T: Wiadomości wstępne z budownictwa drogowego.

Części składowe drogi.

Zarys historyczny budownictwa drogowego- drogi rzymskie.

1797- Francja, utworzenie Korpusu Dróg i Mostów

Tresaguet- jako pierwszy zbudował drogę.

Polska

1819- powstanie Korpusu Inżynierów Dróg i Mostów

1819 - 1899- wybudowano 2304 km dróg w Księstwie Polskim

1901- francuski lekarz Groliminetti zastosował smołę do budowy dróg

1908- Berlin, pierwsza nawierzchnia z asfaltu lanego

1909- Detroit, pierwsza nawierzchnia z betonu cementowego

1912- Kraków, wybudowano pierwszą drogę z betonu cementowego

Polska międzywojenna

Wybudowano ponad 20000 km dróg o nawierzchni twardej.

Zbudowano 35 km mostów w tym 6 mostów przez Wisłę.

1926- wybudowano na wylocie z Mediolanu pierwszą autostradę

1932- wybudowano pierwszą autostradę w Niemczech (Kolonia- Bohn)

Pod koniec 1995 roku użytkowano autostrady o długości (km):

USA 73643

Niemcy 11143

Francja 8030

Włochy 6397

Czechy 414

Słowacja 198

Węgry 351

Polska 246

T: Części składowe drogi.

Droga- wzmocniony pas terenu przeznaczony do ruchu pojazdów oraz pieszych.

K- korona drogi, składa się z jezdni, poboczy i pasa dzielącego

p- pobocze, część korony drogi przeznaczona dla ruchu pieszych oraz postoju pojazdów w czasie awarii. W osiedlach i miastach na poboczu są wykonane chodniki oddzielone od jezdni krawężnikami

PR- pas ruchu, każdy z podłużnych pasów jezdni wystarczający do ruchu pojazdów wielośladowych w jednym kierunku. Oznaczony lub nieoznaczony drogowymi znakami poziomymi

KD- korpus drogowy, część torowiska ziemnego ograniczona od góry koroną drogi i skarpami nasypów lub rowów. Od dołu głębokości przemarzania

TZ- torowisko ziemne, pas terenu zajęty przez drogę zamiejską i urządzenia odwadniające

PD- pas drogowy, wydzielony pas terenu oznaczony ogranicznikami, przeznaczony na drogę i jej urządzenia, będący własnością odpowiedniej administracji drogowej

Nawierzchnia drogowa- warstwa lub zespół warstw ułożonych w korycie drogi na podłożu gruntowym, służący do zapewnienia pojazdom dogodnych warunków ruchu

Jezdnia- część drogi przeznaczona dla ruchu pojazdów

Warstwa odsączająca- rowy drogowe, spadki- urządzenia odwodniające drogę

Podłoże gruntowe- górna część korpusu drogowego, która leży bezpośrednio pod nawierzchnią, znajduje się w zasięgu wpływów, obciążeń ruchowych oraz przemarzania gruntu

Wskaźniki charakteryzujące drogę

Sieć dróg charakteryzuje się najczęściej dwoma wskaźnikami:

- wskaźnik gęstości sieci

Liczba km dróg twardych na 100 km² powierzchni kraju

- wskaźnik nawierzchni ulepszonych

Stosunek długości nawierzchni ulepszonych do długości nawierzchni twardej ogółem wyrażony w procentach

Zazwyczaj wskaźniki te podaje się tylko w stosunku do dróg zamkniętych.

W Polsce (1995) było 201 tyś. km dróg zamiejskich o nawierzchni twardej, co dawało wskaźnik gęstości sieci drogowej 65 km / 100 km².

Wskaźnik autostradowy- liczba km autostrad na 100 km² powierzchni kraju.

Skrajnia drogowa- powierzchnia prostopadła do osi drogi, w której muszą się pomieścić obrysy zewnętrzne pojazdów, rowerzystów, pieszych, tramwajów.

Wysokość skrajni wynosi:

- 4,70 m nad drogą klasy A, S, GP

- 4,60 m ad drogą klasy G, Z

- 4,50 m nad droga klasy L, D

Wysokość skrajni drogi może być zmniejszona do:

- 4,50 m jeżeli jest przebudowywana lub remontowana droga klasy A, S lub G, P. natomiast obiekty nad tymi drogami nie są objęte tymi robotami.

- 4,20 m jeżeli remontowana jest lub przebudowywana droga klasy G lub Z. natomiast obiekty nad tymi drogami nie są objęte tymi robotami.

- 3,50 m nad drogą klasy L, D za zgodą zarządu tych dróg.

Wysokość skrajni nad chodnikami lub ścieżka rowerowa powinna być niemniejsza niż 2,50 m.

Szerokość ścieżki rowerowej jednokierunkowej, jedno pasowej- 1,20 m; dwukierunkowej, dwu pasowej- 2,40 m.

Szerokość chodnika jest wielokrotnością pasa ruchu pieszego o szerokości 0,75 m.

Na chodnikach przy jezdni dodaje się pas bezpieczeństwa- 0,5 m.

Przyjmuje się, że jednym pasem ruchu może przejść 1500 pieszych w ciągu godziny.

T: Klasyfikacja dróg.

Ogólny podział dróg.

Ustawa z dn. 21.03. 1985 „O drogach publicznych” (z późniejszymi zmianami)

Droga lub pas drogowy to wydzielony pas terenu przeznaczony do ruchu lub postoju pojazdów oraz do ruchu pieszych wraz z leżącymi w jego ciągu obiektami inżynierskimi, placami, zatokami postojowymi oraz znajdującymi się na wydzielonym pasie terenu chodnikami, ścieżkami rowerowymi, drzewami i krzewami oraz urządzeniami technicznymi związanymi z prowadzeniem ruchu.

Drogi dzieli się na:

- gruntowe

Pasy gruntowe przystosowane do ruchu pojazdów, ich jezdnie nie są utwardzone lecz mogą być ulepszone metodą dobierania gruntu.

- twarde

O odpowiednio skonstruowanej i wzmocnionej nawierzchni, odpornej na działanie sił powstających w skutek ruchu pojazdów drogowych a także na działanie czynników atmosferycznych.

Podział ze względu na materiał warstw górnych nawierzchni drogi twarde dzieli się na:

- drogi o nawierzchni ulepszonej (równej i destylnej), do których należą:

- bitumiczne; ich spoiwem jest asfalt lub smoła drogowa

- betonowe; ich spoiwem jest cement lub mogą być z kostek kamiennych lub klinkierowych

- drogi o nawierzchni ulepszonej (nierówne lub pylne), do których należą:

- brukowcowe

- tłoczniowe

- żwirowe

Klasyfikacja funkcjonalna dróg:

Rozporządzenie ministra transportu z dn. 2.03.1997r.

W sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie.

Drogi ze względu na funkcje w sieci drogowej dzielą się na :

- drogi krajowe

Należące do skarbu państwa

- drogi wojewódzkie

Są własnością administracji województwa

- drogi powiatowe

Będące własnością administracji powiatu

- drogi gminne

Będące własnością gminy

Klasyfikacja techniczna dróg.

Zgodnie z ta klasyfikacja drogi dzielą się na siedem klas technicznych. Poszczególne klasy różnią się między sobą parametrami technicznymi.

Klasa A- autostrady

Klasa S- ekspresowe

Droga ekspresowa (S) jest to droga składająca się z dwóch lub jednej jezdni. Przeznaczona wyłącznie do ruchu pojazdów samochodowych, nie obsługująca przyległego terenu, krzyżująca się wielopoziomowo z przecinającymi ją terenami komunikacyjnymi. Z dopuszczeniem wyjątkowo jednopoziomowych skrzyżowań z drogami publicznymi.

Autostrada (A) jest to specjalnie oznakowana droga przeznaczona wyłącznie do ruchu pojazdów samochodowych, nie obsługująca przyległego terenu, wyposażona w dwie trwale rozdzielone jednokierunkowe jezdnie (lub trzy) z wielopoziomowymi skrzyżowaniami na wszystkich przecięciach z innymi drogami i trasami komunikacyjnymi.

Klasa GP- główna ruchu przyśpieszonego

Klasa G- główna

Klasa Z- zbiorcza

Klasa L- lokalna

Klasa D- dojazdowa

Usytuowanie drogi oraz usytuowanie dróg.

Usytuowanie dróg oznacza umieszczenie jej elementów w pasie terenu wyznaczonym liniami rozgraniczającymi w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego lub decyzją o warunkach zabudowy zagospodarowania terenu.

Szerokość drogi w liniach rozgraniczających powinna zapewniać możliwość umieszczenia elementów drogi i urządzeń z nią związanych.

Połączenia dróg.

W celu zapewnienia wymaganego bezpieczeństwa ruchu drogowego określa się następujące warunki połączeń dróg:

- dopuszczalne odstępy między węzłami lub skrzyżowaniami

- warunki stosowania zjazdów

Przy czym odstęp między węzłami lub skrzyżowaniami rozumie się odległość między punktami przecięć osi dróg na sąsiednich węzłach lub skrzyżowaniach.

- Droga klasy A powinna mieć powiązania z drogami klasy G i drogami wyższych klas. Odstęp między węzłami nie powinien być mniejszy niż 15 km. W granicach lub w sąsiedztwie dużego miasta niemniej niż 5 km. Stosowanie na drodze klasy A zjazdów jest zabronione.

- Droga klasy S powinna mieć powiązania z drogami klasy G (wyjątkowo klasy Z) i drogami wyższych klas. Odstęp między węzłami (skrzyżowaniami) poza terenem zabudowy nie powinien być mniejszy niż 5 km, a na terenie zabudowy w granicach dużego lub średniego miasta niemniejsze niż 3 km. Stosowanie zjazdów na drodze klasy S jest zabronione.

- Droga klasy GP powinna mieć powiązania z drogami klasy Z (wyjątkowo klasy L) i drogami wyższych klas. Odstępy między skrzyżowaniami (węzłami) poza terenem zabudowy nie powinien być mniejszy niż 2 km oraz niemniejszy niż 1 km na terenie zabudowy. Dopuszcza się wyjątkowo pojedyncze odstępy między skrzyżowaniami poza terenem zabudowy niewiększe niż 1 km a na terenie zabudowy niemniejsze niż 600 m. Jeżeli potrzeby funkcjonalno- ruchowe lub ukształtowanie istniejącej sieci drogowej takie odstępy uzasadniają. Stosowanie na drodze GP zjazdu jest dopuszczalne wyjątkowo gdy brak innej możliwości dojazdu lub nie jest uzasadnione bądź możliwe wykonanie albo wykorzystanie istniejącej drogi klasy D lub L do obsługi przyległych nieruchomości.

- Droga klasy G powinna mieć powiązania z drogami nie niższej klasy L (wyjątkowo D) a odstępy między skrzyżowaniami poza terenem zabudowy nie powinny być mniejsze niż 800 m a na terenie zabudowy nie mniejsze niż 500 m. dopuszcza się wyjątkowo odstępy między skrzyżowaniami poza terenem zabudowy nie mniejsze niż 600 m a na terenie zabudowy nie mniejsze niż 400 m.

Na drodze klasy G należy ograniczyć liczbę i częstość zjazdów przez zapewnienie dojazdu z innych dróg niższych klas, szczególnie do terenów przeznaczonych pod nową zabudowę.

- Droga klasy Z powinna mieć powiązania z drogami wszystkich klas z wyjątkiem drogi klasy A i S a odstępy między skrzyżowaniami poza terenem zabudowy nie powinny być mniejsze niż 500 m a na terenie zabudowy nie większe niż 300 m. dopuszcza się wyjątkowo odstępy miedzy skrzyżowaniami poza terenem zabudowy mniejsze niż 250 m a na terenie zabudowy niemniejsze niż 150 m.

Na drodze klasy Z należy dążyć do ograniczenia liczby zjazdów. Szczególnie do terenów po nowa zabudowę.

Szerokość pasa ruchu dla poszczególnych klas technicznych.

Usytuowanie drogi	Szerokość pasa ruchu (m)
		A	S	GP	G	Z	L	D
Poza terenem zabudowy	3,75	3,75 (3,50)	3,50	3,10 - 3,50	2,75 - 3,00	2,50 - 2,75	2,50 - 2,75 3,50 - 3,00
Na terenie zabudowy	3,50	3,50	3,50	3,50 - 3,25 3,25 - 3,00 3,50	3,50 -3,25 3,25 - 2,75	3,00 - 2,50	2,50 2,25 3,50 - 3,00

T: Drogi gruntowe.

Drogi twarde- 245 000 km

Drogi gruntowe- 600 000 km

Drogi gruntowe- przeważeni drogi wiejskie, drogi rolnicze zbiorcze, wewnętrzne drogi gospodarstw rolnych oraz wewnętrzne drogi leśne. Drogi te cechuje małe natężenie ruchu. Lecz zły stan techniczny ma zawsze ujemny wpływ na gospodarkę rolną, leśną a także stan sanitarny i kulturalny.

Rodzaje dróg gruntowych:

- zwykłe lub naturalne

Wydzielone, przejezdne pasy terenu, na których nie wykonuje się żadnych robót ulepszających.

- profilowane

W przekroju podłużnych i poprzecznym nadaje się kształt odpowiedni ze względu na warunki dobrego odwodnienia.

- ulepszone

Drogi profilowane, które dzięki odpowiedniemu wzmocnieniu gruntu są odporne na działanie wody i znoszą bez większych odkształceń obciążenie ruchem lekkim.

Drogi gruntowe profilowane.

Drogi gruntowe zwykle stają siew pewnych okresach nieprzejezdne. Główną przyczyną tego stanu jest woda, która niszczy powierzchnię drogi. Tworzą się głębokie koleiny i kałuże. Profilowanie ma na celu nadanie drodze prawidłowego kształtu w przekroju poprzecznym i podłużnym.

W zależności od gruntu przyjmuje się spadki poprzeczne:

- i = 3% jeśli grunty SA piaszczyste

- i = 6 % jeśli grunty SA gliniaste

W niektórych sytuacjach aby odwodnić korpus drogowy należy zastosować przepust, czyli przepuścić wodę z jednej strony na drugą.

Najmniejsze dopuszczalne pochylenie podłużne dróg gruntowych wynosi 1 % ze względu na zapewnienie odwodnienia. Największe pochylenie podłużne w gruntach drobnoziarnistych wynosi 5 %. Aby uniknąć rozmywania przez wodę.

Kolejność czynności podczas profilowania dróg gruntowych:

- wytyczenie drogi (kierunkowo i wysokościowo) i trwałe oznaczenie charakterystyczne w terenie za pomocą palików.

- oznaczenie torowiska z krzewów drzew, darniny, dużych kamieni itp.

- spulchnienie twardych gruntów pługami, wyrewkami lub kultywatorami.

- wykonanie robót ziemnych w celu wytworzenia profilu poprzecznego i podłużnego drogi; używa się do tego spycharek, zgarniarek.

- profilowanie przekroju poprzecznego i podłużnego.

- ostateczne wyrównanie drogi za pomocą równiarki.

- zagęszczenie gruntów w koronie drogi; na ogół walcami ogumionymi lub gładkimi.

Najczęściej używana maszyna do profilowania jest równiarka.

T: Drogi gruntowe ulepszone.

Sposoby ulepszania:

Doziarnianie gruntu

Badając próbki gruntu można stwierdzić, że najlepiej spisują się mieszanki piasku z gliną. Piasek tworzy szkielet nośny z gliną. Dzięki swej spójności wiąże ziarna pisaku.

Ulepszenie gruntu za pomocą doziarnienia polega na:

- dobraniu odpowiedniego składu rodzimego z doziarniającym

- zmieszanie gruntu rodzimego z doziarniającym

- wyprofilowanie drogi i uwałowanie

Mieszanki optymalne- mieszanki gruntowo- piaszczyste, dobrze znoszące działanie ludzi i czynników atmosferycznych.

Przeciętnie mieszanka optymalna zawiera około 70 % piasku i 30 % gliny. Praktykuje się dwa sposoby wykonania nawierzchni z mieszanki optymalnej:

- powierzchniowy

- korytowy

Sposób powierzchniowy- polega na ulepszeniu gruntu naturalnego na całej szerokości drogi, stosuje się go na gruntach piaszczystych.

Drogi gruntowe ulepszone powierzchniowo

Na uprzednio wyprofilowana i ulepszona drogę dostarcza się glinę w ilości wynikającej z oznaczenia laboratoryjnego.

Materiał składa się w pryzmie o przekroju trójkątnych v osi drogi. Następnie wlewa się wodę aby glina zmiękła.

Następnie glinę rozciera się równą warstwą na całej szerokości drogi.

Czynność tą wykonuje się równiarka lub ręcznie. Mieszanie gruntu prowadzi się kultywatorami lub bronami talenowymi albo specjalna mieszarka drogową.

Jeżeli grunty nie są odpowiednio wilgotne to należy je polewać woda z beczkowozów aby otrzymać wilgotność bliską optymalnej.

Wilgotność optymalna- wilgotność, przy której objętościowy ciężar przyjmuje największa wartość.

Po ukończeniu mieszania nawierzchnię wyrównuje się równiarką i wałuje się walcem ogumionym lub gładkim.

Sposób korytowy- stosuje się do wzniesienia dróg na gruncie gliniastym.

Drogi profiluje się najpierw podłużnie i poprzecznie oraz wykonuje się rowy drogowe. Na powierzchni projektowej jezdni wykonuje się koryta. Na dnie koryta układa się warstwę odsączającą grubości 15 cm z piasku a w poboczach wykonuje się sączki służące do jej odwodnienia. Następnie rozciera się grunty przeznaczone do mieszania, czyli miejscową glinę oraz dowożony piasek.

Mieszanie i zagęszczanie wykonuje się warstwowo po 15-20 cm każda warstwa. Rozcieranie, mieszanie i zagęszczanie jak w sposobie powierzchniowym.

Ulepszanie gruntów innymi materiałami:

1. Ulepszenie żużlem paleniskowym (jest materiałem odpadowym po spalaniu węgla kamiennego).

Pierwszą czynnością jest przesianie żużlu przez sita o wymiarach oczka 2 mm oraz przez sita 800 mm. Jeżeli grunt jest niewysachinowy (piaszczysty) to wzmocnienie żużlem wykonuje się sposobem powierzchniowym. Zwykle jednowarstwowo do 15 cm grubości. Na gruntach wysachinowych (gliniastych) wzmocnienie wykonuje się sposobem korto. Po zagęszczeniu wskazane jest zamulenie nawierzchni żużlowej drobnym żwirkiem gliniastym (warstwa 2-3 cm).

2. Ulepszenie żużlem wielkopiecowym.

Żużel wielkopiecowy jest odpadem z hut żelaza i stali. Do warstw dolnych jest przydatny materiał o uziarnieniu do 80 mm, który zawiera nie więcej niż 20 % masy ziemi przechodzących 0,075 mm

W warstwie górnej stosuje się materiał o uziarnieniu do 50 mm, który zawiera nie więcej niż 5 % ziaren przechodzących przez sito 0,075 mm.

Nawierzchnia z żużla wielkopiecowego w gruncie gliniastym.

W korycie układa się najpierw warstwę odcinającą z miału żużlowego o uziarnieniu 80 do 5 mm, grubości 10 cm.

Warstwa ta ma chronić nawierzchnię przed przenikaniem gliny z podłoża.

Następnie układa się warstwę dolną grubości 15 cm z żużla o uziarnieniu do 80 mm. Polewa się woda i zagęszcza.

Na tej warstwie układa się górną warstwę grubości 10 cm z żużla o uziarnieniu do 50 mm.

Następnie skrapia się wodą i wałuje walcem lekkim o masie do 6 ton.

Wzmocnienie warstwy górnej 2-3 cm warstwą żwirku lub pospółką gliniastą. Warstwa ta powinna być dobrze uwilgocona i uwałowana. Ze względów ekologicznych żużel paleniskowy i wielkopiecowy powinien być zbadany, czy nie zawiera wymywanych związków chemicznych, które mogą zanieczyszczać wody powierzchniowe i gruntowe.

3. Ulepszenie odpadami kamiennymi.

Jest to sposób bardzo pożądany. Miały kamienne rozściela się warstwa 15-20 cm i po wyprofilowaniu zagęszcza się walcem.

4 Ulepszenie torfem.

Piaszczyste drogi gruntowe na terenach gdzie nie ma gliny można ulepszać torfem. Do ulepszenia nawierzchni w gruntach piaszczystych używa się miały torfowego lub rozdrobnionego torfu.

Przeciętnie dodaje się 25-40 % torfu w stosunku do objętości piasku.

---