Włośnica lub trychinelloza (trichinosis, trichinellosis) to parazytoza, wywołana przez pasożyta obłego, zwanego włośniem krętym, który w postaci dorosłej występuje w jelicie, a w postaci larwalnej w mięśniach prążkowanych człowieka i różnych zwierząt domowych (świnia, kot, pies) oraz dzikich (dzik, lis, wilk, szczur, mysz, kuna, łasica, itd.).

Włosień jest nicieniem małym, gdyż długość samca wynosi 1,4-1,6 mm, a samicy 3-5 mm. Częstość jego inwazji zależy od zwyczajów żywieniowych ludzi. Szacuje się ją na ok. 3%. Jest wyraźnie zróżnicowana regionalnie. Podobnie jak owsik, glista ludzka i włosogłówka ludzka, włosień należy do nicieni.
Człowiek zaraża się przez spożycie zarażonego mięsa świni domowej lub dzikiej, a świnia zjadając np. zarażone nicieniem padłe myszy lub szczury. Krąg żywicieli zjadających się nawzajem może objąć wiele gatunków.
Do organizmu człowieka dostaje się zazwyczaj forma larwalna, żyjąca w mięśniach świń, zamknięta tam w osłonie ulegającej z czasem zwapnieniu. Solenie, mrożenie lub krótkotrwałe wędzenie mięsa nie zabijają pasożyta. Źródłem zarażenia jest więc zazwyczaj mięso niedostatecznie długo gotowane lub wędzone.
Po spożyciu zarażonego mięsa sok żołądkowy rozpuszcza otoczkę, a oswobodzona larwa włośnia przedostaje się do jelita cienkiego i tam wnika do kosmków błony śluzowej, gdzie w ciągu 1-3 dni osiąga dojrzałość płciową. Zapłodnienie następuje w świetle jelita. Samce po zapłodnieniu giną, a samice powtórnie wdrążają się w ścianę jelita, gdzie mogą przebywać 7-8 tygodni, rodząc w tym czasie 1000-1500 larw. W przeciwieństwie do innych pasożytów włośnie (trichiny) nie składają jajeczek, lecz rodzą od razu żywe larwy, które przenikają do naczyń chłonnych i krwionośnych organizmu człowieka. Następnie z prądem krwi lub chłonki roznoszone są po całym jego ciele. W ten sposób larwy włośnia między 12 a 15 dniem od momentu zarażenia osiedlają się w mięśniach poprzecznie prążkowanych, zwłaszcza w tych intensywniej pracujących. Stąd też najczęściej można je spotkać w przeponie, rzadziej w mięśniach międzyżebrowych, języku, krtani, mięśniach grzbietu. W mięśniach tych larwy włośnia otorbiają się, tworząc tzw. wągry. Cykl rozwojowy włośnia krętego odbywa się w całości w jednym gospodarzu (żywicielu).
Objawy włośnicy: - podobnie jak w przypadkach innych inwazji pasożytniczych - zależą od jej intensywności, ogólnego stanu biologicznego człowieka i jego reaktywności.
Pierwszy 4-10-dniowy okres włośnicy może być bezobjawowy. Po zarażeniu pojedynczym włośniem objawy chorobowe mogą być również nie zauważone przez długi czas. W intensywniejszych inwazjach zespół objawów chorobowych może być bardzo przykry i burzliwy. W pierwszym okresie zarażenia, tj. w fazie pobytu w jelicie dojrzałego włośnia i wytwarzania larw, dominuje gorączka, nudności, wymioty oraz zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Do charakterystycznych objawów drugiej fazy, tzn. w okresie przenikania larw do krwiobiegu (tj. po ok. 8 dniach od zakażenia), należą bóle mięśniowe, zwłaszcza przy ich dotyku i ruchach, oraz bóle głowy i bóle kostne, ogólne osłabienie, niekiedy wysoka gorączka, dreszcze, pocenie się, majaczenie. Występuje też obrzęk powiek i twarzy oraz zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Dolegliwościom tym towarzyszą niekiedy alergiczne wykwity skóry oraz zazwyczaj wydatne zwiększenie liczby eozynofilów we krwi obwodowej. Faza wędrówki larw trwa 1-2 tygodnie i jest okresem najniebezpieczniejszym dla chorego. Niekiedy faza ta ulega wydłużeniu do 7 tygodni, tzn. trwa tak długo, jak długo żyją samice włośnia i w jelitach wytwarzają się larwy.
Trzecia faza to faza osiedlania i otorbiania się larw w mięśniach. Dominującym objawem w tej fazie są silne bóle mięśniowe, przypominające niekiedy bóle reumatyczne. W otoczeniu larw tworzą się początkowo nacieki zapalne, później larwa otacza się osłonką włóknistą, tworząc tzw. wągier. Z czasem (zazwyczaj do 3 lat) otoczka ta ulega zwapnieniu. W takim stanie, odizolowane od organizmu, larwy mogą przetrwać żywe w mięśniach człowieka nawet przez 20-40 lat. W końcu jednak obumierają, ulegając zniszczeniu. Zaznaczyć należy, że intensywne inwazje tego pasożyta mogą w okresie ostrym być groźne dla życia człowieka.
Rozpoznanie: ustala się na podstawie wywiadów dopuszczających możliwość spożycia mięsa zarażonego włośniami, charakterystycznego zespołu objawów klinicznych oraz wykrycia za pomocą biopsji larw w mięśniach człowieka podejrzanego o włośnicę. Pomocne mogą też być alergiczne testy skórne oraz odczyny serologiczne krwi. Badanie bioptyczne mięśni jest uzasadnione po 10 dniach od zarażenia, a próba skórna po 3 tygodniach od zarażenia. Wystąpienie grupowe podobnych stanów chorobowych w określonych okolicznościach, np. spożycia mięsa z tego samego źródła, ułatwia rozpoznanie.
Leczenie: prowadzi wyłącznie lekarz w warunkach szpitalnych. Tylko wczesne zgłoszenie się do lekarza i natychmiastowe podjęcie właściwego leczenia może do pewnego stopnia zmniejszyć nasilenie objawów choroby i jej skutek przez uniemożliwienie wydalania młodych larw w jelitach przez dojrzałe samice włośnia. Leczenie farmakologiczne:
Leki przeciwpasożytnicze (np. Tiabendazol), kortykosterydy przy nasilonych objawach uczuleniowych oraz powikłaniach, oraz leki przeciwgorączkowe. Możliwe powikłania włośnicy to: zapalenie oskrzeli i płuc, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie płuc, zapalenie oskrzeli, uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego

Zapobieganie: zarażeniu włośniem krętym polega na: niejedzeniu mięsa nie badanego, pełnej likwidacji tuszek mięsnych, w których stwierdzono larwy włośnia, unikaniu spożywania mięsa nie dogotowanego i nie dowędzonego, skutecznym likwidowaniu wszystkich możliwych źródeł i ogniw zakażenia. Częstość zachorowań na włośnicę wśród ludzi zależy przede wszystkim od sposobu i dokładności kontrolowania mięsa zarówno w rzeźniach, jak i w indywidualnym uboju gospodarczym oraz odstrzelonych dzików. Badanie to polega na mikroskopowym poszukiwaniu otorbionych larw włośnia w mięsie wieprzowym przeznaczonym do konsumpcji.

Wapniejąca torebka zawierająca larwę Widoczna w trychinoskopie otorbiona

włośnia krętego w mięsie świni larwa włośnia krętego .

Larwa włośnia w mięśniu w powiększeniu

HIGIENA PRODUKTÓW SPOŻYWCZYCH POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO

Katarzyna Fujak

TW 1 A

Włośnica

---