Rach. inst. finans. skrót, licencjat, rok 3, Rachunkowość instytucji finansowych


Rachunkowość instytucji finansowych

Skrót wykładów

Cz. 1

Literatura:

1.Jankowska K, Baliński K: Rachunkowość bankowa wyd. Difin 2006

2.Papowska E, Wąsowski W:Rachunkowośc bankowa wyd. Oficyna Wydawnicza

Zarzadzanie i finanse W-wa 2000r

3. Karmańska A.: Rachunkowość finansowa zakładów ubezpieczeń wyd. Difin 2003

4.Ronka- Chmielowiec W: Zarządzanie finansami w zakładach ubezpieczeń wyd. Oficyna

Wydawnicza Brandta Bydgoszcz 2004

Bank świadczy usługi finansowe, tym różni się od innych rodzajów podmiotów. Ustawa „Prawo bankowe” precyzuje jakie operacje finansowe zastrzeżone są dla banków, a jakie mogą wykonywać również inne podmioty. Oznacza to, ze czynnościami wyłącznie bankowymi jest m.in. przyjmowanie depozytów i prowadzenie rachunków. Z zakresu czynności bankowych wynika fakt, ze bank operuje pieniądzem cudzym, jest „dłużnikiem”. Depozyty klientów stanowią podstawowe źródło finansowania działalności banku.

Aby zabezpieczyć depozyty prawo bankowe wprowadza instytucję nadzoru bankowego, posiadającego znaczne kompetencje m.in. w zakresie normowania oceny wystarczalności funduszy własnych, utrzymywanie płynności płatniczej i In.

Tak wiec należy podkreślić dwie ważne cechy banku:

  1. finansowanie cudzymi pieniędzmi operacji własnych

  2. zabezpieczenie depozytów przed skutkami ryzyka finansowego

Te cechy muszą być szczególnie starannie przez rachunkowość banku bieżąco monitorowane, po to aby zabezpieczyć banki przed skutkami utraty płynności i wypłacalności.

W skali systemu bankowego depozyty stanowią ok. 80% sumy bilansowej, a fundusze własne ok. 10 % tej sumy. Depozyty- będące szczególnymi zobowiązaniami banku wymagają zwrotu - praktycznie na żądanie deponenta.. Stopień wymagalności jest oczywiście zróżnicowany i zależny od rodzaju i warunków umowy, niemniej bank musi być zawsze wypłacalny, tj. wykupić swoje zobowiązania.

Ponieważ depozyty są oprocentowane, należy w rachunkowości uwzględniać również określanie „ ceny pieniądza w czasie”

Do szczególnych cech działalności banku należy również dodać problemy ryzyka. Jak każdy podmiot gospodarczy bank może ponosić różne rodzaje ryzyka: ryzyko polityczne, inflacyjne, stopy procentowej itd.. Najczęstszym rodzajem ryzyka w banku jest ryzyko kredytowe, czyli ryzyko, które występuje w wyniku utraty pieniądza pożyczonego kredytobiorcy.

Ryzyko kredytowe pomniejsza rentowność banku, osłabia płynność finansową, zakłóca wypłacalność, a w skrajnych przypadkach może doprowadzi do upadłości banku .Tak wiec ryzyko kredytowe przenosi się na depozyty.

Dla ochrony pieniądza deponentów utworzono Bankowy Fundusz Gwarancyjny , którego funkcjonowanie opiera się na sfinansowaniu strat jednego banku przez inne banki. Głównym celem tej „ solidarności „ banków jest zabezpieczenie przed efektem „domina”, bowiem upadek jednego banku może pociągnąć za sobą inne banki, przez co zostanie naruszona powszechnie znana zasada „ pewne jak w banku”.

Specyfika banku, polegająca na pożyczaniu od jednych, celem pożyczania innym ,dla osiągnięcia korzyści finansowych , poprzez różnicę odsetek otrzymywanych i płaconych, powoduje w strukturze bilansu banku wysoki stan należności i zobowiązań.

Różnice w strukturze bilansu( aktywów i pasywów) banku i przedsiębiorstwa pokazują uproszczone bilanse tych jednostek ( schemat 1)

W strukturze bilansu banku przeważają aktywa w formie pieniężnej ( gotówka, należności, papiery wartościowe). Różna jest kolejność wykazywania składników majątku:

Takie usytuowanie składników bilansu banku spowodowane jest potrzebami analizy , zwracającej uwagę na płynność majątku, tj. szybkość zamiany składnika aktywów na pieniądz .

Również struktura pasywów jest odmienna od os bilansu przedsiębiorstwa:

Ponieważ aktywa i pasywa spełniają nieco inną rolę w ekonomice banku, niż w przedsiębiorstwach również rachunkowość bankowa charakteryzuje się odmiennością.

Rachunkowość bankowa to system ewidencji i grupowania operacji pieniężnych przeprowadzanych za pośrednictwem bankowych rachunków przez ich posiadaczy oraz operacji własnych banku.

Podstawą rachunkowości bankowej jest rachunek bankowy, jako instytucja prawna i ekonomiczna -klientów banku oraz własny banku.

Celem rachunkowości bankowej jest wykazanie zmian aktywów i pasywów, oraz obliczenie efektów ekonomicznych prowadzonej działalności poprzez analizę przychodów i kosztów ich uzyskania.

Cechy szczególne rachunkowości bankowej:

Zadania rachunkowości bankowej:

Zadania te wynikają z funkcji jaką spełnia rachunkowość.

Funkcje rachunkowości bankowej: ewidencyjna, kalkulacyjna, informacyjna, interpretacyjna

Informacje pochodzące z rachunkowości bankowej, z racji ich przydatności w procesie decyzyjnym muszą spełniać trzy podstawowe kryteria, muszą być:

  1. wiarygodne

  2. pełne

  3. szybkie

Podstawowe zasady kształtujące rachunkowość to:

- zasada podmiotowości oznaczająca ujmowanie wszystkich operacji gospodarczych danego podmiotu i tylko tego podmiotu, przy czym w bankach jest to zasada podmiotowości strukturalnej, oznaczająca wyodrębnienie rachunkowości jednostki w ramach rachunkowości konta

- zasada podwójnego zapisu oznacza prowadzenie ewidencji każdej operacji na dwóch różnych kontach, po dwóch przeciwnych stronach, w tej samej wartości

- zasada inwentaryzacji oznacza okresowe potwierdzenie istnienia rzeczywistości i sporządzanie z tych czynności protokółu, potwierdzenie posiadania rzeczywiście składników majątkowych oraz porównywanie stanu faktycznego ze stanem wynikającym z ewidencji księgowej

- zasada memoriału odnosi do konkretnego okresu wszystkie związane z nim przychody i koszty ich uzyskania, niezależnie od terminu zapłaty

- zasada współmierności ma zapewnić współmierność przychodów i związanych z nimi kosztów, co oznacza, że do aktywów lub pasywów danego okresu sprawozdawczego, a nie do wyniku finansowego - zaliczane będą przychody i koszty przyszłych okresów.

- zasada ostrożnej wyceny oznacza wycenianie poszczególnych składników majątku i kapitałów stosując ceny rzeczywiście poniesione na ich nabycie, należy przy tym brać pod uwagę również ich wartość rynkową

- zasada istotności polega na wyodrębnieniu w rachunkowości wszystkich zdarzeń gospodarczych istotnych do oceny ich sytuacji majątkowej i finansowej, oraz wyniku finansowego

Rodzaje operacji bankowych:

Zgodnie z ustawą o rachunkowości banki prowadzą następujące urządzenia księgowe:

- dziennik

- księgę główną

- konta analityczne ( konta pomocnicze)

- zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej oraz sald ksiąg pomocniczych na koniec każdego dnia operacyjnego

Plan kont jest to urządzenie zawierające wykaz nazw i numerów kont oraz komentarz tj. opis ( instrukcja) ustalający przeznaczenie każdego konta i określenie rodzajów operacji ewidencjonowanych po jego stronie Wn i Ma, oraz informacje do których kont syntetycznych należy prowadzić konta analityczne , oraz inne zasady, które będą stosowane podczas księgowania operacji.

Wzorcowy Plan Kont Banków ( WPKB) opracowany został przez Ministerstwo Finansów

(Schemat 2)

Ze struktury WPKB wynika, że ma on charakter podmiotowy i przedmiotowy. Układ podmiotowy to Zespoły 1,2,3, przeznaczone do ewidencji operacji przeprowadzanych przez bank z odrębnym grupowaniem ich według rodzaju podmiotów: finansowych, niefinansowych i jednostek sfery budżetowej.

Podmioty finansowe ( sektor finansowy) to jednostki , których główną działalnością jest pośrednictwo finansowe tj. nabywanie aktywów finansowych, przy równoczesnym zaciąganiu zobowiązań na własny rachunek w wyniku przeprowadzanych transakcji finansowych , oraz jednostki świadczące usługi pomocnicze w stosunku do pośrednictwa finansowego.

Do sektora finansowego zaliczane są m.in.:

- bank centralny

- pozostałe monetarne instytucje finansowe ( banki)

- instytucje ubezpieczeniowe i fundusze emerytalne( bez ubezpieczeń społecznych)

- pozostałe instytucje pośrednictwa finansowego

Podmioty niefinansowe ( sektor niefinansowy) to jednostki ,których podstawową działalnością jest produkcja, usługi niefinansowe, obrót oraz osoby fizyczne.

Do sektora niefinansowego zaliczane są m.in.:

- przedsiębiorstwa i spółki państwowe

- przedsiębiorstwa prywatne oraz spółdzielnie

- przedsiębiorcy indywidualni

- osoby prywatne

Sektor instytucji rządowych i samorządowych obejmuje organy władzy państwowej i podległe im jednostki organizacyjne, państwowe osoby prawne oraz inne państwowe jednostki organizacyjne nie objęte Krajowym Rejestrem Sądowym, których działalność finansowana jest ze środków publicznych, są to:

- instytucje rządowe szczebla centralnego

- instytucje samorządowe

- inne podmioty sektora budżetowego

W podmiotowym układzie WPKB stosuje się operacje w przekroju podmiotowym, których siedziby lub adresy zamieszkania znajdują się w Polsce lub zagranicą. Rozróżnia się podmioty krajowe : to REZYDENCI oraz zagraniczne to NIEREZYDENCI

Od Zespołu 0 do 6 to konta bilansowe w tym Zespoły:

0 - Aktywa trwałe

1,2 i 3 - Rozrachunki z podmiotami finansowymi, niefinansowymi i budżetowymi

4 - Papiery wartościowe

5 - Operacje różne

6 - Fundusze własne

7 i 8 - konta wynikowe przychodów i kosztów

9 - konta pozabilansowe

Konta pozabilansowe

Działalność gospodarcza w szczególności w bankach polega również na realizowaniu operacji gospodarczych zawartych wcześniej, oraz uzależnionych od zaistnienia konkretnych zdarzeń lub okoliczności. Powstają wtedy miedzy kontrahentami zobowiązania przyrzeczone: udzielone lub otrzymane.

Zobowiązanie udzielone oznacza, że w określonych okolicznościach lub terminie bank będzie zmuszony do wydania określonego umową składnika aktywów( np. wykup gwarantowanego przez bank weksla), w wyniku czego w ewidencji operacji rzeczywistych nastąpi księgowanie: zmniejszenie środków pieniężnych, oraz wzrost należności od podmiotu na rzecz którego bank wypełnił zobowiązanie udzielone

Zobowiązanie otrzymane oznacza ,że określony podmiot ma wypełnić wobec banku umowne zobowiązanie, w wyniku jego realizacji rzeczywiste operacje będą polegały na zamianie jednego aktywu na inny np. realizacja zabezpieczonego kredytu spowoduje zmniejszenie należności kredytowych ,i wzrost środków pieniężnych.

Zobowiązania przyrzeczone dzielone są na:

- warunkowe ; ich wykonanie uzależnione jest od zaistnienia określonych zdarzeń ,lub wypełnienia przez kontrahenta określonych warunków, których nie spełnienie zwalnia bank od wykonania zobowiązania

- bezwarunkowe - wymagające bezwzględnego wykonania umowy.

W WPKB do ewidencji zobowiązań przyrzeczonych wyodrębnione zostały nast. grupy kont:

* Zobowiązania o charakterze finansowym ( oddzielnie udzielone i oddzielnie otrzymane)

* Zobowiązania o charakterze gwarancyjnym ( jw.)

* Zobowiązania z tytułu operacji walutowych

* Zobowiązania z tytułu obrotu papierami wartościowymi i inne

Rozliczenia pieniężne klientów i banku

I. Obrót gotówkowy w banku

A. Operacje obrotu gotówkowego

Są to czynności dotyczące przyjmowania do banku środków pieniężnych i ich wypłacania, oraz zaopatrywania banku w pieniądze i wartości skarbowe. Jest to jedna z podstawowych dziedzin działalności banku. Banki tego rodzaju działalności poświęcają szczególnie dużo uwagi , poprzez bardzo sformalizowane działania, bowiem powstawanie różnic i reklamacji może świadczyć o braku solidności banku. Banki stosują zasadę , że „ po odejściu od kasy reklamacji nie przyjmuje się”. Istotny zatem jest fakt pokwitowania wpłaconej lub pobranej kwoty, która wynika z dokumentu stanowiącego podstawę operacji kasowej.

Z punktu widzenia rachunkowości bankowej szczególne znaczenie mają:

* dokumentacja obrotu gotówkowego i wartości skarbcowych,

*księgowe ujęcie operacji obrotu gotówkowego,

*ewidencja przemieszczania wartości skarbcowych wewnątrz oddziału, czyli powierzanie ich pracownikom z obowiązkiem wyliczenia się.

Te elementy składają się na księgowość obrotu gotówkowego i obrotu wartościami skarbcowymi.

Obrót gotówkowy banku polega głównie na przyjmowaniu wpłat i dokonywaniu wypłat. Wpłaty mogą mieć formę:

1. wpłat do kasy banku

2. wpłat do skarbca nocnego

3. wpłat za pośrednictwem inkasa samochodowego.

1. Klient dokonując wpłaty do kasy banku jest obecny fizycznie, a więc wszelkie ewentualne różnice miedzy kwotą figurującą na dowodzie wpłaty, a rzeczywistą kwotą są wyjaśniane przy okienku kasowym

Wypłaty dokonywane bezpośrednio z kasy banku odbywają się na podstawie właściwych dokumentów np.: czeku gotówkowego, asygnaty kasowej, karty bankomatowej

2.Wpłaty do skarbca nocnego ( trezor, albo wrzutnia nocna) polegają na tym, że klient otrzymuje specjalny, numerowany pojemnik ( tzw. portfel) zamykany na klucz. Jeden klucz ma klient, drugi - bank. W portfelu umieszcza się pieniądze, a wypełniony dowód wpłaty w naszytej na portfelu kieszonce. Wyjmowanie portfeli, ich otwieranie, przeliczanie i ustalanie stanu gotówki w portfelu odbywa się komisyjnie. Z każdej czynności sporządza się protokół podpisany przez członków komisji. Ewentualna różnica + - jest ewidencjonowana i wyrównana za pośrednictwem rachunku bieżącego klienta. Z tej formy wpłaty mogą korzystać klienci po uprzednim zawarciu umowy z bankiem.

Rozwój techniki umożliwia zastępowanie skarbca nocnego bankomatem. Za pomocą karty płatniczej i specjalnej koperty klient może wpłacać za pośrednictwem bankomatu pieniądze o każdej porze dnia i nocy. Technika kontrolna jest w tym przypadku taka sama jak w przypadku wpłat do skarbca nocnego., rozszerzony jest tu jednak zakres operacji, a mianowicie do koperty można włożyć czek, bony, przelew, a także zlecenia stałe i in.

3.Wpłaty za pośrednictwem inkasa samochodowego polegają na tym, że przygotowana przez klienta wpłata i dowód wpłaty są u klienta odbierane przez upoważnione osoby, które inkasując pieniądze posługują się specjalnie do tego celu przygotowanym samochodem.. Taką formę wpłat musi regulować umowa zawarta miedzy bankiem, a przedsiębiorstwem świadczącym usługi inkasa samochodowego.

W zakres obrotu gotówkowego wchodzą również znaki wartościowe i czeki podróżnicze.

1. Znaki wartościowe są to urzędowe blankiety wekslowe, zróżnicowane wartością opłaty skarbowej i znaczki opłaty skarbowej

2. Czeki podróżne są to dokumenty emitowane przez banki, wręczane osobom podróżującym, zamiast gotówki w walucie obcej. Czeki wymieniane są na gotówkę w kraju obcym

B. Dokumentację księgową obrotu gotówkowego stanowią dowody obce ( klientów) i własne. Stanowią one po zadekretowaniu podstawę do ewidencji zmian na kontach.

Do podstawowych dokumentów należą:

- bankowy dowód wpłaty

- czek gotówkowy, asygnata kasowa ( dokument wewnętrzny)

- inne dokumenty spełniające warunki dowodu księgowego np. dowód wpłaty za czynsz, telefon i in.

Poza tymi dokumentami do udokumentowania poprawności operacji konieczne są nast. dokumenty:

- protokół z otwarcia skarbca nocnego, otwarcia portfeli skarbca nocnego

- protokół rozliczenia pracy sortowni znaków pieniężnych, zbiorcze zestawienie przeliczonych znaków pieniężnych, dla kontroli pełnego ujęcia operacji jednostkowych

- protokoły pozwalające na ustalenie różnic kasowych obcych i wewnętrznych, dla wystawienia dokumentów obciążających

-zestawienia obrotów kasowych tj. wpłat i wypłat

Dokumenty te nie muszą wywoływać zmian księgowych. Do dokumentów nie powodujących zmian księgowych zaliczy można również prowadzoną przez skarbników książkę znaków pieniężnych, książkę pracy sortowni, zwłaszcza ewidencję różnic kasowych, które mogą mieć charakter różnic własnych i obcych.

C. Księgowanie operacji gotówkowych

Ewidencja obrotu gotówkowego ma zapewnić realizację trzech zadań :

  1. ma uchwycić zmiany jednego z ważnych aktywów banku

  2. ma umożliwić rozliczenie pracowników, którym powierzono gotówkę i wartości skarbcowe

  3. powinna dostarczyć informacji dla banku centralnego informacje o rozmiarach

o rozmiarach zmian obiegu pieniężnego, ponieważ obieg pieniężny jest to ruch pieniądza znajdującego się poza kasami banku, którego ilość oblicza bank centralny.

Do ewidencji obrotu gotówkowego służą konta zespołu 1 , a ściślej - grupa kont 10 KASA

W tej grupie kont WPKB wyodrębnia następujące konta:

* 100 Gotówka

* 101 Czeki podróżne

* 102 Złoto niemonetarne i inne metale szlachetne

* 103 Znaki wartościowe

* 104 Czeki podróżne własnej emisji

* 105 Czeki bankierskie

Obrót gotówkowy prezentuje schemat 3

2 Rozliczenie pieniężne za pośrednictwem banku

Rozliczenia bezgotówkowe realizowane są za pośrednictwem banku i polegają na przeniesieniu odpowiedniej kwoty depozytu z rachunku bankowego dłużnika ( płatnika) na rachunek bankowy wierzyciela ( beneficjenta). Mogą one być prowadzone w złotych i w walutach obcych.

Banki mogą prowadzić następujące rodzaje rachunków bankowych:

- rachunki bieżące

- rachunki pomocnicze

- rachunki lokat terminowych

- rachunki oszczędnościowe

Rozliczenia bezgotówkowe przeprowadza się za pomocą papierowych lub elektronicznych nośników informacji. Wg ustawy Prawo bankowe występować mogą następujące formy rozliczeń bezgotówkowych:

- polecenie przelewu

- polecenie zapłaty

- czek rozrachunkowy

- karta płatnicza

s.3 Typowe zapisy konta 100 Gotówka

Wn Gotówka Ma

-------------------------------,

przychody, zwiększenie | rozchody, zmniejszenie

wpłaty | wypłaty

1100 Konto bieżące nostro | 1100 Konto bieżące nostro

________________________, | _________________________

X | pobranie gotówki | przekazanie gotówki |

| z r-ku bieżącego w NBP | na r-k bieżący |

270 Rachunki bieżące 270 Rachunki bieżące

________________________, ___________________________

x przyjęcie wpłaty na r-k bieżący wypłata na podstawie

podmiotu niefinansowego czeku gotówkowego

200 Depozyty terminowe 200 Depozyty terminowe

________________________, ___________________________

przyjęcie gotówki na depozyt wypłata depozytu

podm. niefinans. terminowego

200 Należności normalne (kredyty) 2791 Zobowiązania z tyt. odsetek

____________________________, ___________________________

x wpłata gotówki z tyt. spłaty wypłata odsetek x

kredytu normalnego

220,230, 240 Należności zagrożone 200 Należności normalne(kredyty)

_____________________________, ____________________________

x wpływ gotówki z tyt. spłaty wypłata gotówki z tyt.

kredytu zagrożonego udzielonego kredytu

209 Należności z tyt. odsetek 551 Wierzyciele różni

_____________________________, ____________________________

x wpłata przez kredytobiorcę spłata zobowiązań x

odsetek od kredytu z tyt. działalności

własnej

550 Dłużnicy różni 550 Dłużnicy różni

______________________________, ___________________________

x wpłata należności z tyt. -stwierdzenie niedoboru

działaln. własnej gotówki

-wypłata zaliczek

101 Czeki podróżne do rozliczenia

_______________________________,

x sprzedaż czeków 024 Udziały mniejszościowe

__________________________

zakup za gotówkę

812 Przychody z operacji z podmiotami

niefinansowymi- prowizje 751 Koszty rzeczowe

________________________________, __________________________

spłaty prowizji przez klientów zakup mat. biurowych

s.5 Typowe operacje księgowane na koncie 270”Rachunki bieżące”

podmiotów niefinansowych

270 Rachunki bieżące

---------------------------------,

wypłaty środków wpłaty środków

obciążenie rachunku uznanie rachunku

100 Gotówka 100 Gotówka

--------------------------------------, _________________________,

x wypłata got. na podstawie wpłata got. na r-k bieżący

czeku gotówk., obciążenie na podst. bankowego

(zapłata )na podst. polecenia dowodu wpłaty

przelewu

270 Rachunki bieżące 270 Rachunki bieżące

_____________________________ __________________________'

w tym samym oddziale w tym samym oddziale x

511 Rozrachunki 511 Rozrachunki

między oddziałami miedzy oddziałami

______________________________ _____________________________'

w innym oddziale tego w innym oddziale tego

samego banku samego banku

5011 Rozrachunki międzybankowe 5010 Rozrachunki międzybankowe

- zobowiązania - należności

_____________________________ _____________________________'

obciążenie konta wystawcy uznanie konta wystawcy

czeku rozrachunkowego czeku rozrachunkowego

200 Kredyty 200 Kredyty

_____________________________ ____________________________'

x obciążenie rachunku z tyt. uznanie rachunku z tyt.

spłaty kredytu udzielenia kredytu

271 Depozyty terminowe 271 Depozyty terminowe

________________________________ ______________________________'

przekazanie środków na likwidacja depozytu

depozyt terminowy terminowego

272 Depozyty zablokowane 271 Depozyty zablokowane

________________________________ _____________________________'

przekazanie środków na zwrot nie wykorzys- x

depozyt zablokowany tanych środków

( np. akredytywa) depozytu zabloko-

wanego

812 Przychody z tyt. prowizji

_________________________'

obciążenie r-ku z tyt.

pobranych prowizji

Polecenie przelewu jest to udzielona bankowi dyspozycja dłużnika, obciążenia jego rachunku określoną kwotą i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela.

Polecenie zapłaty jest to udzielona bankowi dyspozycja wierzyciela obciążenia określoną kwotą rachunku dłużnika i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela.

Czek rozrachunkowy stanowi dyspozycję wystawcy czeku, udzieloną trasatowi ( swojemu dłużnikowi) obciążenia jego rachunku kwotą na którą czek został wystawiony i uznania rachunku posiadacza czeku.

Karta płatnicza to plastykowy przedmiot z wbudowanym na nim paskiem służącym do nanoszenia techniką elektroniczną informacji identyfikujących posiadacza karty i kwoty pieniężnej dysponowanej i aktualnie realizowanej.

Powyższe formy rozliczeń są równocześnie dowodami księgowymi których ewidencja spowoduje zmiany w stanach środków gromadzonych na rachunkach bankowych

Rachunki bankowe banków

Bank jest jednostką gospodarującą, jest więc również uczestnikiem obrotu bezgotówkowego. W związku z tym musi posiadać konto bankowe w banku centralnym, gdzie przechowuje swoje pieniądze.

Rachunek banku służący do rozliczeń z innymi bankami nosi nazwę rachunek nostra

( nasz)

Jeżeli bank A otworzył i prowadzi rachunek dla innego banku np. banku K to rachunek ten w banku A nosi nazwę loro (wasz).

Ewidencja obrotów na rachunku własnym ( nostro) posiadanym przez bank A w innym banku jest taka sama jak ewidencja obrotów w przedsiębiorstwie prowadzona na rachunku bieżącym.

Banki są powiązane z bankiem centralnym różnymi operacjami finansowymi np. operacjami zaciągania kredytu, obrotem papierami wartościowymi i in., a także operacjami zlecanymi przez bank centralny np.. rozprowadzanie emisji obligacji Skarbu Państwa

Wszystkie one mogą powodować zmiany w stanie środków pieniężnych na rachunku własnym ( nostro) banku A prowadzonym przez NBP. Wszystkie te operacje ujmowane są w grupie kont 11.

Z tytułu operacji z bankiem centralnym bank otrzymuje odsetki od środków zdeponowanych w banku centralnym i płaci odsetki od zaciągniętych kredytów. Do ewidencji tych operacji służą również dwa oddzielne konta zespołu 1

Należności odsetkowe banku A od banku centralnego są księgowane:

Wn 1190 Należności z tytułu odsetek

Ma 800 przychody z operacji z podmiotami finansowymi - odsetki

Zobowiązania z tytułu odsetek wobec banku centralnego są księgowane:

Ma 1191 Zobowiązania z tytułu odsetek

Wn 700 Koszty operacji z podmiotami finansowymi - odsetki

Z funkcjonowaniem rachunku bieżącego łączy się problem rezerwy obowiązkowej. Rezerwa obowiązkowa jest to kwota ustalająca minimalne saldo debetowe jakie bank musi posiadać po zakończeniu operacji dziennych na koniec każdego dnia. Powinno ono być równe lub większe od kwoty rezerwy obowiązkowej.

Zasady naliczania i utrzymywania tej rezerwy reguluje Uchwała Zarządu NBP nr. 64 z dn. 21 grudnia 2001r, z późniejszymi zmianami. Jeśli faktyczna kwota rezerwy jest niższa od rezerwy obowiązkowej banki wpłacają na rzecz banku centralnego odsetki od tej różnicy.

Celem rezerwy jest zatrzymywanie w systemie bankowym części środków pieniężnych pozyskanych z depozytów. Jest to element stosowanej przez NBP metody regulacji wielkości emisji pieniądza, po to aby utrzymać jego wartość.

Poza rachunkiem w banku centralnym , banki mogą posiadać rachunki bieżące i terminowe w innych bankach. Do ewidencji tych operacji służą konta 12 - 19 WPKB. Operacje te mogą mieć charakter operacji czynnych -,gdy bank A udziela kredytu innemu bankowi, lub operacji biernych- gdy bank A przyjmuje depozyt innego banku.

Operacje między bankami dyktowane są motywami korzyści finansowych; wynikają z różnych powodów m.in. z potrzeby uzyskania płynności, albo z potrzeby uzyskania korzyści z lokowania wolnych środków w innym banku.

Do wszystkich kont należności i zobowiązań banku A prowadzi się konta analityczne według podmiotów. Wszystkie salda kont należności i zobowiązań wraz z odsetkami występują - odpowiednio w aktywach ,lub pasywach bilansu w kwocie wymagalnej zapłaty, czyli wraz z odsetkami.

Odsetki są to kwoty, jakie płaci dłużnik wierzycielowi za prawo korzystania ze środków pieniężnych wierzyciela w ciągu określonego czasu.

Do ich wyznaczania służy wzór:

Odsetki O = { K . p . t} : {100 . 365}

gdzie: K = kapitał, kwota stanowiąca podstawę oprocentowania

p= stopa odsetkowa, procentowa, ustalana zasadniczo w stosunku rocznym

t = czas użytkowania pieniędzy w dniach

Banki mogą stosować metodę kapitalizacji odsetek , polegającą na powiększaniu depozytu

( kapitału) o kwotę odsetek naliczonych w poprzednim okresie, objętym oprocentowaniem.

Kredyty

Kredyt jako kategoria ekonomiczna powoduje powstawanie stosunków finansowych pomiędzy bankiem a kredytobiorcą. Powstaje przy tym układ, w którym bank - kredytodawca staje się wierzycielem, a klient - kredytobiorca dłużnikiem. Kwota kredytu, jako dług klienta wobec banku zostaje księgowana:

- u klienta jako zobowiązanie, a więc w jego księgach na koncie pasywnym

- w banku jako należność, a więc w księgach banku na koncie aktywnym

Układ i treść umów kredytowych ustalane są przez każdy bank indywidualnie .Klient składa wniosek kredytowy, a bank, rozpatrując wniosek klienta, dokonuje analizy i oceny jego potrzeb kredytowych i możliwości spłaty kredytu.

Bank ustala celowość angażowania środków banku w sfinansowanie działalności prowadzonej przez klienta. Musi sobie odpowiedzieć na pytanie , jakie rezultaty ekonomiczne osiągnie w wyniku udzielenia kredytu, czy wzrosną jego aktywa, kiedy , w jakiej kwocie.

Bank ustala również zdolność kredytową kredytobiorcy tj. zdolność do spłaty kredytu wraz z odsetkami. Zdolność ta może ulegać zmianom na skutek wielu czynników, wpływających na stan finansowy klienta, dlatego rozróżniamy zdolność kredytową:

- bieżącą , pokazującą czy w obecnej sytuacji finansowej i gospodarczej klient może zwrócić

otrzymany kredyt

- przyszłą , pokazującą, czy w okresie na jaki kredyt jest udzielony, klient będzie mógł

zwrócić kredyt.

Trudność w uzyskaniu pewności odnośnie pow. problemów powoduje, że udzielanie kredytu związane jest z ryzykiem. Ryzyko kredytowe oznacza, że istnieje niepewność odzyskania udzielonego kredytu, a więc istnieje niebezpieczeństwo utraty składnika majątkowego banku. Fakt ryzyka kredytowego powoduje, że bank stara się uzyskać zabezpieczenie zwrotu kredytu, które polega głównie na uzyskaniu prawa do określonych wartości majątku dłużnika, z których sprzedaży bank będzie mógł odzyskać przekazane kredytobiorcy środki pieniężne. Może to być również przyrzeczenie ( poręczenie, gwarancja) osoby trzeciej, że przejmie na siebie obowiązek zaspokojenia roszczeń banku.

Udzielanie kredytu polegające na przekazaniu kredytobiorcy określonej sumy środków pieniężnych powoduje powstanie w banku należności księgowanych:

- Ma konta środków pieniężnych banku

- Wn konto należności banku od konkretnego kredytobiorcy.

Istotne cechy kredytu to
- celowość

- terminowość

- oprocentowanie

- zabezpieczenie

Należności banku powstają nie tylko w wyniku udzielania kredytu, lecz również w wyniku innych operacji aktywnych np. skupu wierzytelności, zrealizowanych gwarancji, dokonywanych lokat itp. Niezależnie od rodzaju tych operacji są one ujmowane w księgowości na właściwych kontach, ze względu na rodzaj operacji i podmiotu oraz ze względu na stopień ryzyka, ponieważ ryzyko jest stopniowalne.

Na kontach należności kredytowych po stronie Wn księguje się kwoty wykorzystanego kredytu, a po stronie Ma kwota spłaty, lub przeniesienie kredytu na inny rodzaj działalności.

Grupowaniem ryzyka według jego stopnia jest zainteresowany również Nadzór Bankowy, który dokonuje oceny kondycji finansowej banku.

W zespołach 1, 2 i 3 w ramach każdej grupy kont syntetycznych, służących do ewidencji kredytów oraz należności zagrożonych, znajdują się konta syntetyczne, służące do ewidencji należności z tytułu odsetek. Pozwala to na analityczne zestawianie informacji o przychodach uzyskiwanych z konkretnych aktywów.

Konta odsetek obciąża się ( zapis Wn) kwotą odsetek naliczonych, a uznaje się (zapis Ma) z chwilą uregulowania tej należności.

Podstawowe formy udzielania kredytu to
1. kredyt w rachunku bieżącym, co oznacza przyznanie posiadaczowi rachunku bieżącego

prawa do wydatkowania większej kwoty pieniężnej niż posiada on na swoim rachunku

bankowym

2.kredyt w rachunku kredytowym, polega na otwarciu odrębnego konta dla ewidencji kredytu , udzielanego kredytobiorcy.

3. Kredyt dyskontowy

Kredyt w rachunku bieżącym oznacza przyznanie posiadaczowi rachunku bieżącego prawa wydatkowania większej kwoty pieniężnej niż posiada on na swoim rachunku, przy tym zaznacza się jednak limit dopuszczalnego zadłużenia.

Kredyt w rachunku kredytowym jest częściej stosowaną formą realizacji kredytu, która polega na otwarciu odrębnego konta dla jego ewidencji.

Kredyt dyskontowy to podstawowa forma kredytowania w gospodarce rynkowej. Ma w niej zastosowanie weksel. Kwota weksla zawiera zobowiązanie powiększone o odsetki należne wierzycielowi za zwłokę w otrzymaniu należności w terminie późniejszym tj. terminie płatności weksla.

Operacja dyskonta weksla polega na zakupie przez bank od podmiotu gospodarczego weksla przed upływem terminu płatności. Powoduje to, ze w miejsce kredytu towarowego udzielonego odbiorcy przez dostawcę, w wyniku odroczenia terminu płatności za towar, zostaje uruchomiony kredyt bankowy. Bank udziela kredytu, przyjmując na siebie rolę wierzyciela, w miejsce posiadacza weksla, który staje się dłużnikiem banku.

Kwota środków postawionych do dyspozycji podawcy weksla jest mniejsza od kwoty nominalnej weksla o kwotę dyskonta. Kwotę dyskonta oblicza się analogicznie jak kwotę odsetek. Dyskontem nazywamy więc potrącenie od wartości wierzytelności odsetek.

Biorąc pod uwagę kryterium niedotrzymania terminu spłaty ,jako podstawę zaliczania należności do poszczególnych grup należności zagrożonych, stosowany jest podział według nast. kategorii:

* poniżej standardu gdy przekroczenie terminu wynosi 3 - 6 miesięcy

* wątpliwe - gdy przekroczenie terminu wynosi 6 - 12 miesięcy

* stracone - gdy opóźnienie przekracza 12 miesięcy.

Wobec Skarbu Państwa kryteria te są nieco odmienne ,przy tym w ogóle nie stosuje się kategorii : „poniżej standardu”

Z klasyfikacją należności zagrożonych wiąże się konieczność tworzenia rezerw celowych, które obciążają koszty banku, a więc zmniejszają wartości aktywu( kwoty należnej kredytu).To zmniejszenie polega na zaksięgowaniu kwoty rezerwy na odrębnym koncie „Rezerwy celowe”:

Wn 760 Koszty rezerw Ma Rezerwy celowe

Rezerwy celowe oblicza się przez zastosowanie odpowiedniej stopy procentowej do kategorii należności:

a. . poniżej standardu 20% podstawy

b .wątpliwych 50 % podstawy

c. straconych 100 % podstawy.

Po otrzymaniu należności rezerwy celowe są rozwiązywane księgowaniem:

Wn rachunek bieżący ( klienta) Ma Kredyty

Wn Rezerwy celowe ( na właściwym koncie)

Ma 860 Rozwiązanie rezerw celowych na należności ( przychody)

Gdyby klient nie spłacił kredytu, wówczas, po uznaniu należności za nieściągalną należy dokonać nast. księgowań:

Wn Rezerwa celowa Ma Należność zagrożona

Papiery Wartościowe

  1. Papiery wartościowe obce

Są to papiery emitowane, które bank nabył od emitentów i aktualnie jest ich posiadaczem. Salda kont tego rodzaju papierów reprezentują AKTYWA i w bilansie będą wykazywane w aktywach.

Nabywanie obcych papierów wartościowych jest działalnością inwestycyjną, są to bowiem aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu ich wartości, uzyskania z nich pożytków w postaci odsetek, dywidend itp.

Do ewidencji inwestycji służą głównie konta zespołu 4 WPKB:

Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu to papiery zakupione przez bank w celach handlowych tj. do obrotu nimi, do dalszej ich odsprzedaży, nabyte w celu osiągnięcia zysku z różnicy ceny.

Papiery utrzymywane do terminu zapadalności, to papiery bez prawa do kapitału- papiery dłużne, lokacyjne, nabyte w celu lokaty pienię, dla uzyskania korzyści z odsetek, jakie zapłaci swoim wierzycielom dłużnik, za prawo do korzystania z wypożyczonego kapitały. Będą to np. obligacje i bony skarbowe. Są to lokaty o małym stopniu ryzyka.

Na koncie „ Papiery wartościowe dostępne do sprzedaży” są to papiery nabyte np. na zabezpieczenie wpłat na fundusz ochrony środków gwarancyjnych, lub dla innych przyczyn. tzn. Jest lokata, ale nie jest znany czas jej utrzymywania, można je sprzedać w każdym czasie.

W.w. konta są kontami AKTYWÓW, a więc występuje tu nast. zasada księgowania:

Wn Papiery wartościowe obce Ma

____________________________________________________,

Przychód i zwiększenie stanu | Rozchód, zmniejszenie stanu

A więc:

Zakup : Wn Papiery wartościowe Ma Środki pieniężne

Sprzedaż: Wn Środki pieniężne Ma Papiery wartościowe

W realizacji operacji papierami wartościowymi mogą powstawać należności i zobowiązania, rozliczane na kontach Zespołu 5 ,oraz koszty( np. prowizja płacona pośrednikom) , które obciążają konta Zespołu 7 .

Papiery wartościowe z prawem do kapitału ewidencjonuje się w cenie nabycia( jest to w zasadzie cena rynkowa).

Papiery wartościowe bez prawa do kapitału ewidencjonuje się w cenie nominalnej, czyli wartości określonej jako kwota wykupu przez emitenta.

Ponieważ cena rynkowa może odbiegać od ceny nominalnej ( może być wyższa lub niższa), powstają różnice cen dodatnie lub ujemne. W związku z tym konta papierów dłużnych uzupełnia się kontami korygującymi, po to aby doprowadzić do zgodności wartości księgowej aktywu z kwotą wydatkowanych środków pieniężnych
np. a. nabyte zostały papiery wartościowe o wartości nominalnej 150 za kwotę 155

Ewidencja:

Wn Papiery wartościowe dłużne 150

Wn Różnica ujemna pomiędzy cena nominalną, a ceną nabycia 5

Ma Środki pieniężne 155

Różnice ujemne są rozliczane w czasie na konto kosztów obrotu papierami wartościowymi

b. nabyte zostały papiery wartościowe po cenie niższej - 145 zł niż cena nominalna 150 zł

Ewidencja:

Wn Papiery wartościowe dłużne 150

Ma Środki pieniężne 145

Ma Różnice dodatnie pomiędzy ceną nominalną a cena nabycia 5

Również różnice dodatnie zostają rozliczane w czasie , różnice te są rozliczana w korespondencji z kontem Zespołu 8 „Przychody z operacji papierami wartościowymi”.

2.Papiery wartościowe własne - dłużne

Banki emitują, posiadają i obracają papierami wartościowymi emisji własnej z dwóch powodów:

- z potrzeby powiększenia kapitału własnego, który zgodnie z normami europejskimi powinien być w odpowiednim stosunku do wartości aktywów( wysokość posiadanego kapitału własnego określa współczynnik wypłacalności, czyli wielkość zabezpieczenia ryzyka bankowego)

- ze stałej potrzeby pozyskiwania kapitałów obcych, które można przeznaczać na finansowanie kredytów, lub na operacje finansowe na rynkach finansowych, po to aby uzyskiwać przychody z różnice cen i odsetek.

Jest to wygodna forma pozyskiwania pieniądza, którą banki wykorzystują szeroko.

Do ewidencji zobowiązań banku powstających w związku z emisja własnych papierów wartościowych dłużnych ( a wiec nie przedstawiających prawa do kapitału) służą konta grupy 46 Zespołu 4: „Emisja własnych papierów wartościowych”. W tej grupie znajdują się konta dotyczące:

Po stronie Ma konta księguje się sprzedane papiery wartościowe własnej emisji, w cenie nominalnej , w korespondencji z właściwymi kontami środków pieniężnych i kontrahentów,

Po stronie Wn - wartość wykupionych przez bank papierów wartościowych.

Salda Ma tych kont oznaczają stan papierów wartościowych własnej emisji, znajdujących się w obiegu

Również w ewidencji papierów wartościowych własnej emisji stosuje się konta korygujące różnice wartości pomiędzy ceną nominalną, a ceną sprzedaży. Dzieje się to dlatego, że są to papiery dłużne, których cena ewidencyjną jest cena nominalna, natomiast cena sprzedaży może być inna.

Dłużne papiery wartościowe są oprocentowane, w związku z tym do ewidencji odsetek tworzy się odrębne konto na którym występują następujące księgowania:

Odsetki do zapłacenia:

Wn 734 Koszty z tytułu emisji papierów wartościowych

Ma 469 Odsetki

Wykup odsetek:

Wn 469 Odsetki

Ma Środki pieniężne

Aktywa trwałe i fundusze własne

  1. Aktywa trwałe

Do ewidencji AKTYWÓW TRWAŁYCH przeznaczone są konta Zespołu 0 WPKB.

Występują tu następujące konta:

01 -Dotacje - ujmujące wartości przekazane przez centralę banku własnym oddziałom pracującym za granicą

02 - Udziały i akcje w jednostkach zależnych, współzależnych, stowarzyszonych i udziały mniejszościowe .Ta grupa kont prezentuje finansowy majątek trwały, ponieważ jej układ dotyczy pieniądza zainwestowanego w powiększenie kapitału innych podmiotów gospodarczych. Bank, operacje księgowane na tych kontach realizuje jako inwestor kapitałowy.

03 - Rzeczowe aktywa trwałe to nieruchomości i inne przedmioty materialne, kwalifikowane przez ustawę o rachunkowości do środków trwałych.

04 - Wartości niematerialne i prawne - obejmują prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania

05 - Rzeczowe aktywa trwałe i wartości niematerialne i prawne objęte umowami leasingu finansowego

06 Pozostałe aktywa trwałe, są to aktywa trwałe nie użytkowane przez bank, a nabyte w celu osiągnięcia korzyści

09 Aktywa trwałe do zbycia to grupa kont przeznaczona do ewidencji aktywów przejętych za wierzytelności

Przedstawione powyżej konta to konta aktywne, a więc :

- po stronie Wn księgowane są wszystkie przychody, oraz zwiększenia wartości,

- po stronie Ma księgowane SA wszystkie rozchody i zmniejszenie wartości

Wartość aktywów trwałych może się zmieniać, zmniejszenia wartości ujmuje się na koncie korygującym : Ma „Odpisy z tytułu trwałej utraty wartości” w korespondencji z kontem: Wn „Pozostałe koszty operacyjne”.

    1. Finansowe aktywa trwałe

Finansowe aktywa trwałe ujmowane są w grupie 02 WPKB, reprezentują one kapitał finansowy ulokowany w innych jednostkach gospodarczych. Grupowane są one według dwóch kryteriów:

- ze względu na rodzaj podmiotu: finansowy i niefinansowy

- ze względu na stopień dominacji banku w zarządzaniu tym podmiotem , przy czym rozróżnia się tu cztery stopnie dominacji:

* jednostka zależna

* jednostka współzależna

* jednostka stowarzyszona

* jednostka, w której bank ma udziały mniejszościowe

Odpowiednio do tych kryteriów zbudowana jest struktura kont grupy 02.

    1. Rzeczowe aktywa trwałe

Rzeczowe aktywa trwałe obejmują środki trwałe i środki trwałe w budowie. Do ich ewidencji służą konta grupy 03. Rzeczowe środki trwałe wprowadzane są do ewidencji w wartości początkowej, która jest podstawą do dokonywania odpisów amortyzacyjnych.

Przez środki trwałe rozumie się rzeczowe aktywa trwałe o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby własne jednostki.

Amortyzacja stanowi finansowy wyraz zużycia środka trwałego i jest dla jednostki kosztem.

Stawki amortyzacyjne oraz sposoby obliczania amortyzacji reguluje ustawa o rachunkowości oraz ustawy podatkowe. Jednostki dokonują wyboru jednej z metod amortyzacji określonej w ustawie ( liniowa, degresywna) i stosują ją do pełnego zamortyzowania środka trwałego.

Amortyzacja ustaje, gdy kwota odpisów amortyzacyjnych zrówna się a kwotą wartości początkowej środka trwałego.

Nakłady ponoszone na budowę, rozbudowę lub modernizację środków trwałych są grupowane początkowo na koncie „Środki trwałe w budowie”. Po realizacji zadania, następuje przyjęcie środka trwałego do użytkowania i przeksięgowanie wszystkich poniesionych nakładów na konto „Środki trwałe” jako wartość początkowa.

Księgowanie:

Wn Środki trwałe Ma Środki trwałe w budowie

    1. Aktywa trwałe do zbycia

Aktywa trwałe do zbycia ewidencjonowane są w grupie kont 09. Powstają one głównie z realizacji zabezpieczeń kredytów, których nie zwrócił kredytobiorca. W wyniku zabezpieczenia bank otrzymuje składniki majątkowe i jeśli nie są one przydatne w jego działalności musi je zbyć, sprzedać, czyli spieniężyć. Aby te aktywa zaksięgować należy je wycenić. Wycenia się je według wartości godziwej. Wartość ta może być wyższa od należności banku ,wówczas powstaje zobowiązanie wobec klienta, może również zaistnieć sytuacja, w które wartość godziwa jest niższa od kwoty należności.

Przykład ewidencji:

Należność 100 zł a wartość godziwa 80 zł- księgowania:

Wn Należności 100 Ma Aktywa do zbycia 100

Wn Pozostałe koszty operacyjne 20 Ma Odpisy z tytułu utraty wartości

Jeśli wartość godziwa jest wyższa od kwoty należności bank księguje:

Należnośc 100, a wartość godziwa 130

Wn Aktywa do zbycia 130

Ma Należność 100

Ma Zobowiązania 30

  1. Fundusze własne

Wymaganą wysokość funduszy własnych i gospodarkę finansową banków reguluje ustawa Prawo bankowe z dn. 29 sierpnia 1997r z późniejszymi zmianami .Ustawa ta reguluje szczegółowo problematykę źródeł, struktury i obowiązującej wysokości wyposażenia banku w fundusze własne, głównie dlatego, ze bank obraca pieniądzem cudzym, a jego działalność jest obciążona ryzykiem.

Fundusze własne są to wartości reprezentowane przez odpowiadające im kwotowo wartości aktywów występujących w różnych postaciach ( formach rzeczowych lub finansowych). Umieszcza się je w bilansie w PASYWACH . Pochodzić mogą z wkładów wniesionych przez właścicieli, z wygospodarowanych zysków, lub innych źródeł. Nie są wystarczające do samodzielnego finansowania działalności, ale spełniają ważną funkcję zabezpieczenia ryzyka finansowego. Chodzi tu o znalezienie źródła pokrycia straty: w wypadku powstania straty, będzie ona mogła być pokryta z funduszy własnych, nie stanowiąc zagrożenia dla wypłacalności banku.

Wypłacalność to zdolność do terminowego regulowania swoich zobowiązań.

Fundusze obejmują fundusze podstawowe i fundusze uzupełniające.

Fundusze podstawowe obejmują:

- w banku państwowym: fundusz statutowy, zapasowy, rezerwowy

- w banku w formie spółki akcyjnej: wpłacony i zarejestrowany kapitał zakładowy, oraz

kapitał zapasowy i rezerwowy

- w banku spółdzielczym: wpłacony fundusz udziałowy, fundusz zasobowy i rezerwy

- w oddziale banku zagranicznego: zarejestrowany kapitał, przeznaczony na działalność

oddziału banku w kraju.

Fundusze podstawowe pomniejszają ( głównie):

- brakująca kwota rezerw, jakie powinny być utworzone zgodnie z odpowiednimi przepisami

na ryzyko bankowe

- posiadane przez bank akcje własne

- wartości niematerialne i prawne

- niepokryte straty z lat ubiegłych i okresu bieżącego

Fundusze podstawowe powiększają:

- niepodzielony zysk z lat ubiegłych

- fundusz ogólnego ryzyka na niezidentyfikowane ryzyko działalności bankowej

Fundusze uzupełniające banku obejmują:

- kapitał z aktualizacji wyceny majątku trwałego

- pozycje bilansowe określone przez Komisje Nadzoru Bankowego

- zobowiązania podporządkowane, w części określone przez KNB

Zobowiązania podporządkowane , to zobowiązania z tytułu przejęcia przez bank środków pieniężnych, spełniające zgodnie z umową następujące warunki:

  1. środki przejęto co najmniej na 5 lat

  2. nie mogą one być wycofane z banku przed upływem okresu umowy

  3. w przypadku likwidacji, lub upadłości banku podlegają zwrotowi w ostatniej kolejności

  4. zwrot środków nie jest przez bank zabezpieczony bezpośrednio lub pośrednio.

Jest to definicja zobowiązania podporządkowanego, natomiast to czy zobowiązania te mogą być przyjęte jako składnik funduszu własnego( uzupełniającego) zależy od KNB.

Do ewidencji Funduszy własnych należą konta Zespołu 6:

Wszystkie te konta to konta PASYWÓW, dlatego zapisy po stronie Ma oznaczają zwiększenie składnika bilansu, a po stronie Wn jego zmniejszenie.

Przychody, koszty i wynik finansowy

1. Wynik finansowy banku jest wypadkową osiąganych przychodów u kosztów związanych z prowadzona działalnością.. Problemy związane z tymi kategoriami ekonomicznymi są dla banku komercyjnego obszarem szczególnego zainteresowania, z czym wiążą się określone potrzeby informacyjne.

Do ewidencji przychodów i kosztów służą konta Zespołów 7 i 8., w sposób umożliwiający rodzaje operacji, które przyniosły przychody i koszty:

Tab.1

Rodzaje operacji Numery kont

Kosztów Przychodów

1. operacje z podmiotami finansowymi 70 80

2. operacje z podmiotami niefinansowymi 71 81

3. operacje z jednostkami budżetowymi 72 82

4. operacje dotyczące papierów wartościowych 73 83

5. operacje finansowe pozostałe 74 84

Z powyższego wynika, że w strukturze obu Zespołów została zachowana zasada symetrii, dla grupowania przychodów i kosztów. Poza podziałem na grupy według rodzajów działalności, w każdej grupie zastosowany jest podział przedmiotowy, wyodrębniający rodzaj kosztów i przychodów, takich jak odsetki, prowizje itd. Należy zwrócić uwagę, że zgodnie z zasadą memoriału wszystkie ponoszone koszty i osiągane przychody, są przypisane okresom którego dotyczą i w których powstały.

W każdej z podanych w tab. 1 grup kont zostały wyodrębnione konta do ewidencji w układzie przedmiotowym. Są to dla kosztów:

Tab. 2

Konta dla podmiotów

Finansowych Niefinansowych Budżetowych

Odsetki 700 710 720

Prowizje 702 712 722

Inne koszty 707 717 727

Zasady ewidencji na tych kontach są takie same. Odsetki nalicza się sukcesywnie, nie rzadziej niż co miesiąc, bez względu na termin wymagalności.

Dla celów podatkowych odsetki naliczone, a nie rozliczone nie są kosztem uzyskania przychodów.

Zapisy na kontach 700, 710 i 720 oznaczają koszty pozyskania środków pieniężnych od podmiotów finansowych, niefinansowych i sektora budżetowego i są zależne głównie od stopy oprocentowania lokat , ilości rachunków lokacyjnych i zgromadzonych na nich środków. W strukturze kosztów podstawowej działalności banku udział kosztów odsetek jest dominujący.

Na koncie 702 , 712, 722 „Prowizje „ księguje się prowizje w obrocie krajowym i zagranicznym w korespondencji ze stroną Ma kont środków pieniężnych ( Gotówka, Rachunek bieżący nostro).

Na kontach 707,717, 727 ewidencjonowane są wszystkie pozostałe koszty ( poza odsetkami i prowizjami) , jakie może ponosić bank z tytułu operacji z podmiotami finansowymi, niefinansowymi i budżetowymi.

Dla przychodów przewidziana jest grupa kont zespołu 8.

Konto 800 „ Odsetki” uznaje się z tytułu odsetek od należnościom podmiotów finansowych przypadających na okres sprawozdawczy. Są to odsetki od środków ulokowanych przez bank A w innych podmiotach finansowych na rachunkach bieżących i terminowych, oraz odsetki od udzielonych przez bank A kredytów i pożyczek podmiotom finansowym. Ewidencja na tych kontach koresponduje z kontami należności.

Dla ewidencji przychodów z operacji z jednostkami niefinansowym i budżetowymi służą odpowiednio konta grupy 81 i 82, czyli podstawowymi kontami będą tu konta „ Odsetki” i „Prowizje”

Przychody danego okresu są przenoszone na stronę Ma konta 650 „Wynik finansowy”

2.Koszty działania banku i przychody uboczne

Do ewidencji kosztów własnych banku służy grupa kont 75 „ Koszty działania banku i amortyzacja” , w której znajdują się nast. konta:

750 - Koszty osobowe

751 -Koszty rzeczowe

752 -Podatki i opłaty

753- koszty na rzecz Bankowego Funduszu Gwarancyjnego

754- Koszty uboczne

755 -Odpisy amortyzacyjne

757 -Inne koszty

Podstawowymi kosztami w tej grupie są wynagrodzenia pracowników oraz należne pracownikom świadczenia określane przepisami prawa lub regulaminem wewnętrznym. Są to koszty osobowe ( konto 750).

Koszty rzeczowe - konto 751 ujmuje wszystkie wydatki rzeczowe związane z zaopatrzeniem pracowników w materiały biurowe, utrzymanie lokali, budynków, stanowisk pracy, opłatami za usługi remontowe, telekomunikacyjne, podróży służbowych itd.

Konto to koresponduje z kontem „Gotówka” lub „Wierzyciele różni” - w przypadku zapłaty w terminie późniejszym.

Podatki i opłaty - konto 752- służy do ewidencji wszelkich podatków i opłat obciążających bank jako płatnika np. podatek od nieruchomości, drogowy, i in.

Koszty ponoszone na rzecz Bankowego Funduszu Gwarancyjnego - konto 753

Po stronie Wn tego konta księgowane są obowiązkowe opłaty roczne i wpłaty na BFG

Koszty uboczne - konto 754 - służy do ewidencji różnych wydatków powodujących wydatki na prowadzenie działalności ubocznej np. kosztów związanych z utrzymywaniem wynajmowanych lokali własnych.

Ponieważ z działalnością uboczną związane są przychody, ujmowane one są na koncie 84 „Przychody uboczne”

Konto 755 - Odpisy amortyzacyjne- służy do ewidencji kosztów amortyzacji. Amortyzacji podlega rzeczowy majątek trwały oraz wartości niematerialne i prawne, których wartość początkowa jest wyższa niż 3500 zł. Środki trwałe o wartości równej lub wyższej od tej kwoty mogą być odpisane w koszty jednorazowo, w wysokości 100 % wartości początkowej.

Na koniec roku obrotowego obroty kont grupy 75 „Koszty działania banku i amortyzacja” i konta 84 przenosi się na konto 650 „Wynik finansowy „.

Wynik finansowy stanowi wyrażone w pieniądzu odzwierciedlenie rezultatów działalności i może być zyskiem lub stratą .Ustala się go przez porównanie osiągniętych przychodów z poniesionymi kosztami. A wiec wynik finansowy banku to różnica miedzy osiąganymi przez bank przychodami, a kosztami ich uzyskania, pomniejszona o podatek dochodowy.

Art. 43 ustawy o rachunkowości określa strukturę wyniku finansowego netto banku:

  1. wynik na działalności bankowej - to rezultat operacji do których bank został powołany (przychody - koszty). Są to rezultaty operacji odsetkowych, różnicy prowizji pobranych i płaconych, przychody z akcji, udziałów i innych papierów wartościowych, wyniki na operacjach finansowych

  2. wynik działalności operacyjnej - ustalany jest przez skorygowanie wyniku na działalności bankowej : kosztami działania banku i kosztami amortyzacji, różnicami wartości tworzonych rezerw i rozwiązywania rezerw na należności i aktualizacja innych aktywów, oraz różnicą pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych

  3. wynik finansowy brutto- to wynik z działalności operacyjnej skorygowany o straty i zyski nadzwyczajne

  4. wynik finansowy netto - to wynik finansowy brutto pomniejszony o podatek dochodowy i ewentualne inne obowiązkowe obciążenia.

Aby zgodnie z ustawą o podatku dochodowym, obliczyć podstawę opodatkowania, należy wynik księgowy brutto skorygować o: