, antybohater typu małego człowieka (moralny karzeł), wyobraża sobie, że może być Napoleonem (dusza Mefistofelesa)

• Dama pikowa Puszkina - geneza utworu, motywy, które na stałe weszły do literatury rosyjskiej i uległy procesowi ewolucji twórczej.

1. Wątki rozwinięte w Zbrodni i karze:

• Motyw Napoleona

• Cynizm, z którym przeprowadza swój plan

• Motyw obłakania po popełnionej zbrodni

• „dziwna skrucha” - tylko zewn (wewn nie ma)

• Wątek miłosny - kobieta jest ofiarą, ale jedynym pozytywnym bohaterem (Lizawieta ratuje Hermana), słabsza od głównego bohatera (nie moralnie), emocjonalnie zależna od głównego bohatera

• Typowo rosyjska groza - związana z Petersburgiem (miejsce demonów)

• Dama pikowa Puszkina - geneza, problematyka, tematyka i idea utworu.

1. Problem namiętności - zgubne dla głównego bohatera (tak jak w Małych tragediach)

2. Herman o sobie - wyrachowanie, umysł, pracowitość, usposobienie gracza, który nigdy nie brał kart do rąk,

• cel - absolutna niezależność, za wszelką cenę

• pokazuje, że jest gotowy do zbrodni (wyciąga pistolet), ale jest tchórzem (był nienaładowany) -> Hrabina i tak umiera ze strachu

• okazuje skruchę przy jej grobie, bo myśli, że ona mu zaszkodzi, chce wybłagać przebaczenie, jawa/sen - Hrabina mruga,

• bohater zostaje ukarany, bajkowy koniec

• wątki: kryminalny, romansowy, bajkowy

• motywy: obłedu, temat zbrodni i intrygi

• problem: Hermana i Hrabinę łączą pieniądze, kara za grzechy, Herman - nie znał prawdziwych namiętności, tylko gra w życie, a nie żyje

• Dama pikowa Puszkina - geneza utworu, motywy bajkowe.

1. motywy bajkowe:

• motyw trójki (3 karty, o godz. 3 hrabina, na 3-ci dzień poszedł)

• wieszczy sen

• warunek Hrabiny - tajemnica

• wpływ zaświatów

• Poezja Puszkina i Lermontowa - cechy, charakterystyka porównawcza liryki obydwóch.

• Poematy Lermontowa - ogólna charakterystyka, Mcyri.

• Demon Lermontowa jako poemat filozoficzny.

• Społeczna i filozoficzna interpretacja Maskarady.

• Maskarada - geneza, koncepcja dramatu, idea.

• Bohater naszych czasów - geneza, interpretacja tytułu i dwóch wstępów.

• Bohater naszych czasów - kompozycja, narracja i ich związek z koncepcją psychologizacji prozy.

• Bohater naszych czasów - sposoby psychologizacji charakterystyki Pieczorina.

• Bohater naszych czasów - Pieczorin jako zbędny człowiek.

• Mikołaj Gogol - biografia.

1. Ur. 1.03. 1809 w Sorczyńcach Wlk, gubernia połtawska, ojciec z polskiego rodu szlacheckiego, matka - Ukrainka, edukowała go o Ukrainie, przodkowie byli duchownymi, dzieciństwo w Wasilewce

2. Krewny Troszczyński miał duży wpływ na jego dalsze losy, jego dwór -> ośrodek kulturalny dla Gogola do 20 r.ż., kariera polityczna (był ministrem), pomógł dostać się do gimnazjum w Mieżynie (do 1821 r.), Gogol wybrał Rosję

3. Nauka w Mieżynie - źle się czuł, poczucie wyobcowania, genialności, jedzie do Petersburga (1829) - nieprzychylne ideały, próbuje pracy jako: aktor, urzędnik, nauczyciel historii

4. Debiut w 1829 r. poematem Hans Kuchelgarten, ale pod pseudonimem Ałow, wiersz Italia, porażka poematu, wyjeżdża z miasta, ale od razu powraca i kontynuuje życie

5. Wieczory na futorze koło Dikanki 1831 - folklor ukraiński, wydaje anonimowo, bo boi się porażki, ale osiąga wielki sukces, przyjaźń z Żukowskim i Puszkinem (dał mi pomysł fabuły i tytuły Rewizora i Martwych dusz)

6. Podobno w 1831 się ożenił, ale nie założył rodziny

7. 1832 II część wieczorów…

8. 1835 Arabeski - 2 częściowy zbiór utworów różnych, artykuły krytyczno-literackie, estetyczne, pedagogiczne, nowele, proza fabularna,

• Newski projekt, Pamiętnik szaleńca, Portret

• Bieliński O opowiadaniach rosyjskich i opowiadaniach p. Gogola „Arabeski” - współczesny autorytet, w literaturze rosyjskiej jest głównie proza, Gogol to najwybitniejszy prozaik rosyjski

• Porzuca pracę i zajmuje się tylko literaturą

• 1835 Ożenek - źle przyjęty, źle zrozumiały

• 1836 Rewizor - źle przyjęty, paszkwil na Rosję

• Oburzony wyjeżdża z Rosji (6.06.1836) na 12 lat: Niemcy, Paryż (dowiaduje się o śmierci Puszkina), Szwajcaria, Rzym, w międzyczasie pisze Martwe dusze

• 1839 - na kilka miesięcy wraca do Rosji, ciężko pracował i zachorował (wyczerpanie fizyczne doprowadziło do rozstroju psychicznego, prawdopodobnie schizofrenia), wraca do Wiednia (cudowne ozdrowienie)

• 1841 - kolejna wizyta w Rosji, pilnuje publikacji Martwych dusz, planuje wydanie dzieł zebranych

• 1843 - 4 tomy Dzieł zebranych (Cykl petersburski, przerobione Opowiadania ukraińskie, zmieniona wersja Rewizora), wraca za granicę, zaczyna pisać 2-gą część Martwych dusz (spadek talentu, kryzys)

• 1845 - kryzys duchowy

• 1847 - Wybrane fragmenty z korespondencji z przyjaciółmi - wyrzeka się wszystkiego, co dotąd napisał jako nieprzemyślane i niedojrzałe

• 1848 - odpowiedź Bielińskiego, krytyka Gogola, oburzenie (uwagi na temat ludu, ich religijności), wzywa do opamiętania się

• Separacja Gogola od literatury i ludzi

• 1847/48 - Spowiedź autora - wydanie pośmiertne, tragiczne wyznania człowieka, który musi usprawiedliwić własną twórczość i życie

• 1848 - pielgrzymka do Palestyny, wraca bardziej chory, postanawia wrócić do Moskwy (słowianofile), pomieszkuje u przyjaciół, podróż po Rosji, po roku - półtora wraca do Moskwy

• 1852 - umiera jego przyjaciółka Poniatowa -> wstrząs, próbuje kończyć 2-gą część Martwych dusz, pali je i 2 tyg później umiera (21.02.1852)

• Pod koniec: mistyczne szaleństwo (posty, modlitwy), chciał powiedzieć jedno, a wychodziło drugie (w literaturze)

• Mikołaj Gogol - biografia twórcza (periodyzacja twórczości)

• Wieczory na futorze koło Dikańki - realizm i fantastyka.

• Wieczory na futorze koło Dikańki - humor, ludowość

• Drugi cykl ukraiński (Mirgorod) - koncepcja ideowa cyklu; nowy typ komizmu.

• Opowiadania petersburskie - urbanizm w twórczości Gogola.

• Opowiadania petersburskie - tematyka i idea cyklu.

• Typy i cechy komizmu w twórczości Gogola.

• Newski Projekt - jako utwór programowy dla całego cyklu, analiza utworu.

• Płaszcz - analiza utworu, bohater, styl, język.

• Rewizor - geneza, gatunek, i kompozycja utworu, nowatorstwo.

• Rewizor - geneza, problem bohatera.

• Rewizor - geneza, charakterystyka Gogolewskiego śmiechu

• Rewizor - tematyka, problematyka, idea utworu.

• Główne problemy twórczości Mikołaja Gogola.

• Martwe dusze - geneza, gatunek, narracja.

• Martwe dusze - geneza, problem bohatera.

• Martwe dusze -interpretacja tytułu i kompozycja.

• Martwe dusze - charakterystyka Gogolewskiego śmiechu.

• Martwe dusze - geneza, problematyka, tematyka i idea utworu.

• Mikołaj Gogol - między słowianofilami i okcydentalistami.

- 23 -

---