Praca przy obsłudze urządzeń i instalacji elektrycznych wiąże się z narażeniem na różnego rodzaju zagrożenia. Oddziaływanie prądu elektrycznego na organizm człowieka może być bezpośrednie, kiedy przez jego ciało przepływa prąd elektryczny, lub pośrednie, powodujące różnego rodzaju urazy termiczne, mechaniczne bądź inne, powstające bez przepływu prądu przez organizm. Zagrożenia są związane z możliwością porażenia prądem elektrycznym, pożaru, wybuchu, zatrucia w wyniku zastosowania w instalacjach i urządzeniach elektrycznych szkodliwych materiałów, olśnienia oczu wywołanego łukiem powstającym przy zwarciu elektrycznym, itp. W pracy elektryków mogą występować również zagrożenia elektromagnetyczne spowodowane oddziaływaniem pól elektromagnetycznych na organizm człowieka. Najpoważniejszym z zagrożeń, związanym ze stosowaniem energii elektrycznej jest zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym [1,]. Niebezpieczeństwo porażenia prądem elektrycznym występuje we wszystkich urządzeniach elektrycznych, których napięcia robocze przekraczają wartości napięć bezpiecznych. Napięcia bezpieczne zostały podane w tabeli 1.

Tabela 1. Napięcie bezpieczne

Warunki środowiskowe	Prąd przemienny [V]	Prąd stały [V]
normalne	50	120
szczególne	25	60

Porażenie może nastąpić w wyniku tzw. dotyku bezpośredniego, tzn. w sytuacji, gdy człowiek dotyka części czynnej, czyli takiego przewodzącego elementu, który w normalnych warunkach pracy urządzenia znajduje się pod napięciem.
Inną możliwą przyczyną porażenia może być tzw. dotyk pośredni, polegający na dotyku do przewodzącego elementu (np. obudowy) nie stanowiącego części obwodu elektrycznego, na którym niespodziewanie pojawiło się napięcie dotykowe (powstałe np. wskutek uszkodzenia izolacji stanowiącej ochronę podstawową).
Stopień i zakres porażenia prądem zależą głównie od natężenia prądu, czasu przepływu przez człowieka, częstotliwości prądu i drogi przepływu przez człowieka.
Skutki porażenia są z reguły dla organizmu ludzkiego ciężkie (zaburzenia oddychania i pracy serca, poparzenia wewnętrzne i zewnętrzne, trwała degeneracja tkanek), a mogą także prowadzić do śmierci. Obserwowane są też przypadki różnego rodzaju urazów mechanicznych spowodowanych upadkiem lub upuszczeniem przedmiotu w chwili wystąpienia porażenia.

Skutki rażenia prądem elektrycznym zależą od:

Rodzaju prądu

     Badania wykazały, że ludzie są mniej wrażliwi na działanie prądu stałego (w zależności od kierunku jego przepływu) niż prądu przemiennego o takiej samej wartości, (w zależności od częstotliwości).

 

Czasu przepływu prądu

     Czas przepływu prądu rażeniowego przez ciało człowieka ma istotny wpływ na skutki rażenia prądem elektrycznym,

a w szczególności na migotanie komór sercowych. Jeżeli czas przepływu nie przekracza 0,1 - 0,5 s, to następstwa rażenia są znacznie złagodzone, chociaż w pewnych warunkach środowiskowych mogą być bardzo groźne.

 

Drogi przepływu prądu przez ciało człowieka

     Droga przepływu prądu rażenia przez ciało człowieka ma istotny wpływ na skutki porażenia prądem elektrycznym, przy czym największe znaczenie ma to jaka część prądu przepływa przez serce i przez układ oddechowy.
 

Przy przepływie prądu na drodze:

• ręka-ręka  - przez serce przepływa 3,3% ogólnego prądu rażenia

• lewa ręka-nogi - przez serce przepływa 3,7% ogólnego prądu rażenia

• prawa ręka-nogi - przez serce przepływ 6,7% ogólnego prądu rażenia

• noga-noga  - przez serce przepływa 0,4% ogólnego prądu rażenia

      Prawie dwukrotnie większy prąd przepływający przez serce na drodze prawa ręka - noga tłumaczy się tym, że oś podłużna serca leży właśnie na tej drodze.

 

Wartości natężenia prądu

     Wartość progowa prądu samouwolnienia przy prądzie stałym wynosi I = 30 mA (dla kobiet 20 mA). Przy tych wartościach prądów rażeniowych samodzielne uwolnienie się od elektrod mimo bolesnych skurczów mięśni rąk jeszcze jest możliwe. Wartość progowa prądu samouwolnienia przy prądzie przemiennym, przy której jest tu jeszcze praktycznie możliwe, wynosi

10 mA. (dla kobiet. 6 rnA);

Kondycji psychofizycznej człowieka

     Kondycja psychofizyczna człowieka ma duży wpływ na bezpieczeństwo porażenia, np. stan podniecenia porażonego powoduje wydzielanie się potu, a tym samym zmniejszenie rezystancji ciała i w konsekwencji wzrost natężenia  prądu rażenia. Takie stany psychiczne jak: roztargnienie, zdenerwowanie, zamroczenie alkoholem,   zmniejszają  zdolność   reagowania   porażonego  prądem elektrycznym. Stan fizyczny ma również wpływ na odporność organizmu, np. na stan osłabienia lub wyczerpania chorobowego.

 

Urazy spowodowane łukiem elektrycznym

   

     Łuk elektryczny albo wyładowanie łukowe jest to wyładowanie elektryczne w gazie (np, w powietrzu) o bardzo dużej wartości gęstości prądu (od 10 A/m² do 100 kA/ m²). Łuk elektryczny powoduje jonizację gazu i termoemisję elektronów. Wskutek tego występuje strumień plazmy o bardzo dużej  temperaturze (10000 - 20000 K). Powstaje ciśnieniowa fala uderzeniowa, wywołana gwałtownym nagrzaniem się powietrza wzdłuż łuku, której siła uderzeniowa może osiągać wartość kilkudziesięciu kiloniutonów. Podczas łuku elektrycznego wytwarzane jest promieniowanie podczerwone (o długości fali 780 - 4000 nm) i nadfioletowe (200 - 380 nm). Łuk elektryczny może wystąpić podczas zwarć w urządzeniach elektrycznych bądź wskutek braku ostrożności lub błędów człowieka, np. podczas przerywania obwodów elektrycznych.

 

 Łuk elektryczny powoduje urazy wskutek:

 

- działania fali uderzeniowej

- oddziaływania termicznego i termiczno-mechanicznego

-  promieniowania nadfioletowego i podczerwonego

-  wystąpienia tzw. rażenia skojarzonego.

 

Łuk elektryczny może powodować następujące urazy;

1) uszkodzenia ciała odłamkami zniszczonych urządzeń elektrycznych lub wskutek upadku,

2) oparzenia ciała, których rozległość i głębokość są zależne od gęstości energii cieplnej łuku:

    - I stopnia - przy gęstości energii 10 J/cm²,

    - II stopnia - 20 J/cm², III stopnia - 40 J/cm²,

3) uszkodzenia siatkówki oka, z powodu wzrostu temperatury płynu soczewkowego,

4) metalizację nieosłoniętych części ciała oraz uszkodzenia rogówki oka, wywołane  roztopionymi, gorącym cząstkami

    metali i materiałów izolacyjnych, unoszonymi gorącym strumieniem gazów,

5) uszkodzenia rogówki oka na skutek promieniowania nadfioletowego,

6) ogrzanie płynu soczewkowego oka na skutek promieniowania podczerwonego,

7) rozległe oparzenia, a nawet spalenia kończyn i innych części ciała ludzkiego, często kończące się śmiercią na skutek

    rażenia skojarzonego (prąd łuku elektrycznego przepływa przez ciało ludzkie).

    Rażenia skojarzone zdarzają się w stacjach elektroenergetycznych wysokiego napięcia, gdy człowiek zbliży się do urządzenia elektroenergetycznego na odległość, przy której możliwe jest przebicie warstwy izolacyjnej powietrza. Wtedy następuje wyładowanie iskrowe, które inicjuje wystąpienie łuku elektrycznego pomiędzy tym urządzeniem i najbliższą od urządzenia częścią ciała ludzkiego.

Do działań typu organizacyjnego mających na celu zmniejszenie ryzyka zagrożeń elektrycznych należą:

1) popularyzacja zasad prawidłowego użytkowania urządzeń elektrycznych,

2) nauczanie zasad udzielania pierwszej pomocy porażonym i poparzonym prądem elektrycznym,

3) stosowanie środków propagandy wizualnej w postaci plansz i plakatów popularyzujących zasady bezpiecznego użytkowania urządzeń elektrycznych,

4) obowiązkowe szkolenie okresowe pracowników zaliczanych do grupy wzmożonego ryzyka porażeniem prądem, głównie elektryków,

5) ustawowy wymóg posiadania uprawnień kwalifikacyjnych przez osoby zatrudnione przy eksploatacji urządzeń i instalacji energetycznych,

6) przestrzeganie zasad i przepisów bezpieczeństwa pracy dotyczących organizacji prac przy urządzeniach elektrycznych, w tym zwłaszcza stosowania modelu obejmującego 5 podstawowych (złotych) reguł bezpieczeństwa:

 wyłączyć - zablokować - sprawdzić - uziemić - wygrodzić

Rodzaje ochron i środków ochrony

 

Polska norma PN-IEC-60364-4-41:2000 przewiduje 3 rodzaje ochron przeciwporażeniowych:

 

·         równoczesna ochrona przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim,

·         ochrona przed dotykiem bezpośrednim,

·         ochrona przy dotyku pośrednim.

 

Zestawienie rodzajów ochrony i środków ochrony przeciwporażeniowej podano w tabeli 1.

                                                                

        Tabela 1. Rodzaje ochron i środków ochrony przeciwporażeniowej w urządzeniach niskiego napięcia

 

 

Rodzaje ochron przeciwporażeniowych	Środki ochrony przeciwporażeniowej
1	2
Równoczesna ochrona przed dotykiem bezpośrednim i przy dotyku pośrednim (równoczesna ochrona podstawowa i ochrona przy uszkodzeniu)	Ochrona polegająca na zastosowaniu bardzo niskiego napięcia SELV i PELV  nie wymagająca ochrony przed dotykiem bezpośrednim	bez uziemienia SELV
				z uziemieniem PELV
			Ochrona polegająca na zastosowaniu bardzo niskiego napięcia SELV i PELV  wymagająca ochrony przed dotykiem bezpośrednim	bez uziemienia SELV
				z uziemieniem PELV
	Ochrona przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa)	Ochrona polegająca na izolowaniu części czynnych
		Ochrona przy użyciu ogrodzeń lub obudów
		Ochrona przy użyciu barier
		Ochrona polegająca na umieszczeniu poza zasięgiem ręki
		Ochrona uzupełniająca za pomocą urządzeń różnicowoprądowych
	Ochrona przy dotyku pośrednim (ochrona przy uszkodzeniu)	Ochrona za pomocą samoczynnego wyłączania zasilania	w układzie TN
				w układzie TT
				w układzie IT
		Ochrona polegająca na zastosowaniu urządzenia II klasy ochronności lub izolacji równoważnej
		Ochrona polegająca na izolowaniu stanowiska
		Ochrona za pomocą nieuziemionych połączeń wyrównawczych miejscowych
		Ochrona za pomocą separacji elektrycznej

Dlatego też istnieje konieczność ograniczenia ryzyka porażenia człowieka do akceptowanego poziomu minimalnego poprzez zastosowanie odpowiednich środków technicznych oraz środków organizacyjnych.

Środki techniczne stanowiące właściwą ochronę przeciwporażeniową obejmują:

środki ochrony przed dotykiem bezpośrednim (ochrony podstawowej) stanowiące zabezpieczenie przed porażeniami od napięć roboczych (fazowych); środki ochrony przy dotyku pośrednim (ochrony przy uszkodzeniu) zabezpieczające przed porażeniami od napięć dotykowych.

Do technicznych środków ochrony należy zaliczyć również środki ochrony indywidualnej, mające zastosowanie głównie przy pracach konserwacyjno-remontowych, operacjach łączeniowych i czynnościach pomiarowych.

Do ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym stosowane są:

rękawice elektroizolacyjne; obuwie elektroizolacyjne; sprzęt ochrony oczu i twarzy chroniący przed łukiem elektrycznym powstającym przy zwarciu; hełmy ochronne.

Znaczenie środków ochrony indywidualnej jest szczególnie duże przy pracach remontowo-konserwacyjnych urządzeń i sieci elektrycznych, gdyż w tych przypadkach są one często jedynym środkiem ochrony.

Rękawice elektroizolacyjne

Do ochrony rąk przed porażeniem prądem elektrycznym stosuje się rękawice  elektroizolacyjne które zgodnie z przepisami, mogą być stosowane jako sprzęt ochronny przy pracy z prądem o napięciu do 1 kV. Przy wyższych napięciach, rękawice elektroizolacyjne mogą być stosowane tylko jako pomocniczy sprzęt ochronny, co oznacza, że muszą być one stosowane jednocześnie z niezbędnymi zabezpieczeniami technicznymi.

Rękawice do prac pod napięciem zaliczane są do środków ochrony indywidualnej o złożonej konstrukcji, przeznaczonych do ochrony przed zagrożeniami życia lub zagrożeniami o poważnych i nieodwracalnych uszkodzeniach ciała (kategoria III).

Podstawową normą zharmonizowaną, która określa wymagania i metody badania rękawic chroniących przed porażeniem prądem elektrycznym to norma PN-EN 60903:2006 „Prace pod napięciem. Rękawice z materiału izolacyjnego”.

Norma ta rozróżnia dwa rodzaje rękawic:

rękawice izolacyjne pięcio- i trzypalcowe przewidziane do stosowania łącznie z wkładanymi na nie skórzanymi rękawicami ochronnymi, które maja zapewnić ochronę przed czynnikami mechanicznymi (nazywane w skrócie rękawicami izolacyjnymi); rękawice izolacyjne pięcio- i trzypalcowe, zapewniające jednoczesną ochroną przed porażeniem prądem i przed czynnikami mechanicznymi, stosowane samodzielnie, bez dodatkowych rękawic (nazywane rękawicami kompozytowymi). W normie wymieniono również rękawice kompozytowe długie, czyli rękawice kompozytowe stosowane do zapewnienia ochrony całego ramienia.

Rękawice izolacyjne wykonywane są najczęściej z elastomeru, natomiast rękawice kompozytowe z elastomeru lub z tworzywa sztucznego. Pod pojęciem elastomery rozumie się gumę, lateks, związki elastomerowe, naturalne lub syntetyczne, ich mieszaniny lub kombinacje.

Zgodnie z wytycznymi normy rękawice izolacyjne powinny mieć mankiet. Mankiet może być prosty lub dzwonowy, czyli o poszerzonej średnicy od nadgarstka do mankietu, co umożliwia założenie rękawic na grube rękawy ubrania. Mankiet może być wykonany bez wzmocnienia (zawinięcia) lub zakończony wzmocnieniem (zawinięty) [1].

Rękawice z materiału izolacyjnego, stosowane do prac pod napięciem zostały podzielone na sześć klas, różniących się między sobą właściwościami elektrycznymi. Każdej z sześciu klas odpowiada inna wartość napięcia probierczego tj. napięcia prądu, które rękawica musi wytrzymać podczas badania w warunkach określonych w normie [1].

W tabeli 1 podano klasy rękawic elektroizolacyjnych wraz z odpowiadającymi im wartościami napięcia probierczego w odniesieniu do badań napięciem przemiennym i stałym.

Tabela 1 Klasy rękawic elektroizolacyjnych i odpowiadające im wartości
napięcia probierczego [1]

Klasa rękawic	Napięcie probiercze (wartość skuteczna) [kV] Badanie napięciem przemiennym	Napięcie probiercze (wartość średnia) [kV] Badanie napięciem stałym
00	2,5	4
0	5	10
1	10	20
2	20	30
3	30	40
4	40	60

Rękawice kompozytowe są dostępne tylko w klasach 00, 0 i 1, natomiast rękawice kompozytowe długie - tylko w klasach 1, 2 i 3.

Dodatkowo, wyróżnia się pięć kategorii rękawic do prac pod napięciem, w zależności od ich właściwości specjalnych*):

kategoria A - rękawice odporne na działanie kwasu, kategoria H - rękawice odporne na działanie oleju, kategoria Z - rękawice odporne na działanie ozonu, kategoria R - rękawice odporne na działanie kwasu, oleju, ozonu, kategoria C - rękawice odporne na działanie skrajnie niskiej temperatury.

Wcześniejsza wersja normy dla rękawic elektroizolacyjnych wprowadzała jeszcze jedną kategorię rękawic tj. kategorię M - rękawice o zwiększonej odporności mechanicznej, a kategoria R oznaczała rękawice odporne na działanie kwasu, oleju, ozonu oraz o zwiększonej odporności mechanicznej.

Rękawice mogą charakteryzować się dowolną kombinacją właściwości oznaczających daną kategorię.

W normie PN-EN 60903:2006 podano wytyczne dotyczące zasad wyboru klasy rękawic w zależności od wartości napięcia nominalnego sieci. Zalecane maksymalne wartości napięcia użytkowania rękawic dla poszczególnych klas podano w tabeli 2:

Tabela 2 Wartości maksymalne napięcia użytkowania rękawic [1]

Klasa rękawic	Napięcie przemienne wartość skuteczna, kV	Napięcie stałe kV
00	0,5	0,75
0	1,0	1,50
1	7,5	11,25
2	17,0	25,50
3	26,5	39,75
4	36,0	54,00

Maksymalne napięcie użytkowania rękawic jest określane jako napięcie przemienne (wartość skuteczna) sprzętu ochronnego i oznacza maksymalne napięcie znamionowe instalacji i urządzeń pod napięciem, przy którym praca jest bezpieczna [1]. Dalsze wytyczne przydatne przy doborze rękawic do odpowiednich wartości napięcia użytkowania są zawarte w załączniku D do normy PN-EN 60903:2006 oraz w załączniku I, w którym opisano ograniczenia elektryczne stosowania rękawic z materiałów izolacyjnych.

Dokonując wyboru rękawic elektroizolacyjnych do wykonywanych prac, poza wartościami maksymalnego napięcia użytkowania, należy uwzględnić również występowanie innych zagrożeń i wybierać rękawice należące do odpowiednich kategorii (A, H, Z, R, C). Należy wziąć pod uwagę również wymaganą precyzję podczas wykonywania pracy. Przy pracach wymagających dużej precyzji i dobrego chwytu należy wybrać rękawice pięciopalcowe.

Poniżej podano kilka wskazówek dotyczących bezpiecznego użytkowania rękawic do prac pod napięciem:

Przed każdorazowym użyciem należy sprawdzić każdą rękawicę przez oględziny oraz jeśli to możliwe napompowanie powietrzem. Jeśli istniej podejrzenie, że rękawica nie spełnia wymagań bezpieczeństwa nie wolno jest stosować. Standardowe rękawice powinny być stosowane w temperaturze otoczenia z zakresu: (-25ºC) ÷ (+ 55ºC), rękawice kategorii C - w  temperaturze otoczenia: (-40ºC) ÷ (+55ºC). Należy unikać eksponowania rękawic na działanie ciepła, światła, oleju, smaru, terpentyny, spirytusu i silnych kwasów. W przypadku stosowania rękawic zapewniających ochronę przed czynnikami mechanicznymi na rękawicach izolacyjnych, należy tak dobierać wielkość i kształt rękawic zewnętrznych, aby nie następowało deformowanie naturalnego kształtu rękawic izolacyjnych. W normie PN-EN 60903:2006 zaleca się zachowanie minimalnej odległości miedzy mankietem rękawicy ochronnej a zakończeniem mankietu rękawicy izolacyjnej. Odległości te są określone dla poszczególnych klas rękawic (tabela 3).

Tabela 3 Odległość miedzy mankietem rękawicy ochronnej a zakończeniem mankietu rękawicy izolacyjnej [1]

Klasa rękawic	Minimalna odległość [mm]
00, 0	13
1	25
2	51
3	76
4	102
W przypadku rękawic klasy 3 i 4 używanych do prac przy instalacjach napięcia stałego należy zwiększyć minimalną odległość o 25 mm

Jeśli rękawice ochronne były używane do innych celów, nie należy ich stosować jako ochrony rękawic izolacyjnych. Nie wolno używać rękawic ochronnych, w przypadku, których stwierdzono występowanie uszkodzeń mechanicznych, gdyż nie będą one zapewniały odpowiedniej ochrony rękawic izolacyjnych. Rękawice ochronne nie powinny być używane jeśli zostały w jakikolwiek sposób zanieczyszczone. Należy sprawdzać wewnętrzną powierzchnię rękawic ochronnych pod katem występowania ostrych i wystających zakończeń. Kontrolę należy przeprowadzać z taką samą częstotliwością, jak kontrolę rękawic izolacyjnych. Jeśli rękawice izolacyjne ulegną zabrudzeniu, to należy je czyścić zgodnie z instrukcjami producenta. Rękawice powinny być przechowywane w odpowiednich pojemnikach lub opakowaniach. Należy zapewnić takie warunki przechowywania, aby rękawice nie ulegały zgnieceniu, załamaniu, nie były wystawiane na bezpośrednie działanie światła słonecznego i sztucznego, działanie ozonu, źródeł ciepła. Dokładne wskazówki dotyczące warunków przechowywania rękawic są określane przez producenta w instrukcji dołączanej do wyrobu. Rękawice klasy 1, 2, 3 i 4 zarówno użytkowane, jak i magazynowane, nie powinny być używane, jeśli nie zostały poddane okresowym laboratoryjnym badaniom elektrycznym w okresie maksymalnie 6 miesięcy. Najczęściej okres zalecanych badań okresowych wynosi od 30 do 90 dni. W przypadku rękawic klasa 00 i 0 można przyjąć za wystarczające sprawdzenie szczelności i przeprowadzenie oględzin wyrobu. W przypadku rękawic klasy 1, 2, 3 i 4 zakres badań obejmuje sprawdzenie szczelności, oględziny oraz badania elektryczne [1].

Rysunek 1 Rękawice z materiału izolacyjnego do prac pod napięciem Znakowanie rękawic elektroizolacyjnych Każda rękawica spełniająca wymagania normy PN-EN 60903:2006 powinna być oznakowana w sposób wyraźny, widoczny, czytelny i trwały.

W oznakowaniu rękawic powinny być zawarte następujące informacje:

symbol podwójnego trójkąta oznaczający przeznaczenie rękawic do prac pod napięciem; numer normy europejskiej wraz z rokiem publikacji (EN 60903:2003); nazwa, znak handlowy lub identyfikacja producenta; klasa rękawic; kategoria rękawic (jeśli dotyczy); wielkość; numer serii lub partii; miesiąc i rok produkcji.

Rękawice kompozytowe powinny być dodatkowo oznakowane znakiem graficznym oznaczającym ochronę przed czynnikami mechanicznymi. Znak ten powinien być umieszczony przy znaku podwójnego trójkąta.

Dodatkowo, na każdej rękawicy powinny być umieszczone odpowiednie elementy umożliwiające oznaczenie daty rozpoczęcia użytkowania rękawic oraz daty okresowych kontroli lub badań okresowych.

Oznaczenia powinny być umieszczone w pobliżu krawędzi mankietu, jednak nie bliżej niż 2,5 mm od niej. Oznaczenia nie powinny pogarszać jakości rękawicy.

Jeżeli stosuje się oznaczenie barwne rękawic to kolor symbolu podwójnego trójkąta powinien być zgodny z następującym kodem [1]:

klasa 00 - kolor beżowy, klasa 0 - kolor czerwony, klasa 1 - kolor biały, klasa 2 - kolor żółty, klasa 3 - kolor zielony, klasa 4 - kolor pomarańczowy.

Pakowanie rękawic

Każda para rękawic powinna być zapakowana w oddzielnym pojemniku lub opakowaniu o dostatecznej wytrzymałości i zapewniającym skuteczną ochronę rękawic przed uszkodzeniem. Zewnętrzna strona pojemnika lub opakowania powinna mieć oznaczenia zawierające nazwę producenta lub dostawcy, klasyfikację, kategorię, wielkość, długość rękawic oraz rodzaj mankietu [1].

Informacje producenta dostarczane wraz z wyrobem

Każda para rękawic powinna być dostarczana wraz z informacjami producenta, które powinny zawierać następujące informacje:

nazwa i adres producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela; objaśnienie znaczenia każdego oznaczenia; opis rodzaju opakowania przeznaczonego do transportu; klasa rękawic i kategoria oraz ograniczenia w stosowaniu; parametry osiągnięte w czasie badań technicznych; ostateczny termin lub okres ważności lub alternatywnie, warunki kontroli okresowej oraz powtórnych badań elektrycznych zapewniających bezpieczne użytkowanie do końca życia wyrobu; wskazówki dotyczące sposobu przechowywania, użytkowania, czyszczenia i dezynfekcji, informacje na temat środków zalecanych przez producenta do czyszczenia, konserwacji lub dezynfekcji; zapis, że rękawice są przeznaczone wyłącznie do celów elektrycznych; nazwę, adres i numer identyfikacyjny jednostki notyfikowanej uczestniczącej w procesie oceny zgodności.

Obuwie elektroizolacyjne

Zgodnie z definicją podaną w normie PN-EN 50321:2002 [1] obuwie elektroizolacyjne oznacza obuwie, które chroni przed porażeniem elektrycznym, zapobiegając przepływowi prądu rażenia przez ciało człowieka poprzez stopy. Obuwie to powinno być używane jednocześnie z innym elektroizolacyjnym sprzętem ochronnym, takim jak rękawice lub osłony. Wymieniona wyżej norma dotyczy obuwia elektroizolacyjnego do prac przy instalacjach niskiego napięcia. W odniesieniu do zastosowania, obuwie to klasyfikuje się według następujących klas elektrycznych:

klasa elektryczna 00 - do instalacji o napięciu znamionowym do 500 V napięcia przemiennego i do 750 V napięcia stałego, klasa elektryczna 0 - do instalacji o napięciu znamionowym do 1000 V napięcia przemiennego i do 1500 V napięcia stałego.

Cecha elektroizolacyjności jest dla obuwia bezpiecznego, ochronnego i zawodowego cechą dodatkową. Obuwie to powinno spełniać wymagania podstawowe, ustalone odpowiednio w normach: PN-EN ISO 20345: 2007, PN-EN ISO 20346: 2007 i PN-EN ISO 20347: 2007 [2,3,4] oraz powinno przejść z wynikiem pozytywnym badania napięciowe oraz badania wytrzymałości elektrycznej właściwe dla danej klasy, opisane w normie PN-EN 50321:2002 [1]. Ocenia się wartość prądu upływu podczas badania obuwia napięciem probierczym zależnym od klasy obuwia oraz napięcie wytrzymywane.

Przez napięcie wytrzymywane rozumie się określoną wartość napięcia, które wyrób, część lub element powinny wytrzymać bez wyładowania niszczącego, przebicia lub innego uszkodzenia elektrycznego podczas próby napięciem o danej wartości w określonych warunkach. Wymaga się, aby napięcie wytrzymywane było równe 5 kV w przypadku obuwia klasy 00 i 10 kV w przypadku obuwia klasy 0. Obuwie elektroizolacyjne może mieć model konstrukcji typu A, B, C lub D. W przypadku modelu A wymaga się, aby odległość od podpodeszwy/wyściółki do najniższego punktu górnego brzegu cholewki, mierzona w części obcasa, nie była mniejsza niż 65 mm. Zgodnie z normą PN-EN 50321:2002 [1] oznakowanie obuwia powinno zawierać (oprócz informacji odnoszących się do oznaczenia obuwia, jego producenta, wielkości, norm odniesienia, dodatkowych właściwości ochronnych) symbol podwójnego trójkąta, klasę elektryczną, numer serii lub partii, miesiąc i rok produkcji. Dodatkowo na każdym egzemplarzu obuwia powinien znajdować się pasek lub miejsce umożliwiające oznaczenie daty rozpoczęcia użytkowania oraz daty okresowych badań elektrycznych obuwia.

Na poziom ochrony podczas użytkowania mogą wpływać uszkodzenia obuwia, takie jak nacięcia, przecięcia, pęknięcia, przetarcia lub zanieczyszczenie produktami chemicznymi. Stąd konieczne są regularne przeglądy obuwia i rygorystyczne przestrzeganie instrukcji użytkowania.

Sprzęt ochrony oczu i twarzy chroniący przed porażeniem prądem elektrycznym

Do ochrony oczu i twarzy przed łukiem powstającym przy zwarciu elektrycznym stosowane są osłony twarzy. Osłony te nie powinny mieć zewnętrznych elementów metalowych oraz powinny zapewniać ochronę całej twarzy. Minimalna wysokość szybek powinna wynosić 150 mm, a grubość co najmniej 1,2 mm. Dodatkowo osłony powinny zapewniać ochronę przed:

uderzeniem o co najmniej o niskiej energii; promieniowaniem nadfioletowym (o oznaczeniu 3-1,2).

Osłony twarzy zapewniają ochronę przed porażeniem prądem o napięciu do 440 V. Ostatnio pojawiły się również osłony twarzy chroniące przed porażeniem prądem o napięciu do 1kV.
Osłony chroniące przed łukiem powstającym przy zwarciu elektrycznym powinny być oznakowane dodatkowo symbolem „8”

Z życia wzięte

1994 r.

Wicemiss Polonia biorąc kąpiel w wannie, suszyła

włosy suszarką elektryczną. Trudno ustalić, czy sięgnęła włosy suszarką elektryczną. Kobieta poniosła śmierć na miejscu. wody.

Maj 1997 r., Chojnice

14-latka bawiącego się w stacji transformatorowej poraził

prąd o napięciu 15 tys. Volt. Zwęgloną rękę trzeba było

amputować.

Maj 1997 r., Chojnice

14-latka bawiącego się w stacji transformatorowej poraził

prąd o napięciu 15 tys. Volt. Zwęgloną rękę trzeba było

amputować.

Czerwiec 2000 r., Piaseczno

43-latek zginął porażony prądem, kiedy chciał wymienić

filtr w pompie oczka wodnego w swoim ogrodzie.

Urządzenie było pod napięciem, nastąpiło przebicie.

Mężczyzna rażony prądem wpadł do wody. Prąd poraził

także próbujące ratować go żonę i córkę

Podstawowe zasady ratowania osób porażonych prądem elektrycznym

1. Najważniejszą sprawą jest uwolnienie porażonej osoby spod działania prądu elektrycznego

2. Pamiętajmy, że nieostrożne próby odciągnięcia porażonego od źródła prądu mogą spowodować również porażenie ratownika.

3. Najbezpieczniejszym sposobem jest więc zawsze wyłączenie napięcia we właściwym obwodzie elektrycznym. (Jeśli porażenie nastąpiło na wysokości i wyłączenie napięcia może spowodować upadek porażonej osoby, należy przed wyłączeniem prądu zabezpieczyć taką osobę przed skutkami upadku).

4. Można również odizolować porażonego w taki sposób, by uniemożliwić przepływ prądu przez jego ciało. Nie należy z tego korzystać wtedy, gdy napięcie przekracza 1 kV.

Obok uwolnienia osoby porażonej spod działania prądu elektrycznego równie ważna jest kwestia natychmiastowego rozpoczęcia pomocy poprzedzającej lekarską. Jeśli osoba poszkodowana krwawi, trzeba natychmiast zatamować krwawienie. Ocenić, czy porażony oddycha i czy nie ustała akcja serca. 
a) jeśli osoba jest nieprzytomna, lecz oddycha - ułożyć ją na boku w sposób uniemożliwiający zachłyśnięcie się, okryć porażonego i kontrolować jego stan do chwili przyjazdu pogotowia ratunkowego,
b) jeśli nastąpił zanik akcji serca - stosować masaż serca na przemian ze sztucznym oddychaniem (według ogólnych zasad udzielania pierwszej pomocy) do chwili odzyskania czynności życiowych i przyjazdu lekarza

Pamiętajmy, że prawidłowo podjęta akcja ratunkowa w pierwszej minucie od chwili ratunkowa w pierwszej minucie od chwili porażenia daje 98% szans na uratowanie życia.

Po 3 minutach jest to już tylko 40%.

Po 5 minutach 25%.

Po 8 minutach szansa na przeżycie porażonego spada do 5%.

1

---