URAZY

wkopacki©20

06

RANY

Definicja:

Rana to przerwanie ciągłości skóry,
połączone najczęściej z uszkodzeniem
głębiej leżących tkanek

Rodzaje

(na ogół zależne od czynnika

sprawczego):

kłute, cięte, szarpane, tłuczone,
miażdżone, kąsane, postrzałowe,
rąbane…..

wkopacki©2006

OGÓLNE POSTĘPOWANIE

• Każdą ranę należy zabezpieczyć

opatrunkiem, optymalnie jałowym

• Cel: zapobieganie zanieczyszczeniu,

zatamowanie ew. krwawienia, ochrona
przed mechanicznym drażnieniem

• Rodzaje opatrunków:
- osłaniający
- uciskowy
- unieruchamiający

wkopacki©2006

SZCZEGÓLNE RODZAJE RAN

• Amputacja urazowa
• Rany klatki piersiowej
• Rany jamy brzusznej
• Rany głowy
• Rany z ciałem obcym

wkopacki©2006

KRWOTOK

• Definicja:

Jest to wypływ krwi z
uszkodzonych naczyń
krwionośnych

• Podziały:
- Tętniczy

- Wewnętrzny

- Żylny

- Zewnętrzny

wkopacki©2006

OGÓLNY ZARYS

POSTĘPOWANIA

• DORAŹNIE ZATRZYMAĆ KRWAWIENIE

POPRZEZ:

- uniesienie kończyny
- ucisk naczynia doprowadzającego
- ucisk bezpośredni miejsca krwawienia
- opatrunek uciskowy (zasadniczo to

jest metoda podstawowa)

OSTATECZNOŚĆ (!!!)

to opaska uciskowa

wkopacki©2006

PROBLEM OPASKI UCISKOWEJ

• Poza zatrzymaniem krwawienia ma

szereg niekorzystnych następstw

• Do zastosowania wyłącznie w kilku

ściśle określonych sytuacjach:

-amputacja urazowa,
-zmiażdżenie
-nieskuteczność zastosowanych

wcześniej metod przy krwawieniu

„nie do opanowania”

wkopacki©2006

PROBLEM OPASKI UCISKOWEJ

- do zastosowania wyłącznie na
kończynach
- konieczne odnotowanie czasu jej
założenia
- opaska musi być cały czas widoczna

wkopacki©2006

ZŁAMANIA

Definicja:
Jest to przerwanie ciągłości kości,

najczęściej w wyniku urazu, który
przekracza granice jej
elastyczności

Podziały:

- ZAMKNIĘTE
- OTWARTE

wkopacki©2006

ZŁAMANIA

- PROSTE
- WIELOODŁAMOWE

- BEZ PRZEMIESZCZENIA
- Z PRZEMIESZCZENIEM

wkopacki©2006

ZŁAMANIA

Rodzaje złamań - schematy

KOŚĆ

wkopacki©2006

ZŁAMANIA

OBJAWY

SUGERUJĄCE

ZŁAMANIE:

- Ból
- Obrzęk
- Nieprawidłowy kształt kończyny
- Nieprawidłowa ruchomość

KIEDY BEZ RTG MAMY 100%

PEWNOŚCI ?
gdy widać w ranie odłamy kostne…

wkopacki©2006

ZWICHNIĘCIE

Definicja:

Przemieszczenie się względem
siebie powierzchni stawowych
poza obrys stawu,

bez powrotu

do pozycji fizjologicznej

Zazwyczaj towarzyszy temu
uszkodzenie więzadeł i torebki
stawowej

wkopacki©2006

ZWICHNIĘCIE

Schemat:

wkopacki©2006

SKRĘCENIE

Definicja:

Przemieszczenie względem siebie
powierzchni stawowych poza obrys
stawu,

z powrotem do pozycji

fizjologicznej

Może temu towarzyszyć rozerwanie
więzadeł i innych tkanek

wkopacki©2006

POSTĘPOWANIE

Podstawowy sposób postępowania przy
złamaniach to unieruchomienie
Przy zwichnięciach i skręceniach –
również…

Jest to uraz kości lub stawu, ale
dotyczy „całego człowieka”, ważna jest
zatem ocena miejscowa, ale i również
całościowa

wkopacki©2006

POSTĘPOWANIE

• uwidocznić miejsce urazu
• zatamować ewentualny krwotok
• unieruchomić kończynę, najlepiej w pozycji

fizjologicznej, ale…

• …jeżeli nie jest to możliwe, to w pozycji

zastanej

NIC NA SIŁĘ: GDY POCZUJESZ

OPÓR LUB POSZKODOWANY

PROTESTUJE (BÓL), ZAOPATRZ

URAZ W POZYCJI ZASTANEJ

wkopacki©2006

POSTĘPOWANIE

REGUŁA POTTA

W ZŁAMANIACH KOŚCI DŁUGICH

UNIERUCHAMIA SIĘ OBA

SĄSIADUJĄCE Z OKOLICĄ

ZŁAMANA STAWY

PRZY URAZIE W OBRĘBIE STAWU

UNIERUCHAMIA SIĘ KOŚCI,

WSPÓŁTWORZĄCE TEN STAW

wkopacki©2006

POSTĘPOWANIE

Każda porządna reguła ma jakieś

wyjątki, tutaj również…

PODEJRZENIE

ZŁAMANIA KOŚCI UDOWEJ

wymaga nieco innego zaopatrzenia…

Dlaczego

?

wkopacki©2006

JAK UNIERUCHAMIAĆ ?

Zasady ogólne:
- zapewnić stabilność odłamów względem

siebie

- optymalnie: w pozycji fizjologicznej
- czym?

POWSZECHNE W UŻYCIU SZYNY KRAMERA,

PRZY ICH BRAKU COKOLWIEK, CO SPEŁNI

POWYŻSZE ZASADY

wkopacki©2006

JAK UNIERUCHAMIAĆ ?

NIE ZAPOMINAMY PRZY TYM O
STAREJ ZASADZIE:

NIE DOKŁADAJMY

„NOWEGO” URAZU

(może już biedakowi wystarczy…)

wkopacki©2006

URAZY GŁOWY

OKOLICZNOŚCI ? WSZELAKIE MOŻLIWE…
- UPADEK
- UDERZENIE
- SKOKI DO WODY I INNE ZDROWE

SPORTY…

UWAGA:

URAZ GŁOWY PODEJRZEWAMY
ZAWSZE U POSZKODOWANEGO
NIEPRZYTOMNEGO !

wkopacki©2006

URAZY GŁOWY

ZNOWU TROCHĘ PODZIAŁÓW:

- ZAMKNIĘTY
- OTWARTY

- BEZ UTRATY PRZYTOMNOŚCI
- Z UTRATĄ PRZYTOMNOŚCI

wkopacki©2006

URAZY GŁOWY

- Z NARUSZENIEM STRUKTUR

CENTRALNEGO UKŁADU
NERWOWEGO

- LUB BEZ TAKICH CIEKAWYCH

EFEKTÓW…

wkopacki©2006

URAZY GŁOWY

KONSEKWENCJE TAKICH URAZÓW:

- ŻADNE

(no, daj Panie Boże !)

- OBRAŻENIA GŁOWY BEZ

NIEKORZYSTNYCH NASTĘPSTW DLA

JEJ ZAWARTOŚCI

- MNIEJ LUB BARDZIEJ POWAŻNE

NASTĘPSTWA, PRZY BRAKU

SZCZĘŚCIA ZE ŚMIERCIĄ WŁĄCZNIE

wkopacki©2006

URAZY GŁOWY

PAMIĘTAJMY O PRAWDZIE OCZYWISTEJ:

CZASZKA TO PUSZKA, KTÓRA CHRONI

TO, CO DLA NAS NAJCENNIEJSZE, CZYLI

CENTRALNY UKŁAD NERWOWY

(a po ludzku mówiąc – mózg)

Jakość życia bez mózgu bywa wątpliwa,
ale są i tacy, którym to nie przeszkadza
I jakoś sobie z tym radzą…

wkopacki©2006

URAZY GŁOWY

WSTRZĄŚNIENIE MÓZGU…

(powszechnie w naszym kraju znane jako pomroczność

jasna…)

…TO STAN, W KTÓRYM PO URAZIE

DOCHODZI DO CZASOWYCH

ODKSZTAŁCEŃ MÓZGU, ALE NIE

NASTĘPUJĄ ŻADNE JEGO

USZKODZENIA ORGANICZNE

wkopacki©2006

URAZY GŁOWY

ALE ZA TO MAMY DO CZYNIENIA Z
ZABURZENIAMI CZYNNOŚCIOWYMI:

- krótkotrwała utrata przytomności
- bóle głowy
- nudności, wymioty
WRESZCIE CECHA CHARAKTERYSTYCZNA:
tzw.

NIEPAMIĘĆ WSTECZNA

(poszkodowany nie pamięta, co się

stało…)

wkopacki©2006

URAZY GŁOWY

ZNAMY TEŻ ZNACZNIE
POWAŻNIEJSZE KONSEKWENCJE:

- STŁUCZENIE MÓZGU
- KRWIAKI WEWNĄTRZCZASZKOWE

TE STANY SĄ GROŹNE, RÓWNIEŻ I DLA

ŻYCIA

wkopacki©2006

URAZY GŁOWY

POSTĘPOWANIE

- ocena zagrożenia, w tym i dla

ratowników

- wezwanie pomocy
- dalsze działania zależne od uzyskanych

informacji (wywiad, okoliczności…)

- kontrola stanu poszkodowanego

(parametry życiowe) z uwzględnieniem
ryzyka współistniejącego urazu
kręgosłupa w odcinku szyjnym

TO BARDZO WAŻNY ELEMENT !!!

wkopacki©2006

URAZY GŁOWY

POSTĘPOWANIE

JEŻELI ISTNIEJE CHOCIAŻ CIEŃ
PRAWDOPODOBIEŃSTWA URAZU
ODCINKA SZYJNEGO KRĘGOSŁUPA. JEGO
STABILIZACJA JEST PRIORYTETEM…

ALE NAJPIERW – OCZYWIŚCIE –
POSZKODOWANY MUSI ŻYĆ, WIĘC
ZAWSZE

ABC

NA PIERWSZYM MIEJSCU !

wkopacki©2006

URAZY GŁOWY

POSTĘPOWANIE

- zaopatrzenie ewentualnych ran

UWAGA NA WYCIEK PŁYNÓW Z UCHA –
tu specyficzny sposób działania

- u przytomnych: nadzór i wsparcie

psychiczne

- u nieprzytomnych: stała kontrola

parametrów życiowych, szczególnie

drożności dróg oddechowych i toru

oddechowego; gotowość do resuscytacji

wkopacki©2006

URAZY KRĘGOSŁUPA

KRĘGOSŁUP, TO JEDNA CAŁOŚĆ

URAZ KTÓREGOŚ Z ODCINKÓW NIE

JEST IZOLOWANĄ JEDNOSTKĄ –

TO URAZ CAŁEGO NARZĄDU !

NIEBEZPIECZEŃSTWO TKWI W

SKUTKACH TAKICH URAZÓW

(śmierć albo wózek…., ciekawa

alternatywa…!)

wkopacki©2006

URAZY KRĘGOSŁUPA

STAŁO SIĘ, TRUDNO…
ALE PRAWDZIWE TRAGEDIE, TO
URAZY WTÓRNE, OCZYWIŚCIE NA
OGÓŁ NIECHCIANE, PRZYPADKOWE…

DLATEGO TAK WAŻNE JEST

WŁAŚCIWE POSTĘPOWANIE

PO

TAKIM URAZIE !

wkopacki©2006

URAZY KRĘGOSŁUPA

PAMIĘTAJ:

1. STABILIZACJA KRĘGOSŁUPA,

SZCZEGÓLNIE ODCINKA SZYJNEGO

2. PROBLEM PRZEMIESZCZENIA

POSZKODOWANEGO…
WŁAŚCIWEGO PRZEMIESZCZENIA !

wkopacki©2006

URAZY KRĘGOSŁUPA

NIEPOKOJĄCE SYGNAŁY:
- ból „pleców”
- ograniczenie ruchomości

(np. szyi…)

- tzw. „brak czucia” w kończynach

(fachowo: porażenia, niedowłady…)

- zaburzenia oddychania
- zniekształcenia okolicy urazu

OSTROŻNOŚĆ PRZY

BADANIU !!!!

wkopacki©2006

INNE URAZY

• URAZY KLATKI PIERSIOWEJ

- zamknięte
- otwarte

(tu: odma, ciekawa sprawa!,

kłania się fizyka ze

szkoły…)

STATYSTYCZNIE NAJCZĘŚCIEJ

ZŁAMANIE ŻEBER

wkopacki©2006

INNE URAZY

• URAZY JAMY BRZUSZNEJ

(a czego tam nie ma…)

- zamknięte
- otwarte

PARADOKSALNIE, TE ZAMKNIĘTE

MOGĄ OKAZAĆ SIĘ GROŹNIEJSZE, BO

BYWA, ŻE OBJAWY NARASTAJĄ

POWOLI I KOŃCZY SIĘ TO TRAGICZNIE

BARDZO WAŻNA OBSERWACJA

wkopacki©2006

INNE URAZY

• URAZY MIEDNICY

NIBY TO „TYLKO” KOŚCI, ALE SKUTEK

TAKICH URAZÓW TO CZĘSTO MORZE

KRWI (niestety, często niewidoczne !)

Użyteczna zasada:

PRZY JAKICHKOLWIEK NIEPOKOJĄCYCH

OBJAWACH

(wystarczy nawet ból tej

okolicy)

POSTĘPUJEMY JAK PRZY

URAZIE KRĘGOSŁUPA

(blisko, blisko…)

wkopacki©2006

CIAŁA OBCE…

…WBITE W CZŁOWIEKA, TO DUŻY

PROBLEM

ODWIECZNE DYWAGACJE:

WYJMOWAĆ, CZY NIE?

(oczywiście mowa tu o takich ciałach obcych, które

utkwiły w naszym ciele bez naszej woli i nie są

fragmentem innego, żywego organizmu rodzaju

homo sapiens…)

A WIĘC? CO ROBIĆ? I DLACZEGO?

wkopacki©2006

?