PODSTAWY TURYSTYKI
(T i R, wykłady, rok studiów 1 samestr 1)
HISTORIA TURYSTYKI W POLSCE I NA ŚWIECIE
Historia turystyki dzieli się na:
starożytną (zaczęła się na wschodnich wybrzeżach Morza Śródziemnego)
średniowieczną
nowożytną
nowożytną najnowszą
Podróże zaczynają się, gdy człowiek osiądzie gdzieś na stałe. Początkowo człowiek wyruszał na polowania lub w związku z wiarą (koczownicy nie są podróżnikami, gdyż koczownictwo jest trybem ich życia).
Pojęcie turystyki pojawiało się w wieku XVIII i IX. Historia turystyki opiera się głównie na odkryciach geograficznych, podróżach dla ratowania zdrowia, zdobycia wiedzy, zaspokojenie, potrzeb religijnych (podróże do miejsc świętych), dla poznania piękna i krajobrazów, kultury. Turystyka bada skutki podróżowania komunikację, bazę noclegową kierunki przemieszczania się, motywacje podróży.
Historia turystyki - obejmuje analizę ruchu turystycznego (komunikację, zagospodarowanie turystyczne, bazę noclegową i gastronomiczną), kierunki podróży, motywację. Analizuje się również przewodniki, przekazy, ustne opowieści).
Badania dziejów turystyki - opiera się przede wszystkim na przekazach, mitach (greckie, np. „Odyseja", rzymskie), pamiętnikach z podróży (Marko Polo), prasie, statystykach, efektach badań archeologicznych, środkach komunikacji (np. w celach handlowych). Szlaki pokonywano na początku pieszo, potem konno, na osłach, statkach, w samochodach itd. (samochody i pociągi pojawiły się w wieku XIX, na przełomie XIX i XX wieku - samoloty) turystami mogli być tylko ludzie wolni. Obecnie o turystyce dowiadujemy się ze statystyk, badań antropologicznych: z czasem w turystyce zaczęto wykorzystywać zwierzęta.
W. Rzymie antycznym rozwinął się przemysł gospodyń - gospodarz przyjąwszy gościa dawał mu wyżywienie, nocleg, opiekę itd.; gość był dla gospodarza kimś wyjątkowym. Z łaciny; "Gość gospodarzowi święty". Grecy gościli nawet wrogów. Gościnność wynikała z religijności. Pierwsza gospoda powstała w mieście Ur w Azji Mniejszej. W kulturach przed naszą erą gość był przyjmowany bezpłatnie. Opłaty pojawiły się dopiero u progu średniowiecza, kiedy zaczęło podróżować coraz więcej ludzi; były to dary symboliczne. Największym turystą wszechczasów był cesarz Habrin, który zjechał całe rzymskie imperium. W starożytności podróżowano do miast np. na olimpiadę, igrzyska. Rzymianie wnieśli największy wkład w dziedzinie dróg. To oni zaznaczyli szlaki przez Alpy. Powstały drogi konsularne (sięgały aż po Karpaty, Węgry). Pojawiły się pierwsze drogowskazy. Rzymskie drogi dzieliły się na cesarskie i lokalne (gorszej jakości). Pierwsze biuro podróży powstało również w cesarstwie rzymskim.
Wiek XVII i XVII to początek islamu. W średniowieczu rozwinęło się piractwo morskie i rozbójnictwo na drogach. Największą wartość miał wówczas bursztyn. Polska rozwijała się jako plemienne państewka. Ślady na polskich drogach pozostawili Rzymianie (szlaki bursztynowe). Szlaki główne były szlakami morskimi. W średniowieczu znane były już hospicja (pierwsze w Alpach we Włoszech). Pojawiły się pierwsze prywatne kwatery, hotele, w Polsce - Oberża (miasto), karczmy przy drogach budowano zajazdy dla podróżnych. Pierwszą 1- dniową wycieczkę zorganizował w Wielkiej Brytanii Thomas Cook pociągiem.
Pierwsi przewodnicy pojawili się w Egipcie (świątynie). Od XVII wieku pojawiają się podróże studentów (znane już w Krakowie w XIV wieku). Pierwsza słynna pielgrzymka do Rzymu odbyła się w 1300 roku. Odnaleziono szlaki do Indii i do Ameryki. XVIII wiek to początki transportu publicznego (konne dyliżansy główne trasy były w Anglii i we Francji); pojawiają się rozkłady jazdy. W XVI wieku Zygmunt August wprowadził komunikację pocztową - podróżni, szlachta, kupcy, intelektualiści. W Grecji pojawiły się przewodniki po trasach, opisów tras podróży dokonywali też Rzymianie. W wieku XIX pojawia się pojęcie turysty (pisarz francuski), rozwinęła się też komunikacja. Wiek XXI to urlopy, imprezy kulturalne, zloty, zjazdy, wielki rozwój bazy noclegowej.
Od X wieku rozwijały się liczne karczmy i gospody. W wieku XII zaczęły się podróże młodzieży. Do XVI wieku Polska była obszarem leśnym. O turystyce mówi się, że jest fenomenem XX wieku (rozwinęła się na dużą skalę; większe możliwości podróżowania). W XIX i XX wieku nastąpił rozwój obiektów, baz noclegowych. Zaczęto wprowadzać coraz więcej tras kolejowych, rozwinęła się kolej wysokogórska.
W XX wieku zaczęły pojawiać się wystawy turystyczne. W okresie międzywojennym, - targi, imprezy okolicznościowe. (np. Dni Krakowa, dni morza)
PODSTAWOWE POJĘCIA
TURYSTYKA - związana jest ściśle z rozwojem cywilizacyjnym; im większy poziom życia obywateli tym bardziej rozwinięta jest turystyka. Grand Tour - 1838 r. (wielka podróż, wycieczka). Ksawery. Łukaszewski wprowadził słowo turystyka.
Zostało, też stwierdzone,. że. turystyka to zespół stosunków i zjawisk, które wynikają z podróży i pobytu osób przyjezdnych, o ile nie następuje w związku z tym pojęcie pracy zarobkowej i osiedlenie się.
Wg Przesławskiego to całokształt zjawisk ruchliwości przestrzennej związanej z czasową i dobrowolną zmianą miejsca pobytu i środowiska życia oraz wejście w styczność osobistą z miejscem odwiedzanym.
To ogół działań ludzi, którzy podróżują i przybywają dla wypoczynku, w interesach innych celach przez nie więcej niż 1 rok w miejscach poza zwykłym otoczeniem.
TURYZM - określa naukę o turystyce.
TURYSTYCZNY - to przemieszczanie się turystów, zmiana miejsca pobytu. Ruch turystyczny to podróże podejmowane dla przyjemności, wypoczynku lub leczenia, odbywane pieszo lub jakim kolwiek środkiem komunikacji, nie zalicza się tu podróży w celach zarobkowych lub związanych ze zmianą miejsca zamieszkania.
KRAJOZNAWSTWO - obejmuje całokształt wiedzy o pewnym kraju lub regionie, gromadzący elementy rozmaitych działów wiedzy potrzebnych do znajomości tego kraju, podany w sposób ścisły ale popularny.
REKREACJA - to działalność podejmowana w czasie wolnym dla rozwoju własnej osobowości. Rekreacji nie wykonujemy wyczynowo ; działamy dobrowolnie.
CZAS WOLNY - to czas dla organizmu. Czas wolny to kategoria czasu poza pracą zawodową pozostającego do swobodnego i bezinteresownego oraz zgodnego z zainteresowaniami człowieka wykorzystania na wypoczynek uczestniczenie w zdobyczach współczesnej cywilizacji w społeczeństwie, rozwijanie zainteresowań własnych. Celem czasu wolnego jest bezpośrednia satysfakcja kojarzona z działalnością lub bezczynnością. Funkcje czasu wolnego: regeneracja sił człowieka, konsumpcja, rozwój kulturowy.
DEFINICJA. TURYSTY
- 1937 r. - Turysta to taka osoba, której podróż trwa co najmniej 24 godziny w kraju nie będącym krajem jej stałego zamieszkania. Po II Wojnie Światowej uznano, że turystą jest także młodzież ucząca się (1950 r. 1 - sza poprawka) oraz podróżujący tranzytem (1957 r., 2 poprawka).
- 1963 r. - ONZ Rzym, ustawowo przyjęto słowo „Turysta" . Turysta to człowiek odwiedzający, każda osoba, która przebywa w odwiedzanym kraju niezależnie od powodu odwiedzin z wyjątkiem zatrudnienia. Turysta to osoba, która w czasie pobytu spędziła co najmniej 1 noc w bazie hotelowej(w celach leczniczych, wypoczynkowych, krajoznawczych, służbowych, odwiedzin) wycieczkowicz to odwiedzający, który spędził w kraju mniej niż 24 godziny i nie korzystał z bazy hotelowej: są to również podróżujący pociągiem, statkiem.
MOTYWY PODRÓŻOWANIA
Turystykę można rozpatrywać na gruncie nauk humanistycznych, które traktuje się jako zjawisko społeczne lub na gruncie ekonomicznym: popyt (ruch turystyczny) i podaż (zapotrzebowanie).
Kryteria podziału turystyki:
podmiot turystyki (dzieci, młodzież, emeryci, niepełnosprawni itd.)
czas trwania podróży (krótka, średnia, długa)
okres wyjazdu (wakacyjna, letnia, zimowa, weekendowa)
wielkość grup (rodzinna, samotnicza, grupowa, itp.)
stopień organizacji (indywidualne, zakłady pracy itd.)
koszty (socjalne - tańsze, luksusowe - drogie)
kierunek wyjazdu (kierunek: za granicę, w kraju, nad morze, w góry)
zakwaterowanie (hotel, pensjonat, camping, schronisko, pole namiotowe itd.)
używany środek transportu (pieszo, autokar, samochód, samolot itd.)
cel (krajoznawczy, zdrowotny itd.)
skutki oddziaływania na bilans płatniczy państwa (aktywna - zagraniczna przyjazdowa, zasila skarb danego państwa, pasywa - wyjazdy za granicę)
zakres oddziaływania urzędowego
CZYNNIKI ROZWOJU TURYSTYKI WIEJSKIEJ
W ciągu ostatnich dwudziestu lat dziesięć poważnych zmian o charakterze globalnym wywarło znaczący wpływ na sytuację na wsi. Każda z nich okazała się korzystna dla rozwoju turystyki wiejskiej.
Miasta, które odgrywały dominującą rolę w procesie rozwoju przez ponad wiek utraciły część swojej atrakcyjności. Rosnąca przestępczość, niekorzystne środowisko pracy i miejsca zamieszkania narastający ruch uliczny i utrata poczucia wspólnoty doprowadziły do tego, że miasta wyszły z mody.
W przeciwieństwie do miast obszary wiejskie stały się modnymi, bezpiecznym, zielonymi miejscami, które sie ceni odwiedza, a nawet, w których się mieszka i pracuje.
Znacznie polepszył się transport i komunikacja. Stało się tak dzięki lepszym drogom, szybkim kolejom, lokalnym połączeniom lotniczym, telefonom, faksom i nowym mediom elektronicznym, głównie Internetowi. Problem odległości w sensie fizycznym, z którym borykały się społeczności wiejskie, prawie całkowicie przestał istnieć. Z wiejskimi obszarami turystycznymi (można obecnie bez problemu kontaktować i zazwyczaj łatwo jest do nich dotrzeć).
Pojawił się cały szereg nowych możliwości gospodarczych, a turystyka wiejska jest tylko jedną z nich. Obecnie mamy do czynienia z coraz większą dywersyfikacją gospodarki. Rolnictwo nastawione na produkcję organiczną i specjalistyczną daje możliwości uzyskania wyższych cen. Odnotowuje się też renesans produkcji wyrobów rękodzielniczych. Wzrasta popularność prac zlecanych telefonicznie, centrów funkcjonujących na podstawie zamówień telefonicznych oraz specjalistycznych usług w dziedzinie piśmiennictwa, administracji i doradztwa. Turystyka wiejska stanowi część tej dywersyfikacji.
Po dziesiątkach lat odpływu ludności wiejskiej do miast nowi mieszkańcy zaczynają napływać na tereny wiejskie. Niektórzy z nich to młodzi ludzie zakładający własne firmy, których przyciąga ładne otoczenie i niskie ceny nieruchomości. Inni to ludzie w średnim wieku, których pociąga perspektywa nowego startu wielu latach pracy w mieście. Jeszcze inni to osoby, które przeszły na wczesną emeryturę, mające duże doświadczenie i mnóstwo energii oraz pragnące zaangażować się w życie w środowisku wiejskim.
Społeczności wiejskie nie czekają już na politykę państwa i urzędników, którzy rozważają ich problemy. Powstają dobrze poinformowane i efektywne grupy lokalne. Grupy te wykorzystują media, aby nagłaśniać ich sprawy i problemy. Zaczynają one także wykorzystywać Internet, dzięki któremu znajdują i wymieniają odpowiedzi na nurtujące ich problemy. Inicjatywy oddolne są rzeczywistym budulcem szeroko pojętego postępu na terenach wiejskich, szczególnie w zakresie turystyki wiejskiej.
Polityka państwa również się zmienia. Zmniejszane są dotacje i bezpośrednie programy wspierania produkcji rolnej. Fundusze przeznacza się teraz na projekty rozwoju i modernizacji. Obecnie jest to polityka proaktywna, nastawiona na rynek, a nie przeciw niemu. Ponadto przyjmuje się koncepcje rozwoju zrównoważonego. Cześć tej tendencji nastawionej na zrównoważony rozwój gospodarki środowiska stanowi zrównoważona turystyka wiejska.
Kobiety obejmują nowe role w życiu politycznym i gospodarczym na obszarach wiejskich Obecnie stają się one coraz bardziej sprawczyniami zmian, wnoszącymi do życia na wsi nowy sposób myślenia, nowe umiejętności, elastyczne podejście oraz umiejętność współpracy. Kobiety od wieków podejmowały równolegle wiele zajęć, łącząc prace domowe z pracą zarobkową. Dlatego ich doświadczenie w zakresie wielozawodowości wymagającej różnorakich umiejętności jest niezmiernie cenne. Kobiety odgrywają też specjalną rolę w tworzeniu atmosfery gościnności, która jest nieodłączną częścią turystyki wiejskiej.
Obszary wiejskie zaczynają same się promować. Marketing był mało znanym pojęciem w dawnej społeczności wiejskiej. Obecnie marketing wiejskich regionów i produktów jest powszechnie stosowany i dotyczy to także turystyki. Specjalne koncepcje marketingu nastawionego na nisze rynkowe przynoszą wiele korzyści przedsiębiorstwom wiejskim. Mieszkańcy wsi zaczynają rozumieć, że muszą współzawodniczyć w świecie w którym moda dyktuje decyzje dotyczące kupna. A właśnie turystyka i artykuły żywnościowe podlegają w dużej mierze trendom mody.
Wiejscy przedsiębiorcy stają się coraz bardziej odważni. Poszukają nowych pomysłów i czerpią je od kolegów i z regionów rozsianych po całym świecie. Konkurencja w turystyce wiejskiej jest coraz większa. Decyzje dotyczące urlopu podejmowane przez rodziny w dużych miastach mogą determinować perspektywy tworzenia miejsc pracy w wioskach
oddalonych o 10 000 km. Aby obszary wiejskie mogły być konkurencyjne, trzeba podejmować ryzyko, niezbędne do przetrwania w świecie międzynarodowej turystyki.
POZYTYWNE I NEGATYWNE NASTĘPSTWA ROZWOJU TURYSTYKI
Turystyka wiejska może generować korzyści, jak i straty: ekonomiczne, społeczne i środowiskowe. Aby uniknąć potencjalnych problemów, społeczność przystępująca do rozwijania turystyki oraz związane z turystyką podmioty gospodarcze i administracyjne powinny wspólnie przeprowadzać dokładną analizę sytuacji już na etapie planowania. Oto zestaw najważniejszych korzyści i kosztów, których wystąpienie trzeba rozważyć przy podejmowaniu decyzji (Majewski 1998).
Korzyści ekonomiczne:
dostarczanie gospodarce środków finansowych, w tym walut obcych,
tworzenie nowych miejsc pracy,
powiększanie dochodów państwa, społeczności i rodzin,
pomoc w zróżnicowaniu i stabilizacji gospodarki wsi,
stwarzanie możliwości rozwoju lokalnych przedsiębiorstw,
przyciąganie małego i średniego biznesu z zewnątrz,
sprzyjanie postawom innowacyjności, kreatywności i przedsiębiorczości,
wpływ na utrzymanie i rozwój miejscowego rzemiosła, handlu i usług,
poprawa wizerunku obszaru recepcyjnego.
Koszty ekonomiczne:
dodatkowa infrastruktura, potrzeba nowych terenów na usługi publiczne,
wysokie koszty marketingu,
wzrost ryzyka handlowego i konkurencji dla podmiotów gospodarczych,
zatrudnienie o charakterze głównie sezonowym lub niepełnym,
duża wrażliwość turystyki na czynniki zewnętrzne, czyli w dużym stopniu znajdujące się poza kontrolą danej społeczności,
wzrost kosztów utrzymania dla stałych mieszkańców na skutek wyższych cen nieruchomości, towarów i usług w miejscowościach turystycznych,
destabilizacja lokalnej gospodarki, upadek miejscowego biznesu.
Korzyści społeczne:
rozwój miejscowej infrastruktury ogólnej i tury stycznej służącej mieszkańcom,
poczucie dumy i zadowolenia z miejsca zamieszkania,
mniejsza skłonność do migracji,
sprzyjanie wymianie kulturowej i kontaktom, przenikanie nowych idei,
poczucie wspólnoty, chęć zbiorowego działania,
lepsze warunki dla ochrony lokalnej kultury, świadomość jej znaczenia.
Koszty społeczne:
pojawienie się konfliktów wynikających z różnych stylów życia, powodujących napięcia,
trywializacja kultury, zanik tradycyjnych wartości i stylu życia,
wzrost przestępczości i innych zjawisk patologicznych,
przeludnienie i/lub zatłoczenie, inne niedogodności życia codziennego,
dzielenie się ważnymi zasobami lokalnymi z turystami,
instytucjonalna, Społeczna i indywidualna konkurencja i zawiść,
nierównomierny udział mieszkańców w korzyściach wynikających z rozwoju.
Korzyści dla środowiska:
wymuszanie zachowań proekologicznych we wszystkich wymiarach,
zachęcanie do ochrony krajobrazu, w tym odnawiania siedlisk,
ochrona i restauracja zabytków i innych form dziedzictwa kulturowego,
ochrona przyrody.
Koszty dla środowiska:
degradacja środowiska przyrodniczego i kulturowego na skutek nieodpowiednich inwestycji, niewłaściwego funkcjonowania obiektów oraz zbyt dużej liczby turystów i ich zachowań,
większe zanieczyszczenie środowiska: odpady, zużycie wody, spaliny, hałas itp. (Davidson 1996).
CZYNNIKI ROZWOJU WSPÓŁCZESNEJ TURYSTYKI
Czas wolny od pracy - urlopy, dni wolne od pracy; Austria wprowadziła urlopy od 1910 r. później także Rosja, polska, Czechosłowacja, Francja, Belgia Szwajcaria, Szwecja, Chile, Meksyk. Po II Wojnie Światowej urlopy rozprzestrzeniły się. Wydłużyły się weekendy, skrócił się czas pracy. Wydłużył się czas ruchu młodzieży i czas życia ludzi co spowodowało wzrost liczby turystów (np. emeryci)
Siła nabywcza ludności - wzrost zamożności przyczynia się do wzrostu liczby turystów.
Urbanizacja - jest to proces kulturowy unowocześniający społeczeństwo; wyróżnia się 4 typy:
ekonomiczna - następuje wzrost w zatrudnieniu nierolniczym, przechodzenie do przemysłu
demograficzna - ludzie przemieszczają się ze skupisk wiejskich do miejskich
techniczna - miejska zabudowa, infrastruktura
społeczna - następuje przyswojenie miejskich wartości
Środowisko przyrodnicze i społeczne
Psychologiczne i socjologiczne konsekwencje rozwoju cywilizacji:
środki masowego przekazu - elementy, które decydują o rozszerzeniu wiedzy człowieka
wzrost poziomu wykształcenia człowieka
wzrost standardu życia
Dobra turystyczne - to dobro lub zespół dóbr danych przez naturę (coś niezwykłego w krajobrazie, np. katarakty na rzece, plaże, jeziora itd.), historię lub działalność ludzką na którą jest popyt turystów, naturalne dobra to góry, jeziora, pustynie itd. Działalność ludzka - produkcja na potrzeby turystyczne lub z nią związane, np. drogi. Podstawowe dobra turystyczne to takie, które powstały w celu zaspokojenia ruchu turystycznego. Dzielą się na walory turystyczne ( takie, które zaspokajają potrzeby ruchu turystycznego) i produkty pracy ludzkiej. Z kolei produkty te dzielą się na komplementarne (uzupełniające) dobra turystyczne, np. drogi, kolejki, baza noclegowa, gastronomiczna, lotniska i.t.d. oraz infrastruktura (społeczna - biura podróży, punkty informacji turystycznej, urządzenia sportowe i rekreacyjne oraz praturystyka - istnieje niezależnie od rozwoju turystyki, np. poczta, ośrodek zdrowia, sieć sklepów, lokalna komunikacja miejska).
Polityka państwa w dziedzinie turystyki - polityka turystyczna to działalność polegająca na poszukiwaniu optymalnego zaspokojenia turystycznych potrzeb społeczeństwa, racjonalnego wykorzystania zasobów pracy kapitałów w sferze gospodarki turystycznej z poszanowaniem środowiska przyrodniczego, polegająca na kształtowaniu optymalnych z punktu widzenia funkcji turystyki rozmiaru i struktury ruchu turystycznego, na zastosowaniu praw ekonomicznych sferze gospodarki oraz na koordynowaniu rozwoju turystyki z uwzględnieniem jej funkcji i różnorodnych związków z innymi sferami życia w kraju.
Motywacje podróży turystycznych - (motywy turystyki - osobiste, społeczne, rodzinne):
pragnienie udania się do danego miejsca
pragnienie opuszczenia na jakiś czas miejsca stałego pobytu
pragnienie zawarcia nowych znajomości
chęć spędzenia określonego czasu z kimś, np. z rodziną przyjaciółmi
pragnienie pozostawania w zgodzie ze stereotypami (snobizmu, prestiż społeczny: np. kiedy wszyscy jadą do Grecji)
zaspokojenie potrzeb emocjonalnych i estetycznych
zaspokojenie twórczych potrzeb człowieka (praca twórcza poza domem, specjalistyczna turystyka górska).
zaspokajania potrzeb biologicznych, czyli regeneracja sił człowieka, potrzeby psychiczne, fizyczne, zdrowotne, potrzeba zmiany
uprawianie turystyki dla określonych celów: zarobkowe, konferencja, studia, olimpiada
Turystyka jest zachowaniem człowieka; jest zjawiskiem:
psychologicznym - człowiek jako jednostka z określoną psychiką jest podmiotem turystyki - społecznym
ekonomicznym
przestrzennym - im bardziej turystyka się rozwija, tym bardziej rozwija się krajobraz
kulturowym - turystyka należy do kultury, bo kultura jest dziełem człowieka
FUNKCJE TURYSTYKI
To całokształt skutków turystyki dla licznych sfer współczesnego życia. Dzieli się je na:
pozytywne (eufunkcje)
wypoczynkowa
zdrowotna (regeneracja sił)
wychowawcza („Podróże kształcą", zdobycie obycia)
kształceniowa (poszerzanie wiedzy)
miastotwórcza
edukacji kulturowej (nauka folkloru, zwyczajów)
ekonomiczna (daje zyski, korzyści w postaci pieniędzy)
etniczna (Żydzi; związek między krajami, skąd pochodzą turyści)
kształceniowa świadomości ekologicznej(turysta miękka = łagodna; mniej liczna, wykorzystuje przyrodę dla własnej korzyści, ale nie niszcząc jej)
polityczna (więzi stwarzane przez turystów różnych krajów) negatywne (dysfunkcje)
turystyka rozwija się tylko w krajach rozwiniętych
niesłuszne utożsamianie turysty z krajem jego pochodzenia
niekorzystne zachowania turystów z krajów bogatych (mogą się wywyższać, czuć się lepszym)
zanikanie tradycyjnej gościnności
zmiany w stylu życia miejscowej ludności
zakłócenia w stosunkach społecznych (jedni mają pieniądze, inni nie)
naśladownictwo wzorów zachodnich turystów
oferowanie fałszywej wersji folkloru
zjawiska patologii społecznej(pijaństwo, narkomania, kradzieże, choroby)
odkulturalnienie miejscowych zwyczajów
niszczenie kultury lokalnej i wartości religijnych
ograniczenie udogodnień w życiu codziennym i zawodowym
degradotwórczy wpływ na środowisko naturalne
ograniczenie dostępu do przyrody
obniżenie jakości życia (hałas, spaliny)
motoryzacja (ograniczenie wolności pieszych)
zaśmiecanie i niszczenie środowiska
zubożenie architektoniczne miejscowości turystycznych
zagęszczenie terenu (drogi, budynki)
zagrożenia zdrowia i życia człowieka
zagrożenie bezpieczeństwa turystów (np. kradzieże)
przeciążenie komunikacji, zwłaszcza w sezonie
stan środowiska przyrodniczego
sezonowość (bezrobocie poza sezonem)
inflacja
rywalizacja między inwestorami
podatność na kryzysy (np. wojna działa niekorzystnie na turystykę)
mały prestiż zatrudnionych w turystyce
RODZAJE TURYSTYKI
(pobytowa .wypoczynkowa, wycieczkowa)
Krajoznawcza - poznawanie krajów.
Zdrowotna - świadome i dobrowolne udanie się na pewien okres poza miejsce zamieszkania w czasie wolnym od pracy w celu regeneracji sił dzięki aktywnemu wypoczynkowi fizycznemu i psychicznemu.
Socjalna - związana z polityką socjalną państwa
Alternatywna - jest przeciwieństwem modelu wypoczynkowej turystyki masowej i stereotypowej.
Religijna - (jeżeli dominują aspekty religijno - poznawcze) i pielgrzymkowa (pobudki tylko religijne)
Motywacyjna
Kongresowa - zjazdy itd.: USA, Francja (Paryż), Wielka Brytania, (Londyn), Włochy
Etniczna - sentymentalno - ojczyźniana; są to podróże do krajów pochodzenia przodków
Polonijna - 4-ta co do wielkości grupa etniczna na świecie
Biznesowa - podróże w interesach
Morska - środki transportu morskiego: statki, promy, wodoloty, jachty itd.
wycieczki pełnomorskie
żeglarstwo morskie
pasażerska żegluga przybrzeżna
turystyka podwodna (płetwonurkowie)
rejsy lotnicze, szkoleniowe
Wiejska - wypoczynek na wsi i w jej okolicach, tzw. Agroturystyka - turyści przebywają w gospodarstwie rolniczym, mają kontakt z życiem na wsi (zwierzętami, polem itd.)
Kwalifikowana - to czasowa, dobrowolna, wymagająca przygotowania kondycyjnego i zawodowego turysty, chęć zmiany miejsca, przestrzeni, połączona ze zmianą codziennego trybu życia związana jest z
zaspokojeniem potrzeb ruchu, wysiłku fizycznego, osobistego kontaktu z innym środowiskiem społeczno przyrodniczym i kulturowym oraz potrzeb informacyjno - poznawczych; przykłady turystyki kwalifikowanej; piesza, wodna, narciarska, motorowa, rowerowa, trampingowa, skałkowa, szkoły przetrwania.
Trekking - specyficzna forma turystyki górskiej polegająca na pokonywaniu długich odległości górskich
Kulturalna - np. obiekty zabytkowe
Weekendowa
Eko-turystyka - ruch turystyczny ma minimalny wpływ na środowisko naturalne
edukacyjna - np. kursy języków obcych
KRAJOWY RUCH TURYSTYCZNY
Infrastruktura
Dobra turystyczne
Baza noclegowa (700 miejsc noclegowych)
Baza gastronomiczna
Sezonowość
Standard bazy noclegowej po czasach PRLu był niski, ale lata 90-te przyniosły poprawę, buduje się wiele sieci hotelowych.
Turystyką krajową zajmuje się Instytut Turystyki. Obejmuje ona podróże po kraju przynajmniej z jednym noclegiem. Podróże do 4 dni, to podróże krótkoterminowe, do 5 dni wzwyż to podróże krótkoterminowe 1999r. - 25 mln podróży dłuższych
- 65,5 mln podróży krótszych (dominuje grupa ludzi młodych)
Cele podróży:
zakwaterowanie w czasie podróży
atrakcyjność walorów
utrzymanie popytu na turystykę krajową
kształcenie i szkolenie w dziedzinie turystyki
TURYSTYKA PRZYJAZDOWA DO POLSKI
1990-1995r. - intensywny wzrost przyjazdów do Polski
Najczęściej przekraczane przejścia graniczne:
drogowe
kolejowe
lotnicze
morskie
Najczęściej przyjeżdżają do Polski:
nasi sąsiedzi (dominują Niemcy)
kraje Beneluksu
Francja
Austria
USA
Zagraniczni turyści najczęściej przyjeżdżają latem i jesienią Przebywają w miastach, w celach krajoznawczych, turystycznych, do rodziny, na zakupy, turystyka etniczna. Ponad 50% to turyści i przyjeżdżają do Polski wielokrotnie.
Zakwaterowanie:
w hotelach
u rodziny
na kwaterach prywatnych
w pensjonatach
TURYSTYKA WYJAZDOWA ZA GRANICĘ
1990 - 1995r: - wzrost liczby wyjazdów za granicę
1992r. - intensywny wzrost liczby podróży
Polacy najczęściej wyjeżdżają do krajów sąsiednich oraz:
Francja
Austria
Holandia
Belgia
Szwecja
Dania
Wielka Brytania
Włochy
Wyjazdy najczęściej odbywają się wiosną, latem, i jesienią. Wśród środków transportu dominuje samochód. Turyści najczęściej wyjeżdżają indywidualnie, często przebywają poza domem przez tydzień. Mieszkają głównie w miastach na kwaterach, u znajomych, u rodziny, w pensjonatach. Wśród tych podróżnych najczęściej spotykamy młodzież i w średnim wieku. Dominują ludzie z wykształceniem średnim lub wyższym.
TURYSTYKA MIĘDZYNARODOWA
W ruchu turystycznym uczestniczyło: Ilość wydanych pieniędzy:
1950r. - 25 mln osób 1950r. - 2mld 100 mln $
1960r. - 69 mln osób 1970r. - 1980r.- największe wpływy
1970r. - 160 mln osób 1995r. - 372 mld $
1980r. - 285 mln osób
1990r. - 425 mln osób
1995r. - 567 mln osób
2000r. - prawie 700 mln osób
REGIONY TURYSTYCZNE ŚWIATA
Europa: subregiony
środkowo - wschodnia
północna
południowa
zachodnia
Ameryka: subregiony
północna (USA, Kanada, Alaska)
południowa ze środkową
Karaiby
Afryka
Bliski Wschód
Azja Południowa i Azja Wschodnia z Pacyfikiem
ORGANIZACJA TURYSTYKI W POLSCE
Centralny organ administracji państwa; zajmuje się sprawami turystyki. Został utworzony w 1960r. jako GKKFiT (Główny Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki) ustalony na mocy ustawy w sejmie. W 1978r. doszło do reformy i wyłoniono GKT (Główny Komitet Turystyki). W 1991 r. został powołany kolejny organ ds. turystyki UKFiT (Urząd Kultury Fizycznej i Turystyki). Funkcjonował od 1991 r. do 1999r. cele UKFiT to: rozwijanie infrastruktury, promocja turystyki, szkolenia i klasyfikacje bazy turystycznej.
Część zadań UKTiF przejął POT (Polskie Organizacje Turystyczne) oraz Ministerstwo Gospodarki Transportu Morskiego, które przekształciło się w roku 2000 w Ministerstwo Gospodarki ds. Turystyki. Na podstawie ustawy z dnia 7 maja 1999r. powstała Polska Organizacja Turystyczna jako organizacja przejmująca zadania operacyjne.
Celem utworzenia POT-u była realizacja polityki administracji publicznej, która miała zwiększyć efektywność środków finansowych przeznaczonych na realizację zadań administracyjnych. Zadania UKFiT:
kształtowanie wizerunku Polski jako kraju atrakcyjnego turystycznie
zapewnienie funkcjonowania i rozwoju podstawowych systemów informacji turystycznej w kraju i na świecie
inicjowanie i opiniowanie oraz wspomaganie planu rozwoju i modernizacji infrastruktury turystycznej. POT współpracuje z jednostkami zrzeszającymi podmioty turystyczne z samorządem terytorialnym i z polskimi przedstawicielami zagranicznymi.
Polska posiada Polskie Ośrodki Informacji Turystycznej za granicą. Podlegają POT i znajdują się:
Niemczech
Holandii
Szwecji
Belgii
Wielkiej Brytanii
Francji
USA, Chicago, Nowym Jorku
POLSKIE ORGANIZACJE TURYSTYCZNE
PTTK (Polskie Towarzystwo Turystyczno Krajoznawcze) - powstało w 1950r. z połączenia dwóch organizacji:
Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego - (1873) założycielem był Tytus Chałubiński; założeniem było leczenie klimatyczne, odkryto właściwości leczenia w górach, pierwsze przyjazdy kuracjuszy.
Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego - (1873) w czasie kiedy w Polska znajdowała się pod zaborem rosyjskim; założycielem był Aleksander Janowski; cel: umiłowanie kraju poprzez jego poznanie (podłoże patriotyczne): w ramach PTK działa GOPR (Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe), które skupia dobrych narciarzy, funkcjonuje w Zakopanem.
Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych (1935r.) swoją działalność wzmocniło po wojnie w 1959r. Należy do Międzynarodowej Federacji Schronisk Młodzieżowych, powstało w 1932r. w Amsterdamie, Polska była współzałożycielem. Cel: budowa, organizacja i prowadzenie schronisk młodzieżowych (tania baza noclegowa).
Szkolne Koło Krajoznawczo Turystyczne - w szkołach podstawowych, zawodowych, średnich, za zgodą dyrekcji szkół
Polska Federacja Campingu - (1964r.). Jest członkiem Międzynarodowej Federacji Campingu (1932), Szwajcaria)
Ludowe Zespoły Sportowe - (1960r.)
Związek Harcerstwa Polskiego. Należą do niego:
Polski Związek Kajakowy
Polski Związek Kolarski (turystyka rowerowa)
Polski Związek Motorowy (prowadzi Automobil Cluby)
Polski Związek Narciarski (współpracuje z PTTK i GOPR: organizuje obozy narciarskie)
Polski Związek Wędkarski
Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej
Liga Obrony Kraju
Liga Ochrony Przyrody (działa z PTTK, szkoli strażników przyrody)
W ramach ZHP działa Biuro Usług Turystycznych „HARCTUR" (1959)
PRZEDSIĘBIORSTWA TURYSTYCZE
Pierwsze największe biuro podróży ORBIS (1920r.) W 1950r. ORBIS wznowił swoją działalność powojenną. Do 1990r. rozwiną bazę hotelową (w latach 90 - tych zgromadził50-56 obiektów) był pierwszym inwestorem, który wprowadził w Polsce obsługę klientów na podstawie kart kredytowych. W latach 90 - tych rozpoczęto prywatyzację i powstały:
ORBIS TRAWEL
ORBIS TRANSPORT
ORBIS HOTEL
SPORT - TURIST (1970r. zajął się organizacją turystyki)
SPÓŁDZIELNIE
GROMADA - (1937r.) - Była utworzona jako uzupełnienie ORBISU, działała w środowisku wiejskim. Wznowiła swoją działalność w 1957r. jako członek CENTRALNEGO ZARZĄDU SAMOPOMOC CHŁOPSKA. Posiada własne hotele JUWENTUR (1957-1990)r.)
AL MATUR - nadal działa; grupowe wyjazdy studentów, noclegi.
Województwo Przedsiębiorstwo Turystyczne przyjęło wszystkie hotele oprócz ORBISU. Wiatach 80 - tych można było otwierać prywatne biura podróży.
MIĘDZYNARODOWE ORGANIZACJE TURYSTYCZE
WTO (Word Tourist Organisation - Światowa Organizacja Turystyki) powstała w 1975r. w Madrycie jako wyspecjalizowana agenda ONZ, zastąpiła Międzynarodowy Związek Oficjalnych Organizacji Turystycznych założona w 1925r. Zrzesza ponad 100 krajów (Polska jest jej członkiem). Celem organizacji jest propagowanie rozwoju turystyki na świecie, badanie, analiza, statystyka danych i obserwacja trendów w turystyce.
OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) powstała w Paryżu w 1961r. jako następca
OEEC (Organizacji Europejskich Wspólnoty Gospodarczej; w 1948r.)
WATA (Światowe Stowarzyszenie Agencji Podróży) - założone w 1949r. z siedzibą w Genewie; zajmuje się sprawami turystyki
IATA (Stowarzyszenie Międzynarodowego Transportu Lotniczego) założone w 1945r. z siedzibą w Montrealu. Cele organizacji: bezpieczny, regularny transport pasażerski, współpraca międzynarodowa. Członkiem były krajowe linie lotnicze.
ONZ (Organizacja Narodów Zjednoczonych) z siedzibą w Nowym Jorku również zajmuje się sprawami turystyki. 1954r. - konferencja w Nowym Jorku w sprawie konwencji celnych
1963r. - konferencja w Rzymie, ustalona została rzymska marka turystyki
UNESCO (ds. nauki, kultury oświaty,; siedziba w Paryżu; współpracuje z państwami w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego).
FAO(ds. rolnictwa i żywienia)
Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju
Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego
Międzynarodowa Organizacja Pracy
Międzynarodowy Fundusz Walutowy
Międzynarodowa Akademia Turystyki (1951 r. - Montecarlo)
Międzynarodowe Stowarzyszenie Naukowe Ekspertów Turystyki (1949r. - Lugano)
Międzynarodowe StowarzyszenieTurystyki (1898r. - Luksemburg)
Międzynarodowa Federacja Samochodowa (1904r. -Paryż)
Międzynarodowa Federacja Motocyklowa (1904r. Paryż)
Międzynarodowa Federacja Campingu i Carawaningu (1932r., Lucerno)
Międzynarodowe Biuro Turystyki Socjalnej (1953., Bruksela)
Międzynarodowe Federacja Schronisk Młodzieżowych (1932r., Amsterdam)
UFTA (Światowa Federacja Narodowych Związków Biur Podróży, 1966r., Montecarlo)
AGOT (Zrzeszenie Wielkich Organizacji Biur Podróży, 1924r., Wiedeń)
ORGANIZACJE HOTELARSKIE
MIĘDZYNARODOWY ZWIĄZEK HOTELARZY - powstał w 1946r., siedziba w Paryżu: połączone organizacje hotelowe-AIH(Międzynarodowy Związek Hotelarzy, 1869r. Kolonia)
- IHA (Międzynarodowy Związek Hotelarzy, 1921r. Londyn)
ZRZESZENIE POLSKICH HOTELI TURYSTYCZNYCH - (1962r.) jako kontynuator istniejącej od 1928r. naczelnej organizacji polskiego przemysłu hotelowego w Warszawie. Obecnie obowiązuje polskie zrzeszenie hoteli (w latach 90-tych zmiana nazwy).
EWP (Fundusz Wczasów Pracowniczych, 1954r.)-powstał dla ludzi pracy.
ORGANIZACJE TURYSTYCZNE W POLSCE
POLSKA AGENCJA PROMOCJI TURYSTYCZNEJ (1994r., Warszawa) - była przekształcona z COIT (Centralny Ośrodek Informacji Turystycznej, 1962r.)
POLSKA AGENCJA ROZWOJU TURYSTYKI (1993r„ Warszawa). Jej cele to: rozwój turystyki, realizacja
programu wspierania turystyki, adaptacja istniejących obiektów.
POLSKA IZBA TURYSTYKI (1990r., Warszawa) - organizacje samorządowe podmiotów gospodarczych
INSTYTUT TURYSTYKI (1962r., Warszawa) - ośrodek naukowo-badawczy turystyki, 5 oddziałów w Polsce, współdziała z ośrodkami w Polsce i na świecie.
STAN PRAWNY W POLSCE
1327 - Kazimierz Wielki wydaje Statut Wiślicki (Statut Obrony Karczmarzy)
1824 - pierwszy urzędowy akt prawny dotyczący hotelarstwa w Polsce, zbiór przepisów dla badaczy
domów zajezdnych przy drogach.
1938- pierwszy akt dotyczący hotelarstwa w sprawie stosowania nazwy „HOTEL"
1945- Zarządzenie Ministra Aprowizacji i Handlu w sprawie prowadzenia przemysłu gospodniego
1950- rozporządzenie rady ministrów w sprawie przekazania hoteli i zajazdów pod nadzór Ministra
Gospodarki Komunalnych (z wyjątkiem hotelu ORBIS)
1960- utworzenie GKKFiT (pierwsze niezależne ministerstwo)
1966- pierwszy system standaryzacji stanowiący klasyfikację i kategoryzację zakładów hotelarskich
opracowany przez ZPHT.
1974- utworzenie Wojewódzkich Przedsiębiorstw Turystycznych; przekazanie hoteli komunalnych
jednostkom podporządkowanym GKKFiT powstało GKT
1977 - zarządzenie przewodniczącego (minister) GKKFiT w sprawie rozwoju kategorii hoteli i obozowisk
turystycznych (oznaczenie kategorii hoteli gwiazdkami)
1978- zamiast GKKFiT powstało GKT
1985- zarządzenie przewodniczącego GKT dotyczące zasad kategoryzacji obowiązującego do
wprowadzenia ustawy o turystyce
29 sierpnia 1997r. podpisanie przez prezydenta A. Kwaśniewskiego Ustawy o Usługach Turystycznych
1 lipca 1998r. - wejście ustawy w życie
KADRA W TURYSTYCE
Grupa kadry zawodowej:
piloci wycieczek - realizują program wycieczki: cztery kategorie pilotów wycieczek (IV kat - uczestnik kursu pilotów wycieczek: 1 kat. - 2 obce języki)
przewodnicy (górscy, terenowi, miejscy, po muzeach) - zajmują się przekazywaniem turystom wiedzy o regionie
instruktorzy przewodnictwa - mogą uczyć i egzaminować przewodników
Grupa kadry społecznej:
przewodnicy turystyki kwalifikowanej - otrzymują odznaki związane z danym rodzajem turystyki
strażnicy ochrony przyrody - mają odznakę z LOP PTTK; mogą dawać mandaty
organizatorzy turystyki - organizowanie różnych form turystyki w szkołach, zakładach pracy
społeczni opiekunowie ochrony przyrody - chronią miejsca chronione (rezerwaty przyrody), zabytki
informatorzy turystyki („it")
19 wrzesień 1994r. - założenie rozwoju gospodarki i turystyki akt podpisany przez prezydenta Lecha Wałęsę i zatwierdzony przez Radę ministrów.
Założenia strategiczne:
dostosowanie polskich norm prawnych do Unii Europejskiej
rozszerzenie zakresu promocji turystycznej Polski
zwiększenie bezpieczeństwa turystów i podróży
działania na rzecz ochrony środowiska
ułatwienia dla turystyki zagranicznej przyjazdowej
wprowadzenie innowacji postępu technicznego
wprowadzenie aktywnej polityki zachęcającej kapitał zagraniczny
uwzględnienie potrzeb gospodarki turystycznej w krajowej statystyce
rozwój krajowego produktu turystycznego
restrukturyzacja w przekształceniach własnościowych
rozwój lokalny
rozwijanie kształcenia i szkolenia turystycznego
FUNKCJE TURYSTYKI
To całokształt skutków rozwoju turystyki dla licznych sfer współczesnego życia
Pozytywne (eufunkcyjne)
Kształceniowa - (poszerzanie wiedzy)
Miastotwórcze - małe miejscowości pod wpływem popularności stają się ciekawymi i dużymi ośrodkami turystycznymi np. zakopane, Las Vegas
Edukacji kulturowej - człowiek poznaje różne kultury
Ekonomiczna - dostarcza korzyści dla gospodarki i kraju
Etniczna - gwarantuje udział w ruchu turystycznym tych-obywateli, którzy powracają.
Kształtowanie świadomości ekologicznej - dbanie o środowisko
Polityczna - polega na masowości podróży zagranicznych
Negatywne (dysfunkcje)
Turystyka rozwija się tylko w krajach wysokorozwiniętych ekonomicznie s Niesłusznie utożsamianie zachowania turysty z krajem jego pochodzenia
Niekorzystnie zachowanie turystów z krajów bogatych
Zanikanie tradycyjnej gościnności
Zmiany w stylu życia miejscowej ludności
Zakłócenia w stosunkach społecznych s Naśladownictwo, wzorów zachowań turystów
Oferowanie fałszywej wersji folkloru i obyczajów
Zjawisko patologii społecznej (pijaństwo, narkomania, kradzieże, choroby, prostytucja)
Odkulturalnianie miejscowych zwyczajów
Niszczenie kultury lokalnej i wartości religijnej
Ograniczenie niedogodności w życiu codziennym i zawodowym
Degradotwórczy wpływ na środowisko naturalne
Ograniczenie dostępu do przyrody (bilety wstępu do parków narodowych
Obniżenie jakości życia (hałas, spaliny)
Motoryzacja, ograniczenie swobody poruszania się pieszych
Niszczenie środowiska
Zubożenie architektoniczne
Zagęszczenie terenu
Zagrożenie życia i zdrowia człowieka
Zagrożenie bezpieczeństwa turystów
Przeciążenie komunikacji
Sezonowość
Zachwiana struktura podaży i popytu
Podatność na kryzysy (katastrofy, kryzysy gospodarcze)
Prestiż zatrudnionych w turystyce jest za mały
RODZAJE TURYSTYKI
Turystyka krajoznawcza - „poznajesz swój kraj pokochasz go więcej" - dewiza
Turystyka zdrowotna - świadome i dobrowolne udanie się na pewien , okres czasu poza miejsce zamieszkania w czasie wolnym od pracy w celu regeneracji organizmu dzięki aktywnemu wypoczynkowi fizycznemu i psychicznemu. Celem wiodącym jest odnowa sił
Turystyka socjalna - związana z polityką społeczną państwa, jest od niej zależna. Umożliwia najsłabszym uczestnikom społecznym podróżowanie
Turystyka alternatywna- przeciwieństwo turystyki masowej, łatwej konsumpcyjnej. Próba znalezienia innych form poprzez kontakt z przyrodą. Szanuje odbiorcę. Turysta kontempluje się przyrodą poznaje ją wie co zwiedzał
Turystyka religijna i pielgrzymkowa - Religijna - jeżeli dominują aspekty religijno - poznawcze.
Pielgrzymkowa - uczestnik kieruje się tylko pobudkami religijnymi. Dominują:
Częstochowa
Lurt
Watykan
Montserrat
Santiago de Compostela
Jerozolima
Mekka i Medyna
Turystyka motywacyjna - jest związana z krajami zamożnymi. Firmy fundują swoim pracownikom urlopy
(kompletny luksus) zachęcając do lepszej pracy
Turystyka kongresowa - związana z różnymi zjazdami, kongresami. Stolicą turystyki kongresowej jest Paryż. Inne ważne miasta to: Londyn, Genewa, Bruksela, wśród krajów przewodzą USA, Francja
Turystyka etniczna - (sentymentalna, ojczyźniana) - podróże urządzane do krajów swoich przodków np. Żydzi do Polski, Niemcy na Górny Śląsk
Turystyka polonijna - dotyczy tylko Polaków. Przyjazd do Polski ludzi z polskim pochodzeniem. POLONIA to 4-ta pod względem wielkości grupa etniczna na świecie. Około 1,5 mln. (USA, Kanada, były ZSRR, Niemcy, Brazylia)
Turystyka biznesowa - podróże ludzi w interesach. Pojawiła się w XX wieku, jest bardzo dochodowa
Turystyka morska - podróże turystów różnymi środkami morskimi. Wyróżniamy:
Wycieczki pełnomorskie
Żeglarstwo morskie
Pasażerska żegluga przybrzeżna
Żegluga promowa (transport ludzi z punktu x do punktu y)
Turystyka podwodna (płetwonurkowie) zwiedzanie obszarów podwodnych
Turystyka wiejska - znana w Polsce już w XIX wieku. W XX wieku popularne „wczasy pod gruszą"
Turystyka wiejska na terenie wsi
Turystyka wiejska związana z rolnictwem
Agroturystyka - turysta ma kontakt z codzienną pracą życiem na wsi. Związana z gospodarstwem rolnym. Dość powszechnie rozwija się w Polsce, cieszy się uznaniem cudzoziemców, (turysta korzysta ze świeżych produktów rolnych takich jak: jaja, mleko, owoce itd.)
Turystyka kwalifikowana - czasowa dobrowolna, wymagająca przygotowania kondycyjnego i zawodowo - turystycznego, częstą zmianą miejsca w przestrzeni, połączoną ze zmianą codziennego trybu życia, zaspokojenie potrzeb ruchu i wysiłku fizycznego osobistego kontaktu z innym środowiskiem społecznym, przyrodniczym i kulturowym oraz potrzeb informacyjno - poznawczym. Typowy Polski produkt. Rodzaje turystyki kwalifikowanej:
Turystyka piesza
Turystyka wodna
Turystyka narciarska
Turystyka motorowa
Turystyka trampingowa
Skałkowa nie
Szkoły przetrwania
Trekking - pochodzi od afrykańskiego plemienia.
Turystyka kulturalna - zwiedzanie różnych zabytków, obiektów kulturowych, przeszłych i współczesnych
Turystyka weekendowa - wyjazdy podczas weekendu
Ekoturystyka - objawia się minimalnym wpływem na środowisko naturalne. Turysta skupia się na obserwowaniu przyrody
Turystyka edukacyjna - (kursy językowe) uczestnictwo w różnych formach edukacji podczas podróży
KRAJOWY l MIĘDZYNARODOWY RYNEK TURYSTYCZNY
Baza noclegowa - w Polsce, miejsc noclegowych jest około 800 tyś. znajdują się w obiektach państwowych, spółdzielniach prywatnych i mających różnych inwestorów. Standard bardzo niski, spuścizna po PRL - u
Baza gastronomiczna - jest otwarta i zamknięta
Sieć komunikacyjna- drogi, koleje lotniska
Turystyka krajowa: Badaniem zajmuje się Instytut Turystyki.
Wyjazdy krótkoterminowe - do 4 dni włącznie, w 2000r. było 65,5 mln. Wyjazdy długoterminowe - od 4 dni wzwyż, w 2000r. było 25 mln Dominują wyjazdy z zakwaterowaniem u krewnych
Aktualnie turystyka w Polsce rośnie, ale jest mniejsza o około 15% od normy europejskiej. Dominuje młodzież.
TURYSTYKA PRZYJAZDOWA DO POLSKI
Po stanie wojennym spadek. W latach 90-95 gwałtowny wzrost. Najczęściej przekraczane są przejścia w kolejności: drogowe, kolejowe, lotnicze, morskie. Najliczniej przyjeżdżają sąsiedzi; Niemcy, później kraje Benelux, Skandynawii, Austrii, Francji, USA. Najczęściej przyjeżdżają latem i jesienią. Przebywają w miastach (interesy, zakupy, zwiedzanie). Kwaterują w hotelach, u rodziny, oraz na kwaterach prywatnych. Ponad 40% turystów przyjechało ponad 4 razy.
TURYSTYKA WYJAZDOWA
Lata 90-95 intensywny wzrost Polaków (największy wzrost w 1992 roku). Cele: głównie krajoznawstwo i turystyka. Dominują kraje sąsiednie, później Francja, Holandia, Belgia, Szwajcaria, Włochy, Austria. Jeździmy najczęściej samochodem, w lecie i jesieni. Indywidualnie bez podróżników. Pobyt - około 7 nocy. Głównie w miastach; kwatery, znajomi. Podróżują głównie ludzie młodzi i w średnim wieku - ponad 40% (wykształcenie średnie i wyższe)
TURYSTYKA MIĘDZYNARODOWA
Początki w połowie XX wieku
1950 -25 mln
1960-69 mln
1970-160 mln
1980-285 mln
1990-425 mln
1995-567 mln
2000- blisko 7000 mln
PODSTAWY TURYSTYKI
Bdania pierwotne prowadzi się wyłącznie w celu ustalenia wielkości ruchu i jego struktury, natomiast badania wtórne sprowadzają się do ustalenia wielkości ruchu w sposób pośredni - poprzez badanie zjawisk mniej lub więcej związanych z ruchem (np. sprzedaz biletów na określone środki transportu, bilety wstępu do muzeów itd.).
Badanie pierwotne dzieli się na:
pełne (obejmują całą zbiorowość uczestniczących w ruchu),
częściowe, najczęściej reprezentacyjne.
Badania pełne mogą być prowadzone na granicy lub w bazie noclegowej. Powyższe stwierdzenie już zawiera w sobie pewną nieścisłość bowiem badania w bazie noclegowej są pełne w umownym tego słowa znaczeniu. Otóż korzystający z bazy noclegowej choćby jedną tylko noc są turystami, a zatem tego typu metoda nie jest w stanie wyodrębnić wielkości ruchu wycieczkowiczów.
Każda z dwóch wyżej wymienionych metod ma wady i zalety, o których warto tu wspomnieć. Badania na granicy pozwalają na określenie wielkości ruchu. Nie zawsze możliwe jest ustalenie jego struktury choćby z punktu widzenia tak podstawowych cech jak czas pobytu (turysta, wycieczkowicz), motyw podróży itd.
Tego typu i inne informacje możliwe byłyby do uzyskania pod warunkiem wręczania każdemu z przekraczających granicę dodatkowej ankiety, co obecnie w wielu przypadkach jest wręcz niemożliwe. Nie chodzi tu tylko o ograniczenie przepustowości granicznego punktu kontroli ale też o elementy psychologiczne.
Tego typu dodatkowe formalności są niechętnie przyjmowane przez turystów. Ponadto przekraczaniu granicy towarzyszy na ogół pewien współczynnik podświadomego nawet zdenerwowania. Ankieta taka, jeśli nie ma być zwrócona w momencie przekraczania granicy, jest często nie wypełniania i nie odsyłana do adresata. Warto dodać tu jeszcze jeden istotny aspekt badań ankietowych, o których mowa, a mianowicie wysokie koszty
Badania graniczne mają jednak swoje zalety, ponieważ
pozwalają na, w miarę dokładne, określenie wielkości ruchu odwiedzających, niekiedy, o czym była mowa wyżej, również turystów;
można na ich podstawie dokładnie określić ważną cechę ruchu, jaką jest sezonowość;
pozwalają na ustalenie struktury ruchu według środka transportu.
Rozmiary współczesnego ruchu turystycznego spowodowały, że badania pełne prowadzone na granicy należą do rzadkości. I tu można ustalić następującą prawidłowość. Im bardziej liberalne są formalności graniczne i im większy jest przyjazdowy ruch turystyczny oraz im większa jest rola drogowych przejść granicznych, tym rzadziej stosuje się pełne badania graniczne.
Drugą metodą, umownie nazwaną badaniami pełnymi, są badania prowadzone w bazie noclegowej. Metoda ta nie odzwierciedli całego ruchu odwiedzających, w tym wycieczkowiczów. Ponadto mogą wystąpić dodatkowe ograniczenia. Chodzi o to, czy rejestracja obejmuje wszystkie obiekty bazy, czy tylko jej fragment - na przykład hotele. Poza tym w niektórych państwach dane takie ograniczone są tylko do tzw. obiektów sklasyfikowanych, czy licencjonowanych.
Rejestracja w bazie umożliwia wyodrębnienie dodatkowych cech strukturalnych, takich jak region czy państwo wysyłające, turysta krajowy czy zagraniczny, czas pobytu w obiekcie. Nie jest możliwe, bez dodatkowych badań (ankiet), ustalenie innych ważnych cech strukturalnych z podobnych względów, o których była mowa przy badaniach granicznych.
Podstawowa wadą badań (notowań) w bazie noclegowej jest to, że jeden turysta w trakcie pobytu w danym państwie czy regionie może korzystać z kilku obiektów bazy noclegowej. Tego typu badania nie uwzględnią też osób korzystających z noclegów u rodziny i znajomych oraz, co warto powtórzyć, w obiektach nie sklasyfikowanych, nie składających sprawozdań statystycznych. Warto zaznaczyć, że w niektórych państwach notowania turystów w bazie noclegowej są jedynymi źródłami informacji o ruchu turystycznym. Spowodowane jest to odchodzeniem od pełnych badań granicznych. Jeśli w takich przypadkach podaje się liczbę odwiedzających, to jest ona wielkością szacunkową.
Innym jeszcze miernikiem popytu w ramach badań pełnych, związanych z bazą noclegowa, jest liczba udzielonych noclegów. Miernik ten ma te same wady i zalety jakie wymieniono wyżej z tym, że dodatkowo może być wykorzystany do ustalenia bardzo ważnego innego wskaźnika, jakim jest przeciętny czas pobytu turystów i współczynnik wykorzystania bazy noclegowej.
Drugą metoda badania popytu efektywnego są badania częściowe. Opiera się je na próbie reprezentacyjnej bardzo starannie dobranej według ściśle ustalonych kryteriów, albo wybranej losowo. Badania takie mają tę podstawową zaletę, że pozwalają na ustalenie cech ruchu niemożliwych do wykrycia przy stosowaniu wyżej opisanych metod.
Najpoważniejszym problemem przy tego typu badaniach jest dobranie odpowiedniej próby reprezentacyjnej. Duży wpływ na to ma zakres i stopień szczegółowości oczekiwanych wyników. Należy jednak w tym miejscu przypomnieć jak skomplikowaną kategorią ekonomiczną jest popyt turystyczny oraz jak wiele czynników go kształtuje. Trudność doboru próby powiększają między innym takie zjawiska jak sezonowość i szczególnie sygnalizowana grupa czynników społeczno-psychologicznych.
Z powyższych względów badania częściowe wymagają współpracy specjalistów reprezentujących różne dyscypliny naukowe; wymagają bardzo sprawnej organizacji. Wszystko to powoduje, że są one kosztowne. Dlatego też na ogół przeprowadzają je
wyspecjalizowane instytucje specjalnie niekiedy do tego powołane i niekiedy też finansowane przez organa państwowe. Z powyższych względów są one przeprowadzane co jakiś czas, ustalony w danym państwie.
METODY BADANIA I STRUKTURA WYDATKÓW TURYSTYCZNYCH
Efektywny popyt turystyczny może być określany poprzez wielkość wydatków, jakie ponoszą odwiedzający w miejscach czasowego pobytu. Jest to najczęściej wskaźnik dodatkowy, uzupełniający informacje o ruchu turystycznym. Poziom wydatków przyjeżdżających jest niezwykle ważny z punktu widzenia efektów ekonomicznych. Każda miejscowość (region, państwo) recepcyjna dąży do tego, aby uzyskać z tytułu przyjazdów odwiedzających możliwie największe wpływy pieniężne.
Dużym uproszczeniem jest twierdzenie, że im wyższa będzie liczba odwiedzających, tym większe będą wpływy środków pieniężnych pochodzące z miejscowości (regionów, państw) wysyłających. Znane są bowiem przypadki, że wzrostowi ruchu wcale nie towarzyszy zwiększanie wpływów.
Teraz można stwierdzić, że wielkość ruchu może być tylko jednym z czynników decydujących o wielkości wpływów. Jeśli jednak rosnącemu ruchowi przyjazdowemu nie towarzyszy wzrost wpływów, to stanowi to sygnał, iż popełniono zasadnicze błędy w prowadzonej polityce turystycznej, bądź polityki takiej w ogóle nie prowadzono.
O wielkości wydatków turystów, a zatem też o wielkości wpływów miejscowości (regionów, państw) recepcyjnych decydują następujące czynniki:
wielkość ruchu,
struktura ruchu, uwzględniająca przede wszystkim podział na turystów i wycieczkowiczów,
przeciętny czas pobytu turystów,
poziom ekonomiczny turystów przybywających do danej miejscowości,
średnia dzienna kwota wydatków przybywających odwiedzających, w tym turystów i wycieczkowiczów.
Nasuwa się tu zatem wniosek, że o spełnieniu powyższych warunków decydowała będzie atrakcyjność turystyczna miejscowości recepcyjnej. Atrakcyjność ta nie może się ograniczać do potocznego jej rozumienia, kojarzonego z walorami turystycznymi. Dodatkowymi bowiem elementami współdecydującymi o tejże atrakcyjności jest dostępność komunikacyjna i zagospodarowanie turystyczne.
Te dwa elementy, a szczególnie ostatni, powinny stwarzać taką sytuację, aby odwiedzający, po pierwsze, chciał wydawać pieniądze, a po drugie, miał gdzie je wydawać.
Wydatki na turystykę to wydatki konsumpcyjne ponoszone przez odwiedzających w czasie ich podróży oraz pobytu w miejscu docelowym".
Pojęcie wydatków na turystykę obejmuje bardzo wiele pozycji począwszy od zakupu dóbr i usług konsumpcyjnych związanych z podróżą i pobytem, kończąc zaś na zakupie drobnych przedmiotów osobistego użytku, pamiątek i prezentów dla rodziny i przyjaciół.
Określenie wszystkich występujących tu pozycji jest praktycznie niemożliwe. Dlatego też łatwiej będzie wymienić te rodzaje wydatków, których, według WTO. nie powinno traktować się jako wydatki turystyczne. Należą do nich:
zakupy w celach handlowych - odsprzedaż lub zakupy dokonywane przez osoby podróżujące służbowo na zlecenie pracodawców;
inwestycje kapitałowe i transakcje zawarte przez przebywających czasowo, takie jak: zakup ziemi, mieszkań, nieruchomości i inne poważne zakupy (samochód, łódka, domek letniskowy) nawet jeśli w przyszłości miałyby być wykorzystane w podróży
turystycznej;
gotówka dawana krewnym lub przyjaciołom w czasie urlopu nie będąca opłatą za dobra i usługi turystyczne, a także darowizny
dla instytucji.
Z punktu widzenia miejsca dokonywania wydatków, można podzielić je na:
wydatki poprzedzające podróż,
wydatki w trakcie podróży i w miejscu czasowego pobytu,
wydatki związane z podróżą poniesione po powrocie z niej.
Jak widać, część wydatków turystycznych wystąpi w miejscu stałego zamieszkania. Region recepcyjny powinien być zainteresowany tym, aby wielkość tych wydatków przed podjęciem podróży turystycznej była możliwie najmniejsza. Tak się jednak nie stanie, jeśli miejscowość docelowa jest słabo zagospodarowana, bądź podaż turystyczna jest uboga, ograniczona do minimum (noclegi, baza żywieniowa). Tak się też nie stanie wtedy, kiedy w miejscowości docelowej występują braki rynkowe w odniesieniu do podstawowych nawet niekiedy produktów.
Strukturę wydatków turystów można rozpatrywać z punktu widzenia rzeczowego. I tak wyróżnia się tu wydatki na:
transport,
nocleg,
wyżywienie,
inne usługi.
Kwoty ujęte w pozycji 1-3 są wydatkami niezbędnymi. Muszą być one dokonane, ponieważ wiążą się z potrzebami egzystencjalnymi. Ich wysokość zależy od dominującego strumienia popytu i podporządkowanej mu podaży. Jeśli do danej miejscowości przyjeżdżają turyści z regionów o wysokim poziomie rozwoju gospodarczego, o wysokiej stopie życiowej, to podaż turystyczna może i musi być na poziomie akceptowanego standardu, a zatem oferowany poziom cen może być odpowiednio wysoki.
Odwrotnie, jeśli przyjeżdżający wywodzą się z regionów o relatywnie niskiej stopie życiowej, to należy zaoferować taki standard. bazy, który nie stworzy cenowej bariery rezygnacji z przyjazdów. Stąd też na przykład oferowana baza noclegowa musi mieć niższy standard, co w konsekwencji powoduje niższy poziom cen.
Podobne uwagi odnoszą się do bazy transportowej i żywieniowej.
Ostania spośród wymienionych pozycja - „inne usługi", może być zaliczona do wydatków niekoniecznych, które mogą mieć miejsce, ale nie muszą. Posługując się wspomnianą klasyfikacją bazy turystycznej, dokonaną przez O. Rogalewskiego, będą to kwoty przeznaczane na korzystanie z bazy towarzyszącej. Tu też mogą wystąpić okoliczności, najczęściej losowe, kiedy niektóre z tych wydatków stają się niezbędne (usługi lecznicze, motoryzacyjne, niektóre usługi materialne, np. szewskie, pralnicze, krawieckie).
WTO proponuje dzielić wydatki z punktu widzenia rzeczowego na:
podróże zorganizowane (pakiety turystyczne),
noclegi,
wyżywienie,
transport,
rekreacja, kultura i uprawianie sportu,
zakupy,
inne.
EKONOMICZNE FUNKCJE TURYSTYKI WPROWADZENIE
Turystyka spełnia wiele funkcji w życiu społeczno-gospodarczym współczesnego świata. Kompleksowe rozpatrywanie znaczenia turystyki wybiega poza znaczenie ekonomiczne. Turystyka jest ważnym elementem społecznym, edukacyjnym, ekologicznym (w pozytywnym i negatywnym znaczeniu), czy politycznym. Pełni różne funkcje z punktu widzenia całego państwa, jak i konkretnych jego regionów, czy miejscowości recepcyjnych.
Przyjazdy turystów wywołują skutki gospodarcze nie tylko w regionach recepcyjnych, ale w całym kraju. Mają one wpływ zarówno pozytywny jak i negatywny.
Analiza funkcji gospodarczych turystyki powinna obejmować pozytywne i negatywne skutki tego zjawiska. Konsumpcja turystyczna jest zjawiskiem rozłożonym w czasie i w przestrzeni, składającym się z pewnych etapów. Należy określić fazy i zbadać, jakie skutki gospodarcze turystyki występują w każdej z tych faz. Przestrzenny charakter konsumpcji turystycznej powoduje, że do efektów ekonomicznych badanego zjawiska dołącza się transport, który sam w sobie jest czynnikiem pobudzającym gospodarkę regionów tak wysyłających, jak i recepcyjnych. Realizację konsumpcji w czasie, od momentu podjęcia decyzji o wyjeździe do faktycznego korzystania z nabytego produktu w miejscu czasowego pobytu, pozwala na wyodrębnienie wyraźnych jej etapów:
Etap I (przygotowanie) występuje w miejscu stałego zamieszkania potencjalnego turysty. Jest to etap, który na ogół pomijano przy charakterystyce ekonomicznych funkcji turystyki, a który jest niezwykle ważny. Ekonomiczne skutki wyjazdów turystycznych mogą bowiem i powinny pobudzać gospodarczo również regiony wysyłające.
Etapy II (podróż - tam) i IV (podróż - z powrotem) wiążą się z funkcjami gospodarczymi rozwoju transportu. Dopiero etap III może być utożsamiany z tradycyjnie pojmowanymi pozytywnymi funkcjami rozwoju turystyki w regionach recepcyjnych.
Etap V (podsumowanie) to ocena wyjazdu turystycznego i podjęcie decyzji co do utrwalenia konsumpcji turystycznej czy też rezygnacji z niej (zawiedzione oczekiwania) w okresach następnych.
Warto jeszcze na omawiane zagadnienie spojrzeć z innego punktu widzenia. Otóż we wszystkich tych etapach można wyodrębnić fazę inwestycyjną i eksploatacyjną. Każda z nich różni się pod względem skutków ekonomicznych, rozpatrywanych szczególnie w okresie krótkim i długim.
EKONOMICZNE ZNACZENIE TURYSTYKI W MIEJSCU STAŁEGO ZAMIESZKANIA
Planowane podróże turystyczne wywołują istotne skutki, co do zachowań potencjalnego turysty w miejscu stałego zamieszkania, takie jak:
Zmiany w strukturze dotychczasowej konsumpcji wynikające z planowanej podróży, celem wygospodarowania środków pieniężnych bądź uruchomienia oszczędności (rezerw) lub podjęcia dodatkowej pracy.
Powstanie zapotrzebowania (popytu) na artykuły związane z planowaną podróżą (sprzęt turystyczny, artykuły związane z podróżą itp.).
Na skutek realizacji dwóch powyższych zmian nastąpi pobudzenie inwestycji lub zwiększenie produkcji wyżej wymienionych artykułów ze wszelkimi tego skutkami ekonomiczno-społecznymi (wzrost zatrudnienia, podatki itd.).
Rozwój instytucji (produktów) ułatwiąjących podrózowanie (wzrost zatrudnienia, nowe zawody)
Zróżnicowanie produktów (oferty) rynku poprzez przywóz towarów z miejsca czasowego pobytu, co może być korzystne z punktu widzenia bezpośredniego konsumenta.
Wydatkowanie środków pieniężnych w miejscu zamieszkania, które mogły zostać przeznaczone na zakup produktu turystycznego w miejscu recepcji turystycznej.
Ocena funkcji ekonomiczno-społecznych turystyki nie powinna sprowadzać się do stwierdzeń, że wyjazdy turystyczne są niekorzystne, gdy dochodzi do zjawiska wydatkowania środków finansowych w miejscu zamieszkania, gdyż korzyści związane z pobudzeniem inwestycji, produkcji, wzrostem zatrudnienia są większe niż straty wynikające z takiego odpływu pieniędzy, a ponadto występują efekty mnożnikowe.
Wyżej wymienione prawidłowości gospodarcze, związane z popytem turystycznym w regionach wysyłających, mogą ale nie muszą wystąpić. Wtedy to wyjazdy będą kojarzyć się tylko z odpływem środków pieniężnych czyli zjawiskiem per saldo negatywnym.
Podsumowanie (etap V) jest kumulowaniem popytu turystycznego. Planowanie kolejnej podróży intensyfikuje procesy pobudzenia wzrostu gospodarczego, jednak pod warunkiem pozytywnych wrażeń pozostających po konsumpcji ostatniego produktu turystycznego.
Innym elementem wzmagającym rozwój społeczno-gospodarczy obszaru wysyłającego turystów jest transport. Właściwa infrastruktura transportowa zdecydowanie przyczynia się do intensyfikacji procesów gospodarczych poprzez:
zwiększenie zatrudnienia przy rozbudowie bądź modernizacji infrastruktury transportowej,
zwiększenie zatrudnienia w obsłudze ruchu turystycznego,
zwiększenie wpływów za świadczenie usług transportowych,
rozwój społeczno-gospodarczy innych sektorów w związku z rozwojem infrastruktury transportowej (budownictwo, metalurgia,
włókiennictwo).
Rozwój infrastruktury transportowej jest procesem bardzo kapitałochłonnym. Popyt turystyczny jest z kolei zjawiskiem sezonowym. Pełna zdolność przewozowa wykorzystywana jest w okresie krótkim, co wpływa na jej rentowność. Dlatego też rozwój infrastruktury transportowej dla potrzeb turystyki powinien być skoordynowany z ogólną infrastrukturą służącą całej gospodarce i wykorzystywaną w ciągu całego roku.
Często występuje jeszcze inna zależność wskazująca, iż jeden i ten sam region jest regionem wysyłającym jak również recepcyjnym (czyli przyjmującym turystów).
EKONOMICZNE ZNACZENIE TURYSTYKI W MIEJSCU CZASOWEGO POBYTU
Ekonomiczne funkcje turystyki kojarzono najczęściej z tą fazą konsumpcji turystycznej, co jest spojrzeniem niepełnym, ale ma uzasadnienie historyczne.
Przyjazdy turystów, najczęściej o wyższym poziomie dochodów w stosunku do ludności regionu czy państwa recepcyjnego, kojarzono z napływem przywożonych przez nich środków pieniężnych, bo to było najbardziej widoczne, szczególnie w przypadku zagranicznego ruchu przyjazdowego.
Spojrzenie takie jest zresztą zgodne z rzeczywistością bowiem z przyjazdami turystów wiążą się transfery środków pieniężnych z regionów czy państw wysyłających. Trzeba jednak z całym naciskiem podkreślić, że jest ono niewystarczające bowiem turystyka spełnia w miejscu czasowego pobytu wiele innych jeszcze niezwykle ważnych funkcji.
I tak np. należy do nich aktywizacja zawodowa lokalnych społeczności, która wyraża się dwojako: poprzez wzrost zatrudnienia i w wyniku dywersyfikacji zawodowej (powstawanie nowych zawodów).
Przyjazdy turystów wymuszają tworzenie nowych miejsc pracy. Usługowy charakter produktu turystycznego sprawia, że relatywnie niewielkie są możliwości substytucji pracy żywej przez uprzedmiotowioną. Należy podkreślić, że nowe miejsca pracy powstają nie tylko w sektorze turystycznym, lecz także w wielu sektorach pozaturystycznych, takich jak budownictwo, rolnictwo, handel,
obsługujących ruch turystyczny.
Przyjazdy turystów są czynnikiem pobudzającym szeroko rozumiany popyt w regionach recepcyjnych. Ten zaś stymuluje rozwój podaży, a zatem produkcji. Uruchamia to cały mechanizm pobudzania wzrostu gospodarczego w sposób intensywny. Świadczenie produktu turystycznego na ogół prowadzi do wzrostu dochodów miejscowej ludności co też pobudza popyt i produkcję. Recepcja ruchu turystycznego prowadzi też do wzrostu dochodów lokalnego budżetu, co wiąże się przede wszystkim z systemem podatkowym, toteż turystyka może być bardzo ważnym i korzystnym elementem lokalnej polityki gospodarczej. Udział lokalnego kapitału w tworzeniu i świadczeniu produktu turystycznego gwarantuje, że środki pieniężne pozostaną w regionie recepcyjnym i uruchomią mechanizmy pobudzenia gospodarczego.
Turystyka jest czynnikiem umożliwiającym redystrybucję dochodów, co pozwala na wykorzystywanie jej w celu aktywizacji regionów mniej rozwiniętych gospodarczo. Recepcja turystów zagranicznych prowadzi do przejmowania dochodów uzyskiwanych w innych państwach oraz przyczynia się do promocji gospodarczej regionów czy państw recepcyjnych.
Ruch turystyczny może się okazać niekorzystny i wówczas można wskazać zagrożenia, jakie mogą pojawić się w regionie
recepcyjnym:
wystąpienie presji inflacyjnej (gdy silny wzrost sezonowego popytu nie napotka odpowiedniej podaży, kiedy gospodarka regionu recepcyjnego jest mało elastyczna. Może to nawet spowodować konieczność importu wielu artykułów spoza regionu czy państwa bowiem ich lokalna podaż staje się niewystarczająca nawet dla stałych mieszkańców).
wystąpienie problemów na rynku pracy (bariera ilościowa i jakościowa - nawet we współczesnym świecie, nękanym nie rozwiązanym problemem bezrobocia, może wystąpić sytuacja, kiedy lokalne rezerwy siły roboczej w sezonie turystycznym okażą się niewystarczające. Sprowadzenie jej spoza regionu osłabi potencjalne możliwości ekstensywnego wzrostu gospodarczego).
Bariera jakościowa może wiązać się z:
brakiem odpowiednio wykwalifikowanych kadr bądź niektórych ich grup. Zjawisko takie wystąpi z większym prawdopodobieństwem wtedy, kiedy dany region koncentruje się na recepcji zagranicznego ruchu turystycznego (bariera językowa). Usunięcie takiej luki może prowadzić do konieczności dodatkowych, dużych nakładów na rozwój odpowiedniego szkolnictwa.
poziomem płac i wystąpi w regionach recepcyjnych, które charakteryzują się wysokim współczynnikiem rozwoju gospodarczego (dominujący segment współczesnego rynku). Wiele miejsc pracy w sektorze turystycznym to miejsca nie wymagające wysokich kwalifikacji, a zatem relatywnie nisko opłacane, często poniżej przeciętnego poziomu w danym regionie. Może to spowodować sytuację, że wykonywanie zawodów turystycznych będzie nieatrakcyjne dla lokalnej społeczności mimo mniejszego lub większego bezrobocia. Z drugiej strony zwiększenie płac limituje turystyczny rynek nabywcy. Dlatego też na współczesnym rynku turystycznym występuje zjawisko zatrudniania w sezonie turystycznym pracowników wywodzących się z regionów czy państw (o niższym poziomie rozwoju gospodarczego) spoza obszaru recepcji.
uwzględnienie w budownictwie obszaru recepcyjnego kosztów związanych z rozbudową infrastruktury i jej bieżącej obsługi, które w związku ze wzrostem ruchu turystycznego wzrastają.
Turystyka jest czynnikiem pobudzającym wzrost gospodarczy w regionie recepcyjnym tylko wtedy, kiedy zostanie wkomponowana w strategię rozwoju gospodarczego.
TURYSTYKA MIĘDZYNARODOWA JAKO ZJAWISKO GOSPODARCZE
Turystyka międzynarodowa i zagraniczna nie są synonimami.
Kryterium rozróżniającym powyższe określenia jest obszar terytorialny będący przedmiotem zainteresowania. Określenie „zagraniczny" powinno używać się tylko w odniesieniu do jednego państwa. Dlatego też prawidłowe będą, przykładowo, następujące stwierdzenia: zagraniczny ruch turystyczny Polski, Hiszpanii itd.
Pojęcie „międzynarodowy" dotyczy grupy państw, która może być różnorodnie pojmowana: jako kontynent, jako subregion, jako ugrupowanie gospodarcze czy polityczne. Stąd powinno się używać takich określeń jak międzynarodowy ruch turystyczny w Europie, czy w subregionie zachodnim Europy.
Ruch turystyczny we współczesnym świecie praktycznie wszędzie odbywa się w dwóch kierunkach i obejmuje dwa strumienie, a mianowicie przyjazdy i wyjazdy. Określenia „zagraniczny ruch turystyczny Polski" czy „międzynarodowy ruch turystyczny w Europie" oznacza, że dotyczą one całości wymiany, a mianowicie zarówno przyjazdów, jak i wyjazdów. Otóż z punktu widzenia pojedynczego państwa ruch turystyczny dzielony jest przez WTO na trzy strumienie:
Krajowy (podróże mieszkańców po jego terenie).
Przyjazdowy (przyjazdy do danego państwa osób stale mieszkających za granicą).
Wyjazdowy (wyjazdy mieszkańców danego państwa za granicę).
Taka klasyfikacja jest klarowna i nie budząca wątpliwości bowiem strumienie 2 i 3 są niczym innym jak zagranicznym ruchem turystycznym danego państwa.
Pojęcia turystyki aktywnej (czynnej) i pasywnej (biernej) mogą być rozpatrywane z dwóch punktów widzenia, tj. aktywności turystycznej i wpływu na bilans płatniczy państwa.
TURYSTYKA ZAGRANICZNA JAKO EKSPORT NIEWIDZIALNY
Z charakteru produktu turystycznego wynika, że jego wymiana z zagranicą może być potraktowana jako import i eksport niewidzialny. Określenia te używane są w odniesieniu do tych pozycji przychodowych i rozchodowych bilansu płatniczego, które wynikają z wymiany usług, z transferów dochodów z majątku zagranicznego, czy też transferu dochodów z należności zagranicznych.
Rozwój eksportu produktu turystycznego jest fragmentem nowego zjawiska, jakie zarysowało się i dynamicznie rozwinęło po II wojnie światowej, a mianowicie międzynarodowej wymiany usług. Wpłynęło na to wiele czynników, wśród których za najważniejsze uważa się wzrost zamożności społeczeństw i dysponowanie większym wymiarem czasu wolnego, a także powstawanie now'ych rodzajów usług
Szacuje się, że usługi stanowią około 50% całego obrotu niewidzialnego. Drugą połowę stanowiły dochody z kapitału, przekazy emigrantów i transakcje oficjalne.
Wielu autorów zajmujących się międzynarodową wymianą usług uważa, że eksport usług jest na ogół bardziej efektywny niż eksport dóbr rzeczowych. I tak W. Januszkiewicz twierdzi, iż decydują o tym trzy główne czynniki:
Produkcja usług ma bardziej pracochłonny niż materiałochłonny charakter.
Stwarzają one, na rynkach międzynarodowych, możliwość uzyskania cen z większym udziałem akumulacji niż w obrocie towarowym.
Niższy jest, niż w przypadku produkcji towarowej, koszt organizacji stanowiska pracy.
Najczęściej wymienia się następujące argumenty przemawiające za wyższą efektywnością eksportu produktu turystycznego:
Dochodzi do sprzedaży dóbr i usług, których eksport inną drogą jest niemożliwy (walory turystyczne, usługi bazy noclegowej).
Dochodzi do sprzedaży różnorodnych towarów turystom zagranicznym po cenach detalicznych.
Dochodzi do sprzedaży za gotówkę, co w przypadku eksportu towarowego nie zawsze ma miejsce.
Dochodzi do sprzedaży bez niektórych dodatkowych kosztów, występujących w eksporcie towarowym (spedycja, opakowanie, składowanie).
Wśród głównych czynników osłabiających efektywność eksportu produktu turystycznego, należy wymienić:
Kapitałochłonność i importochłonność produktu turystycznego.
Niekiedy masowe nabywanie towarów przez turystów, co jest zjawiskiem pozytywnym, bowiem pobudza produkcję. Może ono,
jednak spowodować skutki negatywne, jeśli ograniczone są zdolności produkcyjne.
Niebezpieczeństwo wystąpienia lub pogłębienia braku równowagi rynkowej.
Udział kapitału obcego w wytwarzaniu produktu turystycznego.
Koszty likwidacji ewentualnych strat, wynikających z przekroczenia chłonności turystycznej. CZYNNIKI OKREŚLAJĄCE WIELKOŚĆ WPŁYWÓW Z TYTUŁU
EKSPORTU PRODUKTU TURYSTYCZNEGO
Na pewno powyższy miernik jest wskaźnikiem odzwierciedlającym wielkość wpływów, ale wskaźnikiem obciążonym dużym
błędem.
Czynniki wpływające na ostateczną wielkość wpływów państwa z tytułu eksportu produktu turystycznego można podzielić na 4 następujące grupy:
Położenie geograficzne.
Ruch i jego struktura.
Wydatki turystów i ich struktura.
Przeciętny czas pobytu turystów.
Położenie geograficzne jest niezwykle ważnym czynnikiem decydującym o orientacji gospodarczej związanej z eksportem produktu turystycznego. Determinuje ono charakter naturalnych, i nie tylko naturalnych, walorów turystycznych. Względy ekonomiczne powodują, że najważniejsze jest położenie państwa z punktu widzenia głównych rynków turystycznych. Większe możliwości eksportu produktu będą miały państwa usytuowane w Europie niż te położone na Bliskim Wschodzie czy w regionie Azji Wschodniej i Pacyfiku.
Innymi słowy, pod pojęciem położenia geograficznego należy tu rozumieć umiejscowienie bądź oddalenie od głównych rynków wysyłających współczesnego świata. Ważne jest też usytuowanie w stosunku do głównych strumieni ruchu przebiegających w danym regionie. Chodzi mianowicie o to czy dane państwo ma, z racji owego położenia, charakter tranzytowy, czy też jest celem podróży pobytowych o charakterze krajoznawczym czy wypoczynkowym.
Liczba turystów będzie ważnym wskaźnikiem jeśli uwzględni się strukturę i charakter ruchu. Przede wszystkim chodzi tu o stwierdzenie, czy jest to ruch tranzytowy, jednodniowy, czy pobytowy. Wszystkie jego rodzaje pociągają określone skutki gospodarcze ale różnią się one i jakościowo, i ilościowo. Przede wszystkim wymagają innego rodzaju zagospodarowania. I co najważniejsze, w przypadku każdego z wymienionych strumieni inna jest struktura wydatków, które ponoszą odwiedzający.
Mówiąc o ruchu należy zwrócić uwagę na strukturę geograficzną przyjazdów, przy czym nie chodzi tu o poziom gospodarczy państw, z których wywodzą się główne strumienie przyjeżdżających.
W interesie państwa recepcyjnego leży dołożenie starań, aby w ruchu przyjazdowym największy udział mieli odwiedzający o wysokiej stopie życiowej w miejscu stałego zamieszkania. Ich wydatki w miejscu czasowego pobytu będą większe, ale pod warunkiem, że umożliwi się im dokonywanie takich wydatków poprzez odpowiedni poziom zagospodarowania turystycznego.
Im większy będzie poziom wydatków turystów, przypadający na jedną podróż, czy też jeden dzień pobytu, tym większe będą wpływy eksportu produktu turystycznego. Państwo recepcyjne powinno podjąć takie działania, aby odwiedzający nie ograniczali swoich wydatków do tego, co jest niezbędne.
Baza towarzysząca musi być na tyle rozwinięta i zróżnicowana, aby w ogólnej kwocie wydatków jak największy był udział sum przeznaczanych na to, co wiąże się z bazą towarzyszącą.
Jeśli ten warunek nie jest spełniony, to w praktyce stosowana jest często polityka wysokich cen, szczególnie w bazie noclegowej. Nie prowadzi ona do uzyskiwania optymalnych korzyści z eksportu usług turystycznych. Wręcz przeciwnie, może być istotnym czynnikiem powodującym stagnację wielkości ruchu lub wręcz jego zmniejszenie w przyszłości.
Przeciętny czas pobytu jest wypadkową wyżej omówionych czynników.
Rekreacja wywodzi się od łacińskiego słowa, recreo, co oznacza posilić, wzmocnić.
Rekreacja - to zespół zachowań, które realizuje człowiek w swoim czasie wolnym. To proces wypoczynku po pracy a wiec regeneracja sił, usuwanie skutków zmęczenia, restytucja organizmu. Rekreacja to zjawisko społeczno - kulturowe, którego podstawę stanową: wzrost, ilości czasu wolnego oraz związane z nim formy zachowań ludzi.
Turystyka - dotyczy zarówno działalności gospodarczej jak i ruchu turystycznego; istnieją trudności w zdefiniowaniu wielofunkcyjności polegającej na tym, że badaniem nad turystyką zajmują się różne dyscypliny naukowe i stąd można mówić o definicji a aspekcie przestrzennym, ekonomicznym, socjologicznym, geograficznym - istnienie podmiotów formułujących definicje turystyki na własne potrzeby - ONZ, GUS, organy celne.
Turystyka - przez turystykę rozumie się zespół stosunków i zjawisk społeczno - gospodarczych, które wynikają z podróży i pobytu poza miejscem stałego zamieszkania a wpływają na przeżycie rekreacyjne, estetyczne, intelektualne jej uczestników oraz zaspokajają ich potrzeby, jeśli nie wystąpiło w związku z tym osiedlenie się i stała praca zawodowa.
WTO - Światowa Organizacja Turystyki, wg nich turystyka obejmuje ogół czynności osób, które podróżują i przebywają w celach: wypoczynkowych, służbowych i innych, nie dłużej niż rok bez przerwy poza swoim codziennym otoczeniem.
Turyzm - całokształt zagadnień teoretycznych, geograficznych, statycznych, gospodarczych, prawnych, kulturowych, społecznych związanych z ruchem uzdrowiskowo - turystycznym.
Funkcję popytu spełnia ruch turystyczny, funkcję podaży sfera obsługi ruchu turystycznego oparta na środkach materialnych i organizacyjnych tworzących szeroko rozumianą gospodarkę turystyczną.
Nie ogranicza się ruchu turystycznego jedynie do pobytów z noclegiem, obejmuje on również odwiedziny jednodniowe.
Nie ogranicza się ruchu turystycznego tylko do podróży w celach wypoczynkowych, mogą być to również cele służbowe, naukowe, religijne, towarzyskie, sportowe i inne.
Turystyka jest rodzajem podróży, nie każda jednak podróż jest turystyką.
Turystyka zajmuje znaczną część czasu wolnego i zajęć rekreacyjnych, ale nie jest ich synonimem, gdyż większość czynności odbywa się w domu lub wokół niego.
Przemysł turystyczny - termin oznacza przedsiębiorstwa i obiekty oferujące urządzenia i usługi dla turystów, jest on najczęściej grupowany wg branż dostarczających określony, cząstkowy produkt turystyczny (hotelarstwo, gastronomia).
Gospodarka turystyczna - jest szerszym pojęciem przemysłu turystycznego, bowiem poza nim obejmuje inne branże związane z turystyką np. transport, handel, kulturę, rekreację.
Sektor turystyczny - część gospodarki, której wspólną funkcją jest zaspokajanie potrzeb turystów, składa się z branż związanych z turystyką w zakresie zaopatrzenia turystów a nie mieszkańców.
Cele podróży turystycznych:
wypoczynek, rekreacja, wakacje
odwiedziny krewnych, znajomych
podróże w interesach
w celach zdrowotnych
celach religijnych
Kryteria, rodzaje turystyki:
Miejsca pobytu - turystyka krajowa i zagraniczna
Stopnia aktywności turystyki - turystyka aktywna i pasywna
Cele wyjazdu - turystka lecznicza, urlopowa, weekendowa, sportowa, kongresowa
Sposobu organizacji - zorganizowana, dezorganizowana, indywidualna, zbiorowa
Różnic w intensywności przemieszczeń - stała, sezonowa
Czasu pobytu turystów - krótkotrwała i długotrwała
Środków lokomocji
Rodzaju zakwaterowania - kempingowa, hotelowa.
Podział turystyki (wg Kubkowej):
Kulturalna i edukacyjna
Rozrywkowa
Gastronomiczna
Sportowa i zdrowotna
Kongresowa i konferencyjna
Motywacyjna
Miejsca
Wiejska
Historyczna
Młodzieżowa
Osób starszych
Osób niepełnosprawnych
Podział turystyki ze względu na motywy wyjazdu:
Wypoczynkowa
Kulturalna (poznawcza, alternatywna, pielgrzymkowa)
Towarzyska (rodzinna, klubowa)
Sportowa
Związana z gospodarką (podróże w interesach, kongresy, targi i wystawy, motywacyjna)
Związana z polityką.
Strategia rozwoju krajowego produktu turystycznego Polski:
Turystyka biznesowa:
Przyjazdy w interesach
Kongresowa i konferencyjna
Związana z wystawami i giełdami
Motywacyjna
Miejska i kulturowa:
Udostępnianie obiektów archeologicznych dla celów turystycznych
Udostępnianie turystom zabytkowych układów urbanistycznych
Udostępnianie turystom zabytkowych osiedli i kolonii robotniczych
Turystyka przemysłowa
Oferta kulturalna, rozrywkowa, widowiskowo - sportowa
Turystyka do korzeni - etniczna
Turystyka pielgrzymkowa i religijna
Turystyka na terenach wiejskich:
Agroturystyka
Ekoturystyka
Agroekoturystyka
Turystyka historyczna na obszarach wiejskich (zabytkowa architektura drewniana)
Turystyka tranzytowa i przygraniczna
Turystyka rekreacyjna, aktywna, specjalistyczna - kwalifikowana
Piesza
Narciarstwo zjazdowe i biegowe
Górska turystyka rowerowa
Turystyka rowerowa nizinna
Turystyka wodna
Turystyka konna
Sporty ekstremalne
Turystyka uzdrowiskowa i zdrowotna.
Podaż turystyczna - ilość produktu turystycznego oferowanego na sprzedaż w danym czasie. Produkt turystyczny może być dwojako rozumiany - w znaczeniu szerokim stanowi kompozycję tego co turyści robią oraz urządzeń, z których korzystają. Dla turysty całkowitym produktem jest suma wrażeń, doświadczeń, jakich doznał od momentu wyjazdu do momentu powrotu. Przede wszystkim produkt turystyczny składa się z dwóch kategorii ekonomicznych.
Produkt turystyczny:
Dobra i urządzenia turystyczne:
Podstawowe: walory turystyczne (kluczowa rola w kształtowaniu podaży turystycznej gdyż: stanowią dominujący ceł podróży, stanowią najważniejszy czynnik decydujący o lokalizacji i pozostałych elementów podaży' turystycznej, staja się we współczesnym świecie coraz częściej czynnikiem ograniczającym dalszy rozwój podaży. Jest to rezultat przekraczania tzw. chłonności środowiska prowadzące do dewastacji.
Komplementarne (uzupełniające):
Baza noclegowa
Baza gastronomiczna
Sieć transportowa
Baza towarowa
Usługi turystyczne:
Podział walorów turystycznych:
Przyrodnicze
Antropogeniczne
Cześć walorów jest rezultatem działalności człowieka, dotyczy to przede wszystkim takich walorów jak zabytki, tradycje i inne. Duże znaczenie walorów przyrodniczych posiada skutki ekonomiczne stanowiąc przyczynę niekorzystnego zjawiska na rynku turystycznym jakim jest sezonowość. W literaturze spotyka się również inny podział walorów z punktu widzenia pełnionej przez nie funkcji, wówczas mówimy o walorach wypoczynkowych, krajoznawczych ( poznawczych) i specjalistycznych, które mogą mieć charakter przyrodniczy bądź kulturalny. Różnorodność dóbr i urządzeń turystycznych wywołuje pewne skutki:
Produkt turystyczny jest elastyczny strukturalnie, co oznacza, że ostatecznie może przywierać różne formy( różne rodzaje bazy noclegowej)
W skład produktu turystycznego wchodzą urządzenia związane z infrastrukturą ogólną państwa np. budowa lotnisk, autostrad.
Wiele urządzeń Komplementarnych , czyli uzupełniających np. bazę noclegową , to inwestycje-kapitały chłonne
Zatem część urządzeń tworzących podaż turystyczną posiada charakter para turystyczny, czyli udostępniany jest w sezonie turystom, zaś mieszkańcy korzystają przez cały rok.
Komponenty produktu turystycznego są komplementarne czyj i uzupełniające ( nocleg- usługa gastronomiczna)
Podaż turystyczna charakteryzuje się stałymi wysokimi kosztami.
Podaż turystyczna ( zagospodarowanie turystyczne) w składzie przestrzennym jest sztywne , nie jest podatna na wahania.
Ten sztywny charakter podaży turystycznej wyraża się również, w tym iż zawsze udaje się do miejsc występowania tej podaży.
Podaż turystyczna lokalizowana jest w miejscach o ruskich walorach oraz produkcji materialnej.
Sezonowość:
Oskar Lange stwierdził:
Usługi to czynności związane z zaspokajaniem potrzeb ludziach pośrednio lub bezpośrednio, ale nie służącymi do wywarzania przedmiotów. Usługa to też produkt (niematerialny)
Usługi - to świadczenie społecznie użytecznych czynności, nie związanych bezpośrednio z tworzeniem dóbr rzeczowych.
Usługi wchodzące w skład produktu turystycznego można podzielić na dwie grupy:
Podstawowe
Uzupełniające
Cechy usług:
Konsumpcja produktu turystycznego jest zawsze aktem jednorazowym.
Różnorodność produktu turystycznego.
„kupujemy kota w worku" - mamy tylko ich wyobrażenie.
Usługi maja charakter nietrwały.
To oznacza, ze produkt turystyczny nie może być magazynowany.
Konsumpcja odbywa się jednocześnie z procesem produkcji i świadczenia.
Pomiędzy usługodawcą i usługobiorcą musi zaistnieć bliskie związanie w celu zaistnienia usługi.
Metody taksonomiczne - określanie atrakcyjności turystycznej regionu.
Podstawowa klasyfikacja bazy noclegowej:
Skoro bazę noclegową uznano za jedyny, najmniej niedoskonały miernik podaży turystycznej, tu kolejnym ważnym zagadnieniem staje się zdefiniowanie tego pojęcia i jego klasyfikacja.
Obiekt noclegowy - to każdy obiekt w którym regularnie lub sporadycznie nocują turyści.
WTO podzieliła turystyczne obiekty noclegowe na dwie grupy:
turystyczne zakłady zakwaterowania zbiorowego
obiekty zakwaterowania zbiorowego
pojęcia: hotele, hotele apartamentowe, motele, zajazdy, hotele nadmorskie
Inne obiekty hotelarskie to:
domy z pokojami
rezydencje turystyczne
podobne obiekty noclegowe podzielone na pokoje i prowadzące ograniczone usługi hotelarskie, w których zakres wchodzi codzienne ścielenie łóżek, sprzątanie pokojów oraz mycie urządzeń sanitarnych.
Obiekty specjalistyczne: obiekty lecznicze
obozy wakacyjne
ochotnicze obozy pracy (praca w rolnictwie), obozy harcerskie, obozy związane z ochrona środowiska
środki transportu publicznego (miejsca sypialne w pociągach i na statkach)
ośrodki konferencyjne
Inne obiekty zakwaterowania zbiorowego to kampingi, pola namiotowe, schroniska młodzieżowe, turystyczne, domy wycieczkowe, ośrodki wypoczynkowe zakładów pracy, hotełe robotnicze, domy studenckie, internaty.
Popyt turystyczny:
Określa się go jako wielkość zapotrzebowania na dany produkt turystyczny przy danej cenie i w danym okresie. Popyt turystyczny jest kategorią ekonomiczną o czym decydują trzy czynniki:
Tworzą go dobra i urządzenia oraz usługi.
Cena produktu przez konsumenta ma charakter subiektywny.
Turystyka nie dotyczy grupy podstawowych potrzeb człowieka
Popyt turystyczny jest niejednorodny (heterogeniczny), co wynika z charakteru produktu jak również z faktu, że o wielkości tego produktu decydują czynniki wymierne i niewymierne.
Popyt turystyczny w budżecie jednostki występuje w ramach wydatków według upodobania.
Wystąpienie popytu efektywnego wymaga wyższego progu dochodów niż w innych przypadkach konsumpcji.
Popyt turystyczny jest elastyczny dochodowo, chociaż wstępują na rynku strumienie ruchu o malej elastyczności dochodowej.
ELASTYCZNOŚĆ - reakcja popytu na zmianę dochodów.
Popyt turystyczny jest popytem mobilnym, co oznacza że kieruje się do miejsc występowania podaży.
Popyt turystyczny ma charakter substytucyjnego (zamienny).
Popyt turystyczny ma charakter restytucyjny, co oznacza, ze zbyt silne zapalenie do podróży nie prowadzi do zrezygnowania z niej.
Popyt turystyczny ma charakter komplementarny, jego komponenty się wzajemnie uzupełniają.
Popyt turystyczny jest elastyczny cenowo.
Popyt turystyczny jest sezonowy.
Popyt turystyczny w dużym stopniu zależy od polityki państwa - społecznej i gospodarczej.
Kryzys gospodarczy wpływa na popyt gospodarczy, odczuwalny jest w sferach działalności dotykając bezpośrednio turystyki przełożenie na gospodarkę. Ma to związek z dochodami i cenami wywołując zjawisko inflacyjne.
Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazach:
Wiek |
1996 |
2001 |
15 - 19 20 - 29 30 - 39 40 - 49 50 - 59 60 i więcej |
60 37 32 32 29 22 |
17 38 35 29 26 23 |
|
33 |
32 |
Polityka turystyczna - oddziaływanie państwa na rozwój turystyki; państwo popierając jej rozwój powinno przyczynić się do wzrostu aktywności społeczeństwa oraz zwiększenia zagranicznego ruchu turystycznego.
Główne czynniki w ramach polityki turystycznej oddziałujące na rynek dotyczą:
Regulacji prawnych poczynając od ustawodawstwa i obejmują wszystkie sfer}' pośrednio lub bezpośrednio zw. z turystyką.
Zawierania umów międzynarodowych dotyczących turystyki.
Regulacji prawnych.
Formalności granicznych w odniesieniu do coraz szerszej wymiany turystyki z zagranicą.
Rozwój turystyki socjalnej.
Opracowywanie planów, programów, strategii lub innych dokumentów dotyczących rozwoju turystyki i umiejscowienia ich w ogólnopaństwowych dokumentach rozwoju społeczno-gospodarczego.
Wśród zagadnień dotyczących transportu można wymienić:
udział poszczególnych gałęzi transportu w obsłudze ruchu turystycznego, który kształtuje się różnie w zależności od możliwości regionu zagospodarowanie w elementy infrastruktury drogowej
powiązania sieci transportowej między regionami wysyłającymi (emisyjnymi) i przyjmującymi (recepcyjnymi)
przepustowość granicznych punktów kontroli
konkurencyjność poszczególnych gałęzi transportu uwzględniająca odległość i czas podróży
Mierniki popytu turystycznego:
Popyt turystyczny musi znaleźć odzwierciedlenie liczbowe, tzn. jest kategorią mierzalną i musi być mierzony, gdyż niezbędne jest to zarówno dla państwa jako kraju, jak również innych podmiotów gospodarczych funkcjonujących na rynku turystycznym.
Podstawowym miernikiem efektywnego popytu turystycznego jest wielkość i struktura ruchu. Światowa Organizacja Turystyki WTO posługuje się również pojęciem odwiedzającego. W ramach tej populacji wyodrębniono dwie grupy podróżnych, a mianowicie:
turystów (korzystających z bazy noclegowej w odwiedzanym miejscu)
podróżnych 1-dniowych (wycieczkowiczów) - nie korzystających z noclegu
Podział ten dotyczy zarówno ruchu krajowego i międzynarodowego. Turysta to każdy odwiedzający, który korzysta w odwiedzanym miejscu z obiektów zakwaterowania zbiorowego lub indywidualnego przynajmniej jedną noc. Odwiedzający jednodniowy - wycieczkowicz to podróżny bez noclegu.
Miernikiem efektywnego popytu turystycznego mogą być:
liczba odwiedzających czy liczba turystów
ilość zakupionych przez nich dóbr i usług w miejscu recepcji turystyczne
liczba gości l(turystów) zarejestrowanych w obiektach bazy noclegowej
Można mówić o tzw. aktywności turystycznej.
Aktywność turystyczna netto - procentowy udział wyjeżdżających przynajmniej raz w roku w ogólnej liczbie ludności.
Aktywność turystyczna brutto - łączna liczba wyjazdów w odniesieniu do tej samej liczby ludności (jest ona wyższa od aktywności tur. netto).
Pewne stłumienie ruchu turystycznego nie są ujmowane w statystykach turystyki międzynarodowej, bo np. nie obejmują one małego ruchu granicznego, urzędników konsularnych wraz z rodzinami, uchodźców, emigrantów, itp
Kryteria klasyfikacji ruchu turystycznego można podzielić na 2 grapy:
Opisujące podróż turystyczną
Opisujące uczestników
Podróż turystyczna może być rozpatrywana z punktu widzenia:
- celu
- charakteru
- sposobu organizacji (indywidualna, grupowa, zorganizowana, niezorganizowana)
- elementów składowych
Ceł - wyróżniamy podróże:
wypoczynkowe
poznawcze
specjalistyczne
w interesach
motywacyjne
etniczne
alternatywne
Inny miernik bazy noclegowej:
badania pierwotne
badania wtórne
Badania pierwotne prowadzi się wyłącznie w celu ustalenia wielkości ruchu turystycznego i jego struktury. Badania wtórne - dokonuje się pomiarów, np. poprzez sprzedaż biletów autokarowych, do galerii
Badania pierwotne:
pełne
częściowe (reprezentacyjne) wyrywkowe, np. na granicach
Ekonomiczne funkcje turystyki:
Turystyka spełnia wiele funkcji w życiu społeczno-gospodarczym.
Jest ona ważnym elementem społecznym, edukacyjnym, ekologicznym, politycznym, o zarówno pozytywnym jak i negatywnym znaczeniu.
Analiza funkcji gospodarczych turystyki powinna obejmować zarówno pozytywne jak i negatywne skutki tego zjawiska.
Konsumpcja turystyczna jest zjawiskiem rozłożonym w czasie i przestrzeni składającym się z pewnych etapów. Przestrzennym charakter konsumpcji turystcznej powoduje to, że do efektów ekonomicznych badanego zjawiska dołącza się transport, który jest czynnikiem pobudzającym i gospodarki regionów wysyłających i regionów przyjmujących.
Realizacja konsumpcji w czasie od momentu podjęcia decyzji o wyjeździe do faktycznego korzystania z nabytego produktu w miejscu czasowego pobytu pozwała aa wyodrębnienie jej etapów.
Ruch turystyczny może odbywać się w dwóch kierunkach i obejmuje dwa strumienie:
przyjazdy
wyjazdy
WTO z punktu widzenia jednego państwa podzieliła ruch turystyczny na trzy strumienie: krajowy, czyli podróże mieszkańców po jego terenie
przyjazdowy czyli przyjazdy zagraniczne
wyjazdowy
W przypadku ruchu turystycznego nasuwa się aktywność turystyczna. Rozróżnienia aktywności do człowieka i gospodarki:
Z charakteru produktu turystycznego wynika, że jego wymiana z zagranicą może być traktowana jako import i eksport niewidzialny.
Rozwój eksportu produktu turystycznego jest fragmentem nowego zjawiska czyli międzynarodowej wymiany usług, do rozwoju której doprowadziło wiele czynników:
wzrost zamożności społeczeństwa
zwiększał się czas wolny społeczeństwa
powstawały nowe rodzaje usług, np. teleinformacyjne
Wielu badaczy stwierdza, że istnieją pogląd), w których zauważa się iż eksport usług jest na ogól bardziej efektywny niż eksport dóbr rzeczowych. O tym decydują czynniki:
produkcja usług jest bardziej pracochłonna niż materiałochłonna
można uzyskać ceny wyższe niż w obrocie towarowym
niższy koszt niż w przypadku produkcji towarowej organizacji stanowiska pracy
Eksport produktu turystycznego to wszelkie przyjazdy z zagranicy, np. do Polski
Import produktu turystycznego to wszelkie wyjazdy, np. Polaków za granicę.Etapy komunikacji turystycznej
Przygotowanie
Podróż
Pobyt
Podróż (z powrotem)
Podsumowanie
Ekonomiczne znaczenie turystyki w miejscu stałego zamieszkania
Planowane podróże turystyczne wywołują istotne skutki co do zachowań potencjalnego turysty w miejscu stałego zamieszkania.
Zmiany w strukturze dotychczasowej konsumpcji wynikające z planowanej podróży celem zagospodarowania środków lub uruchomienia oszczędności lub podjęcia dodatkowej pracy.
Powstanie zapotrzebowania (popytu) na artykuły związane z planowaną podróżą - sprzęt turystyczny i inne.
Należy przypuszczać iż na skutek realizacji tych powyższych punktów dojdzie do zwiększenia produkcji, pobudzenia inwestycji oraz innych skutków społeczno-ekonomicznych (wzrost zatrudnienia, większe podatki, itp.)
To Rozwój produktów ułatwiających podróżowanie, np. tanie przeloty lotnicze.
Zróżnicowanie oferty rynku turystycznego. Może wiązać się z poszerzeniem potencjału bardziej kulturalnego niż ekonomicznego, np. znamienne wyroby regionalne.
wydatkowanie środków pieniężnych zarówno w miejscu stałego zamieszkania jak i w miejscu recepcji turystycznej.
Innym elementem wymagającym rozwój społeczno-gospodarczy obszaru wysyłającego jest transport. Właściwa infrastruktura transportowa przyczynia się do intensyfikacji procesów gospodarczych poprzez:
zwiększenie zatrudnienia przy rozbudowie lub modernizacji infrastruktury transportowej
zwiększenie zatrudnienia w obsłudze ruchu turystycznego
zwiększenie wpływów na rynku usług transportowych
rozwój społeczno-gospodarczy innych sektorów w związku z rozwojem tej infrastruktury, np. budownictwo, metalurgia, włókiennictwo
Rozwój infrastruktury transportowej jest procesem niezwykle kapitałochłonnym, przy czym popyt turystyczny jest zjawiskiem sezonowym. Toteż pełna zdolność przewozowa pojawia się w krótkich okresach w ciągu roku. co niewątpliwie wpływa na jej rentowność. Dlatego rozwój infrastruktury transportowej dla potrzeb turystyki powinien być skoordynowany z infrastrukturą służącą' gospodarce i eksploatowaną w ciągu całego roku.
Można mówić o innej zależności a mianowicie jeden region bywa regionem jednocześnie wysyłającym oraz regionem przyjmującym czyli recepcyjnym.
Ekonomiczne funkcje turystyki w miejsce czasowego pobytu.
Te funkcje turystyczne kojarzą się z fazą konsumpcji turystycznej.
Turystyka jako zjawisko międzynarodowe.
Ruch zagraniczny - kryterium rozróżniające te dwa określenia jest to obszar teryterytoriumum będące przedmiotem analizy i charakterystyki.
Pojęcie zagraniczny powinno się używać wyłącznie w odniesieniu do jednego państwa, np. zagraniczny ruch turystyczny Hiszpanii lub Polski.
Pojęcie zagraniczny dotyczy grupy państw, która może być pojmowana jako kontynent subregion; ugrupowanie gospodarcze lub polityczne, np. międzynarodowy nich turystów w Europie.
Czynniki osłabiające efektywność eksportu produktu turystyki:
Kapitałochłonność i importochłonność produktu turystycznego.
Masowe nabywanie towarów, produktów co bywa pozytywnym zjawiskiem gdyż pobudza produkcję. Może jednak spowodować negatywne skutki jeśli ograniczone są zdolności produkcyjne.
Może też pojawić się chwilowy brak równowagi rynkowej.
Udział kapitału obcego w wytwarzaniu produktu turystycznego.
Koszty likwidacji ewentualnych strat wynikających z przekroczenia chłonności turystycznej.
Czynniki wpływające na ostateczną wielkość wpływu państwa z tytułu eksportu produktu turystycznego:
Położenie geograficzne - czynnik decydujący o orientacji gospodarczej związanej z eksportem produktu turystycznego. Determinuje ono charakter walorów turystycznych. Względy ekonomiczne powodują że najważniejsze jest położenie państwa z punktu widzenia głównych rynków turystycznych.
Pod pojęciem położenia geograficznego należy rozumieć usytuowanie bądź oddalenie od głównych rynków wysyłających współczesnego świata.
Ruch turystyczny i jego struktura - liczba turystów jest istotnym wskaźnikiem, jeśli uwzględnia strukturę i charakter ruchu. Chodzi przede wszystkim o wskazania rodzajów ruchu: tranzytowy czy jednoliniowy, czy też pobytowy. Wszystkie te rodzaje wywołują określone skutki społeczno-gospodarcze, ale różnią się one pod względem ilości i jakości. Ponadto wymagają one innego typu rodzaju zagospodarowania, a najważniejsze w przypadku każdego z wymienionych strumieni jest fakt, iż jest inna struktura wydatków turystycznych, którą ponoszą turyści. Mówiąc o mchu turystycznym zwracamy uwagę również na strukturę geograficzną - chodzi o państwa wysyłające turystów. (Turyści pochodzą z reguły z obszarów bogatszych niż tereny, które ich przyjmują).
przeciętny czas pobytu turystów - jest uzależniony od wszystkich powyższych czynników (położenie geograficzne, ruch turystyczny i jego struktura, wydatki turystów).
Polityka turystyczna w UE nie jest rozumiana jako zadanie sektorowe, lecz jako zbiór zadań o charakterze kompleksowym pochodzącym z różnych dziedzin polityki unijnej, talach jak polityka ekonomiczna czy polityka regionalna.
Celem polityki regionalnej jest zmniejszenie różnic w poziomie życia i rozwoju gospodarczego pomiędzy najbiedniejszymi regionami państw członkowskich UE. Nadmierne różnice stanowią bowiem dla procesów integracyjnych w ramach Unii.
Polityka regionalna opiera się na 4 zasadach:
1. Zasada koncentracji - skupienie maksymalnej części środków w regionach znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji (tzw. Obszarach problemowych, pokrzywdzonych lub o niekorzystnych warunkach gospodarowania) - obszary górskie i wiejskie
Tzw. Inicjatywy (programy) wsparcia:
Leader - program służący wspieraniu rozwoju lokalnego zarówno inicjatyw publicznych jak i prywatnych.
W pierwszej fazie programu 40% wszystkich środków przeznaczono na turystykę (a w niej na promocję turystyczną, badanie rynku oraz doskonalenie ofert turystycznych). W drugiej fazie realizacji środki przeznaczono na finansowanie m.in. turystyki wiejskiej.
Envireg - program mający na celu polepszenie środowiska w regionach turystycznych (np. działania ochronne śródziemnomorskich plaż)
Interreg — środki na współpracę regionów przygranicznych w zakresie ochrony środowiska, tworzenia parków (obszarów chronionych).
Resider - program wspierający regiony staroprzemysłowe z dominującym udziałem przemysłu hutniczego i stalowego.
Telematik - program wspierający rozwój technik multimedialnych komunikowania się, zwłaszcza na obszarach turystycznych.
Recite - program wspierania współpracy między organami samorządowymi miast i regionów w zakresie turystyki.
Konver - rozwój regionów, które były siedzibą jednostek militarnych i wobec takich obszarów zostały wydatkowane środki na aktywizację społeczno-gospodarczą, w której główna rolę miała odgrywać turystyka.
Pesca - program wspierający obszary utrzymujące się z rybołówstwa (chodzi o zagospodarowanie turystyczne nieczynnych portów rybackich oraz rozbudowę nowych obiektów turystycznych właśnie na tych obszarach).
Etapy Konsumpcji Turystycznej
Etap I
Przygotowanie
Etap III
Pobyt
Etap IV
Podróż (z powrotem)
Etap V
Podsumowanie
TURYSTYKA
Aktywna
Pasywna
Rola w bilansie płatniczym
Jako aktywność turystyczna
Wyjazdy zagraniczne
Jako aktywność turystyczna
Rola w bilansie płatniczym
Wyjazdy zagraniczne
Podaż
Dobra Turystyczne i urządzenia
Usługi Turystyczne
Podstawowe walory turystyczne
Komplementarne
(infrastruktura turystyczna)
Podstawowe
Komplementarne
Drogi
Środki transportu
Hotele
Restauracje
Biura podróży
Punkty usługowe
Plaże
Kąpieliska
Transportowe
Hotelowe
Gastronomiczne
Rzemieślnicze
Lecznicze
Telekom.
Informacyjne
Przewodnictwo
Kulturalno - przyrodnicze
Naturalne
(przyrodnicze)
Struktura usług turystycznych
Podstawowe
To takie, które umożliwiają dojazd, pobyt i powrót z miejsca pobytu; są one świadczone przez komplementarne dobra i urządzenia turyst.
Komplementarne
świadczone są z podst. dobrami
turystycznymi (walorami) oraz czasem wolnym; ułatwiają one dostęp do walorów (wypożyczanie sprzętu, wyciągi narciarskie) oraz dostarczają usług tzw. rozrywkowych.
Baza noclegowa
Hotelarska
(hotele, motele, pensjonaty, zajazdy)
Uzupełniająca
(komplementarna)
Pozostałe obiekty
Turystyczne zakłady zakwaterowania zbiorowegp
Hotele i inne obiekty hotelarskie
Obiektyy specjalistyczne
Inne obiekty zakwaterowania turystycznego
Struktura kwater prywatnych
Własne obiekty mieszkalne
Mieszkania wynajęte przy rodzinie
Kawtery od krewnych lub znajomych
Pokoje wynajęte
Wynajęte nieodpłatnie, prywatnie
Podstawowa struktura wydatków, dochód indywidualny
Wydatki niezbędne do życia
Wydatki wg upodobań
Konsumpcja niezbędna do życia
Rezerwy
(oszczędności)
Konsumpcja swobodna
Czynniki determinujące popyt elastyczny
Ekonomiczne
- gólnogospodarcze
- dochodowe
- cenowe
Społeczno - psychologiczne
- czynniki demograficzne
- czynniki ndustrializacyjne
- czynniki urbanizacyjne
- czynniki kulturalne
- czynniki motywacyjne
Podażowe
- polityka turystyczne
- transport
- baza noclegowa
- organizatorzy podrózy
TURYSTYKA
Aktywna
- jako aktywność turystyczna
- wyjazdy zagraniczne
- rola w bilansie płatniczym
przyjazdy turystów zagranicznych
Pasywna
- jako aktywność turystyczna
- przyjazdy turystów zagranicznych
- rola w bilansie płatniczym
przyjazdy turystów zagranicznych
Wyjazdy zagraniczne