PIENIĄDZ

• Geneza pieniądza

• Funkcje pieniądza

• Pożądane cechy pieniądza

• Typy pieniądza

• Krótka historia pieniądza

• Od pieniądza towaru do pieniądza niepełnowartościowego

• Pieniądz współczesny, agregaty pieniądza

• Co to jest „płynność”

• Inflacja i deflacja; dewaluacja i rewaluacja; deprecjacja i aprecjacja; denominacja; nulifikacja

PIENIĄDZ

• „Wyspa kamiennego pieniądza” (William Henry Furness III - 1910)

• Wyspa Uap (Yap) - Karoliny (Mikronezja)

• Kamienne kręgi „fei” (od 1 do 12 stóp średnicy)

Geneza pieniądza

• Czy pieniądz był zawsze?

• NIE!

• Skąd wziął się pieniądz?

• Nikt go nie wynalazł!

• Pieniądz powstawał stopniowo, ewolucyjnie w wyniku rozwoju gospodarczego

• Od gospodarki naturalnej do pieniężnej.

1. Gospodarka naturalna

- brak wymiany towarów - każdy wytwarza na

własne potrzeby.

2. Wymiana towar za towar (barter)

- jej powstanie związane jest z:

a) specjalizacją producentów (podziałem pracy)

b) alienacją (wyodrębnieniem się) producentów

- powstaniem własności prywatnej

Trudności (kłopotliwość) barteru

• Pieniądz-towar

- muszelki kauri

- kamienie

- wampumy

- metale

- zboże, sól

- skóry, bydło

- itp. itd.

Pecunia non olet!

Pecos - bydło

Pożądane cechy pieniądza

• Cechy fizyczne:

a) poręczność

b) podzielność

c) trwałość

d) jednorodność

e) łatwość rozpoznawania

f) rzadkość

• Cechy ekonomiczne:

a) akceptowalność

b) płynność

c) stabilność siły nabywczej

Funkcje pieniądza

• środek wymiany (obiegu, cyrkulacji)

• środek przechowywania wartości (tezauryzacji)

• Miernik wartości (jednostka obliczeniowa)

• środek płatniczy (opóźnionej płatności)

1. Pieniądz jako środek wymiany

2. Pieniądz jako środek płatniczy - środek opóźnionej płatności

3. Typy pieniądza

Pieniądz niepełnowartościowy („papierowy”)

Pieniądz niepełnowartościowy - wartość materiału, z jakiego jest sporządzony jest mniejsza od jego wartości jako pieniądza (jego siły nabywczej).

Pieniądz niepełnowartościowy - jest oparty na zaufaniu, czyli jest pieniądzem fiducjonarnym (fiat money):

- do tego, że pieniądz był, jest i będzie akceptowany;

- do przyszłej siły nabywczej.

Akceptacja pieniądza niepełnowartościowego jest wymuszona (przymus prawny)!

Pieniądz ten jest akceptowany ponieważ jest... akceptowany!

Skąd wziął się „papier”?

• Kiedy to się stało?

• Długi proces.

• Pieniądz „papierowy”: prekursorzy - Chiny (650 r.), kolonie amerykańskie.

• Pieniądz papierowy: bogata historia nadużyć - historia Johna Law (1716-1720).

Waluta „karciana” w Kanadzie (1685-1763)

•Wybuch I wojny światowej.

•Okres po II wojnie światowej.

•1970 - ostateczne zerwanie z kruszcem.

Dlaczego pieniądz niepełnowartościowy?

1.Ograniczone zasoby kruszców i ich nierównomierne rozmieszczenie.

2.Możliwość sterowania (manipulowania).

Pieniądz pełnowartościowy był walutą żywiołową, pieniądz niepełnowartościowy jest waluta manipulowaną.

Prawa obiegu Sir Thomas Gresham Mikołaj Kopernik

• Prawo Greshama (Kopernika, Oresme):

Pieniądz lepszy jest wypierany z obiegu przez pieniądz gorszy.

- stały kurs wymiany

- chodzi o funkcję środka wymiany

- pieniądz „lepszy” to pieniądz wykonany z bardziej wartościowego materiału

Prawa obiegu Friedrich von Hayek

• Pieniądz gorszy jest wypierany z obiegu przez pieniądz lepszy.

- zmienny kurs wymiany

- kolejność wypierania z funkcji:

jednostki obrachunkowej

środka przechowywania wartości

środka płatniczego

środka wymiany

- pieniądz „lepszy” to pieniądz lepiej chroniący interes użytkownika

Ile pieniądza potrzeba w obiegu?

Od czego to zależy?

- ilość towarów

- ilość towarów sprzedanych na kredyt

- ilość towarów sprzedanych w barterze

-ilość pieniędzy potrzebnych do spłacenia zobowiązań

-szybkość obiegu pieniądza

Ilościowe równanie pieniądza (I.Fishera)

Irving Fisher - 1867-1947

M V  PQ

M - ilość pieniądza

V - szybkość obiegu pieniądza

P - poziom cen

Q - ilość towarów

Każda ilość pieniądza niepełnowartościowego wejdzie do obiegu!

Pieniądz współczesny

Co jest dzisiaj pieniądzem?

• Podejście transakcyjne

- zasoby pełniące funkcję środka wymiany.

• Podejście związane z płynnością.

Płynność

• Płynność - łatwość z jaką dany zasób może być sprzedany w krótkim czasie, po oczekiwanej cenie i przy małych kosztach.

Oś płynności

Popyt na pieniądz

• Rodzaje:

a) transakcyjny

- dążenie do posiadania sald gotówkowych w celu realizacji przewidywanych zakupów;

b) przezornościowy

- dążenie do posiadania sald gotówkowych w celu finansowania nieoczekiwanych zakupów

c) spekulacyjny

- dążenie do posiadania pieniądza w przewidywaniu spadku ceny innych aktywów i w przewidywaniu przyszłych zysków

Inflacja

• Proces wzrostu poziomu cen.

• Inflacja cykliczna i trwała.

• II połowa XX wieku.

Deflacja

• Deflacja jest to proces spadku poziomu cen.

• Punkt widzenia producenta.

• Kryzysy nadprodukcji.

• Japonia początku XXI wieku.

Deprecjacja

• Deprecjacja - spadek wartości pieniądza.

• Współcześnie - spadek siły nabywczej pieniądza.

• Skutek inflacji.

Aprecjacja

• Aprecjacja - wzrost siły nabywczej pieniądza.

• Skutek deflacji.

Dewaluacja

• Formalne obniżenie wartości pieniądza krajowego wobec pieniędzy zagranicznych.

• Skutki dewaluacji dla handlu zagranicznego.

Rewaluacja

• Rewaluacja - formalne podwyższenie wartości pieniądza krajowego wobec pieniędzy zagranicznych.

Denominacja

• Denominacja - obniżenie nominałów pieniądza.

• Skreślanie zer.

• 10 000 zł : 1 zł

Nulifikacja

• Nulifikacja - unieważnienie jednego pieniądza i zastąpienie go innym.

• Przykłady:

• - reforma von Schachta (1923), Erhardta (1948)

• - reforma Grabskiego (1924), wymiany 1939, 1944-1945

• - wymiana pieniędzy w krajach byłego ZSRR: ruble na lity (Litwa), na łaty (Łotwa), na korony (Estonia), ruble na grzywny (karbowańce) (Ukraina)

• - wprowadzenie Euro zamiast walut narodowych

Wymiana Reichsmarek na Rentenmarki - 11.1923

• Kurs wymiany;

• 1,8 bln Reichsmarek na 1 Rentenmark_

Reforma Władysława Grabskiego styczeń 1924

1,8 mln marek polskich na 1 zł

Wprowadzenie do mikro- i makroekonomii WYKŁAD 7

6

---