NORMA NIEMIECKA wrzesień 2002

	Utrzymywanie stref wolnych od zadymienia - Część 2: Urządzenia oddymiające (klapy dymowe), wymiarowanie, wymagania i montaż	DIN 18232-2
Zastępuje DIN 18232-2:1989-11 Zastępuje E DIN 18232-2:1996-03 Kontynuacja na stronach 2 do 22 Komisja normalizacyjna ds. budownictwa (NABau) przy DIN Niemieckim Instytucie Normalizacyjnym

© DIN Niemiecki Instytut Normalizacyjny - Wszelkie powielanie, także fragmentaryczne, tylko za zezwoleniem Instytutu DIN w Berlinie.

Wyłączność na sprzedaż norm posiada wydawnictwo BEUTH Verlag GmbH, 10772 BerlinSpis treści

Przedmowa

Przedmowa

Niniejsza norma opracowana została przez Komisję Normalizacyjną ds. Budownictwa (NABau), grupę roboczą 00.35.00 "Usuwanie dymu i gorąca w czasie pożarów".

Norma DIN 18232 "Utrzymywanie stref wolnych od dymu i gorąca" składa się z następujących części:

• część 1: definicje, zadania (cele)

• część 2: urządzenia oddymiania grawitacyjnego (naturalnego; klapy dymowe), wymiarowanie, wymagania i montaż

• część 3: urządzenia oddymiania grawitacyjnego (naturalnego, klapy dymowe), badania (obecnie w fazie projektu)

• część 4: urządzenia do usuwania gorąca (obecnie w fazie projektu)

• część 5: mechaniczne urządzenia oddymiające; wymagania, wymiarowanie; (norma wstępna, w przygotowaniu do publikacji w formie normy)

• część 6: mechaniczne urządzenia oddymiające; wymagania w odniesieniu do poszczególnych elementów budowlanych oraz dokumentacja kwalifikacyjna (norma wstępna)

Dwie kolejne części zbioru norm DIN 18232, które jeszcze się nie ukazały, mają nosić następujące tytuły:

• ciśnieniowe instalacje ochrony przeciwdymowej do klatek schodowych

• urządzenia do usuwania gorąca; procedura oceny

Tytuł zbioru norm DIN 18232 brzmi odtąd "Utrzymywanie stref wolnych od dymu i gorąca". Zmianę wprowadzono z jednej strony w celu usunięcia z tytułu pojęcia "budownictwo przemysłowe", aby nie powodować wrażenia, że stosowalność niniejszej normy ogranicza się tylko do sfery budownictwa przemysłowego; z drugiej strony wprowadzenie zmiany ma na celu objęcie swym zasięgiem także tych urządzeń, które realizują zadanie polegające na utrzymaniu stref wolnych od dymu i gorąca nie tylko poprzez odprowadzanie produktów spalania. Poza tym również w nowej "Wzorcowej dyrektywie dla budownictwa przemysłowego" mowa jest o strefach o niewielkim zadymieniu. Wybrany tytuł mówiący o utrzymywaniu stref wolnych od dymu i gorąca oddaje niejako stan idealny, którego w praktyce z pewnością nieomal nie da się osiągnąć. W ramach nowelizacji zbioru norm DIN 18232 dotychczasowy tytuł "Ochrona przeciwpożarowa w budownictwie przemysłowym - urządzenia oddymiania i usuwania gorąca" zastąpiony zostanie nowym.

Części 3 oraz 4 zbioru norm DIN 18232 w niedługim czasie zastąpione zostaną przez Normy Europejskie.

Zmiany

W stosunku do DIN 18232-2:1989-11 oraz DIN E 18232-2:1996-03 dokonano następujących istotnych zmian:

a) zmiana głównego tytułu

b) wprowadzenie urządzeń oddymiających montowanych w ścianach

c) zmiana nazewnictwa: zamiast "strefy wolnej od dymu" jest "strefa o niewielkim zadymieniu"

d) uwzględnienie rozmaitych modeli (wzorów) "pióropusza dymu"

e) zmiana reguł wymiarowania powierzchni urządzeń oddymiania

f) zmiana powierzchni dolotowych dla urządzeń oddymiania

1 Zakres stosowania

Norma niniejsza odnosi się do wymiarowania i montażu systemów oddymiania grawitacyjnego (SOG) w pomieszczeniach o pionowym odprowadzaniu dymu poprzez dach na zasadzie konwekcji termicznej wg DIN 18232-1 dla budynków jednokondygnacyjnych oraz ostatnich kondygnacji budynków wielokondygnacyjnych. Poza tym norma niniejsza daje wskazówki co do wymiarowania i montażu SOG w pomieszczeniach, w których odprowadzanie dymu odbywa się poprzez ściany zewnętrzne.

Norma zawiera tabele oraz procedurę obliczeniową służącą do wyliczania warstw o niewielkim zadymieniu na potrzeby różnych wytyczonych celów ochronnych.

Norma zawiera również wskazówki oraz postanowienia, których należy przestrzegać wykorzystując podane zasady wyliczeniowe oraz podczas montażu SOG.

UWAGA: Postanowienia zawarte w przepisach regulaminów budowlanych (chodzi tutaj o prawo budowlane tzw. Bauordnung, inne w każdym landzie) na temat urządzeń oddymiających np. w formie otworów wylotowych o odpowiedniej wielkości na klatkach schodowych lub na temat wymaganych odstępów od ścian przeciwpożarowych, pozostają nienaruszone.

Odstępstwa od niniejszej normy wymagają odrębnych potwierdzeń / dokumentacji.

2 Odniesienia normatywne

Niniejsza norma zawiera postanowienia z innych publikacji w formie datowanych lub niedatowanych odniesień. Takie odsyłacze normatywne cytowane są w odpowiednich miejscach tekstu, następnie wymienione są odnośne publikacje. W przypadku odsyłaczy datowanych późniejsze zmiany bądź zrewidowane wersje (przeróbki) tych publikacji mają zastosowanie dla niniejszej normy tylko wtedy, gdy są wprowadzone do niej poprzez dokonane zmiany lub przeróbki. W przypadku niedatowanych odsyłaczy zastosowanie ma ostatnie wydanie odnośnej publikacji (wraz ze zmianami).

DIN 1055-4, Obciążenia przyjmowane dla budowli; Obciążenia komunikacyjne - obciążenie wiatrowe dla budowli podatnych na drgania

DIN 4066, Tabliczki informacyjne w ochronie ppoż

DIN 4102-1, Zachowanie ogniowe materiałów i elementów budowlanych - materiały budowlane; pojęcia, wymagania i badania

DIN 18232-1, Utrzymanie stref wolnych od dymu i gorąca - pojęcia, zadania / cele

DIN 18232-3, Ochrona przeciwpożarowa w budownictwie przemysłowym - urządzenia oddymiania i usuwania gorąca; klapy oddymiające; badania

DIN EN 54-7, Elementy składowe automatycznych instalacji sygnalizacji pożaru - część 7: punktowe czujki dymowe, czujki dymowe działające na zasadzie światła rozproszonego, przenikającego lub jonizacyjne; wersja niemiecka EN 54-7:2000.

E DIN EN 12101-1, Instalacje służące do kontroli przepływu dymu i gorąca - część 1, Postanowienia dotyczące kurtyn dymowych, wersja niemiecka prEN 12101-1:2000

DIN VDE 0833-2 (VDE 0833 część 2), Instalacje sygnalizacji zagrożeń jak pożar, włamanie, napad - część 2: Ustalenia odnośnie instalacji sygnalizacji pożaru.

VdS 2580:2002-09, Wytyczne dotyczące grawitacyjnych systemów oddymiania i usuwania gorąca - Napędy elektromechaniczne - Wymagania i metody badań¹⁾

VdS 2581:2002-09, Wytyczne dotyczące grawitacyjnych systemów oddymiania i usuwania gorąca - Urządzenia sterownicze - Wymagania i metody badań¹⁾

VdS 2592:2002-09, Wytyczne dotyczące grawitacyjnych systemów oddymiania i usuwania gorąca - Urządzenia sterownicze ręczne - Wymagania i metody badań¹⁾

VdS 2593:2002-09, Elektryczne urządzenia zasilające - Wymagania i metody badań¹⁾

VdS 2815:2001-03, Współdziałanie wodnych instalacji gaśniczych i systemów oddymiania i usuwania gorąca¹⁾

3 Pojęcia

Do celów stosowania niniejszej normy przyjmuje się pojęcia podane w DIN 18232-1 oraz poniższe:

3.1

powierzchnia otworu czynna aerodynamicznie

to iloczyn geometrycznej powierzchni otworu A_g wyrażonej w m² dla danego SOG i współczynnika przepływu c_V z uwzględnieniem wpływu działania wiatru bocznego.

3.2

"pióropusz dymu"

oznacza słup gazów i dymów pożarowych unoszący się nad ogniskiem pożaru

4 Symbole i skróty

c_z współczynnik do określenia powierzchni dolotowej;

d wysokość warstwy o niewielkim zadymieniu w m;

h wysokość pomieszczenia, które należy zabezpieczyć, w m;

h_sch wysokość kurtyny dymowej w m;

A_Br powierzchnia objęta pożarem w m²;

A_R powierzchnia sektora (oddzielenia) dymowego w m²;

A_w powierzchnia urządzenia oddymiającego w m²;

A_zu wielkość otworów dolotowych w m²;

z wysokość warstwy dymu (h - d) w m

_______________________________

1) wydane przez: VdS Schadenverhütung GmbH, Amsterdamer Str. 174, 50735 Köln

5 Podstawy dokonywania wyliczeń

5.1 Uwagi ogólne

Wyliczanie / wymiarowanie grawitacyjnych systemów oddymiania (patrz rys. 1) jest zależne m.in. od szybkości uwalniania energii, rachunkowej powierzchni pożaru bądź wynikającej z niej sekcji wyliczeniowej, od żądanej wysokości warstwy o niewielkim zadymieniu oraz wysokości pomieszczenia.

Rys.1: Schematyczne przedstawienie grawitacyjnego urządzenia oddymiającego (klapy)

Wartości rachunkowe podane w celu określenia wcześniej wymienionych wielkości są wielkościami pomocniczymi do wyliczeń i służą wyłącznie do dokonania wyliczeń w rozumieniu niniejszej normy.

Jeżeli zastosowane będą inne procedury wyliczeniowe niż podano w niniejszej normie lub zachodzą inne warunki brzegowe niż wymienione w Załączniku B, należy prawidłowość wyliczeń wykazać osobno.

5.2 Wysokość pomieszczenia

Wysokością h pomieszczenia, które należy zabezpieczyć, jest w przypadku poziomych dachów / stropów wysokość w świetle, w przypadku dachów / stropów nachylonych średnia wysokość w świetle, liczona każdorazowo od posadzki aż do dolnej krawędzi dachu / stropu. Stropy otwarte (niem.: rauchoffene Decken) nie są traktowane jako stropy.

W przypadku dachów szedowych wysokość pomieszczenia przyjmuje się jako średnią wysokość urządzenia oddymiającego (klapy) ponad posadzką.

5.3 Wymagana docelowa wysokość warstwy o niewielkim zadymieniu, wysokość kurtyny dymowej

Pod pojęciem warstwy o niewielkim zadymieniu rozumiana jest odległość od posadzki danego pomieszczenia do dolnego brzegu warstwy gazów pożarowych.

Warstwy o niewielkim zadymieniu służą m.in. do następujących celów:

- użytkownikom budynków umożliwiają dotarcie do bezpiecznego miejsca,

- jednostkom ratowniczym umożliwiają ratowanie ludzi, zwierząt i wartości materialnych,

- możliwa jest skuteczna akcja zwalczania pożaru,

- straty pożarowe spowodowane działaniem gazów pożarowych i produkty rozpadu termicznego są redukowane.

UWAGA 1: Definicja warstwy "o niewielkim zadymieniu" zastępuje wcześniejszą definicję warstwy "wolnej od dymu" znajdującą się w starszych wersjach niniejszego zbioru norm.

Wymagana docelowa wysokość warstwy o niewielkim zadymieniu d powinna wynosić min. 2,5 m.

UWAGA 2: Jeżeli warunki użytkowania tego wymagają (np. przedmioty wrażliwe na działanie gazów zawartych w dymie bądź palne towary na magazynie), do wyliczeń należy przyjąć wyższe wartości. Należy wówczas również przewidzieć odstęp zabezpieczanych przedmiotów od warstwy dymy w wysokości min. 0,5 m.

Przez warstwy o niewielkim zadymieniu (d ≤ 4m) powinna przechodzić kurtyna dymowa o wysokości (w zwisie) min. 0,5 m. W przypadku warstw o niewielkim zadymieniu d > 4m wysokość kurtyny dymowej powinna odpowiadać co najmniej wysokości warstwy dymu z, nie mniej jednak niż 1,0 m.

5.4 Powierzchnia sektora dymowego

Wyliczenie / wymiarowanie klap oddymiających zgodnie z niniejszą normą zakłada, że powierzchnie sektorów dymowych mają wielkość ≤ 1600 m² lub są podzielone za pomocą kurtyn dymowych na sektory dymowe A_R o maks. powierzchni 1600 m². Maksymalny odstęp pomiędzy kurtynami dymowymi bądź ściana a kurtyną nie może przekraczać 60 m. Dalsze podziały (np. zamknięte podciągi) w obrębie sektora dymowego nie mają wpływu na wyliczenia.

5.5 Otwory dolotowe

W dolnej części ściany zewnętrznej konieczne jest umieszczenie wystarczającej ilości otworów dolotowych A_zu w postaci przypodłogowych otworów zapewniających napływ powietrza.

Wymagana powierzchnia otworów dolotowych ustalana jest na podstawie powierzchni największego sektora dymowego. Wyliczoną powierzchnię otworów należy przewidzieć w ścianach zewnętrznych pomieszczenia. Otwory wlotowe powinny być umieszczone w równomiernych odstępach na co najmniej dwóch bokach budynku.

Do otworów dolotowych zalicza się:

- samodzielne urządzenia napowietrzające

- bramy, drzwi lub okna, jeśli są one odpowiednio oznaczone jako "Otwór napowietrzający systemu oddymiania" za pomocą tabliczek od wewnątrz i od zewnątrz zgodnie z DIN 4066 oraz mają możliwość bezinwazyjnego otwarcia od zewnątrz (bez wybicia szyb okiennych czy też zrywania powierzchni ściany lub bramy). Nie dotyczy to sytuacji, gdy zakładowa straż pożarna może wykonać odpowiednie otwory dolotowe.

Powierzchnie otworów dolotowych powinny być otwierane niezwłocznie po wyzwoleniu urządzenia oddymiającego (klapy) (np. automatycznie, wskutek działań straży zakładowej, na skutek poczynionych zarządzeń zakładowych lub organizacyjnych).

Powierzchnia czynna otworów dolotowych powinna wynosić co najmniej półtorakrotność (1,5x) wymaganej wg tabeli 3 aerodynamicznie czynnej powierzchni otworów wszystkich urządzeń oddymiających (klap) największego sektora dymowego w danym pomieszczeniu.

Zmniejszenie powierzchni dolotowej do poziomu jednokrotności (1x) wartości podanej w tabeli 3 jest dopuszczalne, jeśli wymagana wg tabeli 3 aerodynamicznie czynna powierzchnia otworów klap dla wszystkich sektorów dymowych pomieszczenia podniesiona zostanie o 50%. Wartości pośrednie można określić na drodze interpolacji liniowej. Redukcja powierzchni dolotowej przy jednoczesnym odpowiednim powiększeniu powierzchni oddymiania klap oddymiających dopuszczalna jest tylko wówczas, gdy dopływ powietrza odbywa się przypodłogowo w kierunku poziomym a górna krawędź otworów dolotowych znajduje się w odległości min. 2 m od granicy warstwy dymu.

W celu określenia czynnej powierzchni otworu dolotowego należy w niżej wymienionych typach otworów pomnożyć powierzchnię danego otworu w świetle muru przez współczynnik c₂ wg tabeli 1:

Tabela 1 - Współczynnik korekcyjny c₂ dla różnych typów otworów dolotowych napowietrzających.

typ otworu	kąt otwarcia	współczynnik korekcyjny c2
otwory drzwiowe lub bramowe, kraty		0,7
otwieralne żaluzje	90°	0,65
skrzydła uchylne lub rozwierne	90°	0,65
skrzydła uchylne lub rozwierne	≥60°	0,5
skrzydła uchylne lub rozwierne	≥45°	0,4
skrzydła uchylne lub rozwierne	≥30°	0,3

Do podanych w tabeli 1 kątów otwarcia można przypisać dopuszczalne odchylenie rzędu ±5°.

UWAGA 1: Współczynnika c₂ służącego do określania czynnej powierzchni otworów dolotowych, która wynika z powierzchni otworu w ścianie i kąta otwarcia, nie należy mylić z wartością c_V, za pomocą którego z powierzchni geometrycznej A_g otworu wylicza się w klapach oddymiających powierzchnię czynną aerodynamicznie A_w.

Górna krawędź otworu dolotowego powinna znajdować się w odstępie min. 1 m od dolnej granicy warstwy dymu. W obrębie drzwi lub okien o szerokości maks. 1,25 m odstęp ten można zmniejszyć do 0,50 m.

UWAGA 2: W przypadku otworów dolotowych, które kierują przepływ powietrza w górę (np. wyposażone są w kraty chroniące przed wpływem niekorzystnych czynników pogodowych skierowane ku górze) należy zachować odstęp do dolnej granicy warstwy dymu wynoszącej min. 1,5m.

5.6 Czas trwania rozwoju pożaru

Zakładany w niniejszej normie czas rozwoju pożaru (patrz tabela 2) obejmuje okres czasu od momentu powstania pożaru do rozpoczęcia akcji gaśniczej.

Od momentu powstania pożaru do zgłoszenia pożaru należy założyć okres czasu 10 min.

Jeśli istnieje instalacja sygnalizacji pożaru posiadająca automatyczne czujki pożarowe (DIN VDE 0833-2, VDE 0833 część 2), reagujące na dym, czasu powyższego nie bierze się pod uwagę. Sygnał o powstaniu pożaru powinien być przekazywany do odpowiedniego organu ochrony, posiadającego stałą obsadę lub do straży pożarnej.

Nie bierze się go również pod uwagę, jeśli w danym pomieszczeniu zapewnione jest natychmiastowe wykrycie pożaru i zgłoszenie jego powstania do straży pożarnej poprzez stałą i nieprzerwaną obsadę personalną.

Jeśli istnieje system wyzwalania urządzenia oddymiającego (klapy) za pomocą czujek pożarowych zgodnych z DIN EN 54-7, reagujących na dym, założyć należy czas 5 min. Wówczas wystarcza jeden czujnik dymu na każde 200 m² sektora dymowego, w przypadku czujników dymowych liniowych wystarczający jest odstęp liniowy wynoszący 10 m.

Od momentu zgłoszenia pożaru do rozpoczęcia akcji gaśniczej należy założyć średni okres czasu 10 min. W sprzyjających warunkach, np. gdy w zakładzie działa zakładowa straż pożarna, która dociera do miejsca akcji w ciągu 5 min., można zredukować te wartość do 5 min; w warunkach niekorzystnych należy zwiększyć ten czas do 15 min. a w skrajnie niekorzystnych do 20 min.

UWAGA: Czasy wymienione w niniejszym podpunkcie stanowią pomocnicze wielkości do wyliczeń oraz służą wyłącznie do dokonania wyliczenia czasu rozwoju pożaru w rozumieniu niniejszej normy.

5.7 Rachunkowa powierzchnia pożaru, grupy wymiarowania

Rachunkowa powierzchnia pożaru wynika z prędkości rozprzestrzeniania się pożaru i czasu rozwoju pożaru, jaki należy założyć. Rachunkowa powierzchnia pożaru odpowiada jednej grupie wymiarowania (patrz tabela 2 oraz Załącznik B).

Tabela 2: grupy wymiarowania

Zakładany czas rozwoju pożaru (patrz 5.6)	Grupa wymiarowania przy danej (niżej wymienionej) prędkości rozprzestrzeniania się pożaru
		bardzo niewielkiej	średniej ^a	bardzo dużej
≤ 5	1	2	3
≤ 10	2	3	4
≤ 15	3	4	5
≤ 20^a	4	5	5^b
≤ 20	5	5^b	5^b
^a Wartości średnie nieudokumentowane w szczególny sposób; zastosowanie tych wartości średnich w tym przypadku oznacza przyporządkowanie do grupy 5 (wytłuszczona ramka) ^b W takich przypadkach zakładane cele ochronne niniejszej normy nie są osiągalne jedynie za pomocą urządzeń oddymiających (klap). Wymagane jest użycie dalszych środków w celu osiągnięcia wytyczonych celów ochrony ppoż.

W przypadku różnych warunków użytkowania panujących w poszczególnych sektorach dymowych - a co za tym idzie znacząco różniących się prędkością rozprzestrzeniania się pożaru - w obrębie jednego pomieszczenia, do wyliczeń należy z reguły przyjmować najwyższą prędkość rozprzestrzeniania się pożaru.

Zazwyczaj należy przyjmować wartości przedstawione w kolumnie "prędkości średniej" z tabeli 2. W przypadku bardzo niewielkiej prędkości rozprzestrzeniania się pożaru (np. palne materiały w niepalnym opakowaniu) można zastosować wartości podane w kolumnie "prędkości bardzo niewielkiej" z tabeli 2. W przypadku bardzo dużej prędkości rozprzestrzeniania się pożaru (np. łatwo zapalne materiały w palnym opakowaniu) należy stosować wartości zawarte w kolumnie "prędkości bardzo dużej" z tabeli 2.

Jeżeli założono automatyczną instalację tryskaczową całopowierzchniową, można w przypadku grup wymiarowania > 3 wyznaczonych wg tabeli 2 przyjąć grupę 3 bez wykazywania tego (na drodze wyliczeń).

5.8 Skuteczność aerodynamiczna urządzeń oddymiania (klap)

Skuteczność aerodynamiczna powierzchni oddymiania grawitacyjnego urządzenia oddymiającego wbudowanego w połać dachu określana jest według procedur opisanych w Załączniku A. Informacje na temat skuteczności aerodynamicznej powierzchni grawitacyjnego urządzenia oddymiającego wbudowanego w ścianę znajdują się w Załączniku C.

6 Wymiarowanie

6.1 Uwagi ogólne

Z uwagi na fakt, że rozwój pożaru oraz zadymienia w razie pożaru nie zależy od wielkości sektora dymowego, w którym następuje wybuch pożaru, w tabeli 3 określono powierzchnię oddymiania w m², którą należy przewidzieć do odprowadzania dymu dla każdego sektora dymowego o powierzchni minimalnej (wymagana powierzchnia oddymiania).

Określona poniżej powierzchnia oddymiania powinna być przewidziana w każdym sektorze dymowym (od 200 m² do 1600 m²), niezależnie od wielkości sektora (opcje projektowe patrz 6.2.2)

UWAGA: Używane we wcześniejszych wersjach niniejszej normy procentowe przyporządkowanie powierzchni oddymiania do danej powierzchni pomieszczenia zostało usunięte.

6.2 Powierzchnie oddymiania w połaciach dachów

Dla każdego sektora dymowego A_R w danym pomieszczeniu należy wyliczyć całkowitą aerodynamicznie czynną powierzchnię oddymiania A_w urządzeń oddymiających na podstawie tabeli 3, która odnosi się do różnych grup wymiarowania, wysokości pomieszczeń jak również różnych wysokości warstwy o niewielkim zadymieniu.

Tabela 3: Wymagana powierzchnia oddymiania A_w [m²] w każdym sektorze dymowym

Wysokość pomieszczenia^a h w [m]	Wysokość warstwy dymu z w [m]	Wysokość warstwy o niewielkim zadymieniu^a d w[m]	Grupa wymiarowania
						1	2	3	4	5
3,0	0,5	2,5	4,8	6,2	8,2	11,0	15,4
3,5	1,0	2,5	3,4	4,4	5,8	7,8	10,6
		0,5	3,0	6,9	8,7	11,3	15,0	20,4
	4,0	1,5	2,5	2,8	3,6	4,7	6,4	8,9
		1,0	3,0	4,9	6,2	8,0	10,6	14,4
	4,5	2,0	2,5	2,4	3,1	4,1	5,5	7,7
		1,5	3,0	4,0	5,0	6,5	8,7	11,8
		1,0	3,5	5,9	8,4	10,7	13,9	18,6
	5,0	2,5	2,5	2,2	2,8	3,7	4,9	6,9
		2,0	3,0	3,4	4,4	5,7	7,5	10,2
		1,5	3,5	4,8	6,8	8,7	11,4	15,2
		1,0	4,0	7,1	10,3	13,8	17,7	23,4
	5,5	3,0	2,5	2,0	2,5	3,3	4,5	6,3
		2,5	3,0	3,0	3,9	5,1	6,7	9,1
		2,0	3,5	4,2	5,9	7,5	9,8	13,1
		1,5	4,0	5,8	8,5	11,3	14,5	19,1
		1,0	4,5	8,2	12,2	17,4	22,2	28,8
	6,0	3,5	2,5	1,8	2,3	3,1	4,2	5,8
		3,0	3,0	2,7	3,6	4,6	6,1	8,3
		2,5	3,5	3,7	5,3	6,7	8,8	11,8
		2,0	4,0	5,0	7,3	9,8	12,6	16,5
		1,5	4,5	6,7	10,0	14,0	18,1	23,5
		1,0	5,0	9,3	14,1	20,5	27,2	35,0
	6,5	4,0	2,5	1,7	2,2	2,9	3,9	5,4
		3,5	3,0	2,6	3,3	4,3	5,7	7,7
		3,0	3,5	3,4	4,8	6,2	8,0	10,7
		2,5	4,0	4,5	6,5	8,7	11,2	14,8
		2,0	4,5	5,8	8,6	12,3	15,7	20,4
		1,5	5,0	7,6	11,4	16,7	22,2	28,6
		1,0	5,5	10,3	15,7	23,4	32,7	41,8
	7,0	4,5	2,5	1,6	2,1	2,7	3,7	5,1
		4,0	3,0	2,4	3,1	4,0	5,3	7,2
		3,5	3,5	3,2	4,5	5,7	7,4	9,9
		3,0	4,0	4,1	6,0	8,0	10,2	13,5
		2,5	4,5	5,1	7,7	11,0	14,0	18,2
		2,0	5,0	6,6	9,9	14,5	19,2	24,7
		1,5	5,5	8,4	12,9	19,1	26,7	34,2
		1,0	6,0	11,9	17,3	26,3	38,5	49,4
	7,5	5,0	2,5	1,5	2,0	2,6	3,5	4,9
		4,5	3,0	2,2	2,9	3,8	5,0	6,8
		4,0	3,5	3,0	4,2	5,3	7,0	9,3
		3,5	4,0	3,8	5,5	7,4	9,5	12,5
		3,0	4,5	4,8	7,0	9,5	12,5	16,6
		2,5	5,0	5,9	8,8	13,0	17,2	22,1
		2,0	5,5	7,3	11,1	16,6	23,2	29,6
		1,5	6,0	9,7	14,1	21,4	31,4	40,3
		1,0	6,5	14,4	18,7	28,9	43,1	57,7
	8,0	5,5	2,5	1,5	1,9	2,5	3,3	4,6
		5,0	3,0	2,1	2,8	3,6	4,8	6,5
		4,5	3,5	2,7	3,9	5,0	6,6	8,8
		4,0	4,0	3,6	5,2	6,9	8,9	11,7
		3,5	4,5	4,4	6,5	9,3	11,8	15,4
		3,0	5,0	5,4	8,1	11,9	15,4	20,2
		2,5	5,5	6,5	9,9	14,8	20,7	26,5
		2,0	6,0	8,4	12,2	18,6	27,2	34,9
		1,5	6,5	11,7	15,2	23,6	35,2	47,1
		1,0	7,0	17,1	19,9	31,4	47,7	66,8
	8,5	6,0	2,5	1,4	1,8	2,4	3,2	4,4
		5,5	3,0	2,0	2,6	3,4	4,5	6,2
		5,0	3,5	2,7	3,7	4,8	6,2	8,3
		4,5	4,0	3,3	4,9	6,5	8,4	11,0
		4,0	4,5	4,1	6,1	8,7	11,1	14,4
		3,5	5,0	5,0	7,5	11,0	14,5	18,7
		3,0	5,5	5,9	9,1	13,5	18,9	24,1
		2,5	6,0	7,5	10,9	16,6	24,4	31,2
	2,0	6,5	10,2	13,2	20,5	30,5	40,8
	1,5	7,0	13,9	16,2	25,7	38,9	54,6
	1,0	7,5	20,0	22,0	33,7	52,1	76,7
9,0	6,5	2,5	1,3	1,7	2,3	3,0	4,3
	6,0	3,0	1,9	2,5	3,3	4,3	5,9
	5,5	3,5	2,5	3,6	4,5	5,9	7,9
	5,0	4,0	3,2	4,6	6,2	7,9	10,5
	4,5	4,5	3,9	5,7	8,2	10,4	13,6
	4,0	5,0	4,7	7,0	10,3	13,6	17,5
	3,5	5,5	5,5	8,4	12,5	17,5	22,4
	3,0	6,0	6,9	10,0	15,2	22,5	28,5
	2,5	6,5	9,1	11,8	18,3	27,3	36,5
	2,0	7,0	12,1	14,1	22,2	33,7	47,2
	1,5	7,5	16,4	17,9	27,5	42,5	62,6
	1,0	8,0	23,3	25,4	35,7	56,2	83,9
9,5	7,0	2,5	1,3	1,7	2,2	3,0	4,1
	6,5	3,0	1,9	2,4	3,1	4,2	5,7
	6,0	3,5	2,4	3,4	4,4	5,7	7,6
	5,5	4,0	3,0	4,4	5,9	7,6	10,0
	5,0	4,5	3,7	5,5	7,8	9,9	12,9
	4,5	5,0	4,4	6,6	9,7	12,8	16,5
	4,0	5,5	5,1	7,8	11,7	16,4	20,9
	3,5	6,0	6,4	9,2	14,0	20,6	26,4
	3,0	6,5	8,3	10,8	16,7	24,9	33,3
	2,5	7,0	10,8	12,6	19,9	30,1	42,3
	2,0	7,5	14,2	15,5	23,8	36,8	54,1
	1,5	8,0	19,1	20,7	29,1	45,9	68,5
	1,0	8,5	26,9	29,2	37,4	60,1	91,1
10,0	7,5	2,5	1,2	1,6	2,1	2,9	4,0
	7,0	3,0	1,8	2,3	3,0	4,0	5,5
	6,5	3,5	2,3	3,3	4,2	5,5	7,3
	6,0	4,0	2,9	4,2	5,6	7,2	9,5
	5,5	4,5	3,5	5,2	7,4	9,5	12,3
	5,0	5,0	4,2	6,3	9,2	12,1	15,6
	4,5	5,5	4,8	7,4	11,1	15,4	19,7
	4,0	6,0	6,0	8,6	13,1	19,3	24,7
	3,5	6,5	7,7	10,0	15,5	23,1	30,9
	3,0	7,0	9,8	11,5	18,2	27,5	38,6
	2,5	7,5	12,7	13,9	21,3	32,9	48,4
	2,0	8,0	16,5	18,0	25,2	39,7	59,3
	1,5	8,5	22,0	23,8	30,5	49,1	74,4
	1,0	9,0	30,9	33,2	38,7	63,7	98,2
10,5	8,0	2,5	1,2	1,6	2,0	2,8	3,8
	7,5	3,0	1,7	2,3	2,9	3,9	5,3
	7,0	3,5	2,2	3,2	4,0	5,3	7,0
	6,5	4,0	2,8	4,1	5,4	7,0	9,2
	6,0	4,5	3,4	5,0	7,1	9,0	11,8
	5,5	5,0	4,0	6,0	8,8	11,6	14,9
	5,0	5,5	4,6	7,1	10,5	14,6	18,7
	4,5	6,0	5,6	8,1	12,4	18,2	23,3
	4,0	6,5	7,2	9,3	14,5	21,6	28,9
	3,5	7,0	9,1	10,6	16,8	23,5	35,7
	3,0	7,5	11,6	12,7	19,5	30,4	44,2
	2,5	8,0	14,6	16,6	22,6	35,5	53,7
	2,0	8,5	19,1	20,6	26,4	42,5	64,4
	1,5	9,0	25,2	27,1	31,6	52,0	80,2
	1,0	9,5	35,1	37,6	41,7	67,8	104,9
11,0	8,5	2,5	1,2	1,5	2,0	2,7	3,7
	8,0	3,0	1,7	2,2	2,8	3,7	5,1
	7,5	3,5	2,1	3,1	3,9	5,1	6,8
	7,0	4,0	2,7	3,9	5,2	6,7	8,8
	6,5	4,5	3,2	4,8	6,8	8,7	11,3
	6,0	5,0	3,8	5,7	8,4	11,1	14,3
	5,5	5,5	4,4	6,7	10,0	14,0	17,8
	5,0	6,0	5,3	7,7	11,7	17,2	22,1
	4,5	6,5	6,8	8,8	13,6	20,3	27,2
	4,0	7,0	8,5	9,9	15,7	23,8	33,4
	3,5	7,5	10,7	11,7	18,1	27,8	40,9
	3,0	8,0	13,5	14,7	20,6	32,5	48,4
	2,5	8,5	17,0	18,4	23,6	38,0	57,6
	2,0	9,0	21,8	23,5	27,4	45,0	69,4
	1,5	9,5	28,7	30,7	34,0	54,6	85,7
	1,0	10,0	39,7	42,4	46,7	69,6	111,4
11,5	9,0	2,5	1,1	1,5	1,9	2,6	3,6
	8,5	3,0	1,6	2,1	2,7	3,6	4,9
	8,0	3,5	2,1	3,0	3,8	4,9	6,6
	7,5	4,0	2,6	3,8	5,0	6,5	8,5
	7,0	4,5	3,1	4,6	6,6	8,4	10,9
	6,5	5,0	3,7	5,5	8,1	10,7	13,7
	6,0	5,5	4,2	6,4	9,6	13,4	17,1
	5,5	6,0	5,1	7,4	11,2	16,4	21,1
	5,0	6,5	6,4	8,4	12,9	19,3	25,8
	4,5	7,0	8,0	9,4	14,8	22,5	31,5
	4,0	7,5	10,0	11,0	16,7	26,0	38,3
	3,5	8,0	12,5	13,6	19,1	30,0	44,8
	3,0	8,5	15,6	16,8	21,6	34,7	52,6
	2,5	9,0	19,5	21,0	24,5	40,3	62,1
	2,0	9,5	24,8	26,6	29,5	47,3	74,2
	1,5	10,0	32,4	34,6	38,1	56,8	90,9
	1,0	10,5	44,7	47,5	52,0	71,9	117,4
12,0^b	9,5	2,5	1,1	1,4	1,9	2,5	3,5
	9,0	3,0	1,6	2,1	2,7	3,5	4,8
	8,5	3,5	2,0	2,9	3,7	4,8	6,4
	8,0	4,0	2,5	3,7	4,9	6,3	8,3
	7,5	4,5	3,0	4,5	6,4	8,1	10,5
	7,0	5,0	3,5	5,3	7,8	10,3	13,2
	6,5	5,5	4,0	6,2	9,2	12,8	16,4
	6,0	6,0	4,9	7,1	10,7	15,7	20,2
	5,5	6,5	6,1	8,0	12,3	18,4	24,6
	5,0	7,0	7,6	8,9	14,1	21,3	29,9
	4,5	7,5	9,5	10,4	15,6	24,5	36,1
	4,0	8,0	11,7	12,7	17,8	28,1	42,0
	3,5	8,5	14,4	15,6	20,0	32,1	48,7
	3,0	9,0	17,8	19,2	22,3	36,8	56,7
	2,5	9,5	22,2	23,8	26,4	42,3	66,4
	2,0	10,0	28,1	30,0	33,0	49,2	78,8
	1,5	10,5	36,5	38,8	42,5	58,7	95,4
	1,0	11,0	49,9	53,0	57,8	73,7	123,0
^a W przypadku wartości leżący pomiędzy wymienionymi w tabeli należy wziąć kolejną wyższą wartość. ^b Dla pomieszczeń wyższych niż 12 m można stosować wartości podane dla pomieszczeń o wys. 12 m, o ile wysokość warstwy o niewielkim zadymieniu zostanie zachowana.
UWAGA: podane w powyższej tabeli wartości Aw nie są powiększone ani zaokrąglone dla bezpieczeństwa

Dla pomieszczeń o wysokości min 9,0 m oraz o powierzchni ponad 1600 m² można począwszy od grupy wymiarowania 4, jeśli na każde 1600 m² przypada jedna kurtyna dymowa o wysokości min. 1,0 m, można wykorzystać opisane poniżej w punktach a) i b) opcje (projektowe).

Nie wolno łączyć obu opcji ze sobą.

a) sposób A: Przekroczenie powierzchni sektora dymowego

Maksymalna wielkość pojedyńczego sektora dymowego może zostać powiększona z 1600 m² do maks. 2600 m², o ile czynna aerodynamicznie powierzchnia oddymiania wg tabeli 3 podwyższona zostanie o 10% dla każdych rozpoczętych 100 m² powierzchni powyżej poziomu 1600 m².

b) sposób B: Mniejsza wysokość kurtyn dymowych

Jeśli np. z przyczyn eksploatacyjnych wysokość kurtyny dymowej odgraniczającej sektor dymowy o powierzchni maks. 1600 m² do po nie może być wyższa niż 1 m (co stanowi wartość minimalną), można ograniczyć wartości A_w podane w tabeli 3 (w przypadku gdy istnieje więcej niż jeden sektor dymowy) do 50 m² czynnej aerodynamicznie powierzchni oddymiania w każdym sektorze, o ile:

- uzyskana w pomieszczeniu całkowita wartość A_w jest co najmniej taka jak podana w tabeli 3, oraz

- również wszystkie urządzenia oddymiania grawitacyjnego w sąsiadujących sektorach dymowych otwierane są z punktu wyzwalania ręcznego odnośnego sektora dymowego, gdyż można spodziewać się przepływanie gazów i dymów pożarowych pod kurtyną dymową, oraz

- powierzchnia otworów dolotowych dostosowana jest do wartości A_w o wysokościach co najmniej takich jak wymienione w tabeli 3.

6.3 Powierzchnie oddymiania w ścianach

Objaśnienia na temat urządzeń oddymiania grawitacyjnego zamieszczone są w Załączniku C.

7 Montaż

7.1 Uwagi ogólne

Urządzenia oddymiania grawitacyjnego (klapy) są dostatecznie zdatne i niezawodne do wypełnienia celów zawartych w DIN 18232-1 wówczas, gdy spełniają wymagania postawione w Załączniku A, a także gdy ich funkcjonowanie w trakcie prowadzenia tych badań nie budzi zastrzeżeń.

7.2 Zasady dotyczące montażu

7.2.1 Urządzenia oddymiania grawitacyjnego należy rozmieścić w obrębie sektora dymowego możliwie jak najbardziej równomiernie. Jeśli można się spodziewać powstawania wyraźnych obszarów nadciśnienia na dachu z uwagi na dany kształt i lokalizację obiektu powodowanych oddziaływaniem wiatru (np. w przypadku wiatrów katabatycznych (opadających??) wywołanych interferencją budynków lub na dachach o spadku powyżej 25°), niedozwolone jest wówczas w tych miejscach montować urządzeń oddymiających, które nie sprostają tym warunkom. Badanie wg Załącznika A przy przyjęciu założeń w nim zawartych dotyczących kalkulacji podnoszącego obciążenia wiatrowego zakłada, że urządzenia oddymiania grawitacyjnego nie będą montowane do połaci dachów, na których mogą powstawać efekty ssania (niem.: Sogspitzen) (patrz DIN 1055-4). Jeśli do takich połaci dachów wbudowane zostaną urządzenia oddymiania, to należy ich wytrzymałość / odporność na obciążenie wiatrem wykazać na drodze odrębnej kalkulacji.

7.2.2 Generalnie rozwiązaniem bardziej celowym jest zaprojektowanie większej ilości urządzeń oddymiających o mniejszych rozmiarach niż małej ilości dużych urządzeń.

Do celów odprowadzania dymu przez otwory w dachu powinno przypadać co najmniej jedno urządzenie oddymiania grawitacyjnego na każde 200 m2 powierzchni posadzki.

Aby urządzenia oddymiające odprowadzały z sektora dymowego w razie pożaru tylko gazy pożarowe a nie słabo zadymione powietrze, maksymalna długość boku bądź średnica urządzenia nie może przekroczyć 3,0 m. Najmniejsza długość boku bądź średnicy urządzeń nie może być niższa niż 1,0 m. Powyższe ograniczenie odnosi się do wielkości otworu w dachu / ścianie. W urządzeniach oddymiania grawitacyjnego długość krótszego boku nie powinna przekroczyć wartości 1,5z ^1/2.

W powierzchniach dachu lub stropu, które są odgraniczone za pomocą kurtyn dymowych lub elementów konstrukcji, należy zaprojektować co najmniej jedno urządzenie oddymiania.

Poza tym odstęp urządzeń oddymiających umiejscowionych po zewnętrznej krawędzi dachu od ściany zewnętrznej nie powinien być wyższy niż 10 m. Odstępy pomiędzy poszczególnymi urządzeniami mogą wynosić maks. 20 m. Odstęp minimalny pomiędzy dwoma urządzeniami nie może być mniejszy niż 4 m. Odstępy mierzone są od zewnętrznych krawędzi otworu wylotowego.

UWAGA: Urządzeń oddymiających nie należy wbudowywać w strefie powstawania efektu spiętrzenia wiatru ( np. w obrębie wznoszących się ścian).

7.2.3 Inne elementy budowli (np. nadbudówki na dachu, obróbki / okładziny otworu oddymiającego) nie mogą niekorzystnie wpływać na proces otwierania się urządzenia oddymiającego ani ograniczać / zasłaniać geometrycznej powierzchni otworu.

7.2.4 Za pomocą wyzwalania zdalnego otwierane są zazwyczaj wszystkie urządzenia należące do jednego sektora dymowego jednocześnie. Powinna istnieć możliwość ręcznego wyzwalania urządzeń. Dodatkowo powinno istnieć wyzwalanie automatyczne za pomocą wyzwalaczy działających na wysoką temperaturę oraz ewentualnie również na dym.

Jeśli zaprojektowano urządzenia oddymiające i instalacje gaśnicze gazowe lub mgłowe (mgła wodna) wspólnie dla jednego pomieszczenia, to systemy wyzwalania powinny być do siebie odpowiednio dostosowane.

Wyzwalacze automatyczne działające na wysoką temperaturę oraz ewentualnie również na dym powinny być umieszczone w taki sposób, aby gazy spalinowe swobodnie do nich docierały.

Obsługa wyzwalaczy ręcznych powinna być możliwa z bezpiecznego miejsca. Wyzwalacze ręczne powinny być zabezpieczone przed niezamierzonym uruchomieniem. Wyzwalacz ręczny powinien być tak skonstruowany, aby widoczny był jego stan (wskaźnik, czy nastąpiło jego uruchomienie) oraz rozpoznawalna powinna być jego przynależność do konkretnego sektora dymowego.

Konstrukcja urządzenia oddymiającego nie może pozwalać na jego zamknięcie się w trakcie pożaru.

Przewody zasilające urządzenia oddymiającego należy poprowadzić w taki sposób, aby niemożliwe było ich przypadkowe uszkodzenie lub zniszczenie.

7.2.5 Kurtyny dymowe powinny być zgodne z normą E DIN EN 12101-1.

8 Współdziałanie z instalacjami gaśniczymi

Kombinacja wodnych instalacji gaśniczych i urządzeń oddymiania w swym założeniu jest uzasadniona, gdyż instalacje te dzięki różnym sposobom działania przyczyniają się w różny, uzupełniający się nawzajem sposób do osiągnięcia określonych zadań ochronnych. W niektórych, nielicznych przypadkach wspólne zastosowanie systemów napotyka ograniczenia.

UWAGA 1: Wyczerpujące informacje na temat współdziałania wodnych instalacji gaśniczych i grawitacyjnych systemów oddymiania i usuwania gorąca oraz na temat istotnych ograniczeń w stosowaniu znaleźć można w publikacji VdS nr 2815.

Urządzenia oddymiające wyzwalane zdalnie (wyzwalaczem ręcznym) lub automatycznie za pomocą wyzwalaczy działających pod wpływem gorąca a także opcjonalnie również dodatkowo reagujących na zadymienie mogą być zazwyczaj instalowane wraz z systemem tryskaczowym lub zraszaczowym. W przypadku wyzwalaczy termicznych urządzenie oddymiające może być "nastawione" z reguły w identyczne temperatury wyzwalania jak wodna instalacja gaśnicza.

UWAGA 2: Stosowana wcześniej w praktyce wyższa temperatura wyzwalania w grawitacyjnych urządzeniach oddymiania w stosunku do wodnych instalacji gaśniczych wynosząca zazwyczaj 18°K zostaje zniesiona.

UWAGA 3: Ampułki termiczne typu FS (fast respond) do tryskaczy stosowane są również w instalacjach tryskaczowych typu ESFR (early supression fast responde). Jednak zastosowanie ampułek typu FS do zwykłej wodnej instalacji gaśniczej nie oznacza, że będzie ona miała standard / klasę ESFR.

Kombinacja urządzeń oddymiania grawitacyjnego z instalacja tryskaczową ESFR znajduje logiczne uzasadnienie bez ograniczeń tylko wtedy, gdy urządzenia oddymiające wyzwalane są ręcznie - w przypadku wyzwalania automatycznego urządzeń oddymiających za pomocą czujek dymu nie ma logicznego uzasadnienia. Jeśli urządzenia oddymiające wyzwalane są termoautomatycznie należy wymagane są szczególne środki / działania.

9 Oznakowanie

Urządzenia oddymiania grawitacyjnego zgodne z Załącznikiem A powinny posiadać trwałe oznakowanie zawierające następujące dane (wymaganie minimalne):

- nazwa i znak towarowy dostawcy lub producenta

- typ i model

- rok produkcji

- A_w wyrażona w m² (powierzchnia czynna aerodynamicznie) dla urządzeń oddymiania zainstalowanych w dachu

- jeśli ma to znaczenie: stopień trudności badania wg normy prEN 12101-2

- powołanie się na niniejszą normę wraz z rokiem jej wydania

10 Badanie, serwis (konserwacja) i naprawy

10.1 Badanie

Po zakończeniu montażu lub dokonaniu zmian w urządzeniach oddymiających należy je wraz z przynależnymi do nich elementami sterowniczymi i uruchamiającymi, siłownikami, przewodami zasilającymi oraz akcesoriami sprawdzić pod kątem zgodności z niniejszą normą, pewności działania i gotowości eksploatacyjnej. Wykonawca tych badań powinien je poświadczyć.

10.2 Konserwacja (serwis)

Urządzenia oddymiania grawitacyjnego wraz z przynależnymi do nich elementami sterowniczymi i uruchamiającymi, siłownikami, przewodami zasilającymi oraz akcesoriami należy zgodnie z wytycznymi producenta, zazwyczaj raz w roku, w regularnych odstępach czasu sprawdzać pod kątem pewności działania i gotowości eksploatacyjnej, konserwować i ewentualnie w razie potrzeby naprawiać. Prace serwisowe mają prawo wykonywać tylko firmy wyspecjalizowane w zakresie grawitacyjnych systemów oddymiania autoryzowane przez wykonawcę lub przez VdS.

Użytkownik w okresie pomiędzy poszczególnymi konserwacjami systemu ma obowiązek dokonać przynajmniej jednej kontroli wzrokowej, którą należy udokumentować zapisem w książce kontrolnej.

UWAGA: W zakładach, w których panuje szczególnie wysokie zanieczyszczenie / zakurzenie, odstępy pomiędzy kolejnymi konserwacjami powinny być odpowiednio krótsze.

Do wymiany elementów zużytych używać wolno jedynie oryginalnych części. Badania i czynności serwisowe odnotowywać należy w książce kontrolnej.

10.3 Naprawy

Po stwierdzeniu awarii / zakłóceń w zakresie funkcjonowania lub gotowości eksploatacyjnej systemu oddymiania grawitacyjnego powinien on zostać niezwłocznie naprawiony przez autoryzowaną (np. przez wykonawcę lub VdS) firmę specjalistyczną przy użyciu oryginalnych części zamiennych. Dokonanie naprawy należy odnotować w książce kontrolnej.

Załącznik A (normatywny)

A.1 Uwagi ogólne

Urządzenie oddymiające przeznaczone do montażu do powierzchni poziomych, pochyłych lub pionowych są dostatecznie zdatne i niezawodne wówczas, gdy spełniają wymagania postawione w niniejszym Załączniku, a także gdy ich funkcjonowanie w trakcie prowadzenia pozostałych badań nie budzi zastrzeżeń.

Badanie urządzeń oddymiających przeznaczonych do montażu w połaci dachu odbywa się wg DIN 18232-3.

Zastosowane w celu otwierania urządzenia oddymiającego napędy elektromechaniczne powinny dodatkowo spełniać wymagania wytycznej VdS 2580:2002-09.

Doświadczenie eksperymentalne / laboratoryjne w zakresie badań urządzeń oddymiających przeznaczonych do montażu w ścianach jest w chwili obecnej wciąż niewystarczające. O ile powstaną odpowiednie procedury badawcze dla aerodynamicznie czynnych powierzchni oddymiania w ścianach, należy je zastosować do celów wymiarowania.

Urządzenia oddymiające oraz ich mocowanie czy też zakotwienie powinny być skonstruowane w taki sposób, aby wytrzymywały spodziewane obciążenia mogące wystąpić w praktycznym użyciu (nie w przypadku pożaru) bez wystąpienia uszkodzeń lub znaczących zniekształceń oraz aby gwarantowały pewność działania.

A.2 Odporność na korozję i starzenie

Urządzenia oddymiające oraz ich części składowe powinny być charakteryzować się takimi parametrami, aby funkcja urządzenia nie została upośledzona wskutek korozji lub starzenia się.

A.3 Pewność działania

Pewność działania urządzeń oddymiających powinna być zagwarantowana. Ruchome części powinny być zabezpieczone przez oblodzeniem. Otwory wylotowe urządzeń oddymiających wbudowanych w dachu powinny znajdować się co najmniej 25 cm ponad płaszczyzną dachu.

Urządzenia oddymiające po wyzwoleniu przy jednoczesnym obciążeniu śniegiem i wiatrem powinny w sposób pewny i bez zacięć osiągnąć położenie alarmowe (pozycja otwarcia zgodna z przeznaczeniem urządzenia) i w tym położeniu pozostać.

Urządzenia oddymiające powinny być tak skonstruowane, aby można je konserwować i sprawdzać ich działanie również w stanie zamontowanym.

Urządzenia oddymiające powinny być charakteryzować się takimi właściwościami, aby nie uległy uszkodzeniu podczas ich badania pod kątem pewności działania.

A.4 Wyzwalanie / Sterowanie

Urządzenia oddymiające powinny być wyposażone zarówno w element umożliwiający wyzwalanie zdalne (wyzwalacz ręczny) jak również w wyzwalacz działający automatycznie. Dodatkowo obok wyzwalania termicznego można stosować wyzwalacze automatyczne (jako wyzwalanie zdalne) zgodne z DIN EN 54-7 reagujące na dym, w połączeniu z elektrycznym sprzętem sterowniczym wg VdS 2581:2000-09 i elektrycznym zasilaniem wg VdS 2593:2000-09.

Użycie automatycznej instalacji sygnalizacji pożaru wg DIN VDE 0833-2 jest możliwe wówczas, gdy spełnione są dodatkowe wymagania zawarte w VdS 2581:2002-09 (np. blokada itd.) oraz w VdS 2593:2002-09 (np. zasilanie awaryjne w energię elektryczną).

Zazwyczaj statyczna temperatura wyzwalania wyzwalaczy termicznych nie powinna być wyższa niż 72°C.

Wyzwalacze ręczne należy oznakować za pomocą tabliczek informacyjnych zgodnych z DIN 4066. Elektryczne wyzwalacze ręczne wykonać należy zgodnie z wymogami zawartymi w VdS 2592.

UWAGA: Jeśli przewidziano (w projekcie) montaż urządzeń oddymiających w pomieszczeniach zabezpieczonych instalacją przeciwpożarową wykorzystującą gazowy środek gaśniczy, to powinny być one wyposażone wyłącznie w wyzwalanie ręczne.

A.5 Zachowanie w trakcie próby ogniowej

W czasie próby ogniowej wg DIN 18232-3 wyzwalacze termoautomatyczne powinny zadziałać najpóźniej po 4 min.

Otwarcie urządzenia oddymiającego po uruchomieniu wyzwalacza ręcznego, co następuje najwcześniej po upływie 4,5 min od momentu rozpoczęcia badania, powinno trwać nie dłużej niż 60 sek.

W przypadku obu badań urządzenie oddymiające powinno pozostać w pozycji otwartej aż do zakończenia badania. Czynna aerodynamicznie powierzchnia otworu nie powinna ulec istotnemu zmniejszeniu.

A.6 Zachowanie ogniowe

Urządzenia oddymiające powinny być wytworzone z materiałów / surowców o klasie materiałowej B2 wg DIN 4102-1 lub wyższej.

Załącznik B (informacyjny)
Objaśnienia

B.1 Objaśnienia dotyczące środowisk pożaru i modeli "pióropusza dymu"

Określenia wymaganej powierzchni oddymiania dokonano dla różnych środowisk pożaru poszczególnych grup wymiarowania na bazie uproszczonego modelu stref. Przyjęto wówczas, że dolna warstwa o niewielkim zadymieniu nie zostanie podgrzana. Dla warstwy gazów pożarowych (spalinowych) dokonano bilansu energetycznego i masowego dla warunków statycznych z uwzględnieniem:

- ogrzania powietrza wprowadzonego do warstwy gazów pożarowych z otoczenia

- ilości ciepła zawartego w gazach odprowadzonych za pośrednictwem otworu urządzenia oddymiającego

- ilości ciepła zużytego do ogrzania elementów konstrukcji znajdujących się w obrębie warstwy gazów pożarowych.

Ogrzanie otaczających elementów budowli uwzględnione zostało przy określaniu wymaganej powierzchni otworu; przy wyliczaniu temperatur gazów pożarowych zostało pominięte. Rys. B.2 przedstawia rozkład ciśnień w sektorze dymowym w stosunku do warunków otoczenia służący do wyliczenia przepływu masowego oraz uwzględniony przepływ masy i energii.

Przepływ masy w sektorze dymowym Przepływ energii w sektorze dymowym

Rys. B.2 - Rozkład ciśnień służący do wyliczenia przepływu masy i energii

Legenda

d wysokość warstwy o niewielkim zadymieniu w m;

z wysokość warstwy gazów pożarowych w m

h wysokość pomieszczenia w m

h_sch wysokość kurtyny dymowej w m

R prędkość spalania w kg/s

h_c moc pożaru w kW

f_rPl procentowy spadek promieniowania w obrębie "pióropusza dymu"

h_r,pl strata promieniowania w obrębie "pióropusza dymu w kW

h_w ciepło oddane elementom konstrukcyjnym w obrębie warstwy gazów pożarowych w kW

h_ab ciepło oddane na skutek wypływu gazów pożarowych w kW

T₀ temperatura powietrza otoczenia

T_g temperatura gazów pożarowych

Δ_p,zu różnica ciśnienia w stosunku do otoczenia w obrębie otworów dolotowych w Pa

Δ_p,ab różnica ciśnienia w stosunku do otoczenia w obrębie otworów urządzeń oddymiających w Pa

m_pl powietrze wmieszane do słupa dymu w kg/s

m_ab odprowadzona masa gazów pożarowych przepływająca przez otwory urządzeń oddymiających w kg/s

m_zu dopływająca masa (powietrza) przepływająca przez otwory dolotowe w kg/s

Q konwekcyjny udział mocy pożaru w kW

Należy pamiętać, że rozplanowanie / rozmieszczenie powierzchni oddymiania dokonane jest ze statycznej perspektywy. Oznacza to, że moment otwarcia urządzenia oddymiającego nie jest uwzględniony. W czasie rozwoju pożaru przed otwarciem klap oddymiających może dojść do zadymienia przestrzeni, która znajduje się poniżej granicy warstwy dymu (rozmieszczenie "statyczne"). Dla rozplanowania instalacji do oddymiania, służącej zapewnieniu dróg ewakuacyjnych dla ludzi, należy zatem zagwarantować jej odpowiednio wczesny moment wyzwalania. Można to uzyskać dzięki sterowaniu automatycznemu za pomocą czujek dymowych.

Temperatury gazów pożarowych określone za pomocą stosowanej procedury są generalnie bezpieczne.

Na temat wyliczania przepływu masowego wprowadzanego poprzez słup dymu ("pióropusz") z dolnej warstwy do warstwy gazów pożarowych opublikowano w literaturze fachowej liczne prace. W opracowaniach podawano niejednokrotnie różne wzory matematyczne, pomiędzy którymi istnieją duże rozbieżności. W opracowaniu Brein'a [1] przedstawiony jest wykaz znanych w literaturze wzorów na "pióropusz dymu". Należy mieć na uwadze, że dla każdego z wzorów wyznaczone są pewne ograniczenia w obowiązywaniu. W poprzednich wersjach tej normy jak również w DIN 18232-5 zastosowanie znalazł znany szeroko model wg Thomas'a i Hinkley'a [2]. Model ten odnosi się do dużych pomieszczeń, gdy wierzchołki płomieni wnikają w warstwę gazów spalinowych. Ma to miejsce w większości środowisk pożaru wg różnych grup wymiarowania.

W przypadku wysokich pomieszczeń i małej powierzchni pożaru model ten nie ma zastosowania dla wszystkich wymaganych / żądanych grubości warstwy o niewielkim zadymieniu. W takich wypadkach przydatny jest model Żukowskiego [3], który ma pochodzenie wirtualne. Stąd też dla ustalenia wymaganej powierzchni oddymiania wybrano w niniejszej normie następujący sposób praktyczny:

Jeśli wysokość płomieni wyższa jest od wysokości wznoszenia się gazów pożarowych nad ogniskiem pożaru, stosuje się model Thomas'a i Hinkley'a. W przypadku, gdy wysokość płomieni jest mniejsza od wysokości wznoszenia się gazów zastosowanie znajduje model wirtualny Żukowskiego. Jako, że wzory na "pióropusz dymu" nie przystają do siebie, tzn. w punktach przejścia (z jednego w drugi) powstają zmienności, zdefiniowano margines przejściowy wynoszący 2 m, w którym nastąpiła interpolacja liniowa pomiędzy wwym dwoma wzorami. Wysokość płomieni jest mniejsza od wysokości wznoszenia się gazów w następujących przypadkach:

- grupa wymiarowania nr 1 (BMG 1) przy wysokości wznoszenia się gazów pożarowych mniejszej niż 6 m

- grupa wymiarowania nr 2 (BMG 2) przy wysokości wznoszenia się gazów pożarowych mniejszej niż 7,5 m

- grupa wymiarowania nr 3 (BMG 3) przy wysokości wznoszenia się gazów pożarowych mniejszej niż 9,5 m

W przypadku wysokości wznoszenia się gazów mniejszej co najwyżej o 1 m od wwym wysokości stosuje się model Thomas'a i Hinkley'a. W przypadku wysokości wznoszenia się gazów większej o co najmniej o 1 m stosuje się model wirtualny Żukowskiego.

Powierzchnia pożaru dla poszczególnych grup wymiarowania wg punktu 5.7 kształtuje się wg następujących ustaleń:

- powierzchnia pożaru dla grupy wymiarowania 1 (BMG 1) przyjmowana jest jako 5 m² i ulega podwojeniu każdorazowo w każdej z kolejnych numerów grup;

- specyficzna moc pożaru przypadająca na daną powierzchnię pożaru h''c wynosi 300 kW/m²;

- spadek promieniowania f_r,Pl przyjmuje się jako 30% mocy pożaru. Powszechnie przyjmuje się proporcję powierzchni dolotowych do wylotowych jak 1,5:1.

Zgodnie z powyższym grupom wymiarowania odpowiadają wymienione w tabeli B.1 powierzchnie pożaru, dla których podane są długości boków przy rozprzestrzenianiu się w formie kwadratu oraz średnica i obwód przy rozprzestrzenianiu się w formie okręgu. Na tej powierzchni pożaru spala się materiał z mocą pożarową wynosząca 300 kW/m², przy czym zakłada się, że 30% tej wartości odchodzi na promieniowanie w obrębie pióropusza dymu i 30% na zasadzie konwekcji oraz poprzez wypromieniowanie do elementów konstrukcyjnych znajdujących się w warstwie gazów pożarowych.

Wielkość przepływu masowego wprowadzanego do warstwy dymu wynika z ilości wypalonego materiału z doliczeniem ilości świeżego powietrza z dolnej warstwy domieszanego do "pióropusza". Wg Thomas'a i Hinkley'a wyliczony został za pomocą następującego równania:

w kg/s (B.1)

przyjmując, że:

(B.2)

gdzie:

A_Br jest powierzchnią pożaru w m² odpowiednio wg grupy wymiarowania

U jest obwodem powierzchni pożaru w m.

Według Żukowskiego przepływ masowy do warstwy gazów pożarowych wylicza się z uwzględnieniem położenia wirtualnego źródła "pióropusza dymu" z₀, który wylicza się biorąc wysokość płomieni i konwekcyjną moc pożaru z następującego wzoru:

w kg/s (B.3)

przyjmując, że:

w kW

gdzie:

z₀ położenie wirtualnego źródła "pióropusza" (poniżej płaszczyzny pożaru ma wartość ujemną) w m,

h_fl wysokość płomieni w m,

R prędkość spalania w kg/s,

Q konwekcyjny udział mocy pożaru (spadek promieniowania w "pióropuszu" w zależności od mocy pożaru) w kW,

D średnica powierzchni pożaru,

ρ₀ gęstość powietrza otoczenia (1,2045 kg/m³),

g przyspieszenie ziemskie (9,81 m/s²).

Dolna wartość opałowa H_ul,eff (drewno) określona jest wówczas efektywnie jako 15000 kJ/kg (z uwagi na zawartą wilgoć, niecałkowite spalanie itd.).

Wysokość płomienia h_fl ustalana jest według [7].

Z rozkładu ciśnień w strefie dymowej zgodnie z rys. B.1 wynika całkowita różnica ciśnienia wynikająca z różnicy ciśnienia całkowitego, która rozkłada się na poszczególne otwory dolotowe i otwory oddymiające w taki sposób, że bilans masowy dla warstwy gazów pożarowych jest spełniony (??).

Tabela B.1 - Pożary obliczeniowe służące do ustalania wymaganej powierzchni otworów

Parametr	Jednostka	Klasa wymiarowania
				1	2	3	4	5
powierzchnia	m2	5	10	20	40	80
długość boku	m	2,236	3,162	4,472	6,325	8,944
średnica	m	2,523	3,568	5,046	7,136	10,093
obwód	m	7,927	11,210	15,853	22,420	31,707
moc pożaru	kW	1500	3000	6000	12000	24 000
udział konwekcyjny	kW	1050	2100	4200	8400	16 800

W tabeli B.1 zawarty jest w grupie wymiarowej 3 także będący w międzynarodowym użyciu tzw. "Design fire" o mocy 5 MW do 6 MW. Ponieważ jednak w rzeczywistości czas rozwoju pożaru może być znacznie dłuższy, toteż do pozostałych grup wymiarowania przyporządkowano inne środowiska (warunki) pożaru oparte na doświadczeniach praktycznych.

Oczekiwana prędkość rozprzestrzeniania się pożaru oraz oczekiwany czas rozwoju pożaru określają / wyznaczają grupy wyliczeniowe.

Tabela B.2 - Uśrednione prędkości rozprzestrzeniania się pożaru

Prędkość rozprzestrzeniania się pożaru opisywana jest jako:	Uśredniona prędkość rozprzestrzeniania się pożaru [m/min]
bardzo niewielka	0,15
średnia	0,25
bardzo duża	0,45

Zastosowana w niniejszej normie procedura obliczeniowa została sprawdzona (dosł. wykalibrowana) poprzez kalkulacje porównawcze przy pomocy modelu (wzoru??) wielosektorowo-wielopomieszczeniowego MRFC [4]. Przeprowadzono obliczenia dla pomieszczeń o wielkości 1600 m² i o wysokości 6 m, 8 m i 10 m. Wybrano grupy wymiarowania 2,4 i 5, przy czym nie dla wszystkich wysokości pomieszczenia przetestowano wszystkie możliwe grupy wymiarowania. W obliczeniach przetestowano oprócz opisanych na drodze rachunkowej wg tabeli B.1 również wzory na "pióropusz dymu" wg Heskestad'a [5] oraz wg McCaffrey'a [6]. Poza tym model przewidziany w programie został wykorzystany również do wzorów na "pióropusz" wg McCaffrey'a oraz Thomas'a i Hinkley'a oraz do obszaru przejściowego pomiędzy wzorami na "pióropusz". W obliczeniach uwzględniono również ciepło oddane do ogrzania elementów budowli i dolnej warstwy. Do symulacji różnych elementów konstrukcyjnych wykorzystano blachę stalową o grubości 6 mm, beton zwykły o grubości 10 cm oraz wełnę mineralną grubości 10 cm i 15 cm.

B.2 Objaśnienia dotyczące powierzchni dolotowych

Dla uzyskania koniecznego dla procesu oddymiania stabilne rozwarstwienia pomiędzy niezadymionym powietrzem w dolnej partii pomieszczenia a warstwą gazów pożarowych ogromne znaczenie ma właściwy, umiejscowiony możliwie blisko posadzki dopływ powietrza. Z tego względu norma niniejsza stawia wymagania odnośnie wystarczająco dużych (odpowiednio zwymiarowanych) otworów dolotowych, zaprojektowanych w dolnej części ścian zewnętrznych. Dopływ powietrza np. przez otwarte urządzenia oddymiające w dachu zlokalizowane w innych sektorach dymowych wpływa niekorzystnie - w krytycznych warunkach brzegowych, a w szczególności przy uwzględnieniu działania wiatru - na stabilność rozwarstwienia. Dowiedziono tego w opracowaniach opartych na modelach. Z uwagi na warunki brzegowe, poniżej których zachowanie rozwarstwienia w pomieszczeniu, do którego dopływa powietrze z innych sektorów, nie jest całkowicie zapewnione, w niniejszej normie nie zaleca się tego typu rozwiązania problemu dopływu powietrza.

B.3 Objaśnienia dotyczące prędkości uwalniania energii

Powierzchnie czynne aerodynamicznie podane w tabeli 3 wyliczono biorąc za podstawę typową moc pożaru wynoszącą 300 kW/m².

Z wyliczeń na bazie innych mocy można było zrezygnować, ponieważ dla urządzeń oddymiania grawitacyjnego (w przeciwieństwie do urządzeń odymiania mechanicznego) owa niewielka typowa moc pożaru stanowi przypadek krytyczny (sytuację krytyczną).

Stąd też kalkulacja na bazie typowej mocy 300 kW/m² daje w przypadku oddymiania grawitacyjnego bezpieczne rezultaty - w przeciwieństwie do wyjściowej wartości 600 kW/m² w oddymianiu mechanicznym.

Ponadto okazało się, że z uwagi na powszechne stosowanie wzoru "pióropusza" wg Thomas'a i Hinkley'a wpływ typowej mocy pożaru na zawarte w tabeli 3 powierzchnie czynne aerodynamicznie w zakresie od 100 kW/m² do 600 kW/m² w większości przypadków (praktycznego zastosowania) był tak nieznaczny, że można było zrezygnować z publikowania odrębnych tabel dla poszczególnych wartości prędkości uwalniania energii.

Załącznik C (informacyjny)
Powierzchnie oddymiania w ścianach zewnętrznych - objaśnienia

C.1 Uwagi ogólne

Brak doświadczeń płynących z praktyki oraz jak dotąd wciąż niepełne podstawy naukowe nie pozwalają w obecnym czasie na sformułowanie ostatecznych postanowień normatywnych odnośnie powierzchni oddymiania w ścianach zewnętrznych.

Niżej przedstawione dane odzwierciedlają obecny stan rzeczy:

C.2 Określanie powierzchni oddymiania

Dla każdego sektora dymowego A_R danego pomieszczenia powinna być określona aerodynamiczna powierzchnia czynna A_w urządzeń oddymiających wg tabeli 3. Tak określona powierzchnia oddymiania Aw powinna zostać zainstalowana w przynajmniej dwu naprzeciwległych ścianach zewnętrznych danego sektora dymowego z zachowaniem odstępu górnej krawędzi urządzenia oddymiającego do stropu, który wynosi maks. 0,5 m. Ewentualne zmniejszenie stopnia skuteczności urządzenia oddymiającego na skutek mniejszej czynnej różnicy ciśnień, której przyczyną jest wysokość montażu (odstęp do neutralnej strefy ciśnienia), powinien być skorygowany dodatkowo następującym współczynnikiem:

Urządzenia oddymiające powinny znajdować się całkowicie w warstwie dymu, dolna krawędź otworu wylotowego powinna znajdować się co najmniej 0,5 m powyżej granicy z warstwą o niewielkim zadymieniu, obliczonej wg tabeli 3.

Skuteczność aerodynamiczna powierzchni oddymiania danego urządzenia oddymiającego przeznaczonego do montażu w ścianie powinna zostać określona wg procedur opisanych w Załączniku A do niniejszej normy. Z badania skuteczności aerodynamicznej dla tych urządzeń można zrezygnować i przyjąć wielkość otworów w ścianie bez dodatkowych potwierdzeń, pod warunkiem, że powierzchnia tych otworów zostanie przemnożona przez współczynniki przepływu zawarte w tabeli C.1.

Tabela C.1 - Współczynniki przepływu dla różnych typów otworów

Rodzaj otworu	Kąt otwarcia	Współczynnik przepływu
powierzchnia całkowicie otwarta		0,65
żaluzje	90°	0,65
skrzydła rozwierne lub uchylne	≥ 60°	0,5
skrzydła rozwierne lub uchylne	≥ 45°	0,4
skrzydła rozwierne lub uchylne	≥ 30°	0,3

Podany w tabeli C.1 kąt otwarcia może być używany z dopuszczalnym odchyleniem ± 5°.

C.3 Określanie dopływu powietrza

Powierzchnia czynna otworów dolotowych powinna wynosić co najmniej półtorakrotność (1,5x) aerodynamicznie czynnej powierzchni otworów wszystkich urządzeń oddymiających największego sektora dymowego w danym pomieszczeniu. Powierzchnia ta powinna być rozłożona równomiernie po obu stronach (bokach) pomieszczenia, na których znajdują się urządzenia oddymiające.

Powierzchnie dolotowe powinny znajdować się całkowicie w warstwie o niewielkim zadymieniu. Krawędź górna otworu dolotowego powinna przebiegać w odstępie co najmniej 1 m od granicy warstwy dymu. W obrębie drzwi lub okien o maksymalnej szerokości 1,25 m odstęp ten można zredukować do 0,5 m.

C.4 Sterowanie

W czasie bezwietrznej pogody i przy prędkości wiatru poniżej 1 m/s wszystkie powierzchnie oddymiania i dolotowe umiejscowione w ścianach zewnętrznych sektora dymowego powinny być otwarte. Przy prędkości niezakłóconego prądu wiatru (??) powyżej 1 m/s otwarte powinny zostać tylko powierzchnie dolotowe i oddymiania znajdujące się na ścianie po stronie zawietrznej. Prędkości wiatru i jego kierunek powinny być mierzone powyżej powierzchni dachu a wyniki pomiaru uśredniane w odstępach co (10 ±2) min.

Sterowanie powinno odbywać się za pomocą przyrządów rozpoznania pożaru reagujących na zadymienie. Na 80 m² powierzchni rzutu powinien przypadać co najmniej jeden czujnik dymu. Dodatkowo w każdym sektorze dymowym powinno znajdować się przynajmniej jedno urządzenie do wyzwalania ręcznego.

Literatura

1. Brein D.: Anwendungsbereiche und -grenzen für praxisrelevante Modellansätze zur Bewertung der Rauchableitung in Gebäuden
   

2. Thomas, P.H. et al.: Investigations into the flow of hot gases in roof venting. Fire Research Technical Paper No. 7, London, HMSO 1963
   

3. Zukoski, E.E.: Entrainment in the near field of a fire plume. Report NBS-GCR-81-346, CFR NIST, August 1981.
   

4. Arbeitsgemeinschaft Brandsicherheit AGB: Referenzhandbuch für MRFC (Multi Room Fire Code), Version 2.7, Bruchsal-Wien, September 2000
   

5. Heskestad, G.: Engineering relation for fire plumes. Technology Report 82-8. Societyof Fire Protection Engineers, Boston, 1962
   

6. McCaffrey, B.: Momentum Implications for Diffusion Flames. Combustion and Flame 39: 191-209, 1980,
   

7. Thomas: The size of flames from natural fires. 9^th symposium on combustion (1961), s. 844-859

Tłumaczenie z języka niemieckiego Strona 18

DIN 18232-2:2002-09

NABau AA 00.35.00

N 0114

---