Mszaki i paprotniki

MSZAKI

• sporofit o budowie telomowej zakończony pojedynczą zarodnią;

• przewaga gametofitu (funkcje wegetatywne i rozrodcze);

• sporofit zależny od gametofitu;

• oogamia,

TYP: MARCHANTIOPHYTA (wątrobowce)

• ciałka oleiste- obrona przed zjedzeniem; pojedyncza błona, gorzki smak i intensywny zapach;

• brak kolumelli; brak dobrze wykształconego splątka;

• rozmnażanie wegetatywne przez rozmnóżki;

rząd Marchantiales

• bardzo lubią tereny górskie, wyst. na całej kuli ziemskiej, (Polska- tereny górskie, podgórskie, morenowe tereny na Pomorzu)

Marchantia polymorpha

• cienka warstwa zielona, komory asymilacyjne

• dwupienna;

• gruba warstwa przezroczysta - miękisz spichrzowy;

• 
  specyficzna budowa aparatu szparkowego (16 kom.);

• inne: Riccia fluitans, Ricciocarpos natans

rząd Jungermanniales

• gametofit zróżnicowany przeważnie na łodyżkę I liście; często symetria grzbieto-brzuszna,

• amfigastria- liście brzuszne,

• Lophocolea heerophylla, Plagiochila asplenioides, Lepidozia reptans, Trichocolea tomentella

TYP: BRYOPHYTA

KLASA: SPHAGNOPSIDA

• plechowaty, jednowarstowy splątek mogący rozmnażać się wegetatwynie;

• splątek i młody gametofor przyczepione do podłoża chwytnikami, które potem zanikają;

• spiralne rozmieszczenie liści na łodyżce;

• tzw. główka powstała ze skupionych licznych, krótkich głązek;

• w regularnych odstępach od główki mieszczą się pęczki głązek, których część przylega do łodyżki, a reszta odgina się pod kątem prostym;

• liście jednowarstwowe, bez nerwu; komórka wodonośna (retortowa) otoczona czterema zielonymi;

• plemnie tworzą się w kątach liści, rodnie na szczycie;*

• młody sporofit długo pozostaje w rodni, która pęka na s zczycie *; u nasady sety pozostają resztki w postaci nieregularnie wystrzępionego kołnierzyka;

• b. krótka seta- wynoszony na pseudopodiom wytworzonym przez gametofit;

• brak perystomu, niefunkcjonujące aparaty szparkowe*; występuje kolumienka, brak elater

• przedstawiciele Sphagnum sp.: Sph. magellanicum , Sph. palustre, Sph. rubellum, Sph. fuscum, Sph. fallax

*podobieństwo do wątrobowców

KLASA: BRYOPSIDA (mchy właściwe; prątniki)

• z zarodnika wyrasta nitkowaty (rzadko plechowaty) krótkotrwały splątek, a z niego powstają gameto fory (liczne, przeważnie ulistnione łodyżki);

• wiązki przewodzące - hydroidy , z reguły brak leptoidów; ale w secie sporofitu oba rodzaje

• gł. jednowarstwowe liście z wielowarstwowym nerwem (żebrem);

• wielokomórkowe chwytniki;

• gametangia również z komórki apikalnej;

• sporofit znacznie trwalszy niż u wątrobowców;

• seta (merystemem interklalarnym w części szczytowej),

• kalyptra (z górnej części rodni) ;

• zarodnia zbudowana z trzech części

- dolna (apofiza)- tk. miękiszu asymilacyjnego

- włąściwa zarodnia z wielkowarstową śc. I centralnie umieszczoną kolumienką, tk. zarodnikotwórczą i tk. miękiszową o dużych przestworach powietrznych

-wieczko z resztek śc. kom.

• zdarza się dwupienność

• rozmnażanie wegetatywne: wielkokomórkowe rozmnóżki, ale i wszelkie fragmenty łodygi, liści

• gatunki: Funaria hygrometrica (zarodnia z perystomem); Aulacomnium palustre (chwytniki )

• plagiotropowi przedstawicielie Bryopsida: Pleurozium schreberi, Hylocomium splendens, Ptilium crista-castrensis, Climacium dendroides, Calliergonella cuspidata

• ortotropowi (wzrost prostopadle do podłoża) przedstawicieli Bryopsida: Dicranum polysteum, Leucobryum glaucum; Plagiomnium sp., Buxbaumia aphylla

• nie ma ich jedynie w morzach i rzadka wyst. na terenach zasolonych

Baxbaumia- WYJĄTKOWY MECH- dominuje sporofit

KLASA: POLYTRICHOPSIDA (płonniki)

• wykształcają splątek- silnie rozgałęziony system nici pełzających po powierzchni gleby, zróżnicowanych na część asymilacyjną (chloronema) i wytwarzającą ulistnione łodyżki (kaulonema); wytwarzając zarówno chwytniki jak i nici sterczące swobodnie w górę;

• 
  splątek jest trwały o niciowatej budowie;

• hydroidy i leptoidy w łodyżce

• liście obejmują pochwiastą nasadą łodyżkę, a na swej górnej powierzchni wytwarzają szereg równolegle przebiegających, blaszkowatych wyrostków, zbudowanych z komórek od dużej liczbie chloroplastów;

• obecność parafiz;

• ozębnia zbudowana z całych martwych komórek zgiętych w kształt litery U, bardzo wiele „zębów” (32-64)

• kalyptra silnie rozwinięta, pokryta długimi włosami;

• występują głównie w krajach tropikalnych i na półkuli południowej;

PAPROTNIKI

TYP: LYCOPODIOPHYTA (widłakowe)

KLASA: LYCOPODIOPSIDA

• jednakowe zarodniki;

• jednopienne;

• przedrośle (gametofit)- wieloletni, bezzieleniowy, symbioza z grzybami, podziemny;

• zebranie liści zarodnionośnych w kłosy; ale są widłaki, u których kłosy nie występują;

• wieloletni;

• uwicione plemniki o prymitywnej budowie;

• krajowych widłaków: Lycopodium annotinum, L. clavatum,

Huperzia selago, Diphasiastrum tristachyum, D. complanatum

KLASA: ISOËTOPSIDA (poryblinowe)

• rożnozarodnikowe;

• zwykle dwupienne

• zdolność do wtórnego przyrostu na grubość;

• ligula (języczek)- organ liściopodobny zb. z tk. miękiszowej i związany z normalnymi liściami;

• ruchome plemniki, wielowiciowe;

• krótka, bulwiasta oś, wytwarzająca na dolnym biegunie nierozgałęzione korzenie; na górnym biegunie pióropusz sztywnych, skrzydlastych liści o rozszerzonej, pogrubionej nasadzie zawierającej zarodnie

• endosporia- gametofit rozwija się wewnątrz spor

• występowanie: dna jezior na Pomorzu; Isoetes lacustris występuje też rzadko w górach i na Lubelszczyźnie; nie wszystkie porybliny są wodne

KLASA: SELAGINELLOPSIDA

• wyst. ligula

• dwuwiciowe plemniki;

• dwupienne;

• różnozarodnikowe;

• ryzofory- łodygowy charakter, dodatni geotropizm, po zetknięciu z glebą wytwarzają korzenie;

• liście zarodnionośne skupione w strobile (mikrosporangia w górnej części, makro w dolnej);

• przedrośla rozwijają się w zarodnikach i prawie dojrzałe wyrzucane są poza ich obręb;

• przedrośle męskie silnie zredukowane;

• Selaginella lepidophylla- chowają pędy w kulkę w trakcie suszy

TYP: PTERIDOPHYTA (paprociowe)

KLASA: EQUISETOPSIDA

• 
  dwupienne;

• jednakowe zarodniki;

• tarczkowy liść zarodnionośny (sporangiofor)

• podziemne kłącza, nadziemne pędy asymilujące, oba zróżnicowane na węzły i międzywęźla;

• odgałęzienia i liście zawsze w okółkach;

• pęd pusty w środku;

• E. arvense wytwarza dwa rodzaje pędów - wiosenny i letni;

• 
  pęd wiosenny- bezzieleniowy, zarodnionośny (żyją krótko, kilkanaście dni)

• pęd letni- zielone, bogato rozgałęzione pęd asymilacyjny;

• są też wytwarzające jeden rodzaj pędu (E. hyemale, E. sylvaticum);

• liście silnie zredukowane, często pozbawione chlorofilu i zrastają się bocznie tworząc pochwy wokół węzłów;

• inne gatunki: Equisetum palustre, E. telmateia, E. fluviatile, E. pratense, E.variegatum

• występowanie: klimat umiarkowany, miejsca cieniste, wilgotne.

KLASA: POLYPODIOPSIDA

Rząd: Polypodiales

• brak przyrostu wtórnego;

• liście makrofilne (złożone z wielu blaszek);

• wielokomórkowe łuski na łodygach (kłączach podziemnych) oraz na osiach liści;

• zarodnie na liściach;

• jednako zarodnikowe;

• zarodnie zebrane w kupki zarodni (sorus)

Dryopteris filix-mas

Asplenium trichomanes, A. ruta-muraria, Polypodium vulgare, Pteridium

aquilinum, Blechnum spicant, Phyllitis scolopendrium, Matteuccia

struthiopteris, Polystichium braunii

Rząd: Salviniales

6. Salvinia natans

KLASA: PSILOTOPSIDA

Rząd: Ophioglossales

• krótka, bezzieleniowa, mięsista łodyga;

• podziemne łodygi;

• wydają najczęściej tylko jeden nadziemny liść;

• czasem słaby, wtórny przyrost na grubość;

• ogonek liścia rozgałęzia się nad ziemią dychotomicznie dzieląc blaszkę na dwie częśći (zarodnionośną i asymilacyjną);

• kuliste zarodnie umiejscowione na krótkich trzoneczkach;

• jednako zarodnikowe;

• gametofit bezzieleniowy, podziemny, współżyje z grzybami, ale odsłonięte części zaczynają wytwarzać nieco chlorofilu;

• plemniki zaopatrzone w wiele wici;
  

Ophioglossum vulgatum lub Botrychium lunaria

Rząd: Psilotales (psylotowe)

8. Psilotum nudum

a- widok rośliny z archegonioforem (tj. wyspecjalizowanym odgałęzieniem plechy niosącym rodnie, a po zapłodnieniu sporofity; b- przekrój przez tarczkę archegonioforu; c- plecha z anterifioforem i kubeczkiem z rozmnóżkami; d- przekrój przez tarczkę anteridioforu; e- rozmnóżka; f- schemat budowy anatomicznej plechy

Przekrój przez szczyt gametoforu

---