Arteterapia to wykorzystanie twórczości w celach leczniczych. Konkretne działania artererapeutyczne są instrumentem określonej koncepcji terapeutycznej. Dlatego też sama technika arteterapeutyczna jest narzędziem działań psychologicznych, wprowadzanych przez arteterapeutę, w odpowiednim czasie po to by realizować zamierzenie twórcze prowadzące do uzyskania terapeutycznej zmiany. Jest to nowatorska metoda - choć "arteterapia" jako termin naukowy zaproponowana była już w 1939 r. przez Hilla. Każdy bez względu na wiek, płeć, swoje aktualne samopoczucie i światopogląd może korzystać z jej dobrodziejstw, bowiem bazą dla arteterapii jest sztuka, która poprzez świadome działania artystyczne pozwala na rozwiązanie wielu problemów.

Arteterapia wykorzystuje do celów leczniczych terapeutyczne formy plastyczne, muzyczne, literackie i teatralne. Tak szeroko pojęta sztuka daje możliwość symbolicznego wyrazu trudnych przeżyć, doświadczeń i emocji w bezpiecznych warunkach, w formie mówienia "nie wprost". Obniża napięcie i pomaga nazwać problem.

Poprzez spotkania indywidualne i warsztaty grupowe człowiek może nawiązać nowe i jakościowo inne kontakty, uczyć się asertywnego wyrażania myśli i doznań. Celem działań arteterapeutycznych jest zrozumienie codziennych problemów, poprawa ich wyrazu, interpretacja i rozwój osobowości. Lecznicza funkcja sztuki pozwala wyjść poza własną perspektywę, polepszyć jakość życia. Terapia poprzez sztukę ma bardzo szerokie zastosowania, może pomóc wszystkim ludziom chcącym skorzystać z jej możliwości.

Terapię za pomocą sztuk plastycznych gdzie wykorzystywane w terapii są techniki plastyczne - rysunek, malarstwo, rzeźba, grafika, collage; forma artystyczna jest równie ważna jak i stworzone dzieło, stąd też wybranie samej techniki plastycznej jest już pierwszą wskazówką w rozwikłaniu problemu pacjenta - malowanie farbami lub delikatne użycie miękkiego ołówka pozwala na pewne wnioski dotyczące jego sfery emocjonalnej i samooceny; stopniowo pozwala na coraz pełniejsze i swobodniejsze wyrażanie siebie. Plastykoterapia jest szczególnie polecana dla ludzi, którzy czują się ograniczeni i przytłoczeni przez innych, ponieważ dostarcza im przestrzeni, pozwalając na swobodną twórczość.

Choreoterapię czyli terapię tańcem, ruchem. Pozwala ona wyrazić ludziom ich doświadczenia emocjonalne związane z kontaktem cielesnym i dotykowym. Jest techniką szczególnie pomocną przy rozwiązywaniu problemów pochodzących z okresu wczesnego dzieciństwa, kiedy do komunikowania się używane jest nasze własne ciało, gdyż mowa werbalna nie jest jeszcze dobrze rozwinięta. Można wykorzystywać rekwizyty, pomoce z sali gimnastycznej. Polecana dla każdej grupy wiekowej.

Muzykoterapię w której w procesie terapeutycznym wykorzystuje się własny głos, instrumenty muzyczne, lub nagrania. Muzyka jest bardzo dobrym medium w porozumiewaniu się, może służyć nawiązywaniu relacji międzyludzkich i rozwiązywaniu problemów emocjonalnych (szczególnie w wyrażaniu i nazywaniu emocji).

Dramatoterapię wykorzystującą różne formy dramatu. Poprzez odgrywanie ról osoby uczestniczące w zajęciach zdobywają samowiedzę, rozwijają wyobraźnię i poczucie sprawstwa; odgrywanie ról pomaga w uświadomieniu sobie własnych przekonań i uczuć, jak i pozwala wypróbować nowe sposoby zachowania; często posługuje się mitem lub metaforą - w ten sposób możliwe jest uwolnienie się od wspomnień i niepokojów oraz lepsze zrozumienie siebie.

Biblioterapię czyli terapię z wykorzystaniem literatury - książek, publikacji literackich, albumowych. Taka terapia pobudza wyobraźnię, pozwala utożsamić się z bohaterami literackimi i na tej bazie przepracować własne problemy.

MUZYKOTERAPIA

Przyjmuje się, że jest to jedna z form psychoterapii, w której podstawowym środkiem oddziaływania terapeutycznego jest muzyka. Można więc powiedzieć, że muzykoterapia jest to stosowanie muzyki w celach leczniczych. Tak jak inne formy psychoterapii może być stosowana indywidualnie lub grupowo, przy czym częściej stosuje się ją, jako metodę grupową. Lecznicze funkcję muzyki są pełnione w dwóch podstawowych formach:

•  profilaktyka muzyczna przeznaczona dla ludzi zdrowych w celu poprawy lub utrzymania dobrego zdrowia lub sprawności fizycznej, utrzymania dobrego nastroju

•  przeznaczona dla ludzi chorych jest terapią uzupełniającą, stosuje się ją w placówkach, dąży do poprawy zdrowia.

Cele muzykoterapii, to ujawnienie i odreagowanie emocji, zmiana nieprawidłowych zachowań, integracja w grupie, poszerzenie wrażliwości, nauczenie relaksacji, aktywizacja oddechowa, psychiczna i ruchowa oraz ułatwienie diagnozowania i ustalenie dalszego kierunku leczenia poprzez obserwację zachowania się pacjenta.

Termin muzykoterapia został wprowadzony do światowej terminologii około 1950 (D.Blair). Jego rozpowszechnienie wiązało się z powstaniem nowej metody terapeutycznej, która miała dość ścisłe określone założenia teoretyczne oraz szereg efektywnych i sprawdzonych w toku postępowania praktycznego metod oddziaływania. Jako połączenie muzyki     i terapii muzykoterapia jest jednocześnie sztuką, nauką oraz procesem interpersonalnym. Współcześnie obowiązującą w Polsce definicję muzykoterapii wprowadził prof. Mirosław Janiszewski (1993), który określił, iż muzykoterapia jest dziedziną wykorzystującą muzykę w sposób ukierunkowany, wielofunkcyjny, kompleksowy i systematyczny w celach uzupełnienia leczenia zabiegowego, farmakologicznego, rehabilitacyjnego, psychoterapii i pedagogiki specjalnej.

Gra na instrumentach.

CELE MUZYKOTERAPII dotyczące bardzo obszernego zakresu form oddziaływania terapeutycznego; głównie w aspekcie terapii grupowej (dr M. Kierył, 1996):

• ujawnienie i odreagowanie negatywnych emocji chorego, wyzwolenie potrzeby ekspresji, obniżenie poziomu lęku oraz obniżenie wzmożonego napięcia mięśniowego;

• uzyskanie postawy korespondencyjnej między ciałem a muzyką;

• poprawa komunikacji, integracja grupy, rodziny, chorych i zdrowych;

• synchronizacja funkcji ustroju pod wpływem odczucia wyzwolonego przez muzykę rytmu wewnętrznego;

• uwrażliwienie kulturowe; poszerzenie zainteresowań muzycznych wzbogacone innymi formami sztuki; umuzykalnienie na poziomie podstawowym;

• nauczanie wspomaganych muzyką form rekreacji, zarówno aktywności, jak i relaksu;

• stymulacja rozwoju psychoruchowego dzieci i młodzieży;

• zmiana nieprawidłowych zachowań psychofizycznych: poprawa samopoczucia, zaspokojenie potrzeb emocjonalnych, pozytywne wzmocnienia własnej wartości, wzrost wewnętrznej siły, poprawa wydolności oddechowo-krążeniowej, wzrost siły mięśniowej, redukcja zmęczenia;

• potwierdzenie lub korekta diagnozy;

• przygotowanie do profilaktycznego wykorzystania muzyki w okresie zdrowia.

TECHNIKI MUZYKOTERAPII:

- bierna - receptywna-sam odbiór muzyki

- aktywna- czynna -pacjent gra na instrumencie, śpiewa.

Podczas gry na instrumentach muzycznych.

Muzykoterapia jako jedna z niewerbalnych form psychoterapii może tak jak inne formy umożliwiać pacjentowi przeżycie i odreagowanie różnego rodzaju emocji i problemów, ujawnienie treści stłumionych i zwerbalizowanie ich; poznanie zatem własnych problemów, a także problemów innych osób, analizowanie ich i szukanie rozwiązań stwarza możliwości łatwiejszego nawiązywania kontaktów. U pacjentów z psychozami istotniejszy może okazać się wpływ w zakresie ułatwienia kontaktu interpersonalnego, a zatem wpływ na autyzm czy aktywizujący i mobilizujący, lub też pobudzający ekspresję wyrażania uczuć i angażowania się w przeżycia emocjonalne.

Muzyka w muzykoterapii jest środkiem oddziaływania ułatwiającym osiągnięcie celów w terapii. Duże znaczenie w odbiorze muzyki mają cechy osobowości słuchacza, jego nastrój, przeżywane problemy. Wiadomo, że u osoby smutnej wysłuchanie utworu melancholijnego pogłębi zły nastrój, natomiast pogodnego może wpłynąć na, przynajmniej chwilową poprawę samopoczucia. Muzyka dynamiczna może działać aktywizująco, pobudzać wyobrażnię i wywoływać różne skojarzenia, natomiast spokojna, wolna może oddziaływać uspokajająco na osoby przeżywające niepokój, dlatego sposób prowadzenia zajęć, dobór utworów, ich zestawienie, sposób prowadzenia dyskusji jest zależny od wielu czynników, takich jak: podstawy teoretyczne na jakich oparta jest terapia czy cały program leczenia, potrzeby pacjentów, cele i etap terapii.

PLASTYKOTERAPIA 

Terapia plastyczna z chromoterapią - terapia za pomocą różnych sztuk i technik plastycznych oraz kolorów.

Wykonywanie prac malarskich

CEL:
- dostarcza przestrzeni, pozwalając na swobodną twórczość;
- stanowi bezpieczny i akceptowany przez człowieka sposób wypowiedzi tego, co jest trudne do opisania słowami;
- odzwierciedla problemy i negatywne emocje;
- jest obrazem osobowości autora;
- realizuje zamierzenia i pragnienia, które nie miały okazji być spełnione w rzeczywistości;
- kształci umiejętności projekcyjne i konstrukcyjne;
 

ŚRODKI REALIZACJI:
- tworzenie prac plastycznych za pomocą różnych technik: malowanie pędzlem, palcami, rysowanie, lepienie z gliny, masy solnej, rzeźbienie, modelowanie, wycinanie, wydzieranie;

jedna z prac plastycznych - konkursowa

Plastyka  - najczęściej wykorzystywana w procesie arteterapii, najbardziej popularna. Korzysta z najróżniejszych, niekonwencjonalnych technik plastycznych. W zależności od potrzeb i problemu zainteresowanego może spełniać rolę wielofunkcyjną:

- może być ukierunkowana na rozwiązanie problemu,

- znalezienie przyczyn tkwiących w zahamowaniu samorozwoju,

- wpływa na uwolnienie nagromadzonych złych emocji i odreagowuje je,

- pobudza sensorycznie,

- rozwija działanie twórcze,

- uzewnętrznia świat problemów, uczuć i przeżyć,

- kreuje pozytywne myślenie,

- może być traktowana jako terapia zajęciowa nastawiona na pracę z dysfunkcją,

- jako skillstreaming,

- u osób „sprawnych inaczej” rozwija manualność,

- wyrównuje braki i ograniczenia psycho-fizyczne.

        
Uczestnicy zajęć w trakcie pracy.

Najważniejszą funkcją zdaje się być możliwość formułowania swojej wypowiedzi w sposób niewerbalny, a tym samym bezpieczny dla zainteresowanego. Często jednak dzieło artystyczne staje się pretekstem do rozmów i dyskusji wokół tematu, który dana praca wyłania.

DRAMATOTERAPIA

Dramatoterapia czyli psychodrama, czylii teatroterapia - terapia poprzez przygotowanie spektakli teatralnych i uczestniczenie w nich poprzez odgrywanie ról.
CEL:
- zdobywanie samowiedzy, rozwijanie wyobraźni i poczucie sprawstwa;
- uświadomienie sobie własnych przekonań i uczuć;
- pozwala wypróbować nowe sposoby zachowania;
- pomaga uwolnić się od wspomnień i niepokojów i lepiej zrozumieć siebie;
- dzięki niej uwalniane są lęki oraz ekspresja silnych emocji;
- kształci samodzielne myślenie oraz działanie i otwartej postawy wobec otoczenia;
- pogłębia odczucia emocjonalne, wzbogaca wyobraźnię oraz rozwój osobowości;
- poprawia komunikację z otoczeniem.
ŚRODKI REALIZACJI:
- przygotowywanie teatrzyków lalek i cieni;
- wykonywanie inscenizacji i improwizacji;
- praca z dramą na różnych zajęciach;

Próba do przedstawienia teatralnego.

Psychodrama to technika psychoterapeutyczna, łącząca wszyst­kie sposoby ekspresji uczuć człowieka, przez taniec, gest, mimikę, dźwięk i słowa, wykorzystywana jako metoda diagnozy i terapii do leczenia zaburzeń emocjonalnych i kontaktów interpersonal­nych z osobami przejawiającymi różne zaburzenia emocji lub za­chowania¹. Tematem improwizacji psychodramatycznych są przede wszystkim osobiste problemy pacjentów.

Gra z wykorzystaniem kolorowych kredek.

Dramoterapia oraz pozostałe metody pomagania, wykorzy­stujące środki teatralne w terapii, realizują następujące cele:

- cel wychowawczy - rozwija wrażliwość moralną, estetyczną, wewnętrzną dyscyplinę i postawę humanistyczną,

- cel terapeutyczny - rozładowuje napięcia wewnętrzne i likwi­duje negatywne emocje, pomaga w niwelowaniu kompleksów i nieśmiałości, pozwala osiągnąć satysfakcję, przynosi zadowole­nie z siebie oraz wyzwala wiarę we własne możliwości,

- cel kreatywny - rozwija uzdolnienia i zainteresowania, zwięk­sza świadomość i wrażliwość,

- cel inspirujący - wyzwala możliwości twórcze i ukazuje drogę samoekspresji,

- cel komunikatywny - rozwija umiejętność komunikacji wer­balnej i niewerbalnej,

- cel integrujący - wyzwala szacunek do wspólnej pracy w gru­pie, integrując ją,

- cel indywidualizujący - umożliwia indywidualną kreację oso­bowości.

dramoterapia (lub dramatoterapia), definiowana jako postępowanie terapeu­tyczne, rehabilitacyjne i lecznicze, wykorzystujące różne formy psychoterapii grupowej w połączeniu z formami artystycznej wy­powiedzi teatralnej.

W zależności od funkcji i roli arteterapeuty oraz od celu oraz ty­pu uczestników terapii, dramoterapię podzielić możemy na:

- dramoterapię kliniczną - rodzaj psychoterapii wykorzystują­cy środki teatralne jako narzędzie terapeutyczne i środek leczni­czy. Celem jej jest leczenie zaburzeń psychosomatycznych oraz rehabilitacja ludzi chorych psychicznie. Głównym narzędziem dramoterapii klinicznej jest oczywiście psychodrama oraz spek­takl teatralny;

- dramoterapię rozwojową - rodzaj terapii pedagogicznej i so-cjalizacyjnej, której uczestnikami są osoby potrzebujące pomo­cy pedagogicznej i psychologicznej. Celem tego rodzaju terapii jest korygowanie postaw społecznych, samorealizacja, osiągnię­cie dojrzałości emocjonalnej, samopoznanie, kompensacja, przystosowanie. Realizacji powyższych celów służą takie meto­dy, jak: drama (jako terapia pedagogiczna), socjodrama (jako te­rapia socjologiczna i psychologiczna²), jak również spektakl te­atralny.

Dramoterapia jako metoda pomocy stosowana jest głównie przy pracy z osobami przejawiającymi różne zaburzenia emocji lub za­chowania. Celem tych działań jest poprawa komunikacji osoby z otoczeniem, przywracanie wiary we własne siły, wzbudzanie za­ufania.

Jest metodą całościowego, wszechstronnego rozwijania osobowości i doskonalenia komunikacji interpersonalnej. Jej techniki pozwalają również na odnalezienie skrywanego problemu, rozwiązanie go, na stymulowanie rozwoju twórczego.

  
  Odgrywanie przedstawienia.

  Drama jest formą improwizowaną. Uczestnicy improwizują wokół fikcyjnych zdarzeń i sytuacji by uczyć się rozwiązywania konfliktów życiowych. Leczniczo-korygująca funkcja dramy jest jedną z jej licznych zadań. Spełnia również funkcję dydaktyczną, wychowawczą. Jednorazowe wejście w rolę (pozytywną), rolę zaplanowaną i zorganizowaną przez prowadzącego niejednokrotnie zmienia proces myślenia „aktora”.

             Wykorzystanie dramy w procesie edukacji rozwija twórcze myślenie, staje się treningiem kreatywności, a przyswajany materiał zostaje zapamiętany przez ucznia w 100%.

  Poprzez odgrywane, improwizowane role możemy również poznać ucznia poza schematem ławki szkolnej, jego emocje, uczucia, sposób myślenia i zachowania. Każde wejście w rolę nacechowane jest głębokimi przeżyciami. Każda rola jest zaplanowana ma określone cele, które pomagają w rozwoju osobowości twórczej zainteresowanego.

BIBLIOTERAPIA 

Literatura piękna oddziaływuje na człowieka, wyrabia w nim nowe spojrzenie na świat, daje wzory do myślenia, przeżywania i zachowania. Dzięki temu człowiek wie więcej o świecie i o innych ludziach, ale także lepiej rozumie ich postawy, zachowania. Literatura ma swój olbrzymi udział w rozwoju osobowości, pomaga utrzymać równowagę emocjonalną, chroni przed negatywnymi emocjami, smutkiem, żalem, lękiem, gniewem, uczy nowych zachowań, daje wzory osobowe.

Kontakt z literaturą od najmłodszych lat.

Pojęcie biblioterapii wywodzi się od dwóch wyrazów greckich: biblion - co oznacza książkę i therapeo - leczę. Po raz pierwszy termin ten użyto w 1916r. Jest to dziedzina wciąż mało znana w Polsce i mało doceniana, chociaż coraz częściej zaczyna się pojawiać w pedagogice specjalnej. Ma ona pomagać w procesie rozwoju dzieci i młodzieży, przyczyniać się do integracji osób niepełnosprawnych, nieprzystosowanych społecznie, z zaburzonym zachowaniem.

Biblioterapia traktowana jest jako działanie terapeutyczne oparte o stosowanie materiałów czytelniczych rozumianych jako środek wspierający proces terapeutyczny w medycynie. Jest rodzajem psychicznego wsparcia, pomocy w rozwiązywaniu osobistych problemów, rodzajem oparcia w procesie osiągania bezpieczeństwa, może być środkiem do realizacji potrzeb.

Biblioterapia według E. Tomasik jest zamierzonym działaniem przy wykorzystaniu książek lub materiałów niedrukowanych (obrazów, filmów itp.) prowadzącym do realizacji celów rewalidacyjnych, resocjalizacyjnych, profilaktycznych i ogólnorozwojowych. Takim celem może być:

-     akceptacja własnej niesprawności - akceptacja siebie,

-     podjęcie akcji kompensacyjnej,

-     akceptacja przez rodziców czy kolegów dziecka upośledzonego

        
Zapoznanie z książką.      

W  ujęciu psychologicznym biblioterapia jest szczególną techniką psychoterapeutyczną polegającą na leczniczym oddziaływaniu na psychikę, odpowiednio dobraną przez psychoterapeutę literaturą. Proces postępowania terapeutycznego wiąże się z diagnozą zaburzeń występujących u pacjenta, czyli wyjaśnieniem przyczyn występowania objawów, mechanizmu powstawania, które wyznaczają cele, jakie chce osiągnąć terapeuta, następnie dobór odpowiednich lektur i na końcu opracowanie metod pracy z wybraną książką. Tak rozumiana biblioterapia jest jedną z metod psychoterapii. S. Krotochvil, W. Kozakiewicz, S. Cwynar podkreślają jej rolę w leczniczym oddziaływaniu na psychikę, likwidowaniu niepożądanych stanów psychicznych, takich jak lęk, poczucie mniejszej wartości, osamotnienie, nuda czy apatia. Celem stosowania książki w terapii jest poza tym rozwój osobowości, pomoc w rozwiązywaniu trudnych sytuacji.

    Dzieci wgłębiające się w treść literatury

Pedagogiczny aspekt biblioterapii koncentruje się wokół roli książki jako metody leczenia opartego o proces edukacyjny, który ma pomóc w radzeniu sobie z trudną sytuacją. Pożądane zmiany mają wystąpić w zachowaniu, uczuciach i wierzeniach. Oddziaływanie książki polega na zmianie sposobu widzenia swojej sytuacji, siebie, pogłębianiu samoświadomości.

Biblioterapia jest szczególnie polecana osobom chorym przebywającym w szpitalu, a w szczególności dziecku, narażonemu na szereg lęków i frustracji. Ważna rola przypada lekturze w pomocy osobom niepełnosprawnym, kiedy budzi w nich nadzieję na pokonanie trudności, zmienia tok myślenia o swojej chorobie oraz ukierunkowuje na działanie.

W świecie fantazji.

                                

Biblioterapię stosuje się w przypadku współuzależnienia, niedostosowania społecznego, takich zaburzeń rozwojowych jak dysleksja czy dysgrafia, zaburzeń nerwicowych. Jest metodą psychoterapeutyczną, która ma za zadanie wzmocnić i wzbogacić zasoby pacjenta, by lepiej radził sobie z trudnościami.

R. J. Rubin wyróżnił trzy rodzaje biblioterapii:

1.  instytucjonalną - polegającą na zastosowaniu literatury przede wszystkim dydaktycznej - do potrzeb indywidualnego “zinstytucjonalizowanego” pacjenta. Jest to np. tradycyjne w medycynie posługiwanie się tekstem z zakresu higieny psychicznej względem pacjentów chorych psychicznie. Prowadzona głównie przez lekarzy;

2.  kliniczną - polegającą na stosowaniu literatury - głównie wyobrażeniowej - w grupach pacjentów z problemami emocjonalnymi. Pacjenci dobrowolnie uczestniczą w zajęciach, które są zazwyczaj prowadzone przez lekarza i bibliotekarza. Tego typu zajęcia mogą odbywać się w szpitalu lub w środowisku chorego. Głównym celem jest uzyskanie przez pacjenta zdolności “wglądu w siebie”, co ma prowadzić do zmiany jego sytuacji psychologicznej;

3.  rozwojową - inaczej wychowawczą - stosującą książki (materiały) wyobrażeniowe i dydaktyczne dla potrzeb “normalnych” użytkowników. Tego rodzaju grupy biblioterapeutyczne prowadzone są przez bibliotekarza, nauczyciela itp. Zajęcia mają pobudzać normalny rozwój, samorealizację, wspierać zdrowie psychiczne. Prowadzona np. w szkole ma pomagać w rozwiązywaniu problemów życiowych.

Biblioterapia jest częścią biblioterapii pedagogicznej i jedną z form pracy z młodzieżą. Do jej podstawowych celów i zadań należy:

-    poznawanie siebie, otaczającej rzeczywistości, poznawanie świata i zrozumienie go (dawanie młodym ludziom możliwości zastanowienia się nad sobą),

- podawanie wzorców i nadawanie znaczenia (brak autorytetów, wzrost agresji, zagubienie młodych ludzi),

-    wzmocnienie poczucia własnej wartości (akceptacja siebie),

-    wzmocnienie motywacji do uczenia się,

-    pomoc w uaktywnianiu się.        

                        Fascynacja i zainteresowanie.

Bilioterapia z poezjoterapią - czyli terapia z wykorzystaniem odpowiednio dobranej literatury - książek, publikacji literackich, poezji, albumów.
CEL:
- wpływa na pozytywną postawę jednostki;
- daje wiarę w pokonywanie trudności;
- oddziałuje w kierunku zmiany obrazu samego siebie;
- przeciwdziała niepożądanym emocjom, osłabieniu ich i wygaszeniu;
- wzbudza emocje wpływające korzystnie na samopoczucie i właściwe funkcjonowanie organizmu;
- przyczynia się do rozwoju wyobraźni, poszerza sferę przeżyć; 
- wpływa na poczucie własnej wartości i pomaga uwierzyć we własne możliwości;

ŚRODKI REALIZACJI:
- czytanie i analizowanie wybranych, odpowiednich do wieku lektur, bajek i poezji;
- próby zmian treści lub zakończenia opowiadania, bajek;
- samodzielne tworzenie poezji, bajek, opowiadań;

 CHOREOTERAPIA

Choreoterapia to jedna z form terapii przez sztukę (arteterapii), to spotkanie się ze swoim wnętrzem poprzez ruch i taniec - swobodny, naturalny niczym niewymuszony. Jedynie inspirowany muzyką, podpowiedziami prowadzącego zajęcia i informacjami pochodzącymi z własnego ciała. To ostatnie  jest najważniejsze.                                           

Choreoterapia - obejmuje oddziaływanie za pomocą tańca. Terapia tańcem wywodzi się z nurtu tańca współczesnego. Nie jest to taniec rozumiany w kategoriach figur czy kroków. Jest to rodzaj tańca twórczego, spontanicznego, można powiedzieć taniec wnętrza.

                                                    
Taniec w parze.

Ekspresja ruchowa wypływająca z naszego środka to odpowiedź na to, co nas spotyka, na co dzień. Dla jednych będzie to rozładowanie napięć i stresów, dla innych będzie to spotkanie się ze sobą, a dla kolejnych będzie to czas dobrej i przyjemnej zabawy ze sobą i z innymi. Niemniej choreoterapia spełnia swoje zadania bez lub z udziałem naszej świadomości, które odczuwamy z czasem, nawet, jeśli wcześniej ich nie zakładaliśmy.

CELE I ZADANIA:

- otwarcie się na siebie i swoje potrzeby,

- zwiększenie świadomości siebie - rozpoznanie i bezpieczne wyrażanie uczuć,

- świadomość własnego ciała, jego potrzeb i granic,

- akceptacja siebie i swojego ciała,

- wzrost poczucia własnej wartości i pewności siebie,

- stworzenie możliwości do odreagowania napięcia i stresu,

- uspokojenie, rozluźnienie, ale też wzrost energii życiowej,

- wzrost sprawności fizycznej i ruchowej, ćwiczenie poczucia rytmu i harmonii,

- poprawa kontaktów interpersonalnych w relacjach z ludźmi,

- tworzenie spójnej osobowości i integracji psychofizycznej,

- pomaganie w rozwoju ciała, doskonalenie ruchów poprawiając ich wyrazistość i elastyczność,

- kształcenie wyobraźnii i pamięci ruchowej.

ŚRODKI REALIZACJI:

- przedstawianie ruchem treści słyszanej melodii;

- wykonywanie ćwiczeń rytmiczno - ruchowych przy zabawach rytmicznych;

- improwizacje ruchowe;

Warsztaty terapii tańcem dają wiele możliwości i sposobów do uzdrowienia różnych aspektów własnego życia. Od wzrostu radości i energii życiowej do uspokojenia i wyciszenia - takiego wewnętrznego relaksu.

Terapia tańcem zachwyca swym bogactwem oddziaływań na nasz umysł i duszę integrując je w jedno i przywracając harmonię.

Terapia zajęciowa - leczenie pracą, ergoterapia - wykorzystuje różne formy pracy i rekreacji jako jedne ze środków leczniczych mających na celu przyspieszenie powrotu utraconych funkcji i sprawności, a w przypadkach zmian nieodwracalnych wyrobienie funkcji zastępczych. Terapia zajęciowa jest jedną z form leczenia usprawniającego. (Milanowska K., 2003)

Definicja terapii zajęciowej w takim sformułowaniu stanowi postrzeganie terapii pod kątem procesu rehabilitacji.

Forma kształcenia - organizacyjna strona procesu kształcenia, określająca warunki jego przebiegu i rodzaje aktywności uczniów.

Wiąże się ona ściśle z założonymi przez nauczyciela celami kształcenia oraz kryteriami doboru uczniów.

Autorzy literatury przedmiotu wyróżniają następujące formy pracy w procesie kształcenia:

• grupowa - polegająca na wykonywaniu zadań przez kilka osób. Grupy mogą liczyć 2-6 osób, mogą być tworzone celowo lub powstawać samorzutnie;

• zbiorowa - wszyscy uczestnicy wykonują jednocześnie tę samą pracę, chociaż pracują we właściwym dla nich tempie;

• indywidualna - pacjent wykonuje zadania specjalnie dla niego przeznaczone, (przygotowane).

(Leksykon Pedagogika, 2000, str. 68; Wierzchowska -Konera B., 2000, str. 245)

Klasyfikacja terapii zajęciowej

Rodzaje

Metody

Techniki

Nadrzędnym i najbardziej ogólnym elementem tego podziału jest „rodzaj terapii zajęciowej”. Każdemu rodzajowi podporządkowane zostały metody pracy a metodom - techniki.

Rodzaj - gatunek czegoś, odmiana, typ, jakość.

Pojęcie rodzaju określane jest również jako kategoria, klasa czegoś, wyróżniane ze względu na charakterystyczne cechy.

(Słownik współczesnego języka polskiego, 2001, str. 245 ).

Rodzaje terapii zajęciowej

Ergoterapia	Socjoterapia III	Arteterapia
I	II	III

I Ergoterapia - terapia pracą, terapia poprzez zajęcia manualne

II Socjoterapia - terapia zaburzeń zachowania i zaburzeń

emocjonalnych w toku spotkań grupowych,

towarzyskich

III Arteterapia - terapia sztuką, kontakt bierny lub czynny ze

sztuką i kulturą

Węższym pojęciem i podporządkowanym rodzajowi jest metoda.

Metoda

• w znaczeniu ogólnym — sposób postępowania, świadomy i powtarzalny;

• w węższym znaczeniu — zespół celowych czynności i środków, w szczególności prowadzących do wykonania określonego zadania lub rozwiązania danego problemu.

Metoda to również:

„systematycznie stosowany sposób postępowania, prowadzący do założonego wyniku. Na dany sposób składają się czynności myślowe i praktyczne, odpowiednio dobrane i realizowane w ustalonej kolejności”.

(Wierzchowska -Konera B., 2000, str. 92)

Metoda terapii zajęciowej - pojęcie węższe od rodzaju terapii - sposób postępowania świadomy i powtarzalny, prowadzący do osiągnięcia zamierzonego wyniku leczniczego/terapeutycznego. Składają się na nią czynności myślowe i praktyczne, odpowiednio dobrane i realizowane w ustalonej kolejności.

Najwęższym określeniem w klasyfikacji terapii zajęciowej jest termin „technika”.

Co to jest technika badawcza?

Techniki badawcze są ukierunkowane przez dobór odpowiedniej metody i rozumiane jako:

„czynności praktyczne regulowane starannie wypracowanymi dyrektywami, pozwalającymi na uzyskanie optymalnie sprawdzalnych informacji, opinii, faktów”.

(Wierzchowska -Konera B., 2000, str. 92)

Technika terapii zajęciowej.

W terapii zajęciowej technika jest rozumiana jako skonkretyzowane czynności praktyczne wykonywane w określonym porządku, pozwalające na uzyskanie określonego efektu oddziaływania terapeutycznego.

W technice elementem różnicującym jest przede wszystkim materiał bądź narzędzie pracy.

Rodzaj terapii zajęciowej: ergoterapia
METODA	TECHNIKA TERAPII ZAJĘCIOWEJ
1. DZIEWIARSTWO	Szydełkowanie Robienie na drutach
2. HAFCIARSTWO	Haft richelieu Gobelinowy Krzyżykowy Hafty regionalne: kaszubski, kociewski itp.
3. TKACTWO	Tkanie na krośnie, na ramkach Wyplatanie makram, breloczków itp.
4. KRAWIECTWO	Szycie rzeczy użytkowych Zabawkarstwo Reperowanie odzieży
5. KALETNICTWO	Tworzenie wyrobów ze skóry np. obrazy, biżuteria, portfele
6. METALOPLASTYKA	Wyroby z drutu - np. świeczniki, breloczki, drzewka szczęścia Wyroby z metalu - np. znaczki, godła, medale, obrazy
7. STOLARSTWO	Prace w drewnie np. płaskorzeźby, rzeźby, domki, pudełka (również z patyków)
8. OGRODNICTWO	Prace ogrodnicze i porządkowe np. sadzenie, kopanie, sianie
9. WIKLINIARSTWO	Plecenie różnorodnych przedmiotów z wikliny, np. koszyki
10. GARNCARSTWO I CERAMIKA	Wyrabianie garnków, dzbanów, wazonów Tworzenie przedmiotów ceramicznych

Rodzaj terapii zajęciowej: socjoterapia
METODA	TECHNIKA TERAPII ZAJĘCIOWEJ
1. LUDOTERAPIA / ZABAWOTERAPIA	Zabawy manipulacyjne Zabawy tematyczne Zabawy konstrukcyjne Zabawy i gry dydaktyczne
2. TERAPIA RUCHEM	Ćwiczenia ogólnie usprawniające, oddechowe, poranne itp. Gry i zabawy ruchowe (połączone mogą być również z elementami rytmiki i tańca) Nauka czynności życia codziennego: - trening samoobsługi, np. mycie się, czesanie, ubieranie, przemieszczanie, itp. - trening kulinarny, np. estetyczne przygotowanie i spożywanie posiłków, robienie zakupów; nauka operowania pieniędzmi, doboru artykułów spożyw., kulturalnego zachowania się przy stole
3. TRENING UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH	Treningi: nawiązywania relacji, prowadzenia rozmowy i podtrzymywania kontaktów, aktywnego słuchania, asertywności, rozwiązywania konfliktów
4. REKREACJA	Silwoterapia (oddziaływanie pięknem przyrody - terapia przez spacery po lesie) Wieczorki taneczne Zabawy i gry zespołowe Zwiedzanie - obserwowanie czynności wykonywanych przez inne osoby, np. występów artystycznych, zawodów sportowych bądź rezultatów ich pracy, np. oglądanie wystaw

(Źródło: opracowanie własne)

Rodzaj terapii zajęciowej: arteterapia
METODA	TECHNIKA TERAPII ZAJĘCIOWEJ
1. RYSUNEK	Rysowanie kredkami ołówkowymi, świecowymi, pastelami, ołówkiem, kredą, węglem
2. MALARSTWO	Malowanie farbami plakatowymi, akwarelą, witrażowymi, olejnymi, do szkła, farbami window collors, tuszem kreślarskim
3. GRAFIKA	Gipsoryt Linoryt Drzeworyt Monotypia Druk strukturalny
4. RZEŹBA	Masy plastyczne - masa solna, glina, modelina, plastelina, masa papierowa, wosk itp. Rzeźbienie w drewnie i innych twardych materiałach Papiero-plastyka - origami - motywy postaci, przedmiotów, kwiatów; tworzenie laurek
5. SZTUKI UŻYTKOWE	Witraż - na okna, drzwi, butelki itp. Fotografia Plakat, projekty okładek, opakowania, ulotki reklamowe Collage - wycinanie, wyklejanie, wydzieranie z papieru i tworzenie pracy łączonej różnymi technikami plastycznymi
6. ZDOBNICTWO I DEKORATORSTWO	Ikebana - układanie kompozycji z suszonych i żywych kwiatów, roślin, owoców oraz darów natury, np. kory drzewa, szyszek, mchu, muszli, drewna, piór itp., kompozycje w wazonie, w ramach obrazów, koszykach Dekoracje - okolicznościowe, świąteczne, np. stroiki Wielkanocne, Bożonarodzeniowe, wycinane ozdoby z papieru z okazji świąt i uroczystości Zdobienie różnych przedmiotów, np. ramek
7. MUZYKOTERAPIA	Muzykoterapia bierna - muzyka aktywizująca, relaksacyjna, trening relaksacyjny Schultza Muzykoterapia czynna - muzykowanie pacjentów (instrumenty Orffa, gitara i inne), nauka śpiewania nowych piosenek, śpiewanie utworów znanych i lubianych, popularnych ludowych czy biesiadnych
8. BIBLIOTERAPIA	Czytanie głośne fragmentów lub całości książki / tekstu przez pacjentów i rozmowa po przeczytaniu, Słuchanie tekstów biblioterapeutycznych (aktywizujących bądź relaksacyjnych) Poradnictwo biblioteczne - propozycje do samodzielnego czytania i rozmowa po przeczytaniu Wieczory poezji

9. FILMOTERAPIA	Projekcja filmów i dyskusja po niej Nagrywanie filmów
10. TEATROTERAPIA	Psychodrama Drama Pantomima (scenki pantomimiczne) Oglądanie spektakli
11. CHOREOTERAPIA	Taniec Ćwiczenia muzyczno-ruchowe Improwizacje ruchowe przy muzyce

MATERIAŁY POMOCNICZE - DANIEL JAKUBOWSKI

21

DANIEL JAKUBOWSKI

2010

A R T E T E R A P I A

DEFINICJE ARTETERAPII

RODZAJE ARTETERAPII

TERAPIA ZAJĘCIOWA

Niepubliczna Szkoła Biznesu w Rzeszowie

---