Środki dydaktyczne
Z Wikipedii
Środki dydaktyczne (środki kształcenia)[1] - to wszelkiego rodzaju przedmioty oddziałujące na zmysły uczniów, których zadaniem jest ułatwienie poznawania rzeczywistości. Skracają i urozmaicają proces nauczania, wywołując wrażenia i spostrzeżenia, będące tworzywem pozwalającym w krótszym czasie przekazać więcej wiadomości[2]. Najstarszym i najczęściej używanym środkiem dydaktycznym jest tablica szkolna[3].
Podział środków dydaktycznych:
Środki naturalne takie jak okazy z otoczenia przyrodniczego, kulturowego, społecznego, które bezpośrednio przedstawiają rzeczywistość
Środki techniczne, które pokazują rzeczywistość w sposób pośredni:
wzrokowe:
ilustracje z czasopism, folderów itp.
słuchowe:
wzrokowo słuchowe:
automatyzujące:
maszyny dydaktyczne
Metody nauczania
Z Wikipedii
Metody nauczania to celowo i systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, który umożliwia uczniom opanowanie wiedzy wraz z umiejętnością posługiwania się nią w praktyce, jak również rozwijanie zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów.
Dobór metod nauczania zależy od:
wieku uczniów;
celów i zadań pracy dydaktyczno-wychowawczej;
organizacji i środków, których zamierza użyć nauczyciel.
Spis treści [ukryj] |
Każda z metod nauczania zawiera dwa elementy:
przygotowanie materiału nauczania,
praca z uczniami.
Ze względu na pojawianie się ciągle nowych metod, klasyfikacja nie jest ujednolicona.
Podział wg Cz. Kupisiewicza z dodanymi metodami aktywizującymi:
praca z książką;
metody oparte na obserwacji i pomiarze: pokaz, pomiar;
metody oparte na praktycznej działalności uczniów: laboratoryjna, zajęć praktycznych;
metody aktywizujące: burza mózgów, sytuacyjna, inscenizacji, problemowa;
Klasyfikacja wg T. Nowackiego
metody nauczania teoretycznego: wykład, pogadanka, dyskusja, opis, opowiadanie, wyjaśnienie;
metody nauczania praktycznego: rozwijanie umiejętności, pokaz, ćwiczenie, instruktaż, inscenizacja.
Klasyfikacja wg K. Kruszewskiego:
metody słowne,
metody oglądowe,
metody praktyczne,
metody gier dydaktycznych.
Jest to podział obecnie stosowany w opracowaniach pedagogicznych:
metody podające:
opis,
prelekcja,
odczyt,
objaśnienie lub wyjaśnienie.
metody problemowe:
wykład problemowy,
wykład konwersatoryjny,
klasyczna metoda problemowa,
metody aktywizujące:
metoda sytuacyjna,
inscenizacja,
gry dydaktyczne:
sumulacyjne,
decyzyjne,
psychologiczne;
seminarium,
dyskusja dydaktyczna:
związana z wykładem,
okrągłego stołu,
wielokrotna,
panelowa,
metody eksponujące:
film,
sztuka teatralna,
ekspozycja,
pokaz połączony z przeżyciem;
metody programowane:
z użyciem komputera,
z użyciem maszyny dydaktycznej,
z użyciem podręcznika programowanego;
metody praktyczne:
pokaz,
ćwiczenia przedmiotowe,
ćwiczenia laboratoryjne,
ćwiczenia produkcyjne,
metoda przewodniego tekstu,
Metody spełniają następujące funkcje:
służą zapoznaniu uczniów z nowym materiałem;
zapewniają utrwalenie zdobytej wiedzy;
umożliwiają kontrolę i ocenę stopnia opanowania wiedzy.
Szkolna skala ocen
Z Wikipedii
Szkolna skala ocen służy ocenianiu osiągnięć ucznia. W Polsce powojennej do początku lat 90. obowiązywała czterostopniowa skala obejmująca następujące oceny:
stopień bardzo dobry - 5
stopień dobry - 4
stopień dostateczny - 3
stopień niedostateczny - 2
Od 1991 roku powyższa skala została poszerzona, dodając ocenę 1 (niedostateczną) i ocenę 6 (celującą). Ocena 2 stała się od tej chwili oceną pozytywną o nazwie "mierna". W oparciu o znowelizowaną Ustawę z 7 Września 1991 roku o Systemie Oświaty nowa skala oceniania obowiązująca dla wszystkich szkół Podstawowych, Średnich i Policealnych, jest następująca:
stopień celujący - 6
stopień bardzo dobry - 5
stopień dobry - 4
stopień dostateczny - 3
stopień mierny - 2
stopień niedostateczny - 1
Od roku szkolnego 1999/2000 zmieniono nazwę oceny 2 z "mierna" na "dopuszczająca".
Od roku 1999 szkoły mają obowiązek stosowania skali ocen 1-6 do klasyfikacji rocznej i końcowej (na zakończenie danej szkoły) oraz wpisywania na świadectwach promocyjnych i ukończenia szkoły. Powyższa skala nie jest stosowana jedynie w klasyfikacji rocznej oraz śródrocznej w klasach I-III szkoły podstawowej. Uczniowie tych klas otrzymują oceny opisowe.
Szkoła ma prawo ustalić inną skalę ocen dla oceniania bieżącego oraz klasyfikacji śródrocznej. Skala i formy oceniania są określane w wewnątrzszkolnym systemie oceniania, który jest częścią statutu szkoły. W praktyce jednak w większości polskich szkół stosuje się również w ocenianiu bieżącym oceny w skali 1-6, jednak dopuszcza także oceny z plusem lub minusem, np. 4+ - dobra czwórka. Czasem spotyka się także oceny z dwoma minusami, najczęściej jest to ocena dopuszczająca (2=), nieformalny stopień zaliczający, pomiędzy oceną dostateczną a niedostateczną, nazywany potocznie dwa z dwoma (minusami), lub żartobliwie dwójka na szynach.
Aby uczeń otrzymał promocję do następnej klasy musi uzyskać ocenę dopuszczającą (2). W przypadku uzyskania oceny niedostatecznej uczeń ma prawo zdawać egzamin poprawkowy, lub uzyskać prawo do warunkowej promocji.[1]
Spis treści [ukryj] |
Przypisy
W Stanach Zjednoczonych jest stosowana sześciostopniowa skala ocen, z tym że zamiast cyfr, stosuje się litery od A do D i F. Najlepszą oceną jest A, a najgorszą, niezaliczającą, F. Podobnie jest na Słowacji- skala pięciostopniowa od "A" do "E", przy czym A ("aćko") jest oceną bardzo dobrą, a E- najgorszą.
Niepowodzenia szkolne
Z Wikipedii
Powodzenie uczniów w pracy szkolnej zależy od działalności nauczyciela (metod, środków i form nauczania) oraz możliwości ucznia (stanu jego zdrowia poziomu rozwoju umysłowego). Na wyniki pracy szkolnej wpływają też warunki społeczne, w jakich praca przebiega. Jeżeli te czynniki występują w układach niekorzystnych praca szkoły nie daje oczekiwanych rezultatów i prowadzi do sytuacji, w których uczniowie osiągają wyniki o wiele gorsze od oczekiwań, zjawisko to nazywamy niepowodzeniem szkolnym.
Niepowodzenia szkolne mogą występować w różnych zakresach działalności i wymagań szkoły. W zakresie nauczania uczenia się nazywamy je niepowodzeniami dydaktycznymi, zaś niepowodzenia w zakresie kształtowania postaw cech charakteru określamy niepowodzeniami wychowawczymi.
Niepowodzenia w pracy dydaktycznej mogą mieć charakter ukryty bądź jawny:
niepowodzenia ukryte występują, gdy nauczyciel nie dostrzega mniejszych lub większych braków w wiadomościach i umiejętnościach uczniów, mimo że braki tego rodzaju istnieją. Ukryte niepowodzenia powodują trudności i zahamowania w nauce.
niepowodzenia jawne powstają zazwyczaj z niepowodzeń ukrytych. Występują one wówczas, gdy nauczyciel stwierdza określone braki w opanowaniu przez ucznia materiale i w rezultacie ocenia jego wyniki pracy jako niezadowalające.
niepowodzenia ukrywane występują, gdy nauczyciel ukrywa braki w wiadomościach i umiejętnościach uczniów przed dyrekcją szkoły, władzami oświatowymi, instytucjami kontrolujacymi poziom nauczania, rodzicami uczniów, a nawet przed samym uczniami w obawie przed negatywną oceną
swojej pracy i grożącymi mu konsekwencjami (zamkniecie drogi awansu zawodowego, utrata pracy czy prawa do wykonywania zawodu nauczyciela).
w pierwszej fazie ujawniają się braki w wiadomościach głównie w języku ojczystym i matematyce.
w drugiej fazie braki są już tak duże, że uczeń nie może nadążyć za innymi i korzysta z nielegalnej pomocy.
w trzeciej fazie pojawiają się oceny niedostateczne, świadczące o tym, że nauczyciel dostrzegł poważne braki w wiadomościach i umiejętnościach ucznia.
faza czwarta to drugoroczność a więc powtarzanie klasy.
Nauczanie - działalność nauczyciela, o charakterze planowej, celowej pracy, ukierunkowanej na wyposażenie uczniów w wiadomości, umiejętności i nawyki oraz rozwijanie ich uzdolnień. Nauczanie związane jest z uczeniem się, obydwa pojęcia tworzą wspólnie pojęcie kształcenia.
Pojęcie nauczanie zadomowiło się na stałe w słowniku pedagogów w XVII wieku, po ukazaniu się dzieła Wielka Dydaktyka, czyli sztuka nauczania wszystkiego wszystkich - J. A. Komeńskiego.
Uczenie się to jedno z podstawowych funkcji umysłu polegające na zdobywaniu wiedzy i w efekcie informacji, umiejętności, kompetencji i nawyków (sprawności).
Zdolność uczenia się, w rożnym zakresie posiadają zwierzęta, ludzie, grupy ludzi a także komputery.
Procesami uczenia się człowieka zajmuje się psychologia. Pojecie to używane jest także w "teorii uczenia się" - zobacz behawioryzm.
Uczenie się można rozpatrywać jako czynność (pojedynczą, krótkotrwałą) lub jako zbiór czynności podobnych lub równoległych, długotrwałych. O tym czy dana czynność lub proces zachodzi wnioskujemy na podstawie zaobserwowanych zmian - uczenie więc jest procesem nabywania doświadczeń wyrażające się modyfikacją zachowania.
Uczenie się może mieć charakter zamierzony jak i niezamierzony.
W pedagogice uczenie się odnoszone jest do czynności ucznia. Efekty uczenia się zależne są między innymi od pamięci, koncentracji uwagi, motywacji, zainteresowań, zdolności. Efektem uczenia się jest nabycie określonej wiedzy lub umiejętności.
uczenie pamięciowe - jego celem jest zapamiętanie układów wiadomości lub czynności tak, by można je było powtarzać w sposób bezbłędny - podstawowa czynność to powtórzenia; odnoszą się do tego trzy prawa:
postawa czynna powoduje lepsze efekty niż postawa bierna,
zapamiętanie początku i końca materiału wymaga mniej powtórzeń niż zapamiętanie środka,
czas potrzebny do wyuczenia się określonego materiału jest wprost proporcjonalny do kwadratu długości szeregu.
uczenie się przez rozwiązywanie problemów - gdy podmiot spotyka się z sytuacją nową, trudną, gdy zadanie nie może być rozwiązane przy pomocy posiadanej wiedzy. Uczeń informacje musi sam wytworzyć.
uczenie się przez próby i błędy - wtedy gdy podmiot znajduje się w jakiejś nowej sytuacji, rozpatruje nowy układ zależności, po to by lepiej przystosować się do życia. Jest to nieekonomiczny sposób uczenia się, stosowany tam gdzie zawodzą inne. Podstawowe prawo odnoszące się do tej formy uczenia się to prawo efektu Thorndike: wśród wielu wykonywanych czynności, najsilniej utrwalają się te, po których następuje efekt w postaci nagrody.
uczenie się przez wgląd (zrozumienie) - odkrywanie organizacji materiału, nadawanie mu jakiejś struktury. Chodzi o wniknięcie w istotę rzeczy, zobaczenie powiązań między elementami, wniknięcie w terminy wchodzące w zakres działania.
uczenie się sensoryczne - polega na wytwarzaniu odruchów warunkowych.
uczenie się przez naśladownictwo.
uczenie się uboczne (mimowolne) - następuje przy okazji wykonywania jakichś czynności.
Wyniki badań[potrzebne źródło] dowiodły prawdziwości twierdzenia, że człowiek jest całością i funkcje ciała i psychiki są ze sobą sprzężone. Okazało się, iż nie tylko myślą możemy wpływać na pracę ciała, ale identyczna zależność istnieje także w drugą stronę - dbając o prawidłowe funkcjonowanie ciała, regulujemy pracę umysłu. Zależności te dają zupełnie wymierne efekty: im mniej jest w nas blokad i napięć, tym lepiej nam się myśli.
Dzięki odkrytym zależnościom między funkcjonowaniem ciała i umysłu, naukowcy zainteresowali się stanem psychofizycznym człowieka w momencie przyswajania wiedzy. Skoro stres i napięcia blokują możliwości intelektualne człowieka, uaktywniać je powinno coś, co jest przeciwieństwem stresu. Na podstawie tej tezy rozpoczęto badania nad zależnością między nauką a stanem relaksu.
Okazało się, że człowiek w stanie relaksu potrafi uczyć się kilkakrotnie szybciej, bardziej skutecznie i trwale bez względu na wiek.
Idealnym momentem do nauki jest stan głębokiego relaksu, bo wówczas półkule mózgowe pracują synchronicznie. Chociaż organizm sam "wprowadza" się w ten stan zaledwie na kilka minut w ciągu doby istnieją metody wywoływania takiego stanu. W stan głębokiego relaksu można się wprowadzić technikami biofeedback, treningu autogennego czy poprzez stosowanie innych metod relaksacji.
Doświadczenia programów edukacji rozrywkowej wskazują, że skuteczność uczenia się jest również wysoka, gdy wykorzystujemy programy rozrywkowe do przekazania określonych treści o charakterze edukacyjnym. W ten sposób na świecie od dawna wykorzystuje się na przykład seriale i opery mydlane do promocji zasad ochrony i profilaktyki zdrowia. Dzieje się tak dlatego, że umysł ludzki relaksuje się ("wyłączamy się") przy oglądaniu rozrywki, ale także chłonie przekazywane w programie treści, zwłaszcza wzorce postępowania i wiedzę.
Kształcenie - to całość doświadczeń składających się na proces zdobywania przez jednostkę umiejętności, wiedzy oraz rozumienia otaczającego ją świata.
Kształcenie obejmuje zarówno proces nauczania jak i uczenia się. Pojęcie kształcenie często utożsamia się z formalnym kształceniem w instytucjach systemu szkolnictwa. W szerszym rozumieniu, obejmuje ono także kształcenie nieformalne, mające źródło w codziennych doświadczeniach, rodzinnych, kontaktach z rówieśnikami i informacjami pochodzącymi z mass mediów. Podkreśla się także znaczenie szeroko rozumianego kształcenia ustawicznego (uczenia się przez całe życie).
Kształcenie jest przedmiotem zainteresowania wielu dyscyplin naukowych: przede wszystkim pedagogiki, psychologii i socjologii
Samokształcenie - samodzielne zdobywanie wiadomości, umiejętności i sprawności praktycznych z określonej dziedziny wiedzy. W szerszym ujęciu - kształtowanie własnej osobowości według własnego wzoru ideału.
Nazywane również "samouctwem". Samokształcenie osiąga optymalny poziom wtedy, gdy przekształca się w stałą potrzebę życiową człowieka oraz stanowi oparcie dla kształcenia ustawicznego. Proces ten rzadko występuje w czystej postaci, często bywa powiązany z tradycyjną nauką w szkole bądź kształceniem korespondencyjnym.
Praca domowa - jest jedną z form organizacji procesu kształcenia, szeroko stosowana zarówno w lekcji problemowej jak i lekcji podającej. Polega na wykonywaniu w domu zajęć, które zleca uczniowi nauczyciel w toku trwającej lekcji.
Służy wdrożeniu wychowanków do samokształcenia poprzez samodzielną analizę treści zawartych w podręcznikach i encyklopediach, jak również zrozumienie, utrwalenie i pogłębienie wiedzy, oraz samodzielnością myślenia w posługiwaniu się nią.
Nauka domowa tylko wówczas spełnia swoje zadanie, gdy:
łączy się ściśle z pracą na lekcji,
jest właściwie zadana,
nie przekracza możliwości uczniów,
jest samodzielnie wykonywana,
systematycznie się ją kontroluje i ocenia,
po jej wykonaniu uczeń jest poinformowany o błędach, które popełnił.
Nadmiar pracy domowej może prowadzić do przeciążenia co działa niekorzystnie na zdrowie i motywację do nauki.
Dojrzałość szkolna - osiągniecie przez dziecko takiego poziomu rozwoju fizycznego, społecznego i psychicznego, które czyni je wrażliwym i podatnym na systematyczne nauczanie i wychowywanie w klasie pierwszej szkoły podstawowej. Inaczej jest to jakby moment równowagi między wymaganiami szkoły a możliwościami rozwojowymi dziecka.
Na dojrzałość szkolną dziecka składają się nie tylko konkretne umiejętności, jak np. pierwsze próby czytania, pisania, mycie zębów czy owoców przed jedzeniem. Świadczą o niej także: umiejętność koncentracji, skupiania uwagi, rozmawiania, odpowiadania na pytania, reagowania na nakazy i zakazy. Dziecko dojrzałe do szkoły powinno rozumieć obowiązujące je normy oraz za co jest nagradzane i karane.
Dojrzałość jest to "stan osiągnięcia pełni rozwoju, stan gotowości do określonych zadań."
Dojrzałość szkolna, to taki stopień rozwoju dziecka, który pozwala mu podjąć obowiązki szkolne. Dwa więc momenty są istotne zarówno przy definiowaniu pojęcia tej dojrzałości, jak i przy określaniu jej stopnia: właściwości rozwoju dziecka i wymagania szkoły. Rozwój psychiczny jest warunkiem osiągnięcia dojrzałości szkolnej, a powodzenie szkolne dziecka, czyli możliwości sprostania wymaganiom szkoły - jedynym ze wskaźników tej dojrzałości. Jedną z koncepcji dojrzałości szkolnej ukazał S. Szuman, który przez to pojęcie rozumie „(...) osiągnięcie przez dzieci takiego poziomu rozwoju fizycznego, społecznego i psychicznego, który czyni je wrażliwymi i podatnymi na systematyczne nauczanie i wychowanie w klasie pierwszej szkoły podstawowej.” Stwierdza on, że dziecko zawsze rozwija się wielostronnie, a dojrzałość szkolna to nie jedna lub kilka wybranych właściwości psychofizycznych dziecka, lecz harmonijne współorganizowanie wszystkich aspektów rozwoju ogólnego dziecka. Pojęcie dojrzałości szkolnej ukazane jest też jako moment równowagi między wymaganiami szkoły a możliwościami rozwojowymi dziecka, a także dojrzałość szkolna traktowana jest jako długotrwały proces przemian psychofizycznych, które prowadzą do tego, że dziecko potrafi sprostać szkolnym wymaganiom. Dojrzałość szkolna nie jest etapem samorzutnego rozwoju. Wynika z wzajemnego przenikania się procesu dojrzewania i uczenia się. Składają się na nią różne doświadczenia w sferze motorycznej, umysłowej, emocjonalnej i społecznej. Dojrzałość szkolną dziecka należy więc rozpatrywać z punktu widzenia jego rozwoju umysłowego, społecznego, emocjonalnego i fizycznego. Wszystkie te czynniki są w pewnym stopniu wzajemnie powiązane ze sobą. Tradycyjna szkoła dąży do osiągnięcia przede wszystkim dojrzałości umysłowej, jednakże przy tworzeniu sytuacji uczenia się, o ile ma ona przynosić wyniki, należy brać pod uwagę inne rodzaje dojrzałości. Nie ma bezwzględnych wskaźników owej dojrzałości, ponieważ dojrzałość szkolna jest pojęciem względnym, uwarunkowanym systemem szkolnym, wymaganiami jakie stawia ten system wstępującym do szkoły dzieciom. Dziecko, które takiej dojrzałości nie zdobyło łatwo może się do obowiązków szkolnych zniechęcić i dlatego przedwczesne zapisywanie dzieci do szkoły nie jest wskazane. Ogół rodziców, a często i nauczyciele zwracają uwagę na rozwój umysłowy dziecka, a nie widzą jego niedojrzałości społecznej czy jednostronnej dojrzałości. Należy więc pamiętać, że przyjmowany do szkoły siedmiolatek jest właśnie na przełomie dwóch faz rozwojowych, bowiem w tym wieku kończy się faza przedszkolna, a zaczyna faza wczesnoszkolna. Charakterystyczne dla dziecka wstępującego do szkoły będą więc cechy późnego okresu przedszkolnego. Przestaje on być dzieckiem w znaczeniu przedszkolnym, kiedy to głównym jego zajęciem była zabawa. Zmianę tę często dokumentujemy my sami mówiąc "Nie baw się, gdyż nie jesteś już dzieckiem, jesteś uczniem. Czy tak zachowuje się uczeń ?" Zmiana sytuacji społecznej ucznia pociąga za sobą konieczność wyrabiania w nim określonych umiejętności, potrzebnych w tej nowej roli społecznej - roli ucznia. Moment wstąpienia dziecka do szkoły jest bardzo ważny, nauka i wykonywanie stawianych przez szkołę zadań jest głównym obowiązkiem i pracą ucznia, a także głównym czynnikiem jego psychicznego rozwoju. Miarą dojrzałości psychofizycznej siedmiolatka oraz warunkiem podjęcia przez niego nauki jest osiągnięcie tak zwanej „dojrzałości szkolnej”. Osiągnięcie odpowiedniego poziomu rozwoju fizycznego, psychicznego i społecznego, czyni dziecko wrażliwym na systematyczne nauczanie i wychowanie w początku szkoły podstawowej . Na pełną gotowość szkolną 7-latka składają się następujące elementy: dojrzałość fizyczna, dojrzałość umysłowa, dojrzałość emocjonalno-społeczna. Dojrzałość fizyczna oznacza, że dziecko jest zdrowe i ogólnie sprawne ruchowo. Posiada niezaburzoną sprawność manualną i grafomotoryczną oraz koordynację wzrokowo-ruchową. Charakteryzuje się poprawnym funkcjonowaniem organów zmysłowych. Jest wytrzymałe, zdolne do większych wysiłków. Ma to zapewnić odpowiednia ilość snu, która sprawia, że uczeń mniej męczy się czynnościami związanymi z pisaniem, rysowaniem czy wycinaniem. Bardzo ważnym czynnikiem wspomagającym rozwój fizyczny jest stan psychiczny. Trzeba więc zrobić wszystko, by dziecko czuło się dobrze w rodzinie i żeby stanowiła ona dla niego punkt oparcia. Dojrzałość umysłowa oznacza, że dziecko posiada odpowiedni zasób wiedzy o świecie, o życiu przyrody i ludzi, dobrze orientuje się w najbliższym otoczeniu oraz w środowisku, w którym żyje. Posiada pewien zasób doświadczeń i wyobrażeń, będących podstawą do rozwoju pojęć. Dziecko wczesnoszkolne jest aktywne poznawczo, chce się uczyć, zdobywać wiedzę, poznawać nowe zjawiska. Interesuje się czytaniem i pisaniem. Potrafi uważnie i ze zrozumieniem słuchać tego, co mówi nauczyciel. Rozumie i spełnia jego polecenia. Uczeń wczesnoszkolny dojrzały pod względem umysłowym posiada umiejętność swobodnego i zrozumiałego dla otoczenia wypowiadania się, wyrażania życzeń, własnych sądów, pytań, wniosków i ocen. Wie, jak się nazywa, ile ma lat, gdzie mieszka, czym się różni lato od zimy, chętnie opowiada o tym, co widzi na obrazku. Na przełomie 6. i 7. roku życia dominuje jeszcze myślenie konkretno-obrazowe. Chcąc dokonać operacji myślowych, dziecko musi mieć kontakt z rzeczami, modelami i obrazami. Działania na konkretach stają się podstawą wyobrażeń. Tak, więc dojrzałość umysłowa to również umiejętność koncentrowania uwagi dowolnej na zadaniach. Obserwując dzieci podczas zabawy widzimy, że część z nich potrafi się skupić na wykonywanych czynnościach, np. na zabawie tematycznej, i trudno je oderwać od zajęć. Inne często porzucają zabawki bez wyraźnego powodu, nie potrafiąc niczym zająć się na dłużej. O poziomie umysłowym dziecka mogą świadczyć jego rysunki. Rysunki dzieci dojrzałych są bogate w treść, kolory, zawierają dużo szczegółów, są prawidłowo rozmieszczone na kartce. Przy odwzorowywaniu zachowany jest właściwy kierunek, od lewej do prawej krawędzi kartki i z góry na dół. Oceniając dojrzałość umysłową dziecka, bierze się pod uwagę również poziom rozwoju percepcji wzrokowej i koordynacji wzrokowo-ruchowej, oraz analizy i syntezy słuchowe. Te funkcje w dużej mierze decydują o opanowaniu umiejętności pisania i czytania. Dziecko dojrzałe doprowadza zaczętą pracę do końca, ponieważ interesuje je wynik końcowy . Dojrzałość emocjonalno-społeczna oznacza, że dziecko jest w znacznym stopniu samodzielne. Łatwo i chętnie nawiązuje kontakty zarówno z nauczycielami, jak i rówieśnikami. Posiada umiejętność współdziałania i współpracy w grupie, potrafi podporządkować się niezbędnym wymaganiom dyscypliny. Jest obowiązkowe, wytrwałe i wrażliwe na opinie nauczyciela. Cieszy się z osiągnięć całej grupy. Czuje się odpowiedzialne za podjęte zadania, np. rolę dyżurnego. Rozpoczętą pracę stara się pomimo zmęczenia doprowadzić do końca. O dojrzałości emocjonalnej możemy mówić wówczas, gdy dziecko cechuje pewna równowaga psychiczna, gdy siła jego reakcji jest adekwatna do działającego nań bodźca. Dziecko niezrównoważone emocjonalnie z błahego powodu złości się, płacze, często jest agresywne, drażliwe, lękliwe i napięte. Osiągnięcie dojrzałości emocjonalnej pozwala mu przeżywać pozytywne emocje solidarności, życzliwości i przyjaźni oraz reagować w sposób adekwatny do sytuacji. Dziecko, które zaczyna swoją szkolną edukację, jest już prawie rozwinięte pod względem fizycznym. Ponadto jest też silniejsze, dojrzalsze. Kości pierwszoklasisty są dużo bardziej twarde, gdyż kościec zawiera mniejsze ilości tkanek chrzęstnych. Dużo bardziej wytrzymały jest także układ nerwowy i mięśniowy, co wzmacnia działanie układu krwionośnego i oddechowego oraz wpływa na lepszą przemianę materii. Organizm dziecka w wieku wczesnoszkolnym jest mocniejszy dużo bardziej odporny. Rozrost mózgu u dzieci w wieku wczesnoszkolnym jest praktycznie całkowicie zakończony. Mózg dziecka w wieku 9 lat waży przeciętnie około 1300 g, podczas gdy mózg człowieka dorosłego waży 1400 g. Dzieci w wieku wczesnoszkolnym mają ogromną potrzebę ruchu. Ich mięśnie nie są jeszcze dość dobrze rozwinięte. Charakterystyczne jest to, że dużo szybciej rozwijają się mięśnie duże, a wolniej drobne. W konsekwencji uczeń ma sporo kłopotów z wykonywaniem czynności wymagających precyzji, jak rysowanie, pisanie, różne prace plastyczne. Wykonuje wiele ruchów niepotrzebnych i zamaszystych, gdyż nie wymagają one tyle wysiłku. Ponadto pierwszoklasiści cechują się nadmierną pobudliwością. Trenowanie mięśni, zmuszanie dzieci do wykonywania drobnych precyzyjnych ruchów poprawia ich koordynację, zręczność, precyzję. Układ kostny dziecka, choć jest dużo bardziej wytrzymały niż w wieku przedszkolnym, dalej nie jest ukształtowany prawidłowo. Spora ilość tkanek chrzęstnych, jaka znajduje się w ich kościach, jest niezbędna do dalszego wzrostu organizmu, ale równocześnie sprawia, że kości młodego ucznia są jeszcze dość miękkie . Są to wnioski istotne dla zabawy i innych aktywności ruchowych. Wiek wczesnoszkolny to okres intensywnego wzrastania. Okres ten cechuje bardziej rozrost wewnętrzny i dojrzewanie organizmu. Zwiększa się pojemność płuc, objętość klatki piersiowej, układ oddechowy pracuje dużo lepiej. Przyrost wysokości i ciężaru ciała jest dość powolny. Na początku okresu wczesnoszkolnego między 6 a 8 rokiem życia następuje faza szybszego wzrostu. Zjawisko to jest nazywane skokiem szkolnym. Dużo wolniej rozwijają się serce i płuca, narządy te pełną dojrzałość osiągną znacznie później. Bardzo sprawnie funkcjonują analizatory np. wzrokowy. Pod koniec okresu wczesnoszkolnego zaczynają się pojawiać (zwłaszcza w przypadku dziewczynek) oznaki, które są wynikiem dojrzewania płciowego. Rozwój fizyczny, jak i psychiczny dziecka jest zależny od wielu czynników. Należą do nich przede wszystkim wrodzone możliwości rozrostu, stan wszystkich narządów, jakie uczestniczą w przemianie materii, a także środowisko zewnętrzne, które wspiera dziecko, by wykorzystało swoje możliwości. W okresie wczesnoszkolnym rozwijają się również zdolności motoryczne. Są one wrodzone. Sprawność ruchowa ulega wraz z wiekiem zmianom. Istotny jest fakt, że uzdolnienia ruchowe rozwijają się wraz z uzdolnieniami fizycznymi, umysłowymi. Sprawność motoryczna to sprawność ruchowa i fizyczna. Sprawność ruchowa, to opanowanie własnego ciała, umiejętność wykorzystania nawyków ruchowych, które wykształciły się podczas ćwiczeń. Sprawność fizyczną charakteryzuje się jako siłę, szybkość, zręczność wyrażoną w wykonywanych czynnościach. Rozwój motoryczny jest warunkowany przede wszystkim przez ćwiczenia. Warunki, jakie panują w domu, właściwie nie mają wpływu na tę sferę aktywności. Trudno ustalić jednolitość w rozwoju motorycznym. Jest ona indywidualna dla każdego ucznia. Dodatkowo istnieją spore różnice między chłopcami a dziewczętami.
Są to wnioski istotne odnośnie do stawianych uczniom wymagań w tym zakresie. Rozwój psychiczny dziecka jest procesem integralnym i złożonym. Psychika dziecka rozwija się pod wpływem wychowania i nauczania.
Ważną rolą w rozwoju psychiki dziecka odgrywa mowa. Umożliwia orientację w otoczeniu, wprowadza w świat kultury i jest silną podstawą rozwijającej się działalności myślowej, ale także uczuć i woli ucznia. Mowa dziecka przeobraża się i rozszerza od jej funkcji symbolicznej w coraz silniejszy związek z myśleniem. Włączenie mowy do działania wyraża się w umiejętności myślowej oceny sytuacji, w uświadomieniu sobie celu działania, w obmyślaniu planu i środków do jego realizacji prowadzących. Główna zmiana w rozwoju mowy zachodzi w pierwszych latach nauki w szkole. Język dziecka zostaje wzbogacony o umiejętność zapisu. W ten sposób rozpoczyna się i oddziaływanie mowy pisanej na mowę mówioną. Do czynników warunkujących rozwój należą także skłonności dziedziczne oraz odpowiednie środowisko. Szczególnie ważne dla prawidłowego rozwoju dziecka jest środowisko, w którym ono wzrasta, czynniki zewnętrzne, a także podejmowana aktywność.
Program ukryty to to, czego uczy przebywanie w placówce oświatowej oraz czego mimowolnie uczy nauczyciel, a także nieuświadomione oczekiwania nauczycieli wobec dzieci nie ujęte w oficjalny program szkoły, jej cele nauczania.
Ukryty program jest nieodłącznym składnikiem każdej szkoły. Wielu nauczycieli nie zdaje sobie sprawy z jego istnienia i znaczenia. Program ten funkcjonuje w tekstach zawartych w podręcznikach, języku, rozkładzie zajęć, systemie ocen, oczekiwaniach nauczycieli, sposobie oceniania czy rytuale szkolnym.
czyni z wychowanków ludzi instytucji,
Formy kształcenia
Z Wikipedii
Nadrzędnym celem każdego procesu nauczania, jak podaje C. Kupisiewicz, "jest optymalny rozwój umysłowy, emocjonalny i wolicjonalny ucznia, czyli wszelkie świadome, planowe i systematyczne oddziaływania dydaktyczno-wychowawcze zapewniające mu wykształcenie ogólne lub zawodowe .
Podział form kształcenia
Formy kształcenia ze względu na miejsce, w jakim odbywa się kształcenie:
kształcenie pozaszkolne;
kształcenie równoległe - jest działalnością dydaktyczno-wychowawczą prowadzona poprzez instytucje kulturalne, oświatowe, środki masowego przekazu, organizacje i stowarzyszenia skierowana na dzieci i młodzież, stwarzająca warunki rozwoju zainteresowań, zdolności i uzdolnień, poszerzania wiedzy, doskonalenia sprawności nabytych w szkole oraz godziwego spędzania czasu wolnego. Dzięki atrakcyjnym treściom i sposobom działania zaspokajającym zróżnicowane potrzeby dzieci i młodzieży, elastyczności form i metod, swoistej żywiołowości, mają niejednokrotnie silniejszy wpływ na dzieci i młodzież;
Formy kształcenia ze względu na treść kształcenia:
kształcenie jednostronne - odnosi się do każdego typu kształcenia, w którym dominuje jeden rodzaj aktywności podmiotu uczącego się: aktywność intelektualna, emocjonalna lub praktyczna. Każda z nich prowadzi do jednostronnego formowania osobowości ucznia: intelektu, przeżyć i zdolności artystycznych lub umiejętności praktycznych;
kształcenie wielostronne - postać kształcenia, w której podmiot przejawia nie tylko aktywność poznawczą, emocjonalna i praktyczną, ale każda z nich występuje zarówno w formie produktywnej i nieproduktywnej.
Formy kształcenia ze względu na stopień instytucjonalizacji:
instytucje edukacji alternatywnej;
kształcenie incydentalne - trwający przez całe życie nie zorganizowany i niesystematyczny proces nabywania przez każdego człowieka wiadomości, sprawności, przekonań, i postaw na podstawie codziennego doświadczenia oraz wpływów wychowawczych otoczenia: rodziny, rówieśników, sąsiadów, środowiska społecznego, publikacji, dzieł sztuki, i innych środków masowego oddziaływania.
Formy kształcenia ze względu na formy organizacji:
kształcenie organizowane przez instytucje (szkoła, rodzina) i pojedyncze osoby;
Formy kształcenia ze względu na poziomy:
Formy kształcenia ze względu na miejsce:
kształcenie stacjonarne;
kształcenie korespondencyjne.
Formy kształcenia ze względu na formę kierowania:
Formy kształcenia ze względu na odbiorców:
dorosłych (ustawiczne) - zwane kształceniem przez całe życie;
równoległe - tor kształcenia realizowanego głównie przez środki masowego przekazu i różne organizacje.
Formy kształcenia ze względu na system prowadzenia nauczania:
kształcenie w systemie dziennym
kształcenie w systemie wieczorowym
kształcenie w systemie zaocznym
kształcenie w systemie eksternistycznym
Środki dydaktyczne
Wykorzystanie techniki w procesach kształcenia i wychowania dzieci i młodzieży jest problemem aktualnym i ciągle rozwijającym się. Czyni się starania, aby przekazywanie wiadomości, lepsze przygotowanie do życia w społeczeństwie wychowanków oraz zwiększenie efektywności edukacji dzieci i młodzieży były aktualnym i ciągle realizującym się procesem poprzez współpracę pedagogów, wychowawców z instytucjami wprowadzającymi nowości techniczne.
Na podłożu poszukiwań dydaktycznych znajduje się dyscyplina zajmująca się podstawami teoretycznym i praktycznym zastosowaniem środków dydaktycznych tzw. technologia kształcenia. Duży wpływ na rozwój tej dziedziny miało zastosowanie informatyki w szkołach, placówkach i ośrodkach wychowawczych. Komputer jako środek pośredniczący między jednym człowiekiem a drugim, magazynujący i przetwarzający informacje jest bardzo dobrym udoskonaleniem we współpracy ludzi na całym świecie.
Istnieje wiele typologii środków dydaktycznych. Wśród nich znacznie wyróżnia się podział, który został dokonany przez Edwarda Fleminga i Jana Jacoby'ego. Przedstawia się on następująco:
- po pierwsze środki naturalne przedstawiające w sposób bezpośredni rzeczywistość
- następnie wyodrębnione zostały środki techniczne obrazujące rzeczywistość pośrednio (można tu zaliczyć takie środki jak: wzrokowe, słuchowe, połączone czyli wzrokowo-słuchowe, manipulacyjne, modelowe oraz automatyczne)
- ostatnie środki z tego podziału to symboliczne, przedstawiające rzeczywistość przy wykorzystaniu symboli (symbolami mogą być: słowa drukowane i mówione, znaki plastyczne, rysunki, itp.)
Istnieje także inny podział środków dydaktycznych. Są one najczęściej wykorzystywane w każdym typie szkół.
Kategorie środków dydaktycznych wytypowane przez Wincentego Okonia:
Pierwszą z nich są środki proste, do których należą:
środki słowne (podręczniki, teksty drukowane)
proste środki wzrokowe (modele, autentyczne wzory przedmiotów, reprodukcje obrazów, mapy)
Drugą z kategorii są środki złożone wykorzystujące rozwój techniki, nowinek, urządzeń i sprzętu przekazującego informacje. Można tu zaliczyć:
mechaniczne środki wzrokowe (aparaty fotograficzne, mikroskopy, oscyloskopy, teleskopy czyli urządzenia przekazujące obrazy)
środki słuchowe (gramofony, radia np. CB - kontakt ze światem, nauczanie na odległość, magnetofon)
oraz środki wynikające z połączenia wzroku ze słuchem (są to urządzenia takie jak telewizor, video lub dobrze wyposażony komputer)
Ostatnią pozycją w tym podziale są środki automatyzujące uczenie się (tutaj wymienić można laboratoria z wyszczególnionych dziedzin nauki, maszyny dydaktyczne, oraz komputery)
Podział dokonany przez W. Okonia jest ułożony jakby hierarchicznie. Od środków prostych takich jak podręczniki do złożonych (komputery, laboratoria). Poprzez zastosowanie środków złożonych zmniejsza się nakład pracy nauczyciela i ucznia. Wiele rzeczy można zobrazować, przy czym porusza się wyobraźnią wychowanka np.: możemy na komputerze pokazać uczniowi powstawanie cząsteczki DNA, co poprzez zwykłe mówienie było by wręcz niemożliwe.
Charakterystyka środków prostych.
Środki te nie wymagają zbyt dokładnego opisu jednak są one niezbędne i trudno byłoby wyobrazić sobie proces uczenia bez ich pomocy.
Przedstawię teraz środki słowne, które są najbardziej rozpowszechnione. Ilość podręczników oraz zawarta w nich wiedza czasem przerasta możliwości ucznia. Są w nich zbyteczne wiadomości, które uczniowie powinni opanować, a które są zbędne w procesie wychowania i kształcenia. Wychowankowie, aby dobrze przygotować się do zmieniającej się sytuacji społecznej czy nawet stosunków panujących na świecie powinni sami wytwarzać tą wiedzę, przez co samorealizując się.
Kolejną grupą są proste środki wzrokowe tzw. pomoce naukowe. Pomoce te pobudzają wyobraźnię ucznia, łączą umysł z rzeczywistością. Realny obraz świata przedstawiany na zajęciach lekcyjnych w postaci środków wzrokowych może występować jako bezpośredni, pośredni oraz uogólniony. Postać bezpośrednia może występować jako: rzeczywiste, naturalne okazy w środowisku (są to drzewa, zwierzęta, żywa przyroda, pomniki natury). Uczeń poznając dane zwierzę czy okaz żyjący w odpowiednim dla siebie otoczeniu wyobraża sobie relacje panujące w danym środowisku. Służą temu obserwacje, wycieczki, rajdy. Następnie wyróżnia się naturalne okazy lecz żyjące w otoczeniu sztucznym np.: na wystawie, czy w muzeum. Postać bezpośrednią mają także okazy spreparowane. Mogą to być wypchane zwierzęta, zasuszone owady i rośliny, jak również rośliny i zwierzęta zakonserwowane w odpowiednich roztworach.
Środki wzrokowe będą pod postacią pośrednią gdy obrazują otaczający nas świat pod postaciami np.: modeli wiernie przedstawiającymi przedmioty realne. Modele stosuje nauczyciel także wtedy, gdy chce przedstawić obiekt zainteresowań w postaci zmniejszonej jak np.: plac zabaw, lotnisko lub w postaci powiększonej np.: sztuczna mucha, wirus jakiejś choroby czy cząsteczka związku chemicznego.
Można przedstawić rzeczywistość przy pomocy obrazów, które pobudzają wzrok.
W zależności od poziomu uczniów, charakteru przedmiotu nauczania stosuje się środki wzrokowe uogólniające. W skład tych pomocy wchodzą: mapy, schematy, wykresy, znaki symbolizujące treści umowne (cyfry, litery, symbole fizyczne, matematyczne, chemiczne, czy nawet znaki drogowe).
W podziale środków dydaktycznych kolejno następują środki wykorzystujące osiągnięcia techniki, czyli złożone.
Zaliczamy tu mechaniczne środki złożone, które mają długą historię powstania.
Nowoczesne osiągnięcia techniczne znacznie udoskonaliły pracę nauczyciela. Bardzo trudno byłoby wyobrazić sobie życie zwierząt na głębokości kilkudziesięciu metrów pod wodą bez zobaczenia filmu, czy np. obserwacje planet, gwiazd w planetarium. Sucha teoria na niewiele by się przydała gdyby nie była poparta, uzupełniona wrażeniami wzrokowymi.
Kolejne są środki słuchowe, czyli radio, magnetofon, gramofon. Radio jest masowym środkiem przekazywania informacji. Zasługuje ono na szczególne zainteresowanie uczącej się młodzieży ze względu na dużą funkcję, jaką pełni w społeczeństwie. Szkoła, aby dobrze przygotować młodzież do wejścia w życie dorosłych powinna wdrożyć środki masowe do procesu nauczania i kształcenia.
Z połączenia środków wzrokowych i słuchowych powstał film oraz telewizja.
Bardzo ważne jest przedstawienie odpowiednich przedmiotów, momentów, przyśpieszanie i zwalnianie obrazów. Służy temu film dydaktyczny.
Mająca ogromne znaczenie jako środek techniczny dostarczający rozrywki, informacji i niezbędna w wielu dziedzinach nauki jest telewizja. Dzięki połączeniu obrazu ze słuchem uczeń może jednocześnie zobaczyć np. wybitną osobistość i jednocześnie ocenić ją na podstawie wypowiedzi. Nieustannie w wielu państwach obserwujemy rozwój telewizji kształcącej. Może ona występować jako: telewizja otwarta oraz w obwodzie zamkniętym.
W pierwszym przypadku telewizja otwarta to zwykle stacje nadawcze, które mają wyznaczony czas i podczas niego transmitują programy edukacyjne, rozrywkowe i oświatowe. Natomiast telewizja w obwodzie zamkniętym różni się od otwartej tym, że jest to zwykle transmisja przewodowa i nadaje zwykle dla szkół zawodowych, także w uczelniach. Jest całkiem zależna od szkoły, co odciąża pracowników instytucji od nadmiaru zajęć lub dostosowaniem tematu zajęć do czasu transmisji.
Środkami nowatorskimi, wchodzącymi do procesu nauczania są środki automatyzujące uczenie się. Należą tu maszyny dydaktyczne, które działają tak, aby mogły kierować etapami uczenia się bez pomocy nauczyciela. Występują one w różnych postaciach. Zazwyczaj wyróżnia się tutaj: maszyny uczące, egzaminujące (kontrola wyników), oraz ćwiczące (opanowanie umiejętności i nawyków).
Stosunkowo niedawno, bo dopiero po drugiej wojnie światowej stosuje się gabinety językowe. Wyposażenie takiego gabinetu jest inwestycją bardzo kosztowną i dlatego stosowaną w dobrze sytuowanych szkołach.
Duże znaczenie w procesie kształcenia znalazł komputer służący jako środek analizowania, przetwarzania, sprawdzania osiągnięć. Aktualnie duży nacisk wywiera się na edukację informatyczną dzieci i młodzieży. Podstawowa wiedza o budowie, zastosowaniu i użytkowaniu komputera powinna być przekazywana w każdej szkole. Oczywiście powinna być poparta praktyką.
W procesie kształcenia znajdują również zastosowanie lokalne i rozległe sieci informatyczne udostępniające m.in. wideokonferencje (mała sala seminaryjna na uczelni połączona poprzez internet z dziesiątkami salek szkoleniowych w szkołach i przedsiębiorstwach lub z pojedynczymi uczestnikami szkolenia w ich domach pozwoli w sposób aktywny przekazywać nową lub udoskonaloną wiedzę jednocześnie setkom osób).
Nadchodząca era informacyjna, dzięki rozpowszechnieniu za pośrednictwem sieci informatycznych dostępu do wiedzy, spowoduje znacznie większe, niż w przeszłości, wyrównywanie szans osiągania karier indywidualnych (genialnie zdolne dziecko z biednej rodziny w Indiach dzięki dostępowi do internetu może zdobyć wiedzę i umiejętności większe niż dzieci z bogatych rodzin uczące się w bardzo ekskluzywnych szkołach i uczelniach).
Funkcje środków dydaktycznych.
Do ważnych funkcji w procesie kształcenia jest umożliwienie wychowankom poznania otaczającej ich rzeczywistości, ukształtowania ich postaw, uczuć wobec otaczającego świata. W nawiązaniu do tej roli przypisuje się środkom dydaktycznym cztery funkcje, które mają za zadanie poznawanie rzeczywistości i wiedzy o niej, kształtowanie pojęć i emocjonalnego nastawienia do świata realnego oraz rozwijanie działalności przekształcającej rzeczywistość.
Poznawanie rzeczywistości najlepiej odbywa się przez nią samą. Pomocne mogą tu być lupy, mikroskopy, aparaty fotograficzne, kamery telewizyjne. Pośredni kontakt z rzeczywistością odbywa się przez obserwację nagrań i ilustracji.
Postać uogólniona w tej funkcji to środki takie jak: mapy, globusy, diagramy.
Podręczniki szkolne są środkiem dydaktycznym w procesie zdobywania wiedzy o rzeczywistości. Obok podstawowych podręczników w miarę rozwoju technicznego pojawiły się takie udoskonalenia jak np. kserokopiarki. Umożliwia to udostępnienie jednego egzemplarza tekstu większej ilości uczniów.
Bardzo dobrym udoskonaleniem jest zastosowanie w procesie kształcenia maszyn dydaktycznych, czytników lub komputerów. Uczniowie mogą wybrać to co najważniejsze w danym tekście.
Funkcjami środków dydaktycznych, o których warto wspomnieć jest: kształtowanie emocjonalnego stosunku do rzeczywistości oraz działanie przetwarzające świat realny.
W pierwszym przypadku mamy do czynienia z czynnikami pobudzającymi młodzież do wzruszeń, emocji, przemyśleń osobistych. Są to takie środki jak: płyty przeźrocza, taśmy z nagraniami. Nauczyciel wykorzystujący w pracy dydaktycznej takie elementy staje się jakby promotorem uczuć, postaw, także motywacji wychowanków.
Najbardziej rozpowszechnionymi środkami są komputery, które nie tylko sterują procesem uczenia się, ale wspomagają proces doboru materiału do kształcenia się. Opracowują treści programowe. Są bardzo pomocne w systemie zarządzania oświatą.
Środki dydaktyczne techniczne znalazły największe zastosowanie w szkołach zawodowych przygotowujących młodzież do przyszłej pracy o danej specjalności. Duży zasób narzędzi pracy, środków technicznych służy wykwalifikowaniu przyszłego społeczeństwa.
Literatura:
Wincenty Okoń „Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej”.
Środki dydaktyczne, funkcje środków dydaktycznych
Środki dydaktyczne są nieodzownym i jednym z podstawowych składników racjonalnie zorganizowanego i zrealizowanego procesu nauczania - uczenia się
Zdaniem W.Okonia, środki dydaktyczne decydują wyłącznie o końcowych wynikach pracy dydaktyczno - wychowawczej, niemniej jednak, wzbogacając stosowane metody nauczania, przyczyniają się do wzrostu ich efektywności. Dzięki temu usprawniają one nie tylko bezpośrednie poznawanie rzeczywistości przez uczniów, lecz dostarczają także tworzywa- w postaci wrażeń i spostrzeżeń - na którym opiera się poznanie pośrednie, czynności umysłowe, a ponadto różnego rodzaju czynności praktyczne.
Według Fleminga środkami dydaktycznymi nazywa się przedmioty materialne i znaki symboliczne, ułatwiające poznawanie obiektywnej rzeczywistości i nabywania umiejętności jej przekształcania.
Zdaniem Cz. Kupisiewicza środki dydaktyczne są to „przedmioty, które dostarczając uczniom określonych bodźców sensorycznych oddziałujących na ich wzrok, słuch, dotyk itd., ułatwiają im bezpośrednie i pośrednie poznawanie rzeczywistości.
Według W. Okonia środki dydaktyczne służą w procesie nauczania-uczenia się:
- poznawaniu rzeczywistości
- poznawaniu wiedzy o rzeczywistości
- kształtowaniu emocjonalnego stosunku do rzeczywistości
- kształceniu umiejętności działania przetwarzającego rzeczywistość
Podział środków dydaktycznych wg. Cz. Kupisiewicza:
- wzrokowe - przedmioty naturalne, wykresy, diagnozy, symbole
- słuchowe -płyty, taśmy, instrumenty muzyczne, radia
- wzrokowo - słuchowe - projektory filmowe, aparaty telewizyjne
- częściowo automatyzujące proces uczenia i nauczania - komputer, maszyny dydaktyczne
Podział środki dydaktycznych Wincentego Okonia:
- środki proste, do których należą:
- środki słowne (podręczniki, teksty drukowane)
- proste środki wzrokowe (modele, autentyczne wzory przedmiotów, reprodukcje obrazów, mapy)
- środki złożone wykorzystujące rozwój techniki, nowinek, urządzeń i sprzętu przekazującego informacje. Można tu zaliczyć:
- mechaniczne środki wzrokowe (aparaty fotograficzne, mikroskopy, oscyloskopy, teleskopy czyli urządzenia przekazujące obrazy)
- środki słuchowe (gramofony, radia np. CB - kontakt ze światem, nauczanie na odległość, magnetofon)
- oraz środki wynikające z połączenia wzroku ze słuchem (są to urządzenia takie jak telewizor, video lub dobrze wyposażony komputer)
Funkcje środków dydaktycznych wg. Cz. Kupisiewicza:
- poznawcza
- kształcąca
- dydaktyczne
Funkcje środków dydaktycznych wg. Sadury:
- ilustratywna - przybliżanie do rzeczywistości, aktywizacja poznania
- kształcąca - orientowanie, organizowanie, ukierunkowanie
- wychowawcza
- kontrolująca - weryfikowanie i integrowanie wiedzy
- sterująca - wytyczanie cząstkowych celów nauczania
|
Rozważając problematykę kontroli w działalności praktycznej a także
w ujęciu teoretycznym spotykamy najczęściej opinię, że jest ostatecznym sprawdzeniem rezultatów pracy ucznia. Służy zatem ustaleniu jego osiągnięć
i pozwala sformułować oceny. Oczywiście, jest to stanowisko skrajne i nie wyczerpuje ani potrzeb, ani też możliwości właściwego i pełniejszego stosowania kontroli w procesie kształcenia.
Potoczne definicje i objaśnienia wskazują, że kontrola nie tylko spełnia zadanie sprawdzenia, ale przede wszystkim daje przegląd sprawy, ułatwia nadzór, zapewnia porównanie zamierzonych rezultatów z faktycznymi osiągnięciami. Kontrola to działalność pedagogiczna, towarzysząca procesowi kształcenia we wszystkich jego etapach i elementach.
Forma kontroli jest to typ zewnętrznej organizacji procesu sprawdzania postępów lub rezultatów pracy uczniów. Organizacyjne formy kontroli dzielą się na indywidualne, frontalne i kondensacyjne. W takiej tez kolejności występują w praktyce szkolnej. Spotkamy bowiem powszechnie zdecydowaną przewagę form kontroli indywidualnej. Kontrola frontalna łączona z metodami pisemnych sprawdzianów występuje rzadziej. Większość szkół niemal codziennie stosuje kontrolę indywidualną, a frontalna zarezerwowana jest na prace klasowe
i kartkówki. Ze względu na brak czasu i konieczność aktywizowania całości klasy, pojawia się forma kontroli kondensacyjnej, która polega na łączeniu indywidualnej z frontalną. Większość klas jest zajęta wypełnianiem zadań pisemnych, pisemnych dwu lub trzech uczniów odpowiada wówczas ustnie. Niektórzy nauczyciele uzyskują dzięki tej metodzie szereg dydaktycznych korzyści, przede wszystkim wprowadzają systematyczną i regularną kontrolę obejmującą wszystkich obecnych w klasie uczniów.
Metodą kontroli nazywamy sposób, w jaki nauczyciel realizuje cele
i funkcje wyznaczone kontroli w procesie kształcenia. Metody będące ogólnym sposobem przeprowadzania kontroli zależą także od miejsca, jakie zajmują
w procesie nauczania, od momentu, w którym występują. Ta sama metoda spełnia inne określone funkcje i inaczej przebiega, jeżeli stosujemy ją
na początku roku szkolnego, przed zakończeniem okresu szkolnego oraz przy końcu roku. Im więcej metod kontroli jest wykorzystywanych przez nauczyciela, tym praca jego i uczniów staje się bardziej efektywna i przynosi lepsze wyniki. Do metod kontroli można zaliczyć:
- Metoda ustnej kontroli to przede wszystkim odpowiedzi uczniów na pytania nauczyciela, które mogą być obszerniejsze albo krótsze
w zależności od typu pytania i celu, jaki stawia sobie i uczniowi nauczyciel. Ale na „odpytywaniu” nie wyczerpuje się możliwość ustnej kontroli. Wzbogacają ją rozmowy nauczyciela z uczniami, luźne wypowiedzi uczniów, opiniowanie wypowiedzi i prac kolegów, podsumowywanie przez ucznia lekcji lub jej istotnego fragmentu, a także dyskusja będąca dla nauczyciela trudną metodą kontroli, ale jakże pożyteczną, w której łączy się forma indywidualna z frontową. Ustna kontrola ma istotne wartości, do których zaliczamy istnienie bezpośredniego żywego kontaktu między nauczycielem i uczniem, możliwość gruntowniejszego zbadanie wiedzy i postępów ucznia, rozwijanie umiejętności ustnego opowiadania, referowania, argumentowania, opiniowania dyskutowania, rozwijanie samodzielności ucznia, kształtowanie i doskonalenie języka. Dłuższe odpowiedzi ucznia mogą stać się przypomnienie i powtórzeniem materiału dla pozostałych.
- Kontrola pisemna jest najbardziej rozpowszechnioną obok metod ustnego sprawdzania. Jest ona znacznie obiektywniejsza, ponieważ praca ucznia zostaje udokumentowana i można ją wielokrotnie analizować. Ta metoda kontroli wymaga od ucznia większej samodzielności i lepszego przygotowania. W trakcie pisania uczeń pozbawiony jest opieki i pomocy nauczyciel, co może niekiedy ujemnie odbić się na jego rezultatach. Kontrola pisemna jest bardziej ekonomiczna jako forma frontalna, wprowadza mniejsze zdenerwowanie, rozwija umiejętność wypowiadania się na piśmie. Dzielimy ją na prace domowe i klasowe. Do domowych zaliczamy zadania pisemne na określony temat, referaty do opracowania
i wygłoszenia w klasie, specjalne prace indywidualne dla opóźnionych
w realizacji programu, rozwiązania zadań lub ćwiczeń oraz opisy przeprowadzonych eksperymentów. Do prac klasowych zaliczamy kontrolne klasówki wykonywane z języka polskiego i obcego oraz matematyki po dwie lub trzy w każdym okresie. Inną metodą są krótkie sprawdziany zwane „kartkówkami” i trwające około 10-15 minut.
- Praca z książką często stosowana jako metoda uczenia się, rzadko bywa wykorzystywana jako metod kontroli. Wykorzystując teksty w czasie kontroli zapoznajemy z nim ucznia, uczymy go pracy z książką, mapą, schematem, wykresami czy tabelą i zapoznajemy ze słownikiem, encyklopedią, ilustracją i innymi zawartymi w nich typami informacji.
- Zajęcia i ćwiczenia praktyczne podobnie jak poprzednia metoda, są mniej wykorzystywane w czasie kontroli. Mogą natomiast szeroko występować w procesie nauczani biologii, fizyki, chemii oraz przedmiotów zawodowych. W trakcie jej stosowania uczeń zostaje zobowiązany do wykonania różnych czynności praktycznych. Pomaga to sprawdzić umiejętność stosowania wiadomości i umiejętności w praktyce. Może on łączyć się ze słowem mówionym lub pisanym jako wyjaśnieniem dokonywanych czynności.
- Analiza pomocy naukowych jest metodą kontroli podobną do dwóch poprzednich. Uczeń otrzymuje konkretną pomoc naukową i dokonuje jej analizy. Uczeń widzi przedmiot lub schemat, analizuje go, uogólnia wnioski, konstruuje odpowiedź w logiczną człość.
- Kontrola graficzna łączy wypowiedz pisemną i ustną. Jest to ważna metod do kontroli uogólnień oraz umiejętności sporządzania schematów, wykresów i szkiców. Uczeń kreśli, szkicuje graficznie jakiś proces, rysuje, wzajemne zależności lub zarys rozlokowania na płaszczyźnie
i jednocześnie objaśnia, komentuje, wskazuje poszczególne elementy orz typy powiązań.
- Praca pisemna z obroną jest w szkole średniej raczej rzadko stosowana. Wzorowana na pracach dyplomowych została wprowadzona do niektórych szkół obok innych metod kontroli.
- Referaty i odczyty są odmianą poprzedniej metody oraz pisemnego opracowania prac domowych. Uczniowie w formie referatów przygotowują indywidualne pewne zagadnienia do przedstawienia całej klasie.
- System zaliczeń stosowany jest w szkolnictwie korespondencyjnym, ale przenika też do szkół dziennych. Ma ona ujemne strony, ponieważ nie wszyscy pracują systematycznie, nie rozwija umiejętności ustnej odpowiesz o ogranicz dyskusję.
- Obserwacja jest metodą kontroli bardzo ważną, lecz nie docenioną. Poznawanie ucznia, jego warunków domowych i nauki, pozwala kształtować sąd nauczyciela, a zwłaszcza wychowawcy o jego uczniach.
Jednym z głównych elementów pracy pedagogicznej jest ocenianie. Oceniając coś lub kogoś wyrażamy swój sąd o wartości i przydatności napisanego wypracowania, rozwiązanego zadania lub wysłuchanej przed chwilą odpowiedzi. Oceniając określamy wartość ucznia jako uczestnika zespołu, klasy, jako reprezentanta pewnego poziomu kulturalnego, jakiego należy oczekiwać po absolwencie danej klasy lub szkoły. Wyrażamy też sąd
o przydatności społecznej człowieka, o zdobytych kwalifikacjach predysponujących go do zajmowania określonych stanowisk zawodowych
i społecznych.
Ocena , aby spełniać swe zasadnicze funkcje dydaktyczne i wychowawcze, musi być sformułowana zgodnie z jej podstawowymi cechami, do których należą: obiektywność, jawność, instruktywność element mobilizacjo do dalszej pracy.
Obiektywność oceny jest rzeczą podstawową w kształceniu. Uczniowie doskonale zdają sobie sprawę z nieadekwatności ocen. Dlatego należy dążyć do możliwie maksymalnego zobiektywizowania oceniania. Dotyczy
to pedagogicznej pracy, zarówno poszczególnych nauczycieli w ich przedmiotach, jak i całości procesu oceniania w szkole.
Ogólnoszkolne normy i kryteria zapewniają obiektywność ocen i są wskaźnikiem do utrzymania wymagań zgodnych z założeniami programu
i ogólnymi celami kształcenia
Z obiektywnością oceny łączy się jej jawność, tak często pomijana w praktyce szkolnej. Możliwe, że brak jawności łączy się często z brakiem obiektywności, jest to wówczas zasadniczy błąd dydaktyczny. Każdy oceniany uczeń powinien znać wynik swej pracy, dlatego ocena musi być jawna i na bieżąco podawana uczniom do wiadomości.
Metoda projektów
Z Wikipedii
Metoda projektów - jedna z metod nauczania, zaliczana zwykle do metod praktycznych, rzadziej do metod aktywizujących (należących do grupy problemowych). Metoda ta polega na samodzielnym realizowaniu przez uczniów zadania przygotowanego przez nauczyciela na podstawie wcześniej ustalonych założeń.
Projekty dydaktyczne dzielą się na dwa rodzaje:
projekt badawczy, mający na celu rozwój wiedzy i umiejętności
projekt działania lokalnego - akcja w środowisku lokalnym.
W metodzie projektów, jak i w każdej innej metodzie nauczania, powinny być uwzględnione dwa czynniki: przygotowanie materiału nauczania oraz praca z uczniami.
Spis treści [ukryj] |
Projekt jest przedsięwzięciem, które trwa dłuższy czas: od jednego do kilku tygodni, a nawet miesięcy, dlatego decyzję o jego wprowadzeniu należy podjąć odpowiednio wcześniej.
Pierwszym etapem projektu jest ustalenie celów i tematu. Nauczyciel ustala cele ogólne i szczegółowe projektu, ustala temat projektu oraz wybiera treści i zagadnienia, jakie uczniowie powinni poznać. Temat powinien wynikać z dokumentów programowych, standardów wymagań, potrzeb i możliwości uczniów. Przed ustaleniem tematu należy także wziąć pod uwagę następujące kwestie:
Czy dane zagadnienie może zainteresować uczniów?
Czy uczniowie mogą mieć dostęp do źródeł informacji na dany temat?
Czy materiał, do którego dotrą uczniowie, da im możliwość samodzielnej pracy?
Ważną rolę w metodzie projektów spełnia instrukcja dla ucznia, która powinna być jasna i czytelna dla każdego z uczniów. Instrukcję przygotowuje nauczyciel. Instrukcja powinna zawierać temat projektu, jego cele, zadania dla konkretnego ucznia lub grupy uczniów, wskazówki, źródła informacji, termin, sposób i czas prezentacji, terminy konsultacji, kryteria oceny pracy. Kryteria oceny pracy powinny dotyczyć zarówno prezentacji, jak i poszczególnych etapów pracy. Forma prezentacji projektów może być zadana przez nauczyciela.
Pewne decyzje dotyczące tematów, formy pracy i sposobu prezentacji mogą być dokonane przy współudziale uczniów. Nauczyciel wspólnie z uczniami ustala też podział na grupy.
Projekt dany do wykonania uczniom powinien zawierać:
temat i zadania dla grup lub osób,
określone cele i metody pracy,
wyznaczone terminy zarówno realizacji całości, jak i poszczególnych etapów,
osoby odpowiedzialne za realizację,
źródła, które powinny być wykorzystane,
jasne kryteria oceny poszczególnych etapów pracy i rodzajów aktywności uczniów.
Zadania mogą być realizowane indywidualnie lub w grupach. Praca nad zadaniem może trwać do kilku miesięcy. Prezentacja rezultatów pracy odbywa się na forum publicznym.
Zakończeniem projektu jest jego prezentacja. Prezentacja projektu odbywa się w formie wystawy, inscenizacji, wykładu, książki, filmu wideo. Jednym z celów tej metody jest nauka prezentacji, głównie ustnych wystąpień przed publicznością.
Po prezentacji następuje dyskusja, podczas której rozważa się stopień realizacji celów, przyczyny niezrealizowania celów i współpracę w grupie. Najważniejszą sprawą dla ucznia jak i dla nauczyciela jest problem oceny. Ocena powinna dotyczyć tego, co jest ważne, a nie tego, co łatwo ocenić. Elementem oceny jest samoocena i ocena kolegów.
Metoda ta kładzie nacisk na samodzielną pracę uczniów i uczy korzystania z różnych źródeł informacji.
W pracy samodzielnej uczniowie uczą się odpowiedzialności, podejmowania decyzji, dokonywania samooceny. W pracy grupowej rozwijają się umiejętności podejmowania decyzji w grupie, rozwiązywania konfliktów, wyrażania własnych opinii, słuchania innych osób, poszukiwania kompromisów, dyskutowania, dokonywania oceny pracy swojej i innych. W działaniach lokalnych uczniowie nabywają umiejętności układania harmonogramów, planowania i obliczania budżetu, poszukiwania sojuszników wspierających, przedsięwzięcia przewidywania i pokonywania trudności.
Taka metoda, w której uczeń uczy ucznia przynosi największe pojmowanie wiedzy i przyswojenie jej. Zatem przy realizacji zagadnienia metodą projektów więcej osiąga się od ucznia lub klasy niż tradycyjnym wykładem.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
ŚRODKI PRZECIWDZIAŁANIA PRZESTĘPCZOŚCI I DEMORALIZACJI NIELETNICH, Resocjalizacja; Pedagogika; Dydak
Normy moralne – próba systematyzacji, Resocjalizacja; Pedagogika; Dydaktyka;Socjologia, filozofia, p
Dozór elektroniczny w procesie karnym, Resocjalizacja; Pedagogika; Dydaktyka;Socjologia, filozofia,
Metody pracy z dziećmi niedostosowanymi spolecznie, Resocjalizacja; Pedagogika; Dydaktyka;Socjologia
Powodzenia i niepowodzenia szkolne. Motywacja., Resocjalizacja; Pedagogika; Dydaktyka;Socjologia, fi
Ustawa z dnia 26.10.1982 r. o postepowaniu w sprawach nieletnich, Resocjalizacja; Pedagogika; Dydakt
PODSTAWOWE METODY I TECHNIKI ODDZIAŁYWAŃ RESOCJALIZACYJNYCH, Resocjalizacja; Pedagogika; Dydaktyka;S
Kierunki przemian współ.rodziny, Resocjalizacja; Pedagogika; Dydaktyka;Socjologia, filozofia, psycho
METODY NAUCZANIA, Resocjalizacja; Pedagogika; Dydaktyka;Socjologia, filozofia, psychologia,itd
Pedagogika ogólna-wykłady, Resocjalizacja; Pedagogika; Dydaktyka;Socjologia, filozofia, psychologia,
Prawo rodzinne - informacje różne, Resocjalizacja; Pedagogika; Dydaktyka;Socjologia, filozofia, psyc
Główne cechy SEKT, Resocjalizacja; Pedagogika; Dydaktyka;Socjologia, filozofia, psychologia,itd
samobójstwo, Resocjalizacja; Pedagogika; Dydaktyka;Socjologia, filozofia, psychologia,itd
narzedzia terapeutyczne- instrukcja rewalidacji itp, Resocjalizacja; Pedagogika; Dydaktyka;Socjologi
edukacja zdrowotna, Resocjalizacja; Pedagogika; Dydaktyka;Socjologia, filozofia, psychologia,itd
Prawo rodzinne - skrypt, Resocjalizacja; Pedagogika; Dydaktyka;Socjologia, filozofia, psychologia,it
Korczak, Resocjalizacja; Pedagogika; Dydaktyka;Socjologia, filozofia, psychologia,itd
więcej podobnych podstron