TERMINOLOGIA NORM EUROPEJSKICH I NORM KRAJOWYCH DOTYCZĄCA SYSTEMÓW
I URZĄDZEŃ ALARMOWYCH

Niniejsza terminologia dotycząca systemów i urządzeń alarmowych jest terminologią Polskich Norm identycznych z normami europejskimi (PN - EN), które powinny być ustanowione w 2001 r. (przed ustanowieniem normy oznacza się : Pr PN - EN...”, w normach, które będą ustanowione, treść niektórych haseł może ulec niewielkim zmianom). W rozdziale podano również ważniejsze terminy z norm krajowych (PN) dotyczących central alarmowych i sygnalizatorów. W tytułach punktów wymieniono numery odpowiednich norm odpowiadające stanowi ich opracowania, a kompletne tytuły norm i ich pełny wykaz podano w rozdziale następnym.

Terminy przedstawione w rozdziale mają zastąpić odpowiednie definicje i skróty z innych wykorzystywanych obecnie polskich norm „Systemy Alarmowe”, równoważnych z normami Międzynarodowej Organizacji Elektronicznej (IEC).

W odniesieniu do systemów kontroli dostępu, systemów dozorowych CCTV, zasilaczy i systemów alarmowych osobistych w rozdziałach opracowania wymieniono jedynie wybrane terminy podstawowe.

SYSTEMY ALARMOWE SYGNALIZACJI WŁAMANIA - Pr PN-EN 50131-1:1997

alarm: ostrzeżenie o istnieniu zagrożenia dla życia , mienia lub środowiska;

alarm sabotażowy: alarm wytworzony wskutek wykrycia sabotażu;

alarmowe centrum odbiorcze: centrum z ciągłą obsługą, do którego jest przekazywana informacja dotycząca stanu jednego systemu alarmowego lub większej ich liczby;

aplikacja: określone zastosowanie systemu alarmowego (sygnalizacji włamania i napadu, stanu zdrowia lub zagrożenia osobistego, CCTV, kontroli dostępu, sygnalizacji pożarowej i inne aplikacje będące przedmiotem prac TC 79 albo inne systemy nieobjęte zakresem TC 79

( ogrzewania, wentylacji, oświetlenia....);

TC 79: Komitet Techniczny CENELEC 79 przygotowujący normy europejskie Systemy Alarmowe.

CENELEC : Europejski Komitet Normalizacyjny Elektrotechniki

cechy systemu: charakterystyki systemu alarmowego sygnalizacji włamania wynikające z jego konstrukcji i konfiguracji;

ciągłe występowanie: częste występowanie w regularnych odstępach;

części składowe systemu: pojedyncze urządzenia, które tworzą system alarmowy sygnalizacji włamania, gdy są wspólnie skonfigurowane

czujka: urządzenie przeznaczone do wytwarzania sygnału albo komunikatu włamaniowego w odpowiedzi na wykrycie nienormalnego stanu wskazującego na wystąpienie zagrożenia.

czujka aktywna: czujka zdolna do porównania sygnałów wejściowych według wcześniej określonego kryterium (prędkość /częstotliwość /amplituda/ kierunek) w celu wytworzenia sygnału lub komunikatu alarmu;

Jest to inne znaczenie względem dotychczas przyjętego, w którym czujka „aktywna” zawierała nadajnik i odbiornik sygnału, a sygnał alarmu był wytworzony po porównaniu z sygnałem nadanym parametrów sygnału odebranego, który uległ zmianom wskutek wykrycia zagrożenia.

Wynika stąd, że według nowej terminologii wszystkie czujki, oprócz mechanicznych przełączników albo styków, są aktywne, ponieważ istotą „wykrywania - detekcji” jest porównanie wartości parametrów sygnału wykrytego z pewnym stanem odniesienia.

W projekcie normy dotyczącej zastosowań systemów alarmowych sygnalizacji włamania wprowadzono pojęcie czujka nieaktywna - nie zawierająca jakichkolwiek elementów elektronicznych, np. przełącznik albo styk mechaniczny.

czujnik : cześć czujki, która wykrywa zmianę stanu;

dane konfiguracyjne: informacje dotyczące konfiguracji określonego systemu alarmowego sygnalizacji włamania. Przykład: parametry dotyczące przetwarzania;

Termin tłumaczony również jako „dane obiektowe”

dodatkowe podstawowe źródło zasilania: źródło energii zdolne do zasilania systemu alarmowego sygnalizacji włamania w wydłużonym okresie, bez wpływu na okres gotowości zasilacza rezerwowego;

Jest to dodatkowe źródło zasilania podstawowego - zwykle zasilania sieciowego, np. zasilania za pośrednictwem układu samoczynnego zasilania rezerwy, zasilacza UPS albo agregatu prądotwórczego.

droga wejścia/wyjścia: droga, którą można dokonać uprawnionego wejścia lub wyjścia do lub z chronionego obszaru;

działanie: (zależne od włączania wyłączania): każde zamierzone działanie albo czynność użytkownika, które jest częścią procedury włączania albo wyłączania;

dzierżawiony tor transmisyjny: tor transmisyjny, który jest ciągle dostępny dla połączenia systemu alarmowego ze związanym z nim alarmowym centrum odbiorczym i nie wymaga komutacji ani nastaw, przed rozpoczęciem transmisji indywidualnych zdarzeń alarmowych;

Stosuje się również inne terminy: specjalizowany tor transmisyjny, tor dedykowany lub łącze sztywne.

firma alarmowa: organizacja świadcząca usługi dotyczące systemów alarmowych;

identyfikacja użytkownika: wykorzystanie środków umożliwiających identyfikację operatora w celu uzyskania dostępu do systemu alarmowego sygnalizacji włamania;

kasowanie: czynność odwołania alarmu, sabotażu, uszkodzenia lub innego stanu i przywrócenia systemu alarmowego sygnalizacji włamania do stanu poprzedniego;

komunikat: ciąg sygnałów przechodzących przez sieć, zawierający dane identyfikacyjne i informacyjne oraz różne środki zapewniające jego własną integralność, odporność i prawidłowy odbiór;

łącze transmisyjne: tor telekomunikacyjny wykorzystywany do przenoszenia informacji sygnalizacyjnej:

łączność: transmisja komunikatów i/lub sygnałów między elementami składowymi systemu alarmowego;

UWAGA:

Transmisja sygnału może dotyczyć ciągłego przepływu prądu elektrycznego przez przełącznik lub przekaźnik tworzący interfejs między elementami włamaniowego systemu alarmowego. Nie trzeba zmieniać stanu takiego przełącznika lub przekaźnika. Zależnie od właściwości transmisji danych transmisja komunikatu może wymagać celowej inicjacji, np. w wyniku odpowiedzi na odpytywanie lub występującej w określonych odstępach czasu; inicjacja ta może, ale nie musi wymagać zmiany stanu przełącznika lub przekaźnika.

maskowanie czujki: czynność prowadząca do osłabienia działania czujki;

media połączeniowe: media, za pomocą których przenoszone są sygnały lub komunikaty;

monitorowanie: proces sprawdzania poprawnego działania połączeń i urządzeń;

Inaczej - nadzorowanie, nie należy mylić tego terminu z „monitoringiem”, czyli funkcją systemu monitoringu przewodowego lub radiowego.

obiekt chroniony: ta część budynku i/lub obszaru, w której system alarmowy może wykryć niebezpieczeństwo;

ochrona przeciwsabotażowa: metody lub środki stosowane do ochrony systemu alarmowego przed umyślnym zakłóceniem;

Pojęcie węższe od pojęcia „zabezpieczenie sabotażowe” dotyczy tylko metod i środków - ochrony biernej, bez funkcji detekcji sabotażu. Ochrona przeciwsabotażowa może wynikać z zastosowania odpowiednich osłon mechanicznych, dodatkowych torów transmisyjnych, itp.

odwołanie: umyślne unieważnienie wymagań dotyczących obsługi;

okres aktywności: okres trwania sygnału alarmu;

okres gotowości: okres, w którym zasilacz rezerwowy jest zdolny do zasilania systemu alarmowego sygnalizacji włamania;

Okres gotowości nazywany jest również „okresem podtrzymania”

podmiana elementu: zastąpienie części składowych systemu alarmowego sygnalizacji włamania urządzeniami alternatywnymi, które uniemożliwiają działanie systemu zgodne z jego przeznaczeniem;

podmiana komunikatu: zamierzone lub niezamierzone wytworzenie alternatywnego komunikatu między częściami składowymi systemu alarmowego sygnalizacji włamania lub jego części w normalnych warunkach pracy;

Zwykle, zasilanie z sieci elektroenergetycznej 220V, główny akumulator w pojazdach.

podsystem: część systemu alarmowego sygnalizacji włamania zlokalizowana w wyraźnie określonej części chronionego obiektu, zdolna do niezależnego działania;

połączenie: środki do transmisji komunikatów i lub sygnałów między elementami składowymi systemu alarmowego sygnalizacji włamania;

połączenie bezprzewodowe: połączenie przenoszące informacje między częściami składowymi systemu alarmowego sygnalizacji włamania, bez zastosowania medium kablowego; połączenie może przenosić informacje dotyczące dwóch lub większej liczby aplikacji;

połączenie lokalne systemu transmisji alarmu: połączenie między systemem alarmowym i systemem transmisji alarmu albo między alarmowym centrum odbiorczym i urządzeniem powiadamiającym;

Połączeniem lokalnym jest, np. połączenie wyjścia centrali alarmowej z urządzeniem nadawczo-odbiorczym systemu transmisji alarmu (modem, dialer, nadajnik radiowy)

połączenie niezdefiniowane przewodowe: połączenie przenoszące informacje dotyczącą dwu lub więcej aplikacji;

Połączenie w zintegrowanych systemach alarmowych. Magistrala komunikacyjna, do której są, np. dołączone centrale systemów sygnalizacji włamania, pożaru, kontroli dostępu.

połączenie zdefiniowane przewodowe: połączenie nie przenoszące informacje dotyczącą jednej aplikacji;

pomocnicze urządzenie sterujące: urządzenie wykorzystywane do dodatkowego sterowania;

Klawiatura, szyfrator, przełącznik kluczykowy.

poziom dostępu: ograniczenie możliwości dostępu do określonych funkcji włamaniowego systemu alarmowego;

Zwykle poziom dostępu odpowiada stopniowi utrudnienia w możliwościach manipulowania funkcjami systemu alarmowego i odczytu wybranych informacji; im wyższy poziom dostępu, tym powinno być większe utrudnienie w dostępie do elementów /możliwości manipulacyjnych i informacji. W systemach sygnalizacji włamania powinny być stosowane co najmniej cztery poziomy dostępu dotyczące : każdej osoby, zwykłego użytkownika systemu, personelu serwisowego i producenta.

program operacyjny: oprogramowanie, oprogramowanie sprzętowe i/lub sprzęt centrali alarmowej dostarczone przez producenta, zapewniające środki do przetwarzania sygnałów lub komunikatów. Środki te mogą być konfigurowane przez instalatora lub użytkownika;

sabotaż: umyślne zakłócenie działania systemu alarmowego sygnalizacji włamania lub jego części;

stan: stan systemu alarmowego lub jego części;

stan alarmu: stan systemu alarmowego lub jego części, który wynika z odpowiedzi systemu na obecność zagrożenia;

stan alarmu włamaniowego: stan systemu alarmowego lub jego części, który jest wynikiem odpowiedzi systemu alarmowego sygnalizacji włamania na obecność włamywaczy;

stan blokad : stan części systemu alarmowego, w którym nie może być wytworzony stan alarmu;

Skutkiem stanu blokady może być, np. wyłączenie (logiczne) jednej lub kilku linii dozorowych albo pojedynczej czujki. Często stan blokady jest kasowany automatycznie wraz z wyłączeniem systemu alarmowego lub jego części (patrz stan odizolowania).

stan niezdatności: stan systemu alarmowego uniemożliwiający normalne działanie systemu alarmowego sygnalizacji włamania lub jego części;

stan normalny: stan systemu alarmowego sygnalizacji włamania, w którym nie istnieją warunki mogące przeszkodzić włączeniu systemu;

stan odizolowania: stan części systemu alarmowego, w którym nie może być wytworzony stan alarmu, stan ten utrzymuje się aż do skasowania ręcznego;

Stan odizolowania może się utrzymywać dłużej od stanu blokady, przez wiele okresów włączania systemu - aż do skasowania ręcznego.

stan sabotażu: stan systemu alarmowego, w którym został wykryty sabotaż;

stan testowania: stan systemu alarmowego, w którym jego normalne funkcje zostały zmienione w celu testowania;

stan włączenia: stan systemu alarmowego lub jego części, w czasie którego może być sygnalizowany stan alarmu;

Włączenie dotyczy stanu logicznego systemu alarmowego i oznacza stan „czuwania”, „dozoru” , „włączenia na ostro”, uzbrojenia, itp.

stan zatrzaśnięcia: stan dotyczący warunków lub wskazań, który pozostaje niezmieniony aż do umyślnego skasowania;

strefa: wyznaczony obszar, w którym mogą być wykryte nienormalne warunki;

sygnalizator: urządzenie wytwarzające alarm lub ostrzeżenie;

sygnalizowanie: przesłanie alarmu, sabotażu lub stanu uszkodzenia do sygnalizatorów i/lub systemu transmisji alarmu;

sygnał : zmienne parametry, za pomocą których jest przekazywana informacja;

sygnał lub komunikat sabotażowy: informacja wytwarzana przez czujnik sabotażu;

sygnał lub komunikat włamaniowy: informacja wytwarzana przez czujkę włamaniową;

sygnał/komunikat uszkodzenia: informacja wytwarzana wskutek uszkodzenia;

system alarmowy: instalacja elektryczna, która odpowiada na ręczne lub automatyczne wykrycie obecności zagrożenia;

system alarmowy sygnalizacji włamania: system alarmowy do wykrywania i wskazywania obecności, wejścia albo usiłowania wejścia włamywacza do chronionego obiektu;

system transmisji alarmu: urządzenie i sieć wykorzystywane do przesyłania informacji dotyczącej stanu jednego lub większej liczby systemów alarmowych do jednego lub większej liczby alarmowych centów odbiorczych;

UWAGA:

Systemy transmisji alarmu nie dotyczą bezpośrednich połączeń lokalnych, np. połączeń między częściami systemu alarmowego, niewymagających użycia interfejsu przetwarzającego informacje z systemu alarmowego na postać dogodną do transmisji.

uprawnienie: zezwolenie na dostęp do różnych funkcji systemu alarmowego sygnalizacji włamania;

uprawnione władze: wyznaczone władze, które po wystąpieniu alarmu są odpowiedzialne za obsługę chronionych obiektów i za podjęcie odpowiedniego działania;

urządzenie sterujące i obrazujące: urządzenie do odbierania, przetwarzania, sterowania, obrazowania oraz transmitowania dalej informacji;

Centrala alarmowa systemu sygnalizacji włamania.

urządzenie z własnym zasilaniem : urządzenie zawierające własne źródło zasilania.

uszkodzenie łączności: niemożność przejścia komunikatu lub sygnału między elementami składowymi systemu alarmowego;

użytkownik : osoba uprawniona do obsługi systemu alarmowego;

wykrywanie sabotażu : wykrywanie umyślnego zakłócenia systemu alarmowego lub jego części;

zabezpieczenie sabotażowe : metody lub środki stosowane do ochrony systemu alarmowego

przed umyślnym zakłóceniem oraz wykrywanie umyślnego zakłócenia systemu alarmowego lub jego części;

zakłócenia: zaburzenia sygnałów i/lub komunikatów przechodzących między częściami składowymi systemu alarmowego sygnalizacji włamania;

zapis zdarzenia: zapis zdarzeń wynikających z działania systemu alarmowego sygnalizacji włamania potrzebny , np. do analizy;

zasilacz: część systemu alarmowego przeznaczona do zasilania systemu alarmowego sygnalizacji włamania albo jego części;

zasilacz rezerwowy: źródło zasilania umożliwiające zasilanie systemu w wyznaczonym czasie, gdy nie jest dostępne podstawowe źródło zasilania;

Dodatkowy akumulator, bateria, UPS.

zdarzenie: stan wynikający z działania systemu alarmowego sygnalizacji włamania, np. włączenie /wyłączenie, alarmu;

zgłoszenie alarmu: przekazanie stanu alarmu do sygnalizatorów i/lub systemu transmisji alarmu;

SYSTEMY KONTROLI DOSTĘPU - Pr PN-EN 50133-1:1996 i Pr PN-EN 50133-2-1:2000

SYSTEM NADZORU CCTV - Pr PN-EN 501-32-7:1996; Pr PN-EN 50132-2-1: 1997

SYSTEMY ALARMOWE OSOBISTE Pr PN-EN 50134-7:1996

SYSTEMY KONTROLI DOSTĘPU

Biometryka: informacja wynikająca z unikalnych cech fizjologicznych użytkownika;

Odciski palców, siatkówka oka, układ palców dłoni, cechy głosu ludzkiego, układ twarzy, itp.

czytnik przejścia kontrolowanego: urządzenie służące do wydobycia danych rozpoznawczych z identyfikatora lub biometryki, które może być wyposażone w klawiaturę, jeżeli wykorzystuje zapamiętane informacje;

dostęp: funkcjonowanie wejścia lub wyjścia z obszaru kontrolowanego;

identyfikator: dane rozpoznawcze zawarte w kartach, kluczach, etykietach, przywieszkach i podobnych nośnikach;

obszar kontrolowany: obszar otoczony barierą fizyczną wraz z przejściami kontrolowanymi;

SYSTEMY NADZORU

Centrala CCTV: urządzenie do sterowania i kontroli wymaganych parametrów użytkowych systemu CCTV;

czułość kamery: oświetlenie przetwornika obrazu niezbędne do wytworzenia określonej amplitudy całkowitego sygnału wizyjnego przy określonej wartości stosunku sygnał/szum;

kamera CCTV: urządzenie zawierające przetwornik obrazu, wytwarzający sygnał wizyjny z przetworzonego obrazu optycznego;

krosownica wizyjna: urządzenie do realizacji połączeń pomiędzy wieloma wejściami sygnałów wizji a wieloma wyjściami;

liczba aperturowa obiektywu: wskaźnik teoretycznej zdolności przepuszczania światła obiektywu, wyrażony jako stosunek efektywnej średnicy obiektywu (źrenica wejściowa) i ogniskowej;

migawka elektroniczna: układ w kamerze zmieniający jej czułość przez elektroniczne sterowanie czasem naświetlania;

obiektyw: przyrząd optyczny służący do projekcji obrazu wyznaczonej sceny na powierzchnię światłoczułą przetwornika;

ogniskowa: właściwość obiektywu wyrażona w mm, określająca kąt widzenia danego formatu przetwornika obrazu;

przełącznik wizji: urządzenie do przełączania pewnej liczby wejściowych sygnałów wizyjnych na jednym lub wielu wyjściach bądź z chwila odebrania sygnału z zewnątrz;

przesłona elektroniczna: automatyczna migawka elektroniczna, regulująca czułość kamery odpowiednio do zmieniających się warunków oświetlenia w celu utrzymania zdefiniowanego poziomu wyjściowego sygnału wizyjnego;

system CCTV, system dozorowy CCTV: system złożony z zespołów kamerowych, monitorów oraz towarzyszących urządzeń sterujących i transmisyjnych, który może dozorować określoną strefę ochrony;

zapis poklatkowy: okresowa rejestracja sygnałów wizyjnych, realizowana w ustalonych przedziałach czasu;

zespół kamerowy: urządzenie zawierające kamerę CCTV wraz z odpowiednim obiektywem i niezbędnym wyposażeniem pomocniczym;

SYSTEMY ALARMOWE OSOBISTE

system alarmowy osobisty: system umożliwiający 24 - godzinne wyzwalanie alarmu, identyfikacje, transmisje sygnału, odbiór alarmu, dwustronną łączność głosową, ubezpieczenie i pomoc osobom pozostającym w domu, które mogą być narażone na ryzyko;

urządzenie wyzwalające: część systemu, obsługiwana przez użytkownika albo obsługiwana automatycznie, która wysyła sygnał alarmu do sterownika lokalnego;

ZASILACZE - PrPN- EN 50131-6:1997

okres gotowości: określony czas, w którym zasilacz (PS) może dostarczać energię elektryczną do elementów systemu alarmowego, w przypadku uszkodzenia źródła zasilania zewnętrznego;

podstawowe źródło zasilania - zasilacz podstawowy (PPS): źródło wykorzystywane do zasilania systemu alarmowego albo jego części w normalnych warunkach pracy;

rezerwowe źródło zasilania - zasilacz rezerwowy (APS): źródło zasilania umożliwiające zasilanie systemu energią elektryczną w wyznaczonym czasie w przypadku niemożności wykorzystania podstawowego źródła zasilania;

urządzenie zasilające: urządzenie dostarczające, a także separujące energię elektryczną do systemu alarmowego albo jego części oraz baterii akumulatorów, jeśli jest wymagana;

zasilacz (PS): urządzenie magazynujące, dostarczające i separujące (elektrycznie) energię elektryczną do systemu alarmowego albo jego części , dwoma podstawowymi elementami zasilacza są: urządzenie zasilające (PU) i bateria ( np. bateria akumulatorów);

zasilacz typu A: energia elektryczna jest dostarczana z EPS - źródła zasilania zewnętrznego (sieci energetycznej), a w przypadku jego uszkodzenia - z automatycznie doładowywanej z EPS baterii akumulatorów, jest to powszechnie stosowany typ zasilaczy

zasilacz typu B: energia elektryczna jest dostarczana z EPS, a w przypadku jego uszkodzenia - z baterii ogniw nie doładowywanych automatycznie ogniw, np. baterii litowych;

zasilacz typu C: energia elektryczna jest dostarczana tylko z baterii akumulatorów, które w tym przypadku pełnią rolę zasilacza podstawowego(PPS);

źródło zasilania zewnętrznego (EPS): źródła umiejscowione z dala od systemu alarmowego, może być niebezprzerwowe, wykorzystywane jako źródło podstawowe w zasilaczach typu A i B;

CENTRALE ALARMOWE - PN-E-0839-3:1998

alarm fałszywy: błędny sygnał alarmu, spowodowany przypadkowym uruchomieniem przycisku alarmowego, zadziałaniem automatycznego urządzenia pod wpływem warunków innych niż te, do wykrywania których jest ono przeznaczone, złym działaniem, uszkodzeniem elementu lub błędem operatora:

centrala alarmowa: część systemu alarmowego, urządzenie co najmniej przyjmujące i przetwarzające żądanie włączania i wyłączania systemu oraz stany swoich wejść, działające według określonego algorytmu, umożliwiające wytworzenie stanu alarmowania;

czas przełamywania: czas przeszukiwania potrzebny na wprowadzenie-sprawdzenie wszystkich możliwych kluczy (ciągów kodowych);

element adresowalny: element systemu alarmowego albo CA komunikujący się z innymi elementami za pomocą komunikatów zawierających adres elementu i informacje dotyczącą jego działania

element manipulacyjny: dodatkowe urządzenie sterujące, uruchamiane przełącznikiem, przyciskiem, klawiaturą; urządzenie albo część CA, stosowane do włączenia/wyłączenia, zmiany stanu, oprogramowania CA albo jej części;

W normie PN-EN 50131-1 dotyczącej systemów alarmowych nazywany pomocniczym urządzeniem sterującym.

klucz: element mechaniczny , karta magnetyczna, układ elektroniczny czy znana informacja, których użycie umożliwia dostęp CA albo systemu alarmowego;

kod dostępu: kod numeryczny albo alfanumeryczny pozwalający po jego podaniu na uwierzytelnienie, umożliwiający dostęp osobie uprawnionej do zastrzeżonych funkcji lub części CA albo systemu alarmowego;

liczba możliwych kodów: liczba wszystkich binarnych ciągów kodowych o długości n elementów równa 2ⁿ;

linia: zespół środków technicznych w systemie alarmowym, umożliwiający wymianę informacji;

linia adresowalna: linia między grupą elementów/urządzeń adresowalnych systemu alarmowego a CA, przeznaczona do przesyłania informacji od elementów do CA i ewentualnie odwrotnie;

linia dozorowa: linia alarmowa między czujką (grupą czujek) a CA, przeznaczona do wywołania stanu alarmowania CA;

linia napadowa: linia alarmowa, zwykle 24 - godzinna, między przyciskiem napadowym (grupą przycisków), a CA, przeznaczona do wywołania stanu alarmowania CA;

linia sygnalizacyjna: linia wyjściowa między CA z sygnalizatorem (grupą sygnalizatorów) przeznaczona do wywołania stanu alarmowania CA;

linia szyfrująca: linia między elementami sterującymi, manipulatorem, zamkiem kodowym (grupą elementów) a CA przeznaczona do zmiany stanu CA albo jej części, może być stosowana do programowania CA;

obrazowanie: przedstawianie informacji o stanie CA albo innego urządzenia systemu alarmowego, zwykle za pomocą stanu wskaźników optycznych, monitorów, tablic synoptycznych, komunikatów: alfanumerycznych, akustycznych, tekstowych, graficznych albo ich kombinacji;

pamięć stanu: część CA, dodatkowe urządzenie pamiętające stan CA i jej części; może obrazować swój stan świeceniem wskaźników optycznych/numerycznych;

permutacja klucza: liczba wszystkich możliwych sposobów ustawienia nacięć klucza (mechanicznego), liczba kombinacji otwarcia (przy liczbie nacięć n, równa n!).

Nazywana popularnie liczbą kombinacja.

poziom uprawnienia: poziom dostępu, ograniczenie możliwości dostępu do CA albo systemu alarmowego, zależne od dostępnych funkcji;

przycisk napadowy: ostrzegacz (listwa napadowa) uruchamiany w stanie zagrożenia napadem, zwykle ukryty w miejscu o wysokim stopniu zagrożenia napadem;

punkt zbiorczy: nieobsługiwane centrum oddalone bez możliwości obsługi w sytuacji awaryjnej, z którego zebrane informacje o stanie pewnej liczby systemów alarmowych są dalej przekazywane bezpośrednio albo przez inne stacje pośredniczące do alarmowego centrum odbiorczego;

rejestr zdarzeń: część CA służąca do przechowywania informacji o zdarzeniach dotyczących CA i lub systemu alarmowego;

rejestrator zdarzeń: część CA albo dodatkowe urządzenie do rejestrowania informacji o zdarzeniach na trwałym nośniku (papier, dyskietki, taśma magnetyczna);

stacja pośrednicząca: centrum oddalone nieobsługiwane, z możliwością obsługi w sytuacji awaryjnej, z którego zebrane informacje o stanie pewnej liczby systemów alarmowych są dalej przekazywane bezpośrednio albo przez inne stacje pośredniczące do alarmowego centrum odbiorczego;

stan blokady czasowej: normalny stan CA, w którym nie może być wytworzony stan alarmowania, stan blokady czasowej powinien być zmieniony automatycznie gdy CA jest wyłączona;

W normie PN-EN 50131-1 dotyczącej systemów alarmowych nazywany stanem blokady.

stan włączenia CA: wytworzony celowo stan CA albo jej części, w czasie którego może być wytworzony przez nią stan alarmowania;

stan wyłączenia CA: wytworzony celowo stan CA albo jej części, w czasie którego nie może być wytworzony przez nią stan alarmowania;

stan zablokowania CA: wytworzony celowo nienormalny stan CA albo jej części, uniemożliwiający przejście w stan alarmowania, stan zablokowania wytwarzany jest zwykle celowo w celu funkcjonalnego odcięcia uszkodzonej części;

W normie PN-EN 50131-1 dotyczącej systemów alarmowych nazywany stanem odizolowania, który utrzymuje się aż do skasowania ręcznego.

strefa 24-godzinna: strefa , w której ciągle mogą być wykrywane nienormalne warunki wskazujące na istnienie niebezpieczeństwa, niezależnie od tego, czy CA jest w stanie włączenia czy wyłączenia;

tablica synoptyczna: urządzenie obrazujące w sposób przejrzysty informację o stanie CA/systemu alarmowego w postaci punktów świetlnych powiązanych z opisem tekstowym obiektu albo jego planem graficznym, ułatwiającym interpretacje stanu, skracające całkowity czas reakcji uprawnionych władz;

uwierzytelnienie: czynność celem której jest sprawdzenie przez CA identyfikacji użytkownika, czy jest on osobą uprawnioną; uwierzytelnienie może następować na podstawie informacji, elementu lub cech charakterystycznych posiadanych przez identyfikowanego.

RODZAJE MECHANICZNYCH URZĄDZEŃ ZABEZPIECZAJĄCYCH

Mechaniczne urządzenia do przechowywania wartości służą do zabezpieczenia dobór prawnie chronionych. Pod pojęciem mechanicznych urządzeń zabezpieczających do przechowywania wartości należy rozumieć urządzenia służące do przechowywania wartości pieniężnych, jak również wartości stanowiące, np. tajemnicę państwową. W opisie stanu obiektów zajęto się mechanicznymi urządzeniami zabezpieczającymi, do których zaliczamy m.in.: pomieszczenia, urządzenia, drzwi, okna rolety, kraty, zamki.

Historia urządzeń do przechowywania wartości jest tak stara, jak historia ludzkości, nie znamy początków powstania pierwszych obiektów. Możemy tylko domniemywać, co było bezpośrednią przyczyną powstania tych zabezpieczeń.

Mówiąc o historii urządzeń do przechowywania wartości, nie sposób pominąć Rewolucji Przemysłowej w XVIII w. Wzrastanie zamożności niektórych grup społecznych spowodowało wzrost zapotrzebowania na coraz doskonalsze urządzenia do przechowywania wartości. Nie wystarczyły już odpowiednio przygotowane kufry i skrzynie. W okresie, kiedy nie znano jeszcze dynamitu i innych silnych materiałów wybuchowych największym zagrożeniem był pożar, który niszczył wszystko, co spotkał na swej drodze, nie patrząc na pochodzenie społeczne właścicieli. Dlatego też w początkowym okresie, tzn. koniec XVIII wieku, początek XIX wieku, zaczęły powstawać konstrukcje szaf ognioodpornych do przechowywania wartości. Początek XIX stulecia to gwałtowny rozwój nauki, a w szczególności chemii i metalurgii, dlatego należy się dziwić, iż wiele pomysłów z tamtego okresu jest aktualnych do chwili obecnej. Jednym z takich pomysłów było wykorzystanie w latach 40-tych XIX w. Kompozytu chemicznego jako wypełnienia sejfów ognioodpornych, który w momencie pożaru skutecznie chłodził zawartość sejfów.

Znaczny postęp w produkcji sejfów nastąpił dopiero na początku XX stulecia, kiedy to nastąpił podział na szafy ogniotrwałe. Podział ten był, między innymi, wynikiem dokonanego przez Alfreda Nobla wynalazku nowego materiału wybuchowego zwanego dynamitem. Urządzenie pospolicie zwane dotychczas sejfami, do tamtej chwili odporne na wybuch prochu czarnego, okazały się całkowicie nieodporne na wybuch dynamitu.

Podobnymi torami następował rozwój zamków stosowanych wyłącznie do zabudowy w urządzeniach służących do przechowywania wartości. W tamtych latach były to potężne kufry i skrzynie drewniane okute blachami, zaopatrzone w potężne antaby, zamki i kłódki. Na początku były to prawie takie same konstrukcje jak zamki znajdujące zastosowanie w drzwiach wejściowych, być może różniły się one jedynie dokładnością wykonania. W ówczesnych czasach konstrukcją i produkcją zamków zajmowali się równym powodzeniem zarówno kowale, zegarmistrze, jak i jubilerzy.

Oprócz wymienionych już urządzeń służących do przechowywania wartości nie sposób pominąć drzwi, okien, żaluzji i krat, mających istotne znaczenie dla zabezpieczenia wartości. Wyroby te zyskały na znaczeniu dopiero w ostatnich latach.

Asortyment mechanicznych urządzeń zabezpieczających jest bardzo duży i zawiera w sobie:

1. urządzenia do przechowywania wartości: pojemniki, kasetki i skrytki, szafy, drzwi skarbcowe, drzwi bankowe o charakterze porządkowym, elementy do budowy pomieszczeń skarbcowych i skarbców, skarbce, zamki skarbcowe;

2. materiały konstrukcyjne , konstrukcje oraz szyby o zwiększonej odporności na włamania oraz odporne na przestrzeliwanie pociskami z broni palnej i falę detonacyjną;

3. drzwi, okna, rolety (żaluzje), bramy i inne wyroby o zwiększonej odporności na włamanie;

4. zamki ogólnego przeznaczenia, kłódki;

5. urządzenia do przechowywania nośników informacji - odporne na ogień, szok termiczny, spadek z wysokości, wilgoć, pole magnetyczne, eksplozje, erozje gazów oraz włamanie;

6. inne nietypowe mechaniczne urządzenia zabezpieczające (np. zabezpieczenia mechaniczne pojazdów samochodowych).

W celu zapewnienia kontroli nad jakością tych wyrobów pochodzących z różnych źródeł konieczne jest stworzenie systemu badań i certyfikacji.

DRZWI DO POMIESZCZEŃ I DRZWI ZABEZPIECZENIOWE ORAZ ZAMKI DO DRZWI DO POMIESZCZEŃ I DRZWI ZABEZPIECZENIOWYCH

Istotnym elementem każdej instalacji do przechowywania wartości są drzwi.

Rozróżnia się ich dwa rodzaje:

1. drzwi do pomieszczeń (wg PN-EN 1143-1);

2. drzwi przeciwwłamaniowe i porządkowe (wg PN-90/B-92270).

Do określenia klasy drzwi do pomieszczeń stosuje się narzędzia przewidziane w PN-EN 1143-1 stosownie do założonej klasy odporności. Tak w badaniu pomieszczeń i urządzeń każdy obiekt trafiający do badań kwalifikacyjnych musi być opisany dokumentacją techniczną, która dostarcza pełnej informacji o sposobie wykonania badanego, a w przyszłości powielonego egzemplarza wyrobu, użytych do jego wyprodukowania materiałów konstrukcyjnych oraz zastosowanych procesów technologicznych do zmiany ich własności mechanicznych. Materiałem do badań mogą być egzemplarze urządzeń lub specjalnie przygotowane urządzenia/próbki odpowiadające swą budową rzeczywistemu obiektowi. Również w tym wypadku zasadą jest, aby w trakcie badań uwzględniać różnice w konstrukcji poszczególnych zespołów lub elementów urządzenia, poszukując najsłabszego miejsca do wykonania „włamania”. Dla uzyskania rezultatu kwalifikującego urządzenie, atak przeprowadza się po analizie dokumentacji konstrukcyjnej, na miejsca uznane za najsłabsze. Mogą być otwarcia zamków na drodze ich uszkodzenia, zerwania więzi systemu ryglowania lub wykonanie otworu w ścianie badanego obiektu. Do badań odporności drzwi przeciwwłamaniowych i porządkowych stosowane są wymagania i narzędzia przewidziane w PN-90/B/9270. Wymagania te zostaną dokładniej opisane w dalszej części opracowania.

Według normy ENV 1300 „zamek o wysokiej skuteczności bezpiecznego przechowywania” (ZWSBP) jest to „niezależne urządzenie normalnie przymocowane do drzwi urządzeń bezpiecznego przechowywania, do którego mogą być wprowadzone kodowane wejścia w celu porównania ich z kodem zapisanym w pamięci urządzenia; prawidłowy dobór porównania ich z kodem zapisanym w pamięci urządzenia prawidłowy dobór kodów pozwala na wykonanie ruchu przez urządzenia blokujące, spełniające wymagania ogólne, zabezpieczające i niezawodności”. Otwarcie takiego zamka możliwe jest dopiero po wprowadzeniu kodu - „wymagana informacja identyfikacyjna, która może być wprowadzona do HSL i która, jeśli jest prawidłowa, pozwala na zmianę statusu zabezpieczenia HSL”.

Wyróżniono 4 klasy zamków tabela 1. Każdej klasie ZWSBP przypisano minimalną ilość kodów użytkowych, maksymalną ilość otwarcia w ciągu godziny oraz liczbę jednostek odporności RU.

Klasyfikacja zamków ZWSBP

Klasa i typ ZWSBP	Minimalna ilość kodów	Maksymalna ilość prób w ciągu godziny	Odporność na manipulacje RU
A	800000	300	300
B	100000	100	100
C	1000000	30	30
D	3000000	10	10

URZĄDZENIA DO PRZECHOWYWANIA NOŚNIKÓW DANYCH

Ochrona nośników danych (informacji) dotyczy: dokumentów papierowych, taśm magnetycznych, filmów, dyskietek, dysków optycznych i video oraz kaset audio-video.

Warunki techniczne sporządzania informacji, konkurencja podmiotów gospodarczych, szpiegostwo gospodarcze i inne działania mające na celu zniszczenie, zdeformowanie lub zawładnięcie bankami danych stworzyło potrzebę budowy takich urządzeń, które ochronią dane zarówno przed ich zniszczeniem w różnych przypadkach, np.: pożar, nieumyślne działanie strumienia magnetycznego, itp., jak i próbami zdobycia tych danych. Dlatego też szafy do przechowywania nośników informacji muszą spełnić dwa warunki - być w swojej klasie odpornymi na działanie, np. pożaru i strumienia magnetycznego oraz dostatecznie utrudnić dostanie się do wnętrza szafy przez osoby niepowołane.

Urządzenia do przechowywania nośników danych sklasyfikowano w trzech grupach:

1. nośniki danych, które tracą informacje w temperaturze powyżej 170°C;

2. nośniki czułe na temperaturę i wilgotność, które tracą informacje poniżej 170°C;

3. nośniki czule na temperaturę i wilgotność, które tracą informacje poniżej 50°C.

Przy ustalaniu powyższej klasyfikacji przyjęto, iż maksymalny wzrost temperatury wewnątrz badanego obiektu, bez względu na czas ekspozycji 60 lub 120 minut, nie może przekroczyć dla:

• Szaf klasy P - 150K

• dla ochrony nośników danych (dokumentów papierowych) czułych na temperaturę stosuje się urządzenia oznaczone symbolem S60P lub S120P. Oznaczenie to mówi nam, iż urządzenie poddane ekspozycji ognia pozwala na wzrost temperatury w urządzeniu maksymalnie o 150°C w czasie nie krótszym niż 60 lub 120 minut.

• Szaf klasy D - 50K przy max wilgotności względnej 85%

• dla ochrony nośników danych, które tracą informacje poniżej 170°C, nośników czułych na temperaturę i wilgotność, takich jak nośniki magnetyczne i termoczuły papier stosuje się urządzenia oznaczone symbolem S60D lub S120D. Oznaczenie to mówi, iż urządzenie poddane ekspozycji ognia pozwala na wzrost temperatury w urządzeniu maksymalnie o 50 o C w czasie nie krótszym niż 60 lub 120 minut przy utrzymaniu maksymalnie 85% wilgotności względnej.

• Szaf klasy DIS - SOK przy max wilgotności względnej 85%

• dla nośników czułych na temperaturę i wilgotność, takich jak dyskietki, lecz z wyłączeniem nośników, które tracą informacje poniżej 50°C stosuje się urządzenia oznaczone symbolem S60DIS lub S120D1S. Oznaczenie to mówi nam, iż urządzenie poddane ekspozycji ognia pozwala na wzrost temperatury w urządzeniu maksymalnie o 30°C w czasie nie krótszym niż 60 lub 120 minut.

W celu określenia klasy odporności urządzenia, zgodnie z PN-EN 1047-1, obiekt przeznaczony do badań poddawany jest nagrzewaniu w piecu, a następnie studzeniu zgodnie ze standardową zależnością czasowo-temperaturową. W przypadku odporności na szok termiczny i udar badanie obejmuje nagrzewanie i studzenie połączone z udarem.

Temperatura wyjściowa powinna wynosić 293K, a sposób nagrzewania powinien przebiegać zgodnie z normą ISO-834 Testy ogniowe elementów budowlanych (odpowiednik krajowy - norma PN-90/B-02851). Poza powyższym, szafy poddaje się działaniom szoków termicznych i udarowych. Warunki przeprowadzenia takich badań określono w normie PN-EN 1047-1.

WYMAGANIA l KLASYFIKACJA DRZWI, OKIEN, KRAT l ŻALUZJI, DRZWI (BRAMY, WROTA)

Norma PN-90/B-92270 określa jeden stopień klasyfikacji odporności drzwi jako wyrób klasy „C”. Wymagania normy przewidują, oprócz podstawowych badań, badania dodatkowe dla spełnienia kryteriów klasy „C” odporności na włamanie. Do tych badań zaliczamy badania wytrzymałości skrzydła drzwi lub skrzydła drzwi z ościeżnicą pod wpływem obciążeń statycznych, dynamicznych, statycznych i dynamicznych oraz badań na niekonwencjonalne manipulacje narzędziami ręcznymi lub elektrycznymi. Norma, dla badań statycznych i dynamicznych, podaje punkty przyłożenia siły, jej wartość oraz wielkości dopuszczalnych odkształceń skrzydła drzwi w miejscu przyłożenia siły. Badania niekonwencjonalne podają maksymalny czas, w jakim można wykonywać dane badanie, rodzaj narzędzi (ręczne lub elektryczne) oraz minimalny otwór, jaki należy wykonać w trakcie takiego badania. Wytrzymałość drzwi zależna jest od zastosowanego materiału. Zamykane drzwi powinny być na tyle stabilne, aby wykazywały dostateczną odporność na wyłamanie siłą ciała lub przy pomocy prostych narzędzi, np. młotka, dłuta, śrubokrętu.

Segmenty oszklone, zmniejszające odporność drzwi, wymagają zastosowania szczególnych zabezpieczeń, np. okratowania.

W przypadku drzwi wieloskrzydłowych rygle (blokady) możliwych do unieruchomienia skrzydeł drzwi muszą wchodzić u góry i u dołu co najmniej na głębokość 20mm i powinny dać się blokować albo też przynajmniej powinny być zabezpieczone dodatkowym zamkiem.

Odporność drzwi może zostać zwiększona, np. przez zastosowanie: zamków dodatkowych, okuć zabezpieczających lub wzmocnienia płyty drzwiowej.

Zastosowane w drzwiach klasy „C" zamki powinny również posiadać Certyfikat Jakości w klasie „C".

UWAGA:

W pomieszczeniach o zwiększonych wymaganiach (magazyny) zastosowanie powinny znaleźć drzwi zabezpieczeniowe wraz z wyposażeniem posiadające Certyfikat Jakości drzwi zabezpieczeniowych w klasie „II" zgodnie z PN-EN 1143-1.

Obowiązujące dotychczas normy PN na drzwi zastępowane są normami europejskimi, w których badanie odporności na włamanie jest bardziej rozbudowane. Przednormy serii PN-EN-V-1627,1628,1629,1630 zostaną opisane poniżej.

Przednormy serii EN-V okna, drzwi, zamknięcia - odporność na włamanie, jak podano w tabeli określają :

EN-V 1627- wymagania i kwalifikacje;

EN-V 1687- metody badań dla określenia wytrzymałości na obciążenia statyczne;

EN-V 1629- metody badań dla określenia wytrzymałości na obciążenia dynamiczne;

EN-V 1630- metody badań dla określenia wytrzymałości na ręczne próby włamania.

Normy te określają punkty, wielkości sił, jakie musi przenieść zespół (ościeżnica-skrzydło drzwi, rama - okno, rama - krata, rama - roleta) oraz maksymalne wychylenie płyciny (skrzydła drzwi, okna, kraty, rolety) pod zadanym naciskiem w czasie badań statystycznych i dynamicznych obiektu. Norma 1627 określa 6 klas odporności od klasy 1 do klasy 6.Ostatnia z tej serii norma 1630 określa kolejność badań oraz zestaw narzędzi, jakie mogą być użyte w czasie prób ręcznego włamania. Wyróżnia się 5 zestawów narzędzi, każdy zestaw przypisany jest do jednej z klas odporności, przy czym zestaw „A” uważany jest za najsłabszy, a zestaw „E” za najsłabszy, a zestaw „E” za najsilniejszy, dla klasy 1 nie prowadzi się prób ręcznego włamania. Do poszczególnych zestawów przypisano minimalny czas oporu oraz maksymalny czas całkowity badania w minutach. Czas całkowity maksymalny to odpowiednio czas 15, 20, 30,40,50 minut dla klas narzędzi, przez jaki można próbować uzyskać otwór umożliwiający przejście odpowiednio dla klas od 2 do 6 odporności wyrobów.

OKNA, SZYBY

Okna, jeden z najważniejszych elementów stosowanych w ochronie obiektów, do chwili obecnej nie miały oparcia w polskich normach. Badania kwalifikacyjne przeprowadzano zgodnie z Wymaganiami Technicznymi (WT) opracowanymi w 1997 r. wspólnie przez: Instytut Mechaniki Precyzyjnej, Instytut Techniki Budowlanej oraz Instytut Szkła i Ceramiki, opartymi na EN 356 oraz PN-B-9100 s uwzględnieniem stopnia zagrożenia poszczególnych pomieszczeń), NV-87002 (Szyby. Wymagania i badania kuloodporności), opartej na ENV 1063. Zastosowanie odpowiedniej jakości okien, a wraz z nimi szyb uzależnione jest od spodziewanego stopnia zagrożenia oraz charakteru chronionego obiektu.

WT określają klasy i wymagania dla szyb ochronnych budowlanych podwyższonej odporności na przebicie i rozbicie. W wymaganiach tych stanowiono osiem klas szyb 01, 02, P1-P8 (tabela 2) oraz podano przykłady zastosowań ich w obiektach użyteczności publicznej (tabela 3). Klasy 01, 02 oraz Pl obejmują szyby o najniższej odporności, natomiast klasa P8 dotyczy szyb o najwyższej odporności takich, które mogą zastępować okratowanie wykonane z prętów stalowych o średnicy 16 mm. wymienione w poprzednim rozdziale dane dotyczące serii norm N-V 1627:1630 dotyczą również okien.

W celu lepszego rozróżnienia właściwości szyb należy przytoczyć stosowane określenia.

• Szkło bezpieczne klejone - dwie płyty ze szkła płaskiego sklejone ze sobą za pomocą klejów. W przypadku stłuczenia płyta nie rozpada się. Stosowane wszędzie tam, gdzie zwiększone są wymagania dotyczące bezpieczeństwa.

• Szyba - wyrób posiadający parametry szkła, jednolity, warstwowy lub zbudowany z warstw szkła i tworzyw sztucznych.

• Szyby zespolone - dwie lub więcej płyt połączonych w sposób szczelny obwodzie, rozdzielonych od siebie przekładką dystansową.

• Szyba kuloodporna -szyba, na której po stronie do ostrzelania przeciwnej do ostrzelania pociskami mogą się tworzyć odpryski szkła.

• Szyba kuloodporna odpryskowa - szyba, na której po stronie przeciwnej do ostrzelania pociskami mogą się tworzyć żadne odpryski szkła.

• Szyba kuloodporna bezodpryskowa - szyba, na której po stronie przeciwnej do ostrzelania pociskami, nie mogą się tworzyć żadne odpryski szkła.

Szyby ochronne budowlane są to szyby chroniące ludzi i/lub pomieszczenia przed różnego rodzaju niszczącymi czynnikami, przypadkową lub celową agresją. Szybę można zaliczyć do jednej z grup szyb ochronnych jeżeli jej właściwości pozwalają na spełnienie jednego z poniższych warunków:

• zapobiec lub ograniczyć skutki zranienia w przypadku jej stłuc;

• opóźnić ewentualnie zapobiec włamaniu do pomieszczenia;

• ochronić osoby przed ostrzałem broni palnej lub skutkami fali detonacyjnej przy wybuchu.

Klasyfikacja ogólna szyb ochronnych budowlanych.

Szyby ochronne budowlane dzieli się na trzy grupy. Każdą z grup dzieli się na klasy charakteryzujące się określoną odpornością na działanie standartowych czynników niszczących.

Rozróżnia się następujące grupy szyb:

1. Szyby o zwiększonej odporności na przebicie i rozbicie:

• szyby bezpieczne budowlane;

• szyby o zwiększonej odporności na włamanie.

2. Szyby odporne na ostrzał z broni palnej:

• szyby odpryskowe;

• szyby bezodpryskowe.

3. Szyby o zwiększonej odporności na działanie fali detonacyjnej.

Szyby mogą spełniać warunki odporności więcej niż jednej grupy. Klasyfikacje i wymagania dla szyb ochronnych opracowano na podstawie projektu normy europejskiej EN 356 i normy DIN 52 290 cz. 3 i 4, z uwzględnieniem warunków zagrożeń.

SZYBY O ZWIĘKSZONEJ ODPORNOŚCI NA PRZEBICIE I ROZBICIE.

KLASYFIKACJA I WYMAGANIA ODPORNOŚCI

Szyby o zwiększonej odporności na przebicie i rozbicie dzieli się na 10 klas o narastającej odporności. Każda z klas określa odporność szyby na działanie standardowych czynników niszczących. Klasyfikację szyb zamieszczono w tabeli poniżej

Klasyfikacja i wymagania dla szyb ochronnych budowlanych o podwyższonej odporności na przebicie i rozbicie (wg WT z 1997 r.)

Klasa szyby	Odporność szyby na działanie standartowych czynników niszczących				Grupa
		Rodzaj czynnika	Ilość uderzeń	Sposób oddziaływania
						Swobodny spadek kuli na powierzchnię szyby zamontowanej w ramie	wysokość spadku (m)
	01 02 P1 P2^1) P3 P4 P5^2)			kula stalowa o masie 4,1 kg	1 1 3 3 3 3 9			1,2 2,0 1,5 3,0	Szyby bezpieczne
								6,0 9,0 9,0	Szyby o zwiększonej odporności na włamanie
P6 P7 P8	siekiera testowa o masie 2kg	31-50 51-70 powyżej 70	Wycinanie otworu uderzeniami siekiery testowej (Energia poj. Uderzenia 300-350 J)

1. szybę składającą się z co najmniej z dwóch warstw szkła, spełniającą wymagania klasy P2, można zaliczyć do szyb o zwiększonej odporności na włamanie.

2. klasa P5 określona w oparciu o nową wersję projektu normy EN.

Uwaga: klasy 01 i 02 nie są objęte normą EN 356

Szyby klas od 01 do P5 - miarą odporności jest wytrzymałość na jedno, trzy lub dziewięć uderzeń kuli stalowej o masie 4,1 kg, spadającej swobodnie z wysokości odpowiednio 1.2,1.5, 3, 6 lub 9 m na próbkę o wymiarach 90 x 110 cm zamocowaną w specjalnej ramie. Szyba nie może zostać przebita spadającą kulą ani też wyciągnięta z ramy. Punkty uderzenia kuli w szybę tworzą trójkąt o bokach 13^±2 cm.

Przykłady zastosowań szyb klas „O” i „P”

Miejsce zastosowań		Klasa szyby	Uwagi
1	Mieszkania, szkoły, biura, Zakłady produkcyjne -drzwi wewnętrzne, -okna na piętrach, -okna na parterze.	01,02, Pl	Chronią przed zranieniem przy rozbiciu szyby, utrudniają rozbicie szyby przy gwałtownym zamknięciu okna lub drzwi, mogą być zastoso-wane w budynkach zagrożonych wybuchem wewnętrznym.
2	Kioski, domy wolnostojące, okna parterów bloków mieszkalnych, witryny hoteli i biur, obiekty handlowe o małej wartości chronionej, hale sportowe	P1,P2	Chronią przed zranieniem jak szyby klasy 01 i 02, mogą stanowić czasową ochronę przy próbie włamania podjętego bez przygotowania.
3	Witryny salonów hoteli i biur, obiekty handlowe o znacznej wartości chronionej, wille, apteki.	P3,P4	Szyby utrudniające włamanie mogą zastępować kraty o oczku 150 mm wykonanej z drutu stalowego o średnicy 10 mm.
4	Muzea, sklepy z antykami, galerie sztuki, zakłady psychiatryczne, sale operacyjne banków, kantory, sklepy o dużej wartości chronionej, ekskluzywne wille.	P5,P6	Szyby o zwiększonej odporności na włamanie mogą zastąpić okratowanie wykonane z prętów stalowych o średnicy 12 mm.
5	Zakłady i sklepy jubilerskie, banki, obiekty specjalne, wystawy obiektów handlowych o dużej wartości chronionej	P7,P8	Szyby o wysokiej odporności na włamanie mogą zastępować okratowanie wykonane z prętów stalowych o średnicy 16 mm.

SZYBY ODPORNE NA OSTRZAŁ Z BRONI PALNEJ.

KLASYFIKACJA I WYMAGANIA ODPORNOŚCI.

W chwili obecnej w przygotowaniu znajdują się normy w których zmienia się kwalifikacja i wymagania stawiane szybom opornym na ostrzał z broni palnej.

Szyby odporne na działanie pocisków wystrzeliwanych z ręcznej broni palnej dzieli się na pięć klas. Klasa szyby jest równoznaczna z odpornością na przestrzelenie pociskami o określonej energii i charakterystyce konstrukcyjnej.

Szyba o wymiarach 500x500 mm powinna przenieść uderzenie trzech pocisków trafiających w naroża trójkąta o boku 125 mm. Szyby odporne na ostrzał z broni palnej poza powyższymi cechami mogą występować jako szyby dające odpryski i szyby bezodpryskowe.

Szyby bezodpryskowe oznacza się jako SB z numerem klasy, a szyby odpryskowe jako SO z numerem klasy.

Przykład oznaczenia

• szyba odporna na ostrzał z 5,45 AK - bezodpryskowa „SB 3" j

• szyba odporna na ostrzał z 7,62 kbk AK - odpryskowa „SO 4" .

Klasyfikację szyb według odporności na przestrzelenie pociskami przedstawiono w tabeli poniżej.

Odporności szyb na przestrzelenie

Klasa szyby	Kaliber broni	Charakterystyka pocisku, prędkość		Odległość Vśr 2,5 [ms^-1]	strzelania [m]
						Budowa	Masa
S1	9 PM 639 Glauberyt (9 Parabellum) 7,62 TT Wz.33,	pełny płaszcz rdzeń miękki	6,0 8,0 5,5	330 340 420	3
S2	.357 Magnum 7,62 PPS	pełny płaszcz rdzeń miękki	10,25 5,5	420 500	3
S3	.44 Magnum 5,45 AK	pełny płaszcz rdzeń miękki pełny płaszcz rdzeń stalowy	15,55 3,7	440 830	3 10
S4	7,62 kbk AK	pełny płaszcz rdzeń stalowy	7,95	720	10
S5	7,62 SWD	pełny płaszcz rdzeń stalowy	9,57	900	25

UWAGA:

Zastosowanie szyb odpornych na ostrzał uzależnione jest od stopnia spodziewanego zagrożenia, charakteru chronionego obiektu, ludzi, itp.

Przykłady zastosowań szyb klas „S” podano w tabeli poniżej

Klasa	Zastosowanie
S1	Budynki administracji państwowej, wille, itp.
S2	Centrale telefoniczne i komputerowe, szyby samochodów do przewozu wartości, itp.
S3	Budynki o podwyższonym zagrożeniu terroryzmem, napadami rabunkowymi, boksy kasowe, itp.
S4	Urządzenia militarne, zakłady karne i inne o szczególnym zagrożeniu, itp.
S5

Szyby odporne na działanie fali detonacyjnej

Szyby odporne na działanie fali detonacyjnej powstałej w powietrzu na skutek wybuchu ładunku materiału wybuchowego klasyfikuje w funkcji ciśnienia oddziałującego na szybę w określonym skończonym czas Szyba nie może zostać przebita lub wyciągnięta z ramy.

ZASADY OSADZANIA SZYB OCHRONNYCH - BUDOWLANYCH

Dla szyb bezpiecznych nie stawia się specjalnych wymagań co do sposobu ich osadzania. Osadzenie szyb, mających charakter przeciwwłamaniowy, wymaga zachowania następujących warunków (patrz również opis przednorm z serii PN-EN-V 1627-1630):

1. konstrukcja okna otwieranego musi zapewnić przeniesienie obciążenia masą szyby bez obniżenia jego funkcjonalności oraz powinna uniemożliwiać jego otwarcie od strony zewnętrznej bez wybicia szyby;

2. mocowanie samej szyby nie może być dostępne od zewnątrz (listwy zatrzaskowe, wkręty, śruby łatwo wykręcalne);

3. wewnętrzne listwy zatrzaskowe mocujące szybę powinny być dodatkowo zabezpieczone wkrętami uniemożliwiającymi wypchnięcie listwy.

W przypadku szyb odpornych na ostrzał pociskami broni palnej osadzenie powinno charakteryzować się odpornością na ostrzał nie niższą niż szyba.

UWAGA:

Szyby ochronne budowlane powinny być trwale oznakowane w widocznym miejscu od wewnątrz. Oznaczenie powinno zawierać co najmniej: znak producenta, nr dokumentu kwalifikacyjnego oraz znak lub nazwę zakładu montującego.

KRATY l ŻALUZJE

Kwalifikacja krat i żaluzji przeprowadzana jest na podstawie Wymagań Technicznych opracowanych na bazie norm europejskich. Aby kraty spełniły swoje zadanie, muszą być wykonane z materiałów spełniających określone wymagania wytrzymałościowe oraz być w odpowiedni sposób zamontowane. Wśród krat rozróżniamy kraty ruchome (podnoszone lub rozsuwane harmonijkowe) oraz kraty stałe. Do krat zaliczyć również można stalowe przesłony otworowe. Preferuje się raczej kraty wewnętrzne niż zewnętrzne.

UWAGA:

Zalecane jest, aby kraty były wykonane z prętów co najmniej 018 mm, rozstaw pomiędzy prętami poziomymi kraty wynosił maksymalnie 400 mm a między prętami pionowymi 150 mm. Pręty w miejscach łączenia powinny być spawane, a zakończenia prętów zakotwione w murze na głębokość co najmniej 4 średnic pręta.

Również w przypadku żaluzji ich odporność na włamanie zależy od zastosowanego materiału i sposobu zamocowania oraz zabezpieczenia przed podniesieniem lub wyrwaniem z prowadnic. Żaluzje montowane jako osłona przed światłem i podglądaniem wykonane są na ogół z cienkich taśm metalowych, tkanin, drewna lub tworzyw sztucznych. Nie stanowią one żadnego zabezpieczenia przed włamaniem.

Żaluzje wykonane z odpowiednich profili metalowych lub tworzyw sztucznych osadzone w odpowiednich prowadnicach i ramach posiadają odporność na włamanie potwierdzoną przeprowadzonymi badaniami.

UWAGA:

W chwili obecnej w przygotowaniu znajdują się normy, w których zmienia się kwalifikacja i wymagania stawiane kratom i żaluzjom (normy serii ENV 1627-1630).

WYTYCZNE DOTYCZĄCE ZABEZPIECZENIA OBIEKTÓW

Każdej klasie zamka przypisana jest minimalna liczba kombinacji zamknięć. Określają je odpowiednio dla klasy zamka, norma PN-88/B-94440 dla zamka klasy 0 oraz T, norma PN-73/B-94441 dla zamków klasy A, B i C.

Istotnym wyróżnikiem zamków w klasach A, B i C jest jeszcze minimalny czas, w jakim zamki te musza być odporne na niekonwencjonalne manipulacyjne badania niszczące przez co najmniej:

• w klasie A -1 min;

• w klasie B-3 min;

• w klasie C - 6 min.

Wartość zamka z punktu widzenia zabezpieczenia zależy w istotnym stopniu od materiałów użytych do wykonania zamka oraz od elementów współpracujących z zamontowanym w skrzydle drzwi zamkiem. Klamka uchwyty, tarcze drzwiowe lub nawet całe zestawy osłonowe zamków wpływają na zwiększenie stopnia zabezpieczenia drzwi, klasyfikowane one są również w pięciu klasach O, T, A, B, C.

Elementy te powinny być montowane w zamkach odpowiadających im klas odporności.

Zastosowanie tarcz osłonowych w zamkach z zamontowanymi wkładkami bębenkowymi zabezpiecza wkładkę przed próbami jej wyrwania z zamka lub przewierceniem. Oczywiście nie znaczy to, że sama wkładka również powinna posiadać tego typu zabezpieczenie.

Pod pojęciem ogólnych zasad mechanicznego zabezpieczenia obiektu należy rozumieć uwzględnienie w całościowym zabezpieczeniu obiektu wszystkich elementów lub urządzeń służących do zabezpieczenia osób i mienia, w tym m.in. wartości pieniężnych, wartości stanowiących, np. tajemnicę państwową, bezpieczeństwa pracujących w danych obiektach osób. Ochronę osób i mienia, ze względu na rodzaje zabezpieczeń, można podzielić na trzy grupy:

1. techniczne środki zabezpieczające;

3. fizyczne środki zabezpieczające;

4. środki prawno-organizacyjne.

Przed przystąpieniem do oceny poszczególnych elementów należy dokonać określenia:

1) wymiernej wartości mienia i skutków jego utraty;

2. ciężaru gatunkowego informacji zawartych w dokumentach objętych tajemnicą;

3. zagrożenia zdrowia i życia.

Każdemu obiektowi można przypisać jedna z pięciu kategorii zagrożenia (zgodnie z PN-93/E-08390/14), w których przechowywane jest:

Z1 - mienie o małej wartości, które można zastąpić lub wymienić;

Z2 - mienie o średniej wartości, które można zastąpić lub wymienić, dokumenty lub przedmioty o wartości zabytkowej lub muzealnej, które można odtworzyć, dokumenty zawierające tajemnicę służbową;

Z3 - mienie o dużej wartości, dokumenty lub przedmioty mające zabytkową wartość, niepowtarzalne w kraju, dokumenty o dużej wartości, których uszkodzenie, zniszczenie, kradzież lub poznanie ich treści może prowadzić do dużych szkód, zagrożenia życia ludzi związanych z tymi wartościami;

Z4 - mienie bardzo dużej wartości, przedmioty zabytkowe stanowiące dziedzictwo kultury światowej, dokumenty, których kradzież jak również poznanie lub przejrzenie przez osoby niepowołane może zagrażać porządkowi społecznemu, osłabieniu obronności kraju lub egzystencji państwa.

Mając założoną kategorię zagrożenia obiektów, można przystąpić do określenia wyposażenia ich w mechaniczne urządzenia zabezpieczające do ochrony mienia, a więc:

• urządzenia służące do przechowywania wartości pieniężnych oraz ograniczające dostęp do tych wartości;

• pomieszczenia, w których pracuje się nad dokumentami stanowiącymi tajemnicę państwową lub służbową;

• urządzenia mające istotny wpływ na zachowanie tajemnicy państwowej i służbowej.

W całościowej ocenie stanu obiektu należy uwzględnić wszystkie mechaniczne urządzenia zabezpieczające, do których należy zaliczyć m.in. okna, rolety, kraty, drzwi, zamki, szafy, itp.

WYMAGANIA l KLASYFIKACJA ZAMKÓW l KŁÓDEK

Zamek - urządzenie służące do zamykania lub zabezpieczenia przed otwarciem pewnych elementów, np.; maszyn, drzwi, itp. Mocowane na drzwiach i służą do blokowania rygli lub uruchamiania innych elementów zabezpieczających.

Ze względu na zastosowanie i kryteria oceny zamki możemy podzielić na dwie grupy:

• zamki skarbcowe zwane zamkami o wysokim stopniu zabezpieczenia (ZWSBP);

• zamki drzwiowe ogólnego stosowania.

Skuteczność zamka określa się na podstawie:

• odporności na manipulowanie;

• odporności na wyśledzenie i kopiowanie kodu;

• odporności na włamanie destrukcyjne;

• odporności na fizyczne parametry środowiska;

• niezawodności.

Kłódki podobnie jak zamek są urządzeniami służącymi do zamykania lub zabezpieczenia przed otwarciem pewnych, elementów, np.: maszyn, drzwi, itp. Znajdują one zastosowanie między innymi w dodatkowym ryglowaniu drzwi, bram i krat. W miarę możliwości należy je stosować głównie wewnątrz budynków. Kłódki mają znaczenie jako zabezpieczenie tylko wtedy, gdy posiadają hartowany kabłąk, a obudowa lub dodatkowe elementy osłonowe nie pozwalają na łatwe ich rozdzielenie. Kłódki podlegają takim samym badaniom jak zamki i wkładki.

Zamki są szeroko opisane w polskich normach. Podział, metody ich badań i oceny określają polskie normy. Uzupełnieniem konstrukcji zamków są zamki i wkładki bębenkowe.

Zgodnie z normą PN-88/B094399 zamki sklasyfikowane są w pięciu klasach: O, T, A, B, C

Zastosowanie zamka w powiązaniu z jego klasą

Klasa zamka	Zastosowanie	Znak
A	do drzwi wewnątrz lokalowych	bez znaku
T	do drzwi wewnętrznych wejściowych ogólnego stosowania	bez znaku
A	do drzwi wzmocnionych wewnętrznych wejściowych do mieszkań	*
B	do drzwi wzmocnionych wewnętrznych i zewnętrznych pomieszczeń użyteczności publicznej	**
C	do drzwi o zwiększonej odporności przed włamaniem	***

Każdej klasie zamka przypisana jest minimalna liczba kombinacji zamknięć. Określają je odpowiednio dla klasy zamka, norma PN-88/B-94440 dla zamka klasy 0 oraz T, norma PN-73/B-94441 dla zamków klasy A, B i C.

Istotnym wyróżnikiem zamków w klasach A, B i C jest jeszcze minimalny czas, w jakim zamki te muszą być odporne na niekonwencjonalne manipulacyjne badania niszczące przez co najmniej:

• w klasie A-1 min;

• w klasie B-3 min;

• w klasie C-6 min.

Wartość zamka z punktu widzenia zabezpieczenia zależy w istotnym stopniu od materiałów użytych do wykonania zamka oraz od elementów współpracujących z zamontowanym w skrzydle drzwi zamkiem. Klamki, uchwyty, tarcze drzwiowe lub nawet cale zestawy osłonowe zamków wpływają na zwiększenie stopnia zabezpieczenia drzwi, klasyfikowane one są również w pięciu klasach O, T, A, B, C.

Elementy te powinny być montowane w zamkach odpowiadających im klas odporności. Zastosowanie tarcz osłonowych w zamkach z zamontowanymi wkładkami bębenkowymi zabezpiecza wkładkę przed próbami jej wyrwania z zamka lub przewierceniem. Oczywiście nie znaczy to, że sama wkładka również powinna posiadać tego typu zabezpieczenie.

SYSTEMY ALARMOWE I SYGNALIZACJI ZAGROŻEŃ

KLASYFIKACJA SYSTEMÓW SYGNALIZACJI ZAGROŻEŃ I ALARMOAWNIA

Ochrona obiektu może być realizowana różnymi środkami technicznymi. Stosowane do zabezpieczenia systemy alarmowe i sygnalizacji zagrożeń obej­mują zarówno systemy budowlane, mechaniczne (np. schrony, skarbce, itp.), jak i systemy elektroniczne.

Systemy ochrony technicznej można ogólnie podzielić na:

1. budowlane systemy ochrony;

2. systemy ochrony mechanicznej i elektromechanicznej;

3. systemy ochrony elektronicznej. Ostatnio dołączone do nich zostały, w ramach integracji systemów alarmowych, inne systemy sygnalizacji zagrożeń, których powstanie wynikło z rozwoju cywilizacyjnego oraz infra­struktury architektoniczno-budowlanej (np. ewakuacyjne i antypanikowe czy wykrywania gazów trujących, np. wykrywania CO2 lub substancji wybu­chowych);

4. techniczne systemy działań prewencyjnych lub wczesnego likwidowania zagrożeń.

Są to przede wszystkim systemy neutralizujące niebezpieczeństwa za pomocą, tzw. automatyki zagrożeń, np. systemy oddymiania i wentyla­cyjne, gaszenia, blokowania mechanicznego wejść, regulacji parametrów technicznych obiektu (np. temperatury, wilgoci, oświetlenia, itd.);

5. systemy transmisji i monitoringu. Systemy te w sensie organizacyjnym, szczególnie dla firm zajmujących się zawodowo ochroną mienia są wyodrębniane w klasyfikacji, natomiast w sensie technicznym zaliczają się do systemów elektronicznych;

6. zintegrowane systemy alarmowe i zarządzania automatyką budynków.

W ostatnich latach obserwujemy dynamiczny rozwój specjalizowanych systemów posiadających zarówno cechy systemów technicznych, jak i rozbudowanych orga­nizacyjnie nie tylko w zakresie przekazywania informacji o stanie bezpieczeństwa obiektu do alarmowych centrów odbiorczych lub centrów oddalonych, ale także umożliwiających zarządzanie infrastrukturą i wyposażeniem technologicznym obiektów.

Na rys. 1 zaprezentowany jest jeden z wariantów opisujących klasyfikacje najczęściej spotykanych systemów ochrony technicznej obiektów.

Zależnie od rodzaju potencjalnego zagrożenia można zaplanować do ich neutralizacji jeden lub kilku systemów alarmowych albo też ich kombinację.

W praktyce najczęściej obiekty chronione systemami alarmowymi sygnalizacji włamania i napadu, pożaru oraz nadzorowane przez systemy wizyjne i systemy kontrolujące dostęp do chronionych pomieszczeń przed osobami niepowołanymi.

­

SYSTEMY ALAR MOWE SYGNALIZACJI WŁAMANIA I NAPADU

Charakterystyka systemu alarmowej sygnalizacji włamania i napadu oraz elementów wchodzących w jego skład, ogólne wymagania, zasady stosowania zgodne są z Polską Normą PN-93/E-08390-14 oraz wymaganiami szczegółowymi zawartymi w PN-EN 50131-1:1997. System alarmowy włamania i napadu stanowi podstawowy system zabezpieczenia przed działaniami przestępczymi.

Wymagania wobec nowoczesnego systemu alarmu włamania i napadu wykraczają bardzo często poza wymagania normatywne, szczególnie w opcji sterowań automatyki, transmisji sygnałów alarmu i technicznych, obsługi i oprogramowania wspomagającego i narzędziowego oraz diagnostycznego. Na rys. 2 przedstawiono możliwości konfiguracyjne nowoczesnego systemu alarmowego sygnalizacji włamania i napadu.

Elementem decydującym o jakości technicznej i funkcjonalnej systemu jest cen­trala alarmowa, której konstrukcja, wyposażenie techniczne i sposób pro­gramowania transmisji danych oraz możliwość rozbudowy i współpracy nie tylko z urządzeniami, ale także pracy w zintegrowanej sieci alarmowania, decydują o nowoczesności i możliwościach techniczno-organizacyjnych całego systemu alarmowego. Wymagania wobec central zawarto w normie PN-E-O8390-3:1998.

Zakres normy obejmuje wymagania i badania central alarmowych włamania i napadu (CA) przeznaczonych do instalowania w budynkach jako element wyposażenia instalacji, w nowych budynkach oraz centrale instalowane później w budynkach już istniejących. Omawiana norma dotyczy CA przeznaczonych do wykrywania i sygnalizowania -alarmowania wtargnięcia osoby nieuprawnionej na obszar objęty ochroną lub sygnalizowania -alarmowania napadu.

Możliwości konfiguracyjne nowoczesnego systemu alarmowego sygnalizacji i włamania i napadu

TYPY LINII I PODSTAWOWE STANY CENTRALI ALARMOWEJ

Według normy PN-E-O8390-3:1998 centrala alarmowa (CA) to część systemu alar­mowego (SA), urządzenie co najmniej przyjmujące i przetwarzające żądania włączania i wyłączania systemu oraz stany swoich wejść, działające według określonego algorytmu, umożliwiające »y tworzenie stanu alarmowania.

Należy pamiętać, że alarm to ostrzeżenie o istnieniu niebezpieczeństwa dla życia, mienia i środowiska .

Natomiast system alarmowy (SA) jako instalacja elektryczna do wykrywania i sygnalizowania nienormalnych warunków, wskazujących na istnienie niebezpie­czeństwa, dozoruje obiekt, stanowiący część budynku lub/i obszaru, w którym ,system alarmowy może wykryć niebezpieczeństwo.

W systemie alarmowym występuje zespół środków technicznych umożliwiających wymianę informacji, który nazywamy liniami. Linie podłączone są do centrali alar­mowej (CA).

Wyróżniamy następujące typy linii:

l) dozorowa -linia alarmowa, linia między czujką (grupą czujek) a CA, przez­naczona do wywołania stanu alarmowania CA;

2) napadowa -linia alarmowa, zwykle 24-godzinna, linia między przyciskiem napadowym (grupą przycisków) a CA, przeznaczona do wywołania stanu alarmowania CA;

3) szyfrująca -linia między elementem sterującym, manipulatorem, zamkiem kodowym (grupą elementów) a CA, przeznaczona do zmiany stanu CA albo jej części, może być stosowana do programowania CA;

4) sygnalizacyjna -linia wyjściowa, linia między CA a sygnalizatorem (grupą syg­nalizatorów) przeznaczona do wywoływania sygnału alarmowego;

5) adresowa - linia pomiędzy grupą elementów/urządzeń adresowych SA a CA, przeznaczona do przesyłania informacji od elementów do CA i ewentualnie odwrotnie.

Centrala alarmowa może być w następujących stanach:

• wyłączenia - wytworzony celowo stan CA albo jej części, w czasie którego nie może być wytworzony przez nią stan alarmowania;

• alarmowania - stan CA lub jej części, który jest wynikiem odpowiedzi CA na wykrycie niebezpieczeństwa;

• uszkodzenia - stan CA, który uniemożliwia jej działanie zgodne z wymaganiami odpowiednich norm;

• testowania - stan CA, w którym normalne funkcje systemu są zmienione w celu sprawdzenia działania CA;

• blokady - normalny stan CA, w którym nie może być wytworzony stan alarmowania, blokada jest powodowana i kasowana/ zmieniana tylko celowym- normalnym działaniem użytkownika;

• blokady czasowej - normalny stan CA, w którym nie może być wytworzony stan alarmowania, stan blokady czasowej powinien być zmieniony automatycznie, gdy CA jest wyłączona;

• zablokowania - wytworzony celowo nienormalny stan CA albo jej części, uniemożliwiający przejście w stan alarmowania. Stan zablokowania wytwarzany jest celowo, w celu funkcjonalnego odcięcia uszkodzonej części.

WYMAGANIA OGÓLNE DOTYCZĄCE CENTRAL ALARMOWYCH

Posiadanie albo nieposiadanie przez centralę odpowiedniej cechy uzależniono od klasy CA (PN-E-08390-3:1998). Centrale alarmowe podzielono na cztery klasy. Centrala alarmowa całkowicie spełnia wymagania danej klasy, Jeśli posiada wszystkie bezwzględnie obowiązujące cechy w tej klasie.

UWAGA:

Producent może dowolnie kształtować cechy wyrobu. Jednak jeśli CA posiada cechy wymienione w normie, to muszą one odpowiadać wymaganiom normy.

Funkcje centrali można podzielić na:

• funkcje bezwzględnie obowiązujące, które muszą być realizowane przez centralę i w niej;

• funkcje dowolne, które mogą, ale nie muszą, być przez nią realizowane.

Odbiór - możliwość odbioru sygnałów przez CA, określona cechami funkcjonalnymi centrali.

Działanie - czynności CA polegające na odbiorze informacji w celu uwierzytelnienia użytkownika, wtaczaniu i wyłączaniu, kasowaniu, uruchamianiu procedur testujących, zmianie konfiguracji systemu alarmowego.

Sygnalizacja zdalna - wytwarzanie sygnału w miejscu oddalonym od dozorowanego obiektu.

Sygnalizacja lokalna - wytworzenie sygnału ostrzegawczego akustycznego lub optycznego w dozorowanym obiekcie.

Wyjście sterujące - wyjście CA przeznaczone do wtaczania i wyłączania urządzeń zewnętrznych.

Monitorowanie - możliwość monitorowania połączeń CA z czujkami i innymi urządzeniami w celu wykrycia sabotażu, uszkodzenia albo innego nienormalnego stanu w danej części systemu alarmowego.

Funkcje realizowane przez centralę alarmową

Zgłoszenie alarmu - sygnalizacja alarmu w miejscu poza CA.

Centrale alarmowe i elementy manipulacyjne (dodatkowe urządzenia sterujące) stosowane do włączania lub wyłączania, zmiany stanu CA albo jej części mogą zostać skonstruowane Jako:

1. urządzenia stacjonarne mocowane na stale do podłoża, np. mocowania do ściany CA lub o masie sprawiającej trudności w łatwym przemieszczaniu;

2. urządzenia przenośne (przemieszczalne) nie mocowane na stale do podłoża, które podczas użytkowania mogą być łatwo przyłączone do innego źródła zasilania, w innym miejscu zasilania, np. lokalny moduł;

3. urządzenia ręczne przenośne przeznaczone do trzymania w ręce podczas jego użytkowania, np. karta systemu sterowania dostępem, ręczny przycisk napadowy.

Centrala alarmowa, tak jak cały system alarmowy, posiada ochronę przeciwsabotażową, która jest zespołem środków elektrycznych i mechanicznych zapobiegających celowemu zakłóceniu działania CA i części składowych systemu alarmowego.

Osłoną mechaniczną centrali jest jej obudowa (korpus). Konstrukcja osłony jest jednym z głównych czynników przy klasyfikacji środowiskowej central alarmowych i jej części.

Wyróżnia się cztery klasy środowiskowe:

1. klasa I - wewnętrzna ograniczona, CA przeznaczona jest do instalowania w pomieszczeniach o ograniczonej surowości środowiska np. domy mieszkalne;

2. klasa II - wewnętrzna, dotyczy CA przeznaczonych do instalowania w pomieszczeniach bez ograniczeń, np. hale sprzedaży, sklepy, restauracje, zakłady produkcyjne, klatki schodowe, wjazdy i magazyny, miejsca zgromadzeń, itd.;

3. klasa III - zewnętrzna ograniczona, dotyczy CA przeznaczonych do instalowania w otwartej przestrzeni, w miejscach osłoniętych, bez bezpośredniego działania opadów i słońca, np. garaże, poddasza, budynki rolnicze;

4. klasa IV - zewnętrzna, dotyczy CA przeznaczonych do instalowania na otwartej przestrzeni, na zewnątrz pomieszczeń, bez ograniczeń.

KLASYFIKACJA CENTRAL (SYTEMÓW) ALARMOWYCH WEDŁUG TECHNOLOGII ADRESOWANIA

Przedstawiona poniżej klasyfikacja central alarmowych pozwala ustalić zarówno ich techniczne, jak i użytkowe możliwości.

Podział ze względu na typ adresacji (precyzje wskazania miejsca zagrożenia):

• adresowanie kolektywne polegające na wskazaniu przez centrale alarmową linii dozorowej, do której przyłączona czujka alarmowa przesyłają sygnał alarmu. Możliwa jest identyfikacja nadzorowanej strefy;

• adresowanie indywidualne polegające na adresowaniu pojedynczych czujek, grup czujek, elementów sterujących, wskaźników, modułów - ogólnie mówiąc „elementów (punktów) adresowych". Umożliwia precyzyjne określenie zagrożonej strefy, z dokładnością do pomieszczenia czy tez miejsca montażu czujki. Ten sposób adresacji umożliwia uruchomienie za pomocą modułów sterujących urządzeń automatyki zagrożeń, np. drzwi śluzy, regulacji temperatury, itd. W zaawansowanej, cyfrowej technologii transmisji wykorzystywana jest do zdalnego ustawiania parametrów czujki, np. zasięgu (powierzchni) nadzoru, czułości, testu itd.

Podział ze względu na rodzaj toru transmisji (linii dozorowych) między czujką a centralą:

• linie dozorowe otwarte (promieniowe) umożliwiające jednostronne zasilanie czujek oraz transmisje informacji o ich stanie. Kontrola całości linii Jest dokonywana przez pomiar prądu wymuszonego rezystorem umieszczonym na jej końcu lub przez detekcje impulsów pochodzących z multiwibratora zainstalowanego na końcu linii. Zwarcie linii dozorowej eliminuje wszystkie czujki zainstalowane na linii;

• linie dozorowe pętlowe umożliwiające dwustronne zasilanie czujek oraz transmisje o ich stanie. Pojedyncza przerwa linii dozorowej nie eliminuje żadnej z czujek. Bezpośrednio po uszkodzeniu centrala zasila czujki do miejsca przerwy. Po wykryciu uszkodzenia centrala zmienia kierunek zasilania pętli;

• linie boczne wykorzystywane w przypadku, gdy kilka czujek nadzoruje określony obszar lub wymagają tego względy projektowe, np. modernizacja systemu, wymagają dołączenia dodatkowych elementów systemu.

Podział urządzeń alarmowych ze względu na system komunikacji między centralą a czujką:

• system monologowy; w takim rozwiązaniu technologicznym czujki zgłaszają się do centrali alarmowej z chwilą wykrycia zagrożenia;

• system dialogowy; w tym systemie punkt adresowy przekazuje informacje o swoim stanie tylko w przypadku procedury odpytania ze strony centrali.

Podział urządzeń alarmowych ze względu na sposób transmisji informacji :

• prądowy; czujka sygnalizuje zagrożenie przez gwałtowne zwiększenie poboru prądu.

• impulsowy; numer adresowy identyfikowany jest przez impuls prądowy czujki. Wartość impulsu może informować o stanie czujki;

• cyfrowy; cyfrowa transmisja polega na sekwencyjnym przesyłaniu

ZASILANIE, REJESTRACJA ZDARZEŃ

Centrala alarmowa powinna być zasilana z następujących źródeł:

1. zasilania sieciowego (podstawowego), zmiany wartości znamionowych sieciowego napięcia zasilania powinny się mieścić w granicach -15% i +10% oraz zmiany częstotliwości w granicach ±2% nie powinny zakłócać pracy centrali. CA powinny posiadać stabilny generator zegarowy, a awaria i powrót do stanu normalnego zasilania sieciowego powinny być sygnalizowane w alarmowym centrum odbiorczym;

2. zasilania rezerwowego, które powinno gwarantować poprawną pracę CA i zasilanych przez nią urządzeń w wymaganym czasie dozorowania i czasie trwania stanu alarmowania, tworząc łączny czas zasilania rezerwowego.

Każde ze źródeł powinno pokrywać pełne zapotrzebowanie energetyczne CA i urządzeń alarmowych wchodzących w skład systemu alarmowego, jeśli korzystają z zasilania centrali.

Łączny czas zasilania rezerwowego powinien wynosić co najmniej:

12 h dla CA instalowanych w obiektach z ciągłym dyżurem służb serwisowych dysponujących częściami zamiennymi i mającymi zastępcze źródła zasilania, np. zasilacze bezprzewodowe, agregaty prądotwórcze, akumulatory;

• 36 h dla CA instalowanych w obiektach, w których pełniony jest ciągły dozór ludzki i dla których gwarantowane są usługi serwisowe w ciągu 24 h;

• 72 h dla CA instalowanych w pozostałych obiektach, bez ciągłego dozoru.

Po powrocie stanu zasilania sieciowego do normalnej wartości, akumulator powinien doładować się automatycznie w ciągu 48 h w centralach klasy l i 2 oraz w ciągu 24 h w centralach klasy 3 i 4. Urządzenie, które przekształca, gromadzi lub wydziela energię elektryczną na potrzeby systemu alarmowego w warunkach normalnych, stanie alarmowania i zakłóceniach, nosi nazwę zasilacza. Zalecane są do zasilania CA źródła zasilania stałego o wartości znamionowej U=l2 V. CA oraz inne urządzenia powinny być odporne na zmianę biegunowości zasilania.

Zasilacze wraz z baterią akumulatorów, szczególnie przy małym i średnim zapotrzebowaniu energetycznym wbudowane są jako podzespół centrali alarmowej w tej samej obudowie lub dla większych w specjalnej, wydzielonej obudowie.

Centrala alarmowa powinna rejestrować następujące rodzaje zdarzeń:

1. alarm;

2. sabotaż;

3. uszkodzenie zasilania;

4. inne uszkodzenia;

5. stan włączenia /wyłączenia;

6. kasowanie;

7. stan blokady;

8. dostęp do zmiany funkcji realizowanych przez centralę.

Zapis zdarzeń powinien zawierać informacje o:

• rodzaju zdarzenia;

• miejscu jego wystąpienia w S.A. (adresie0;

• czasie wystąpienia, tj. co najmniej godzinie, minucie i dacie.

Rejestr zdarzeń powinien być przechowywany przez co najmniej 30 dni w przypadku awarii zasilania podstawowego.

UWAGA:

Pojemność rejestru dla centrali klasy 3 wynosi co najmniej 200 zdarzeń, a dla klasy 4 odpowiednio 500 zdarzeń

Zawartość rejestrów zdarzeń powinna być chroniona przed osobami nieupoważnionymi i umyślnym uszkodzeniem w sposób:

• fizyczny - bezpośredni;

• programowy - zabezpieczenie dostępu do zmiany;

• programowej funkcji centrali.

W centralach klasy 4 wypełnienie rejestru powinno być obrazowane i automatycznie blokowane włączenie centrali przed potwierdzeniem odbioru zawartości rejestru przez osobę uprawnioną.

Zdarzenia powinny być rejestrowane na nośniku w sposób trwały, np. w pamięci EEPROM, w pamięci o dostępie swobodnym RAM z podtrzymaniem bateryjnym lub na drukarce.

OPROGRAMOWANIE I PROGRAMOWANIE CENTRALI ALARMOWEJ

Oprogramowanie centrali alarmowej powinno zapewniać:

• strukturę modułową;

• zabezpieczenie przed nieakceptowanymi instrukcjami złączy do ręcznego i auto-matycznego wprowadzania danych;

• odporność na zawieszenie się programu

Dane central mikroprocesorowych (sterowanych programowo) powinny być przechowywane w pamięci trwałej ROM, której zawartość może być zmieniona jedynie przez producenta.

UWAGA:

Zapis istotnych danych powinien być dokonywany w pamięciach tylko do odczytu typu RAM i zabezpieczony przed nieuprawnionymi lub przypadkowymi zmianami oraz zniszczeniami przez zastosowanie co najmniej następujących środków;

• zastosowanie dostępu do zmian w istotnych danych, z 3 poziomu uprawnienia zabezpieczenie przed zniekształceniem danych na skutek pojedynczego działania programowego ( jednokrotne wprowadzenie danych sterujących);

• automatyczne sprawdzanie zawartości wszystkich danych w pamięci w odstępach czasu mniejszych niż 2 godziny -99% zniekształconych danych powinno być wykrywane, np.suma kontrolna dłuższa od 7 bitów.

Czas przechowywania istotnych danych w pamięci powinien wynosić co najmniej 2 tygodnie.

Programowanie centrali alarmowej może być:

• ręczne - polega na ręcznym wprowadzaniu programu do CA manualnie za pomocą elementów manipulacyjnych, np. klawiatur;

• komputerowe - polega na wprowadzaniu programu do CA z komputera zewnętrznego, komunikującego się z CA lokalnie lub zdalnie.

Połączenie komputera jest realizowane przez interfejs programowania za pośrednictwem modemu przy wykorzystaniu toru transmisji alarmu komutowanego lub dzierżawionego.

Oprogramowanie komputera zewnętrznego powinno umożliwić co najmniej:

1. dostęp do pamięci programu CA, tj.:

• programowanie CA w czasie nie dłuższym niż 180 sek;

• modyfikacje oprogramowania;

• odczyt rejestru zdarzeń centrali;

2. dokonywanie w centrum monitorowania alarmów:

• wydruków danych list zdarzeń o S.A.;

• archiwizacji danych na dyskietkach, dyskach twardych, dyskach optycznych;

• obrazowania danych na ekranie komputera monitorującego;

• sporządzenie okresowych raportów o włączeniu/wyłączeniu CA.

UWAGA:

Powinien być zabezpieczony dostęp do oprogramowania przed osobami nieuprawnionymi, a szczególnie przed zdalnym dostępem.

PRZEGLĄD PODSTAWOWYCH CZUJEK STOSOWANYCH W SYSTEMACH ALARMOWYCH

Czujki aktywne podczerwieni - urządzenia wykrywające, przeznaczone do wytwarzania stanu alarmowania, gdy zostanie przerwana wiązka promieniowania między nadajnikiem a odbiornikiem. Widmo promieniowania nadajnika powinno znajdować się poza zakresem widzialnym, tj. długość fali większa niż 760 nm. Stosowane zarówno w ochronie wewnętrznej (szczególnie obwodowej) jak i zewnętrznej. Skuteczne w ochronie obwodu o długości 100-150 m.

Czujki wykrywające ruch dzielą się na czujki:

• ultradźwiękowe Dopplera;

• mikrofalowe Dopplera;

• pasywnej podczerwieni.

Czujki ultradźwiękowe - urządzenia, które wytwarzają stan alarmowania w odpowiedzi na zmianę częstotliwości fal ultradźwiękowych, odbitych od poruszającego się obiektu (wykorzystane jest zjawisko Dopplera).

Fale ultradźwiękowe są falami elektromagnetycznymi o częstotliwości większe niż 22 kHz.

Czujki mikrofalowe - urządzenia, które wytwarzają stan alarmowania w odpowiedzi na zmianę częstotliwości promieniowania mikrofalowego odbitego od poruszającej się osoby (wykorzystane jest zjawisko Dopplera).

Promieniowaniem mikrofalowym jest tu promieniowanie elektromagnetyczne o częstotliwości powyżej l GHz.

Czujki ultradźwiękowe i mikrofalowe należą do detektorów o dużej i bardzo dużej skuteczności zabezpieczenia obiektów, zaliczanych do wysokiej kategorii zagrożeń.

UWAGA:

Przy zastosowaniach czujki mikrofalowej należy pamiętać, że mikrofale przenikają przez większość materiałów o malej gęstości, a. odbijają się od materiałów o dużej gęstości, np. stal, żelbeton, itd.

Czujki pasywnej podczerwieni - czujka wywołująca stan alarmowania w odpowiedzi na zmianę odbieranego natężenia promieniowania podczerwonego, spowodowaną. przez obiekty poruszając się w obszarze wykrywania. Są to najczęściej stosowane w praktyce urządzenia alarmowe chroniące przestrzeń obiektu i wykrywające ruch w strefie chronionej.

Zależnie od zastosowanej konstrukcji emisji promieniowania podczerwonego dzielą się na czujki z optyką Fresnela i optyką zwierciadlaną.

Pierwszy typ posiada ograniczenia emisji promieni podczerwonych do 90^o, natomiast w drugim przypadku zastosowane zwierciadło lub ich zespół może znacznie przekroczyć 90^o, a w przypadku czujek pasywnej podczerwieni dookólnych 360^o.

Zależnie od sposobu nadzorowanej powierzchni wyróżnia się następujące typy czujek PIR (zależnie od zastosowanej optyki):

• powierzchniowe;

• kurtynowe;

• korytarzowe.

Swoją popularność zawdzięczają przede, wszystkim prostotą montażu i uruchomienia oraz stosunkowo wysoką statystycznie skutecznością wykrywania ruchu. Natomiast mają ograniczenia w stosowaniu ze względu na wpływ zakłóceń środowiskowych i przemysłowych, np. światło słoneczne, szybkie zmiany temperatury itd. Strefa nadzoru czujki PIR ulega zmianie lub może być przysłonięta na skutek zmiany w architekturze wnętrza, co może, w przypadku braku kontroli, osłabić ochronę pomieszczenia.

Czujki zespolone - urządzenia posiadające wymienione wyżej właściwości dwóch czujek ruchu np. ultradźwiękowej i pasywnej podczerwieni. Stosowane przede wszystkim w miejscach, gdzie mogą wystąpić różne zakłócenia w pracy czujki jednego typu.

Czujki wstrząsowe i sejsmiczne

Wibracyjne (inercyjne) - urządzenia wywołujące stan alarmowania w odpowiedzi na wykrycie różnego typu drgań lub wibracji materiału, konstrukcji chronionego obiektu.

Sejsmiczne - stosowane do ochrony specjalnych urządzeń budowlanych typu skarbiec, budynek specjalny lub kasy pancerne. Służy do ochrony powierzchni ścian nadzorowanych obiektów.

Czujki tego typu posiadają zaawansowaną elektronikę pozwalającą wykryć zjawiska fizyko-chemiczne charakterystyczne dla używanych narzędzi włamania, np. dłuto, wiertło, palnik acetylenowy, lanca tlenowa, i Id. W procesorze czujki jest zapamiętany algorytm wykrywania tych charakterystycznych dźwięków rozchodzących się podczas używania tych narzędzi. Czujki sejsmiczne można, tak jak większość czujek zaawansowanych technicznie, parametryzować, tzn. ustawić zasięg działania i czułość.

Czujka stłuczenia szkła - urządzenie wywołujące stan alarmowania w odpowiedzi na wykrycie drgań charakterystycznych dla pękającego (tłuczonego) szkła przy pomocy przetworników piezoelektrycznych.

Dzielą się w zależności od konstrukcji i skomplikowania rozwiązania technologicznego na czujki:

• pasywne stłuczenia szkła .

Czujka dwustanowa, klejona na tafli szklanej:

• aktywne stłuczenia szkła

Czujka z analizą procesorową stanu szkła, klejona na tafli szklanej, dostosowuje się do zmiennej struktury nawet pękniętego szkła. Stosowana w ochronie obiektów o wysokim zagrożeniu. Zasięg działania czujek wynosi od kilkunastu do kilkudziesięciu metrów kwadratowych.

Czujka pasywna lub aktywna jest mocowana do tafli szklanej przy pomocy specjalnego kleju najczęściej Loctive, po uprzednim odtłuszczeniu tafli szklanej.

Zależnie od typu chronionego szkła, tj. normalnego lub specjalnego, promień działania czujki aktywnej stłuczenia szkła wynosi odpowiednio r = 3m lub r = 1.5m.

Przestrzenne (mikrofonowe) stłuczenia szkła

W odróżnieniu od ww. typów urządzenie analizujące czujki (czujnik) przestrzenne nie styka się bezpośrednio z tafią szklaną, lecz przy pomocy układu elektronicznego odbiera dźwięki charakterystyczne dla pękającego lub przecinanego szkła z przestrzeni pomieszczenia.

Czujki magnetyczne i rozwarciowe - mechaniczne i elektromechaniczne urządzenia rozwarciowe lub kontaktronowe wywołujące stan alarmowania w odpowiedzi na wykrycie przerwania obwodu dozorowego występującego, np. przy wyważeniu okna, drzwi, itd.

Czujki napadowe

Przyciski listwy napadowe Urządzenia alarmowe reagujące w sposób natychmiastowy (bez opóźnienia czasowego) w przypadku zagrożenia bezpośredniego, szczególnie napadem lub aktem terrorystycznym. Urządzenia napadowe podłączone są do wydzielonych organizacyjnie linii dozorowych w centrali alarmowej, tzw. linii napadowych.

Czujka ostatniego banknotu, czujka optoelektroniczna nadzorująca dokumenty i banknoty. Znajduje zastosowanie w przypadku zagrożenia kradzieżą banknotów lub dokumentów, np. w kasach lub jako zabezpieczenie miejscowe we wnętrzu kas pancernych.

Czujki specjalne, inne czujki specjalistyczne i urządzenia wywołujące stan alarmowania w odpowiedzi na wykrycie różnych zjawisk fizyko-chemicznych, np. zmiany ciśnienia w obiekcie, zmiany parametrów pola elektrostatycznego, itd.

Czujka ochrony obrazów, nadzór obrazu za pomocą odpowiednich cięgien, pomiar ich naprężenia jest ciągle nadzorowany przez elektromechaniczne przetworniki, a w czujkach zaawansowanych dodatkowo czułość ustawiana jest elektronicznie.

Czujka ochrony bram roletowych i zwijanych, służy do ochrony ciężkich bram zwijanych. Rozwarcie dwóch części powoduje przerwanie obwodu i wprowadzenie CA w stan alarmowania

URZĄDZENIA ELEKTROMECHANICZNE WSPÓŁPRACUJĄCE

Z SYSTEMEM ALARMOWYM l SYGNALIZACJĄ

Przed nowoczesnymi systemami alarmowymi (centralami alarmowymi) coraz częściej stawiane jest zadanie współpracy z urządzeniami elektromechanicznymi, których zadaniem jest zwiększenie czasu przełamania aktywnego oporu systemu technicznej ochrony.

Systemy mechaniczne w sposób zdecydowany ten czas zwiększają. Według Związku Niemieckich Ubezpieczycieli VdS jest to wymóg obowiązkowy.

Najczęściej stosowanymi urządzeniami elektromechanicznymi sterowanymi i programowanymi przez centralę alarmową są:

• zamek blokujący;

• element blokujący;

• elektrozaczep;

• zamek elektryczny;

• zwory elektromagnetyczne.

Sygnalizacja jest realizowana przez sygnalizatory, które są urządzeniami wskazującymi stan alarmowania w dozorowanym obszarze,

Wymagania dla sygnalizatorów zawarte są w projekcie PN-E-08390-5.

Sygnalizator jest urządzeniem wytwarzającym dźwiękowy albo dźwiękowo-świetlny sygnał alarmu.

Sygnalizatory dzielą się na:

• wewnętrzne - przeznaczone do instalowania w pomieszczeniach, np. domy mieszkalne, biura, sklepy;

• zewnętrzne - przeznaczone do instalowania w częściowo otwartej lub w otwartej przestrzeni, np. garaże, poddasza, hale fabryczne, ściany zewnętrzne budynków.

Inny podział to:

• dźwiękowe;

• świetlne.

Sygnalizatory charakteryzują następujące cechy:

• częstotliwość podstawowa dźwięku (najniższa częstotliwość składowa) powinna się mieścić w zakresie pasma 1,5 - oktawowego od 1400 do 3500 Hz;

• poziom dźwięku A jest to skorygowany poziom ciśnienia akustycznego wyrażony przez dwudziestokrotny logarytm dziesiętny stosunku ciśnienia akustycznego skorygowanego wg charakterystyki częstotliwościowej A. Do ciśnienia odniesienia charakterystyki częstotliwościowe A podane są w PN-T-06460: 1979 (PN-79/T-06460), mierzony w odległości IŁ 0,01 m, nie powinien być mniejszy od 65dB w co najmniej jednym kierunku i nie większy od 120 dB w każdym z kierunków;

• częstotliwość błysku jest to liczba błysków świetlnych na sekundę w Hz, w przyjętym kierunku obserwacji powinna się mieścić w zakresie od 0,5 do 2Hz;

• intensywność błysku jest to względna miara natężenia światła błyskowego w kandelach, minimalna wartość mierzona w odległości 25 Ł 0,25 m od źródła sygnalizatora zewnętrznego powinna wynosić 2500 cd, a dla sygnalizatora wewnętrznego 15 cd.

SYSTEMY KONTROLI DOSTĘPU (ACC)

Systemy kontroli dostępu skrót ACC, nazywane również systemami kontroli przejść lub sterowania dostępem, ze względu na swoje funkcje ochronne podczas funkcjonowania obiektu bez konieczności angażowania systemu alarmowego lub innych technik zabezpieczeń elektronicznych, zdobywają coraz większe uznanie wśród użytkowników i ekspertów zabezpieczeń. Przez dostęp w ujęciu bezpieczeństwa rozumie się czynność wejścia z obszaru zabezpieczonego.

System kontroli dostępu (ACC) jest to system zawierający komplet elementów organizacyjnych i interpretacyjnych oraz komplet elementów wyposażenia technicznego, niezbędnego do sterowania dostępem.

Wymagania ogólne, dotyczące funkcjonowania ACC w zastosowaniach związanych z zabezpieczeniem zawarte są w normie PN-EN 50133-1:1998.

Główne funkcje systemu ACC

System kontroli dostępu przeznaczony jest do wykonywania następujących funkcji :

• przetwarzania danych;

• zasilania;

• samoochrony;

• programowalności;

• sterowania przejściem kontrolowanym;

• rozpoznania;

• wyświetlania informacji dla użytkownika;

• anonsowania;

• komunikacji z innymi systemami.

Na poniższym schemacie zaprezentowany został przykład rozdziału funkcji w systemie kontroli dostępu. Poszczególne funkcje mogą być zintegrowane w jednej obudowie.

Wymagania ogólne systemów ACC obejmują :

1. klasyfikację bezpieczeństwa, która opiera się na klasyfikacji rozpoznania i dostępu; klasyfikację bezpieczeństwa można definiować dla każdego przejścia kontrolowanego osobno, jest niezależną kombinacją klas rozpoznania i klas dostępu;

2. klasyfikację rozpoznania, która może się zmieniać w funkcji czasu:

• klasa rozpoznania 0 - brak rozpoznania pozytywnego. Dostęp jest przyznawalny użytkownikowi w wyniku prostego zapytania o dostęp bez podania tożsamości, np. przycisk, styk, detektor ruchu, itp.;

• klasa rozpoznania 1 - informacja zapamiętana. Dostęp jest przyznawany użytkownikowi po wprowadzeniu przez niego hasła, osobistego numeru informacyjnego, itd.;

• klasa rozpoznania 2 - identyfikator lub biometryka- Dostęp jest przyznawany użytkownikowi po odczytaniu danych zawartych na identyfikatorze lub danych biometrycznych (klucze, karty, odciski palców, dno oka, itp.):

• klasa rozpoznania 3 - identyfikator lub biometryka oraz informacja zapamiętana. Dostęp jest przyznawany użytkownikowi po odczytaniu identyfikatora lub biometryki i wprowadzeniu informacji zapamiętanych. Do tej klasy zalicza się połączenie identyfikatora i biometryki;

3. klasyfikację dostępu:

• klasa dostępu A - do tej klasy można zaliczyć przejścia kontrolowane zlokalizowane w miejscach, gdzie żądany stopień zabezpieczenia nie wymaga, ani schematu czasowego, ani rejestracji transakcji uzyskiwania dostępu;

• klasa dostępu B - do tej klasy można zaliczyć przejścia kontrolowane, pracujące z wykorzystaniem funkcji schematu czasowego oraz rejestracji zdarzeń. Klasa B zawiera podklasę Ba, odnoszącą się do przejść kontrolowanych, pracujących z wykorzystaniem funkcji schematu czasowego, bez funkcji rejestracji zdarzeń.

Niezaprzeczalną zaletą ACC jest możliwość posiadania indywidualnych „kluczy” (kart, kodów) do drzwi kontrolowanych. W prosty sposób można ograniczyć dostęp do chronionych pomieszczeń przez określenie, kiedy taki dostęp jest możliwy.

Zgubienie „klucza” do tak chronionych drzwi nie wymaga wymiany zamka, a usunięcie nieważnej karty lub kodu jest prostą, niekosztowną i szybką operacją. Nie jest wymagany udział osoby zainteresowanej, co znakomicie ułatwia zarządzanie obiektem. Głównymi odbiorcami systemów kontroli dostępu są użytkownicy obiektów narażonych na różne formy agresji lub w których swobodne poruszanie się osób postronnych jest niepożądane. Systemy kontroli dostępu są bowiem mniej kłopotliwe i tańsze niż zatrudnianie dodatkowych ludzi do ochrony, a bardziej od ludzi niezawodne i odporne na wszelkie presje psychiczne, jakim ulega człowiek. Ze statystyk wynika, że najwięcej przestępstw popełnianych w instytucjach gospodarczych czy finansowych odbywa się przy współudziale zatrudnionych tam pracowników. Dobrze zaprojektowany system ogranicza ruch osób niepowołanych, co w konsekwencji zmniejsza prawdopodobieństwo dostępu do miejsc, w których nie powinny one przebywać. Jednocześnie, obciąża innych odpowiedzialnością za wprowadzanie osób nieuprawnionych do stref chronionych. Dlatego aktualnie produkowane systemy zapewniają indywidualizację kodów i kart poszczególnych użytkowników, co pozwala na określenie ich uprawnień do przebywania w strefach objętych kontrolą dostępu. Jest to więc czynnik dyscyplinujący pracowników oraz zmniejszający zagrożenie udanym napadem lub włamaniem.

PODSTAWOWE ELEMENTY SYSTEMU ACC

Podstawowymi elemtami tworzącymi system kontroli dostepu pod względem funkcjonalnym, organizacyjnym i technicznym są:

• sterownik dostępu;

• czytnik nośnika identyfikacyjnego;

• mechaniczne urządzenia blokujące;

• oprogramowanie systemu.

Elementy systemu kontroli dostepu

• Kontroler (centralka, sterownik)

Sterownik dostępu jest to urządzenie (jednostka sterująca), która umożliwia przez zawarte specjalistyczne oprogramowanie odbieranie, analizowanie, rozpoznawanie i sterowanie informacjami ze sterowników oraz podejmowanie decyzji wg określonego algorytmu w zakresie zablokowania lub odblokowania przejścia.

Często sterowniki wyposażone są jednocześnie w różnego rodzaju czytniki. Umożliwiają podłączenie różnych urządzeń blokujących, takich jak elektrozamykacze, zamki elektromagnetyczne, bramki obrotowe, itd.

• Czytniki

Czytniki są urządzeniami , których zadaniem jest przyjęcie informacji od nośnika, rozpoznanie prawidłowości zapisu i przesłanie danych z odczytu do sterownika.

Stosowane aktualnie czytniki są wbudowane w sterowniki (są jednocześnie sterownikami) i tworzą inteligentny, niezależnie programowany, modułowy, samowystarczalny zespół systemu.

Podstawowe typy czytników

Możemy wyróżnić następujące podstawowe rodzaje czytników:

1. na karty magnetyczne;

2. na karty podczerwieni;

3. na karty indukcyjne;

4. Wieganda;

5. zbliżeniowe:

1. pasywne

2. aktywne

6. biometryczne

Najbardziej popularne ze względu na technologię i koszty eksploatacji są czytniki na karty magnetyczne. W niektórych zastosowaniach, ze względu na odczyt niezależny od kierunku i strony włożenia karty do czytnika, są popularne czytniki kart indukcyjnych.

Coraz większe zastosowanie mają ze względów praktycznych czytniki zbliżeniowe ze średnim dystansem odczytu od 12 do 30 cm.

Czytniki biometryczne

W obiektach o wysokim stopniu zagrożenia stosuje się coraz częściej systemy oparte na czytnikach biometrycznych. Wśród czytników biometrycznych można wyróżnić następujące rodzaje :

1. Rozpoznawanie kształtu dłoni

Wprowadzoną do czytnika dłoń ustawiają we właściwym położeniu znajdujące się wewnątrz kołki dystansowe. Cyfrowa kamera CCD skanuje trójwymiarowy (dzięki bocznym lustrom wewnątrz komory) oraz dłoni. Skaning i porównanie z wzorcem zapisanym jako dziewięciobajtowe słowo na karcie magnetycznej lub z wzorcem wywołanym z pamięci systemu przez podanie z klawiatury PIN-u, trwa 1.2 sekundy. Czytnik taki może pracować jako jednostka samodzielna lub być dołączony do większego systemu. Waży około 4,5 kg, ma pamięć mogącą zmieścić w sobie całą dłoń nie może być wykonane w postaci konsolety czy przycisku. Bardzo precyzyjnie rozpoznaje dłoń, tzn. dokładność odczytu wynosi 99,8%.

2. Analizy linii papilarnych

Metoda mająca najdłuższą historię kontroli dostępu. Algorytm analizy linii został opracowany w latach 50 i z powodzeniem wykorzystany w urządzeniach produkowanych przez szereg firm. Najczęściej czytnik zawiera pod szklanym pulpitem źródło światła, obiektyw i sensor wizyjny CCD rejestrujący z wysoką rozdzielczością obraz linii papilarnych. Obraz ten jest poddany cyfrowej obróbce w układzie mikroprocesorowym, w efekcie czego jego zapis jest nie większy niż l kB. Tworzenie wzorca trwa 30 sek., natomiast proces identyfikacji jest krótszy niż l sekunda. Standardowe rozwiązania urządzeń tego typu mają pamięć na 48 wzorców (rozbudowywaną do 846).

3) Badania siatkówki oka

Jest to skanowanie słabym promieniowaniem podczerwonym dna oka i określenie charakterystycznego układu naczyń krwionośnych. Obraz rejestrowany jest przez kamerę CCD, a następnie przetwarzany do postaci cyfrowej (35 bajtów informacji). Rozwiązanie stosowane w wielu obiektach militarnych, a także bankach; pierwsza przemysłowa instalacja powstała w 1985 roku. Jest urządzeniem praktycznie bezbłędnym. Ma jednak Jedną poważną wadę - użytkownik w celu poprawnej identyfikacji musi przybliżyć oko do urządzenia skanującego.

4) Badania tęczówki oka

Przemysłowe wdrożenie urządzeń kontroli dostępu z analizą obrazu tęczówki oka jest planowane pod koniec tego roku. Rejestracja obrazu może być realizowana techniką fotograficzną lub kamerą video z odległości 30-45 cm od oka. Niepowtarzalny wizerunek tęczówki, o sześciokrotnie większej ilości cech charakterystycznych niż linie papilarne, nigdy nie ulega zmianie, nie może być modyfikowany chirurgicznie, a reakcja na światło jest naturalnym testem autentyczności. Dwuwymiarowy obraz tęczówki z kamery poddany analizie komputerowej zajmuje w pamięci 256 bajtów, a czas potrzebny na identyfikację, po zarejestrowaniu przez kamerę odpowiedniego położenia gałki ocznej, wynosi 0.1 sekundy. Liczba błędnych identyfikacji jest bardzo mata i podczas badań została określona na poziomie l błąd na 131 000 prób.

5) Identyfikacji na podstawie obrazu twarzy

Prace nad taką metodą identyfikacji trwają od lat 50. Z powodu bogatej mimiki twarzy ludzkiej, zmiany jej wyglądu pod wpływem bodźców zewnętrznych, a także wpływ fryzury, zarostu, okularów na jej wizerunek sprawiły, że dopiero w 1992 roku powstał system, który rozwiązuje większość powyższych problemów. Trudno jest jednak oczekiwać od maszyny czegoś, co dla człowieka jest w wielu przypadkach niemożliwe do wykonania (np. rozróżnienie bliźniąt.

W systemie tym obraz z czarno-białej kamery video jest poddawany cyfrowej obróbce na komputerze klasy PC. Proces w swojej wstępnej fazie polega na skalowaniu, obracaniu, dobieraniu jaskrawości i kontrastu, a następnie lokalizowaniu punktów charakterystycznych i przetwarzaniu ich opisu w zapis cyfrowy. Układ rozpoznaje tylko twarz ustawioną wprost do kamery z mimiką taką, jaka była podczas rejestracji wzorca, czas potrzebny na identyfikację jest mniejszy od l sekundy.

6) Identyfikacji mowy

Pozornie glos ulega zmianie pod wpływem takich czynników jak stres czy choroba, jednak każda osoba posiada swój indywidualny sposób artykulacji dźwięków wynikający między innymi z budowy anatomicznej. Obecnie stosowane urządzenia do identyfikacji głosu, bazujące na komputerach PC, cyfrowo analizują dwu- lub trzysylabowe hasło powtarzane kilka razy i tworzą wzorzec, który zapisany na karcie magnetycznej zajmuje 700 bajtów pamięci. Identyfikacja osoby polega na porównaniu wczytanego przez czytnik z karty magnetycznej wzorca z głosem osoby mówiącej hasło do mikrofonu.

Mechaniczne urządzenia blokujące

Mechaniczne zapory stanowią integralną część systemu ACC. Zależnie od tego, Jaki obszar ma być kontrolowany, architektury, otoczenia, kategorii zagrożenia obiektu oraz natężenia ruchu osobowego stosowane są różne sposoby fizycznego blokowania dostępu. Elementem bezwzględnie wymaganym przy planowaniu, a później montażu zapór mechanicznych jest możliwość manualnego lub automatycznego odblokowania w sytuacjach awaryjnych (pożar).

Do najpopularniejszych i jednocześnie najtańszych należą elektrozaczepy. Wszelkie typy barier i niskich kołowrotów stosuje się przy ruchu nadzorowanym przez ochronę.

Często do ciężkich drzwi stosuje się trzymacze elektromagnetyczne, które jednak w praktyce wypierane są przez elektrozaczepy, bardziej praktyczne i funkcjonalne, a przede wszystkim tańsze.

Zastosowanie pełnych kołowrotów, drzwi obrotowych, itd. jest uzasadnione w obiektach z wejściami bez nadzoru ludzkiego o wysokiej kategorii zagrożeń Z4.

Oprogramowanie systemu

Istotną rzeczą, jaka wyróżnia systemy ACC, jest specjalistyczne oprogramowanie. Należy w tym momencie wskazać dwa podstawowe kierunki rozwoju systemów ACC:

1. oprogramowanie sterowników dla zamkniętych konfiguracji;

2. oprogramowanie sterowników dla otwartych konfiguracji z możliwością dołączenia programu zarządzającego.

Nowoczesny program posiada typowe następujące przykładowe cechy charakterystyczne:

• duża pojemność systemu (dane powyżej 5000, a nawet 100.000 osób);

• praca w różnych środowiskach, np. DOS, UNIX, WINDOWS, itd.;

• bardzo duża pamięć systemu, np. powyżej 1.000.000 zdarzeń;

• możliwość rozszerzeń za pomocą kart wtykowych do PC;

• możliwość pracy wielostanowiskowej, np. 64 terminale, teoretycznie nieograniczona ilość;

• tworzenie stref czasowo-przestrzennych i przyporządkowanych do nich kart;

• dostęp do obsługi przy pomocy różnych kodów;

• sterowanie dużą ilością wejść, np. powyżej 10.000;

• rozległy bank danych personalnych;

• opracowanie własnych procedur drukowania;

• swobodne definiowanie stanów i meldunków z terminali;

• wyświetlanie listy obecności;

• wydruki na kilku niezależnych drukarkach, itd.

PRZYKŁADY ZASTOSOWAŃ ACC

Przykład zastosowania ACC w sterowaniu windą

Jedną z dodatkowych aplikacji funkcyjnych, wykorzystywanych w systemach ACC, jest rozbudowana automatyka sterowań, np. bramką lub szlabanem wjazdu lub wyjazdu. Wyżej przedstawiono często spotykane sterowanie windami przy pomocy systemu ACC (rys. 8), szczególnie w biurowcach. Nie zapominać o konieczności współpracy systemu ACC z systemami pożarowymi. W tym wypadku względy ochrony życia są nadrzędne, ale jednocześnie należy zapewnić bezpieczeństwo w takich sytuacjach. Ten problem został omówiony w systemach zintegrowanych i systemach zarządzających, tzw. „inteligentnym budynkiem”

Poniżej przedstawiono schematy dwóch systemów ACC o różnym poziomie zaawansowania technicznego i organizacyjnego.

Średniej wielkości system, pracujący w organizacji Master, w którym jeden z kontrolerów pełni funkcje centrali zarządzającej oraz w połączeniu z komputerem zarządzającym wszystkie sterowniki posiadają równorzędne priorytety dostępu do komputera.

Przykład połączenia magistralowego systemu ACC w wersji Master-Slave

Drugi przykład przedstawia schemat organizacyjny systemu rozbudowanego organizacyjnie i technicznie, w którym poszczególne, rozproszone podsystemy ACC komunikują się z Serwerem za pomocą sieci telefonicznej z wykorzystaniem modemów. System ACC posiada możliwość podłączenia od kilku do kilkudziesięciu niezależnych ( w tym przypadku 64) komputerowych stanowisk obsługi.

Przykładowa struktura sprzętowa rozbudowanego ACC

Omawiane wyżej rozwiązania nie wyczerpują możliwości technicznych i organizacyjnych ACC.

Przykład ochrony obiektu systemem kontroli dostępu

Na rysunku zaprezentowano rozwiązanie ochrony obiektu systemem kontroli dostępu. System kontroli dostępu umożliwia wejście niepowołanym osobom oraz wjazd pojazdów w strefy chronione. Monitoruje i identyfikuje obecność osób w poszczególnych strefach ochrony. Stanowi podstawowy system ochrony przed dostępem osób niepowołanych do pomieszczeń.

W przedstawionym rozwiązaniu zastosowano dwustronną kontrolę wejścia i wyjścia. Zarówno osoba wchodząca, jak i wychodząca jest rejestrowana. Nadzór nad otwarciem drzwi realizowany jest przez czujkę magnetyczną. drzwi blokowane są elektrozaczepem.

Do identyfikacji użytkowników zastosowano dwa typy czytników z klawiatura i bez klawiatury szyfrowej. System kontroli dostępu może być nadzorowany i zarządzany przez specjalistyczne oprogramowanie zawarte w komputerze PC.

SYSTEMY TELEWIZJI UŻYTKOWEJ (CCTV)

System dozorowy TVU (telewizji użytkowej), nadzoru CCTV jest to system złożony z takich elementów jak: zestaw kamerowy, urządzenia kontrolne oraz urządzenia do przesyłania i sterowania, które są niezbędne do optycznego (wizyjnego) dozorowania określonej strefy bezpieczeństwa. Instalacja telewizji dozorowej zawiera sprzętowe i programowe elementy systemu TVU, w pełni zmontowane i działające, a przeznaczone do określonej strefy bezpieczeństwa. Wymagania w stosunku do systemów wizyjnych zawarte zostały w normach: PN-EN 50132-7:1996 i PN-EN 50132-2-1:1996.

Podstawowe elementy składowe systemu CCTV

Na rysunku można wyróżnić następujące urządzenia wchodzące w skład systemu CCTV:

• urządzenia do obserwacji wizyjnej, tj.. kamery TVU, obiektywy, obudowy ochronne, uchwyty mocujące, głowice obrotowe i uchylno-obrotowe, reflektory (promienniki) podczerwieni, itd.;

• urządzenia odbioru wizji, tj. monitory, ekrany wizyjne, itd.;

• urządzenia transmisji wizji, tj. nadajniki, odbiorniki, wzmacniacze sygnałów wizyjnych, modemy, itd.;

• urządzenia sterujące - pulpity sterujące funkcjami specjalnymi, np. głowicami uchylno-obrotowymi, obiektywami o zmiennej ogniskowej, itd.;

Podział systemów CCTV

Na rysunku przedstawiony został zaproponowany podział systemów w zależności od zakresu zastosowań i kategorii zagrożenia.

Klasyfikacja systemów CCTV w zależności od kategorii zagrożenia chronionych obiektów.

Jednym z istotnych problemów przy projektowaniu systemu TVU jest dobór urządzeń pod względem wymagań technicznych zależnie od klasyfikacji obiektu do odpowiedniej kategorii zagrożenia. W tym zakresie można wyróżnić trzy poziomy klasyfikacji:

1. urządzenia profesjonalne, stosowane do ochrony obiektów o wysokim i bardzo wysokim poziomie ryzyka (systemy klasy SA3/4), charakteryzujące się dużymi wymaganiami techniczno-użytkowymi i komplikacją technologiczną;

2) urządzenia standardowe, stosowane do nadzoru wizyjnego obiektów o średnim poziomie ryzyka (systemy klasy SA2/3);

3) urządzenia popularne, stosowane w obiektach o niskim poziomie ryzyka (systemy klasy SA1/2).

Szerokie zastosowanie w nadzorze wizyjnym znajdują urządzenia i systemy "kompaktowe", których w większości przypadków nie można rozbudować oraz podnieść walorów użytkowych i funkcjonalnych systemu TVU.

Wymagania w zakresie prezentowania obrazu telewizyjnego określa w europie norma CCIR, która określiła rozdzielczość na 625 linii, 50 półobrazów na sekundę, natomiast norma amerykańska EIA określa 525 linii w poziomie i 60 półobrazów na sekundę.

W zakresie telewizji użytkowej, a jest przygotowany projekt normy PN-EN 50J32-7 Systemy alarmowe. Systemy dozorowe TVU w zastosowaniach dotyczących zabezpieczenia

SPRZĘTOWE I PROGRAMOWE ELEMENTY SYSTEMU

Kamera

Kamera TVU jest urządzeniem zawierającym przetwornik obrazu, wytwarzający sygnał wizyjny z obrazu optycznego.

Podstawowe parametry charakteryzujące kamerę to:

• typ przetwornika obrazu, np. ¼”, 1/3”, ½”, 2/3”, jest to urządzenie przetwarzające obraz optyczny na sygnał elektryczny;

• czułość, określana jest jako oświetlenie przetwornika obrazu niezbędne do wytworzenia określonej amplitudy całkowitego (kolorowego) sygnału wizyjnego przy określonej wartości stosunku sygnału /szumu, mierzona w Lux;

• rozdzielczość pozioma obrazu, mierzona w liniach; * stosunek sygnału do szumu S/N (dobry obraz to ok. 50 dB, obraz zakłócony -poniżej 38 dB).

Klasyfikację kamer z przetwornikami CCD systemu TVU można podzielić na trzy zakresy:

• I : profesjonalne systemy-kamery;

• II : średnia klasa kamer;

• III : klasa standardowa kamer;

Do systemów klasy I zaliczane są urządzenia do zastosowań zewnętrznych o wysokim poziomie wymagań, przy niskim poziomie oświetlenia i wysokim poziomie rozpoznawania szczegółów obrazu. Zalecane w analizie cyfrowej obrazu - szczególnie wideodetekcji ruchu.

W klasie II są klasyfikowane urządzenia, które dobrze rozpoznają szczegóły obserwowanej zewnętrznej strefy nadzoru, przy dobrym oświetleniu zewnętrznym.

Do klasy III urządzeń zaliczane są kamery, które znajdują zastosowanie w ochronie wewnętrznej obiektu, wszędzie tam, gdzie występują dobre i stałe warunki oświetlenia, np. korytarze komunikacyjne, miejsca pracy, magazyny, wystawy, itd.

Zakresy stosowania kamer czarno-białych

Współczesne kamery są już w zasadzie wyposażone w przetworniki obrazu CCD Do przeszłości należą kamery z lampami analizującymi typu vidicon. Spowodowane to jest m.in. długotrwałą i niezawodną pracą kamer CCD w odróżnieniu od kamer z lampą analizującą, gdzie następuje zjawisko zużycia się elementów w czasie pracy. Ponadto kamery z przetwornikiem CCD zapewniają idealną geometrię obrazu (brak cewek odchylających), niewrażliwość na silne oświetlenie oraz zapewniają ostre, ruchome obrazy, dzięki elektroniczne wewnętrznej migawce (od 1/50 do 1/10 000 s).

Oprócz miniaturyzacji i dążenia do poprawy obrazu, Jeszcze jedna cecha charakteryzuje współczesne kamery telewizji użytkowej, a mianowicie wysoka czułość (czarno-białe standardowo około 0,1 łx, przy kolorowych około 3 lx). Już nie są wyjątkiem kamery osiągające czułość 0,02 lx jako standard.

Kamery CCD charakteryzuje także przesunięcie analizy promieniowania w kierunku podczerwieni od 400 do ponad 1000 nm. Pozwala to na widzenie w trudnych warunkach oświetleniowych.

W ostatnich łatach na rynku pojawiły się na wyposażeniu standardowych systemów kamery cyfrowe. Dzięki obróbce cyfrowej sygnałów wizyjnych, modułowi zapamiętywania półobrazu oraz dobremu oprogramowaniu kształtowanemu przez użytkownika uzyskuje się zaskakujące wyniki. Jeżeli chodzi o jakość obrazu i pracy w trudnych warunkach oświetleniowych (zaślepianie lub ciemność).

Także dodatkowe wyposażenie kamer, takie jak obiektywy, obudowy ochronne, głowice obrotowe, itd. wykazują ciągłe zmiany w kierunku eliminacji zakłóceń w odbiorze obrazu uraz zwiększenia spektrum możliwości odbioru obrazu zbliżonego lub oddalonego (obiektywy standardowe, teleobiektywy), zmniejszenie ciężaru i wymiarów oraz odporność na szkodliwe działanie środowiska, szczególnie gdy chodzi o temperaturę, kurz, wilgoć, oblodzenia, śnieg odporność na zniszczenie mechaniczne, wyładowania elektryczne, zakłócenia elektromagnetyczne, itp.(obudowy ochronne, głowice zdalnej regulacji i położenia kamery).

Rozwój systemów sterowania za pomocą transmisji cyfrowej umożliwia sterowanie funkcjami głowicy i kamery na duże odległości. I tak współczesne systemy sterowania funkcjami kamer i ich głowic umożliwiają, przez zaprogramowanie uniwersalnego pulpitu sterującego, zapamiętanie 160 różnych pozycji każdej głowicy i obiektywu ze zmienną ogniskową dla 256 kamer (głowic) z dokładnością do 0,8 stopnia.

Elementem charakteryzującym aktualne trendy w systemach wizyjnych jest w coraz większym zakresie stosowanie systemów opartych na kamerach kolorowych. Wpływ na to ma nie tylko podniesienie parametrów technicznych odbioru obrazu z kamer kolorowych (czułość 0,9 Lux na obiektywie przy rozdzielczości 460 linii), ale także znaczne obniżenie kosztów produkcji.

Monitory

Monitor (wizyjny) Jest urządzeniem przetwarzającym sygnały wizyjne na obrazy wyświetlane na ekranie.

Stosowane monitory charakteryzują się wysokimi parametrami technicznymi, przede wszystkim wysoką rozdzielczością poziomą, wynoszącą od 600 do powyżej 1000 linii w środku ekranu, a w kolorowych od 280 do 450 linii. Monitory zasilane są przeważnie napięciem sieciowym 220 V/50 Hz. Spotykane przekątne ekranu zawierają się w granicach od 13 cm do 51 cm. Do odbioru obrazów z jednej kamery stosuje się monitory o przekątnej do 12-14", natomiast przy zastosowaniu systemów multiwizyjnych używane są monitory 17” (najczęściej podział ekranu na 4 części), 20” i powyżej.

Ostatnio pojawiły się na rynku monitory z displeyem LCD charakteryzujące się płaskim ekranem, najczęściej o dużej przekątnej, np. 42” i wysokimi parametrami technicznymi.

Coraz częściej, szczególnie w małych i nieskomplikowanych organizacyjnie systemach TVU stosowane są urządzenia multifunkcyjne, np. monitor z wbudowanym przełącznikiem wizji lub czwórnikiem (dzielnikiem poczwórnym) obrazu typu Quad.

Przełączniki wizji i cyfrowe dzielniki obrazu

Urządzenie to służy do przełączania pewnej liczby sygnałów wizyjnych na jednym lub wielu wyjściach, ręcznie lub automatycznie albo z chwilą odebrania sygnału zewnętrznego.

Do podstawowego wyposażenia tych urządzeń należą wejścia alarmowe, oraz możliwość podłączenia magnetowidu. Tego typu urządzenia znajdują zastosowanie w prostych .systemach wizyjnych. Już większe zaawansowanie techniczne przedstawiają cyfrowe dzielniki obrazu, pozwalające obserwować jednocześnie obraz z czterech kamer.

W systemach o wysokiej klanie zagrożeń stosowane są systemy multiwizyjne umożliwiające jednoczesny odbiór, np. 16 obrazów z kamer na jednym monitorze o przekątnej przynajmniej 20”.

Znane od kilku lat cyfrowe systemy multiwizyjne pracują na tej samej zasadzie, jedynie nowe wersje oprogramowania pozwalają na rozszerzenie funkcji przydatnych użytkownikowi, które w sposób dialogowy, za pomocą menu, pozwalają stworzyć konfiguracje systemu odpowiednią dla konkretnych wymagań. Tak można podwyższyć rozdzielczość, uprościć obsługę za pomocą zestawu klawiszy funkcyjnych, poprawić wewnętrzną synchronizację, zabezpieczyć zaprogramowane funkcje podczas zaniku zasilania, zabezpieczyć antysabotażową za pomocą kodu, wykorzystać elektroniczny zoom, detektor ruchu, itd.

Cyfrowe wizyjne detektory ruchu

Przy zabezpieczeniu obiektów o bardzo dużym stopniu zagrożeń znajdują coraz częściej zastosowanie cyfrowe detektory wizyjne. Obraz ze standardowej kamery CCD przesyłany jest do detektora wizyjnego wykonanego jako pańci lub karta wtykowa do komputera klasy PC. Przesłany obraz podlega analizie przez podział na przynajmniej 256 pól alarmowych lub kilka tysięcy pikseli, które tworzą pola alarmowe. Kilka programów alarmowych pozwala ukształtować kilka stref dozorowania o różnym priorytecie alarmowania. Tak utworzona strefa alarmowa pozwala wykryć ruch intruza zależnie od kierunku ruchu, wielkości, czasu przemieszczania na określonym ściśle odcinku. Cyfrowe detektory wizyjne znalazły szerokie zastosowanie i wykazały swoje bezsporne zalety szczególnie w ochronie terenów otwartych, gdzie zakłócenia ze strony środowiska powodują wiele fałszywych alarmów przy zastosowaniu innych systemów zewnętrznych. Ze względu na odporność na zakłócenia do pełnej nazwy niektórzy producenci dodają przymiotnik - zewnętrzne cyfrowe detektory wizyjne. Należy przypuszczać, że nie jest to ostatnie słowo w tym zakresie zastosowań wizyjnych systemów wizyjnych i należy się spodziewać w niedalekiej przyszłości następnych nowości w zastosowaniach technicznych cyfrowych detektorów wizyjnych. Podstawą do tego są osiągnięcia w informatyce i mikroelektronice (procesory sygnałowe).

Cyfrowe krosownice sygnałów wizyjnych

Urządzenie to służy do realizacji połączeń pomiędzy wieloma wejściami i wieloma wyjściami sygnałów wizji.

Stosuje się je w przypadku, gdy obrazy z wielu kamer przekazywane są z wielu punktów odbioru wizji (wiele monitorów). Charakteryzują się tym, że istnieje możliwość przełączenia każdej kamery na każdy monitor.

Współczesne cyfrowe krosownice wizyjne umożliwiają podłączenie 512 kamer i 256 monitorów lub innych urządzeń odbiorczych wizji. Obróbkę sygnałów i inne dodatkowe funkcje umożliwia odpowiednie oprogramowanie.

Biorąc pod uwagę możliwości funkcjonalne tych urządzeń, obserwuje się coraz większe zastosowanie, zarówno w dużych, jak i w innych systemach.

Centrale wizyjne

Omawiane wyżej urządzenia tworzą wielofunkcyjne centrale wizyjne, które multipleksują obraz, zapamiętują, rozdzielają i transmitują do określonych punktów odbioru, sterują pozycjami głowic i obiektywów oraz je określają, programują inne specjalne funkcje sterowania urządzeniami przez wejścia i wyjścia przekaźników bezpotencjałowych (po 2048 wejść i wyjść) oraz współpracę z innymi systemami alarmowymi i sygnalizacji zagrożeń.

Ogólnie mówiąc, centrale wizyjne to urządzenie do sterowania i kontroli wymaganych funkcji użytkowych systemu TVU.

Centrale wizyjne pozwalają się w elastyczny sposób rozszerzyć o określone funkcje, np. zapamiętywania obrazów, wpisywania tekstów, informacji o zakłóceniach transmisji sygnałów wizyjnych, karty przekaźnikowe, itd. Wszystkie rozszerzenia są dostępne w standardowych formatach Doppel-Europa-Format 160x233 mm, umożliwiają rozbudowę systemu w standardowych pańciach jako karty wtykowe, rozszerzające funkcje systemu.

Należy wspomnieć o możliwości transmisji sygnałów wizyjnych i sterujących przy pomocy szeregowych interfejsów cyfrowych RS-232C, RS-422 lub RS-485. Tak wyposażona centrala wizyjna może zastąpić z powodzeniem tradycyjne mikroprocesorowe centrale alarmowe, ponieważ czujki mogą być podłączone bezpośrednio do wejść alarmowych centrali wizyjnej.

Rozwój zintegrowanych systemów sygnalizacji zagrożeń oraz wzajemna ich współpraca w sieciach pozwalają stwierdzić, że jest to kierunek, w którym będą się rozwijać zintegrowane systemy wizyjne.

Wszystkie omawiane dotychczas urządzenia rejestrujące lub przetwarzające sygnały wizyjne mają w standardzie oprogramowania generator znaków alfanumerycznych i symboli oraz generator daty i czasu, który wmiksowuje te dane w obraz.

Systemy i urządzenia do archiwizowania i odtwarzania obrazów

Najczęściej stosowane w praktyce urządzenia do archiwizacji obrazów to:

magnetowidy z zapisem poklatkowym;

• magnetowidy z zapisem

• cyfrowym;

• wideodrukarki.

Magnetowid z zapisem poklatkowym

Można stwierdzić, że magnetowidy do nagrywania poklatkowego stały się standardem w profesjonalnych zastosowaniach systemów wizyjnych. Możliwość nagrywania na kasetach VHS 180 min. wydarzeń trwających od 24 do 960 godzin dla nikogo nie jest już nowością.

Inna forma archiwizacji zdarzeń, a mianowicie zapisanie obrazu na termoczułym papierze za pomocą drukarki wideo, znalazła zastosowanie w dużo mniejszym zakresie.

Magnetowidy z zapisem cyfrowym

Coraz powszechniejsze zastosowanie w archiwizacji obrazów systemu CCTV znajdują magnetowidy z zapisem cyfrowym obrazów na twardym dysku, które pozwalają zależnie od zastosowanego sposobu kompresji zapisać, np. ok. 17000 pełnych obrazów na dysku o pojemności 540 MB (na dyskietce 1,4 MB ok. 28 obrazów przy wykorzystaniu zapisu danych jako MJPRG).

Wideodrukarki

Urządzenia te służą do przetwarzania sygnału wizyjnego na obraz drukowany na papierze. W dowolnej chwili każdy dowolny obraz zarówno czarno-biały, Jak i kolorowy z kamery, monitora, oscyloskopu lub wideobramofonu, itd. może być zarejestrowany w ciągu kilkunastu sekund również na papierze termicznym. Doskonała czytelność obrazu pozwala na posługiwanie się wydrukiem w analizie sytuacji identyfikacji osób lub diagramów.

Uzyskuje się zwiększone możliwości techniczno-organizacyjne obróbki i przesyłania obrazów. Zwiększa się szybkość reakcji na zagrożenia, np. przesyłanie zdjęć bezpośrednio faxem lub wydrukiem z komputera, itd. Nowoczesna wideodrukarka umożliwia wydruk w ciągu ok. 5,7 sęk. zdjęcia czarno-białego z rozdzielczością 309 dpi.

Najnowsze zastosowania systemów cyfrowego zapisu i obróbki obrazu obejmują urządzenia multifunkcyjne, które umożliwiają cyfrowy zapis obrazów na dysku twardym, jednoczesną obserwację multiwizyjną obrazów z kilku lub kilkunastu kamer (najczęściej do 16) oraz analizę cyfrową ruchu (wideodetekcję). Dzięki takiemu połączeniu eliminuje się trzy różne urządzenia, które trzeba podłączyć i zsynchronizować. Takie rozwiązanie jest bardziej funkcjonalne i ekonomiczne, natomiast wadą jest to, że ewentualna awaria urządzenia eliminuje często cały system wizyjnego nadzoru obiektu.

Głowice obrotowe i uchylno-obrotowe

Urządzenie to wyposażone jest w precyzyjne silniki,, które umożliwiają regulację położenia zestawu kamerowego w płaszczyźnie poziomej i pionowej. Głowice uchylno -obrotowe posiadają funkcję zwaną ujęciem programowym, która umożliwia ich automatyczny powrót do zaprogramowanych położeń.

Stosowane są głowice zależnie od możliwości przenoszenia obciążeń i pracy w warunkach środowiskowych:

• wewnętrzne - wytrzymujące obciążenie do kilku kilogramów, np. do 5 kg;

• zewnętrzne - przenoszące obciążenie do kilkudziesięciu kilogramów, np. do 40 kg.

Systemy transmisji sygnałów wideo i sterujących

Jedną z metod korekcji zniekształceń amplitudowych i częstotliwości sygnału wizji, spowodowanych najczęściej odległością zestawu kamerowego od monitora, jest zastosowanie wzmacniacza korekcyjnego wizji.

Zależnie od odległości kamery od stanowiska odbioru wizji i warunków, w jakich ma być transmitowana wizja, stosuje się. następujące, rodzaje transmisji wizji:

• kablem koncentrycznym - stosowany kabel powinien posiadać impedancję charakterystyczną 75 Ohm, np. przewód typu 0,6/3,7 na odległość ok. 230 m, przy typie kabla 1,0/6,6 na odległość max, 428 m (tłumienność 6 dB przy 5 MHz), przy wykorzystaniu kabli koncentrycznych nowej generacji można osiągnąć przeciętnie odległość do 760 m. Przy zastosowaniu kabla koncentrycznego typu 1,7/11,5 przy 6 dB i 5 Mz;

• kablem typu skrętka - przesyłanie sygnałów wizji kablem symetrycznym typu skrętka o impedancji 120-1500 Ohm. Wymagane są urządzenia nadawcze i odbiorcze. Przy zastosowaniu kabla typu 2x0,4 mm na odległość do 1000 m, a przy zastosowaniu kabla typu 2x1,4 mm na odległość do ok. 2600 m, wykorzystując wzmacniacze pośrednie, można zwiększyć odległość do kilkunastu kilometrów (przeciętnie ok. 14 km);

• łączami światłowodowymi - ten system transmisji powinien posiadać dostateczny bilans optyczny w celu uniknięcia zaniku sygnału wizyjnego wywołanymi stratami systemowymi oraz co najmniej trzema naprawami. Zależnie od typu zastosowanych nadajników osiąga się przeciętnie od 2,5 do 10 km, zwiększenie zasięgu przy pomocy wzmacniaczy pośrednich;

• mikrofalowa lub na częstotliwościach radiowych - znaczenie ma nakierunkowanie urządzeń nadawczych i odbiorczych, np. radiolinią osiąga się odległość od kilku do kilkudziesięciu kilometrów;

• podczerwienią lub za pomocą lasera - transmisja optyczna, wymaga niezakłóconej drogi sygnału, stosowana na odległość przeciętnie ok. 2,5 km zależnie od ukształtowania terenu;

• transmisja z tzw. wolnym wybieraniem - system transmisji przeznaczony do przesyłania obrazu siecią telefoniczną lub siecią przesyłania danych. l tak łączami telefonicznymi można przesłać sygnał na duże odległości przy zastosowaniu modemów i zależnie od typu transmisji na odległość kilkuset kilometrów lub więcej;

• z wykorzystaniem globalnej telefonii cyfrowej GSM i przekazów satelitarnych, bez ograniczeń odległościowych.

Najczęściej stosowane metody transmisji po łączach telefonicznych to:

• slow scan - analogowo-cyfrowe przesyłanie obrazu na duże odległości oraz jego odmiany slow scan, fast scan, które różnią się czasem transmisji obrazów o różnych stopniach szarości (64 stopnie ok. 45 s, 256 stopni szarości ok. 15 s, 64 stopnie w ok. 6 s);

• DVST (Digital Video Storage a. Transmission) - system do przesyłania kolorowych obrazów o wysokiej rozdzielczości (704x256 pikseli w 10,7s).

Omówione rozwiązania mają na celu zwiększenie szybkości transmisji przy przekazywaniu obrazów wysokiej rozdzielczości.

Powyższe systemy umożliwiają nową jakość w organizacyjnych rozwiązaniach ochrony, a mianowicie monitoring wizyjny na duże odległości, zmniejszenie kosztów ochrony, eliminację fałszywych alarmów, zwiększenie stopnia bezpieczeństwa nadzorowanych obiektów.

SYSTEMY SYGNALIZACJI POŻAROWEJ

ZADANIA l SKŁAD SYSTEMU SYGNALIZACJI POŻAROWEJ

Sygnał wyjściowy może być prawdziwym analogowym sygnałem lub cyfrowo zakodowanym odpowiednikiem wykrytej wartości. Systemy sygnalizacji pożarowej należy do grupy systemów alarmowych. Zadaniem urządzeń tworzących system sygnalizacji pożarowej jest:

• wykrycie pożaru w możliwie najwcześniejszym stadium jego rozwoju,

• zaalarmowanie o grożącym niebezpieczeństwie ludzi,

• zainicjowanie uruchomienia środków zaradczych, ograniczających skutki pożaru.

W literaturze angielskojęzycznej urządzenia spełniające te zadania powszechnie określane są jako system wykrywania pożaru i alarmowania (fire detection and alarm system), lecz w Polsce używa się tradycyjnej nazwy - system sygnalizacji pożarowej (SSP). Zresztą, i jedno, i drugie określenie nie obejmuje coraz częściej wykonywanej przez SSP funkcji uruchamiania przeciwpożarowych urządzeń zabezpieczających.

Podstawowe elementy składowe, tworzące system sygnalizacji pożarowej, są dokładnie określone przez normy międzynarodowe i normę polską PN-EN 54-1. Przedstawiono je na rysunku15

Najuboższą konfigurację SSP tworzą:

• czujki pożarowe (A);

• centrala sygnalizacji pożarowej (B);

• ręczne ostrzegacze pożarowe (D);

• urządzenie zasilające (L).

Oprócz powyższych, elementy C, E, J, i G z rysunku15 są (lub w niedalekiej przyszłości będą) objęte poszczególnymi arkuszami normy PN-EN 54, oznacza to, że ich rola w systemie, funkcje i parametry oraz metody badań będą ściśle określone.

Urządzenia F, H, K nic wchodzą w zakres niniejszego rozdziału. Wymagania na stacje odbiorcze alarmów pożarowych (część F) i stacje odbiorcze sygnałów uszkodzeniowych (część K) określone są w normach ogólnych, dotyczących systemów alarmowych, natomiast automatyczne przeciwpożarowe urządzenia zabezpieczające (część H), stanowią grupę urządzeń automatyki pożarniczej, którymi zajmują się grupy specjalistów z zakresu budownictwa. Opisane wyżej części składowe SSP pełnią funkcje ściśle związane z ochroną życia i/lub mienia i są powszechnie wymagane oraz stosowane w instalacjach.

Istnieje jeszcze grupa urządzeń uzupełniających, które nie są wymagane przez krajowe przepisy, a które mogą pracować w SSP. Jest to, np. panel obsługi straży pożarnej, wymagany przez przepisy niemieckie, nie mający natomiast zastosowania w Polsce.

Części składowe tworzące system sygnalizacji pożarowej (wg PN-EN- 54-1)

Oznaczenie :

A Czujka(i) pożarowa;
B Centrala sygnalizacji pożarowej;
C Pożarowe urządzenie alarmowe;
D Ręczny ostrzegacz(e) pożarowy;
E Urządzenie transmisji alarmów pożarowych;
F Stacja odbiorcza alarmów pożarowych;
G Urządzenie sterownicze automatycznych urządzeń zabezpieczających, przeciwpożarowych;

H Automatyczne urządzenie zabezpieczające, przeciwpożarowe;

J Urządzenie transmisji sygnałów uszkodzeniowych;
K Stacja odbiorcza sygnałów uszkodzeniowych;
L Urządzenie zasilające.

UWAGA 1 :

Pozycje G i H mogą wymagać oddzielnego zasilacza

UWAGA 2 :

Linie łączące różne części składowe wskazują na przepływ informacji a nie fizyczne wzajemne połączenia.

W tym miejscu należy się wyjaśnienie różnicy pomiędzy systemem sygnalizacji pożarowej a instalacją sygnalizacji pożarowej. Otóż system stanowią różne elementy, kompatybilne, tzn. mogące ze sobą współpracować w celu spełnienia określonego zadania. Natomiast instalacja to połączenie elementów systemu w określoną konfigurację, spełniającą określone zadanie. Tak więc producent dostarcza elementy systemu, z których instalator, w oparciu o projekt buduje instalację.

AKTY PRAWNE l NORMY

Akty prawne

1. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 roku o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. Nr 81, poz 351, z późn. zm.).

2. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 3 listopada 1992 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. Nr 92, poz. 460, z późn. zm.).

3. Rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 14 grudnia 1994 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 1999 r. Nr 15, poz. 140).

4. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 22 kwietnia 1998 r. w sprawie wyrobów służących do ochrony przeciwpożarowej, które mogą być wprowadzone do obrotu i stosowania wyłącznie na podstawie certyfikatu zgodności (Dz.U. z 1998 r. Nr 55, poz. 362).

5. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia l marca 1999 r. w sprawie zakresu, trybu i zasad uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej (Dz.U. Nr 22, poz. 206).

Normy

6. PN-ISO 6790: 1996 Sprzęt i urządzenia do zabezpieczeń przeciwpożarowych i zwalczania pożarów - Symbole graficzne na planach ochrony przeciwpożarowej - Wyszczególnienie (identyczna z normą ISO 6790:1986).

7. PN-ISO 6790/Ak: 1997 Sprzęt i urządzenia do zabezpieczeń przeciwpożarowych i zwalczania pożarów - Symbole graficzne na planach ochrony przeciwpożarowej - Wyszczególnienie (Arkusz krajowy).

8. PN-ISO 8421-3:1996 Ochrona przeciwpożarowa - Wykrywanie pożaru i alarmowanie - Terminologia (identyczna z normą ISO 8421-3:1989).

9. PN-92/M-51004/0-5 Części składowe automatycznych urządzeń sygnalizacji pożarowej - Czujki temperatury - Punktowe czujki z jednym elementem o progu statycznym

10. PN-92/M-51004/06 Części składowe automatycznych urządzeń sygnalizacji pożarowej - Czujki temperatury - Punktowe czujki różniczkowe bez elementu o statycznym progu zadziałania.

11. PN-92/M-51004/09 Części składowe automatycznych urządzeń sygnalizacji pożarowej - Badania przydatności w warunkach pożarów testowych.

12. PN-EN 54-1:1998 Systemy sygnalizacji pożarowej - Wprowadzenie (identyczna z norma EN 54-1:1996).

13. PN-E-08350-2:1998 Systemy sygnalizacji pożarowej - Centrale sygnalizacji pożarowej (opracowana w oparciu o projekt normy EN 54-2:1997).

14. PN-E-08350-3:1999 Systemy sygnalizacji pożarowej - Pożarowe sygnalizatory akustyczne (opracowana w oparciu o projekt normy EN 54-3:1999).

15. PN-E-08350-4:1997 Systemy sygnalizacji pożarowej - Zasilacze (opracowana w oparciu o projekt normy EN 54-4:1997).

16. PN-E-08350-5:1999 Systemy sygnalizacji pożarowej - Punktowe czujki ciepła (opracowana w oparciu o projekt normy EN 54-5: 1997).

17. PN-E-08350-7:2000 Systemy sygnalizacji pożarowej - Czujki dymu - Czujki punktowe działające z wykorzystaniem światła rozproszonego, światła przechodzącego lub jonizacji (opracowana w oparciu o projekt normy EN 54-7: 1997).

18. PN-E-08350-14: (2000) Systemy sygnalizacji pożarowej - Wytyczne projektowania, wykonywania, odbioru, użytkowania i konserwacji instalacji (projekt powstał w oparciu o projekt normy EN 54-14: 2000).

19. PN-EN 60849: (2000) Dźwiękowe systemy ostrzegawcze (projekt opracowany w oparciu o EN 60849:1998).

20. PN-EN 50130-4:2001 Systemy alarmowe - Kompatybilność elektromagnetyczna - Norma grupy wyrobów - Wymagania dotyczące odporności urządzeń systemów alarmowych pożarowych, włamaniowych i osobistych (identyczna z EN 50130-4:1995).

TERMINOLOGIA

Alarm mylny; alarm zwodniczy - alarm pożarowy fałszywy, wywołany nie rozpoczynającym się pożarem, lecz wpływem na czujki takich czynników jak dym papierosowy, para, kurz, insekty, procesy (np. gotowanie), podczas których wytwarzany jest dym, ciepło, promieniowanie, itp.

Alarm pożarowy fałszywy - alarm pożarowy ^ wywołany w sytuacji, gdy pożaru nie ma, nie było i brak powodów, dla których pożar mógłby rzeczywiście powstać. Alarm pożarowy fałszywy może być wywołany w wyniku: wadliwie funkcjonujących urządzeń, biednej obsługi, złośliwości ludzi, zmylenia czujek pożarowych lub w wyniku nieustalonych przyczyn.

Alarm wstępny; alarm wewnętrzny; alarm I-stopnia - alarm pożarowy, zainicjowany w instalacji alarmowej przez sygnał z czujki pożarowej w celu mobilizacji lokalnych służb lub personelu, odpowiedzialnego za bezpieczeństwo obiektu, do rozpoznania stopnia zagrożenia pożarowego i ewentualnego ugaszenia źródła pożaru własnymi siłami.

Alarm zasadniczy; alarm zewnętrzny; alarm II-stopnia - alarm pożarowy wywołany w celu wezwania zewnętrznych służb interwencyjnych (straży pożarnej) do likwidacji zagrożenia.

Przyjmuje się, ze alarm, pożarowy zainicjowany przez ręczny ostrzegacz pożarowy jest alarmem zasadniczym, gdyż został zweryfikowany przez człowieka. Z reguły alarm II-stopnia jest transmitowany do alarmowego centrum odbiorczego.

Alarmowanie dwustopniowe - sposób alarmowania, polegający na możliwości wywołania alarmu wstępnego przed wywołaniem alarmu zasadniczego.

Alarmowanie jednostopniowe - wywoływanie alarmu zasadniczego bez poprzedzenia go alarmem wstępnym.

Automatyczne urządzenia zabezpieczające, przeciwpożarowe - wyposażenie do zwalczania lub lokalizacji (ograniczenia skutków) pożaru, np. urządzenia sterujące drzwiami przeciwpożarowymi, przegrody, wentylatory lub stałe urządzenia gaśnicze.

Są to urządzenia przeznaczone, do gaszenia pożaru lub urządzenia chroniące obiekt przed działaniem promieniowania cieplnego i rozszerzaniem się. pożaru; uruchamiane samoczynnie, trwale połączone z chronionym obiektem.

Centrala sygnalizacji pożarowej (CSP) - centralna część instalacji sygnalizacji pożarowej, zasilająca czujki pożarowe oraz odbierająca od nich sygnały o wykryciu pożaru w celu wywołania alarmu l w razie potrzeby przekazująca je dalej do straży pożarnej lub do automatycznych urządzeń zabezpieczających, przeciwpożarowych, a także automatycznie kontrolująca sprawność całej instalacji.

Czujka analogowa - czujka, która przekazuje sygnał wyjściowy określający wartość wykrywanej wielkości.

Sygnał wyjściowy może być prawdziwym analogowym sygnałem lub cyfrowo zakodowanym odpowiednikiem wykrytej wartości.

Czujka autonomiczna dymu - połączone w jednej obudowie element wykrywający dym, źródło zasilania i sygnalizatory, przeznaczone do wywoływania alarmu pożarowego w mieszkaniach.

Czujka ciepła - czujka czuła na wyższą niż normalną temperaturę i/lub szybkość narastania temperatury i/lub różnice temperatur.

Czujka dymu - czujka czuła na specyficzne produkty spalania i/lub pirolizy (aerozole).

Czujka dymu jonizacyjna • czujka czuła na produkty spalania zdolne wpływać na prąd jonizacji płynący przez jej komorę jonizacyjną.

Czujka dymu optyczna - czujka czuła na produkty spalania zdolne do wpływania na absorpcję lub rozpraszanie promieniowania w podczerwonym, widzialnym i/lub nadfioletowym zakresie widma elektromagnetycznego.

Czujka dwustanowa - czujka, która przekazuje do centrali sygnał wyjściowy określający jeden z dwóch stanów, odpowiadający warunkom, albo dozorowania, albo alarmowania.

Czujka gazów pożarowych - czujka czuła na gazowe produkty spalania i/lub rozkładu termicznego.

Czujka liniowa - czujka, która reaguje na zjawiska kontrolowane wzdłuż linii.

Czujka kasowalna - czujka, która po reakcji może być przywrócona ze stanu alarmowania do stanu dozorowania, po ustaniu warunków, które spowodowały reakcję, bez wymiany jakiegokolwiek jej elementu.

Czujka kasowalna samoczynnie - czujka kasowalna, która samoczynnie powraca do stanu dozorowania.

Czujka konwencjonalna - dwustanowa czujka nieadresowalna.

Czujka nadmiarowa - czujka, która inicjuje alarm, gdy wielkość mierzonego zjawiska przekracza określona waruje przez odpowiednio długi czas.

Czujka nieodłączalna - czujka, której sposób montażu uniemożliwia łatwe jej odłączenie w celu konserwacji i naprawy,

Czujka odłączalna, czujka zdejmowalna - czujka, której konstrukcja umożliwia łatwe zdjęcie jej z normalnej pozycji pracy w celu konserwacji i naprawy.

Czujka płomieni - czujka, która reaguje na promieniowanie emitowane przez promienie.

Czujka pożarowa; czujka - cześć składowa systemu sygnalizacji pożarowej, która zawiera co najmniej jeden czujnik, który ciągle lub w odstępach czasu kontroluje co najmniej Jedno odpowiednie fizyczne i/lub chemiczne zjawisko towarzyszące pożarom i który przekazuje co najmniej jeden odpowiedni sygnał do centrali sygnalizacji pożarowej.

Czujka punktowa - czujka, która reaguje na zjawisko występujące w pobliżu ustalonego punktu.

Czujka różnicowa - czujka, która inicjuje alarm, gdy różnica (normalnie mała) wielkości zjawiska mierzonego w dwóch lub więcej miejscach przekracza określoną wartość w odpowiednio długim czasie.

Czujka różniczkowa - czujka, która inicjuje alarm, gdy szybkość zmian mierzonego zjawiska w czasie przekracza określoną wartość w określonym czasie.

Czujka wieloczujnikowa; czujka wielosensorowa - czujka, która reaguje na więcej niż jedno zjawisko pożarowe.

Czujka wielopunktowa - czujka, która reaguje na zjawisko występujące w sąsiedztwie wielu ustalonych punktów.

Czujka wielostanowa - czujka, która przekazuje sygnał wyjściowy określający jeden z ograniczonej liczby (większej niż dwóch) stanów, odpowiadających dozorowaniu, alarmowaniu i innym warunkom.

Czujnik - część czujki reagująca na zmiany wartości mierzonej wielkości i przekazująca tę wartość dalej w postaci analogowej. Czujka analogowa jest właściwie czujnikiem.

Dym - widzialna w atmosferze zawiesina cząstek stałych i cieczy, powstałych w wyniku spalania lub pirolizy.

Element adresowalny - element systemu sygnalizacji pożarowej, instalowany w adresowalnej linii dozorowej, któremu można nadać adres, pozwalający identyfikować go w centrali.

Elementami adresowalnymi są adresowalne ostrzegacze pożarowe, mogę być adresowalne sygnalizatory alarmowe, elementy sterujące, adaptery, elementy wejścia - wyjścia, itp.

Element liniowy - element systemu sygnalizacji pożarowej, który może być włączony w linię dozorową.

Elementami liniowymi są ; ostrzegacze pożarowe, izolatory zwarć, adaptery, elementy sterujące, elementy kontrolne, adresowalne sygnalizator, itp.

Element końcowy (linii) - element instalowany na końcu linii w celu kontrolowania linii na zwarcie i przerwę.

Element sterujący - urządzenie adresowalne, przeznaczone do sterowania sygnalizatorami alarmowymi lub przeciwpożarowymi urządzeniami zabezpieczającymi.

Element wejścia-wyjścia - element systemu sygnalizacji pożarowej, który może zarówno odbierać, jak i wysyłać informacje do urządzeń niestanowiących części składowych systemu, sygnalizacji pożarowej.

Gniazdo - część automatycznego ostrzegacza pożarowego, mocowana do sufitu lub ściany, przez którą czujka odłączalna uzyskuje połączenie z linią dozorową.

Gniazdo adresowalne - gniazdo wyposażone w układ, umożliwiający nadanie adresu czujce w nim zainstalowanej.

Instalacja sygnalizacji pożarowej - grupa części składowych SSP, połączonych w określoną konfigurację, zdolna do wykrywania i sygnalizowania pożaru.

Instalację sygnalizacji pożarowej w obiekcie tworzą odpowiednio pouczone części składowe systemu sygnalizacji pożarowej.

Izolator zwarć - element instalowany w linii dozorowej, służący do odizolowania fragmentu uszkodzonej przez zwarcie linii.

Komunikaty (teksty) użytkownika - zbiór informacji (tekstów słownych), ukazujących się na wyświetlaczu alfanumerycznym, przypisanych podczas programowania strefom dozorowym, wykorzystywanych przez użytkownika do identyfikacji miejsca pożaru lub uszkodzenia.

Konfiguracja - topologiczne rozmieszczenie urządzeń, połączonych za pomocą torów transmisji z centralą.

Linia dozorowa - tor transmisji, łączący ostrzcgacze pożarowe z centralą sygnalizacji pożarowej.

Linie dozorowe mogą być promieniowe lub pętlowe.

Linia dozorowa adresowalna - linia dozorowa umożliwiająca dołączanie adresowalnych ostrzegaczy pożarowych.

Linia dozorowa pętlowa - linia dozorowa, która dla zwiększenia niezawodności ma początek i koniec, dołączone do centrali.

Linia dozorowa promieniowa - linia dozorowa, której przebieg kończy się na ostatnim elemencie liniowym i której uszkodzenie w postaci przerwy eliminuje z pracy elementy, zawierające się między uszkodzeniem a końcem linii.

Linia dozorowa typu A - linia dozorowa, w której pojedyncze uszkodzenie (przerwa lub zwarcie) nie eliminuje z dozorowania żadnego ostrzegacza pożarowego.

Linią typu A może być linia dozorowa pętlowa pod warunkiem, że każdy ostrzegacz będzie wyposażony w izolator zwarć.

Linia dozorowa typu B - linia dozorowa, w której pojedyncze uszkodzenie w postaci przerwy lub zwarcia może wyeliminować z dozorowania wszystkie ostrzegacze pożarowe.

Linią typu B jest linia promieniowa.

Linia drugorzędna; linia podrzędna - nienadzorowany elektrycznie tor transmisji.

Linia główna; linia pierwszorzędna - tor transmisji nadzorowany w sposób elektryczny.

Linia kontrolna - kontrolowany elektrycznie tor transmisji, w który włączane są zestyki kontrolne urządzeń zabezpieczających, przeciwpożarowych.

Linia sterująca - tor transmisji, do którego dołączane są sterowane przez centrale sygnalizatory alarmowe lub urządzenia zabezpieczające, przeciwpożarowe.

Monitoring - zbieranie, przy pomocy łączy telekomunikacyjnych i radiowych, informacji o stanie niezależnych, oddalonych instalacji alarmowych, przez centrum monitoringu w celu podjęcia działań interwencyjnych w wypadku odebrania sygnału alarmu.

Ogień - proces spalania, charakteryzujący się emisją cieplną, któremu towarzyszy dym i/lub płomień.

Organizacja alarmowania; koncepcja alarmowania - integracja funkcji instalacji sygnalizacji alarmowej i działania ludzi w razie pożaru.

Ostrzegacz pożarowy; ostrzegacz - urządzenie inicjujące sygnał alarmowy w związku z wykryciem pożaru.

Ostrzegacze pożarowe dzielą się na ostrzegacze automatyczne i ręczne (patrz rysunek 16).

Piroliza - nieodwracalny chemiczny rozkład materiału bez utleniania, spowodowany wzrostem temperatury.

Płomień - strefa spalania w fazie gazowej, z której emitowane jest światło.

Pożar - spalanie o niekontrolowanym przebiegu w czasie i przestrzeni.

Pożarowe urządzenie alarmowe - część składowa systemu sygnalizacji pożarowej, niebędąca częścią centrali sygnalizacji pożarowej, używana do przekazywania ostrzeżenia o pożarze, np. sygnalizator akustyczny lub optyczny.

Pożarowy system zabezpieczający - grupa urządzeń, które w połączeniu są w stanie uruchamiać środki służące minimalizowaniu skutków pożaru, np. systemy oddzieleń przeciwpożarowych, systemy ewakuacyjne, instalacje kontroli zadymienia, stałe instalacje gaśnicze.

Punkt dozorowy - część składowa systemu sygnalizacji pożarowej, dołączona do linii dozorowej, zdolna do przekazywania lub odbierania informacji, związanych z wykrywaniem pożaru.

Punkty dozorowe to zainstalowane w miejscu dozorowaniu ostrzegacze pożarowe (czujki lub ostrzegacze ręczne).

Rejestrator zdarzeń - urządzenie do rejestrowania uprzednio określonych zdarzeń, występujących w instalacji alarmowej.

Jako zdarzenia rejestrowane są wywoływane alarmy, znaszane uszkodzenia, wyłączenia stref, a także niektóre czynności obsługowe (np. potwierdzenie, kasowanie, przełączenie trybu pracy) z podaniem czasu ich wystąpienia.

Rezystor końcowy - rezystor instalowany na końcu linii w celu kontrolowania zwarcia i przerwy linii.

Ręczny ostrzegacz pożarowy - część składowa systemu sygnalizacji pożarowej używana do ręcznego inicjowania alarmu.

Ręczny ostrzegacz pożarowy typu A - ręczny ostrzegacz pożarowy uruchamiany bezpośrednio, bez wciskania przycisku po zbiciu szybki.

Ręczny ostrzegacz pożarowy typu B - ręczny ostrzegacz pożarowy uruchamiany pośrednio, wymaga wciśnięcia przycisku po zbiciu szybki.

Stacja odbiorcza alarmów pożarowych - centrum, znajdujące się w obiekcie zabezpieczonym lub poza nim, z którego mogą być w każdej chwili uruchomione (zadysponowane) niezbędne środki zabezpieczenia obiektu lub zwalczania pożaru.

Stacja odbiorcza zgłoszeń (alarmów) uszkodzeniowych - centrum, w którym są odbierane zgłoszenia o uszkodzeniach w instalacji alarmowej i z którego są podejmowane niezbędne działania zaradcze.

Stan alarmowania (pożarowego) - stan pracy, w który wchodzi centrala po odebraniu od ostrzegaczy pożarowych informacji o wykryciu pożaru.

Stan blokowania - stan pracy, w którym w centrali celowo zablokowane jest przyjmowanie sygnałów i wywoływanie alarmów od jakichkolwiek ostrzegaczy lub zablokowane jest wyjście z centrali i/lub tor transmisji do jakichkolwiek części składowych systemu sygnalizacji pożarowej, tworzących instalację alarmową

Stan dozorowania - stan pracy, w którym centrala jest zasilana ze źródła energii elektrycznej spełniającego określone wymagania i nie jest sygnalizowany żaden inny stan pracy,

Stan testowania - stan pracy, w którym centrala sygnalizuje sprawdzanie funkcji.

Stan uszkodzenia - stan pracy, w którym centrala sygnalizuje uszkodzenie czegokolwiek w instalacji alarmowej lub swoich układów.

Strefa dozorowa; strefa - geograficzna część chronionego obiektu, w której zainstalowano jeden lub więcej ostrzegaczy i dla których w centrali przewidziano wspólną sygnalizację strefowa.

Strefa dozorowa pozwala na jednoznaczne rozpoznanie miejsca wykrycia pożaru.

Strefa pożarowa - część budowli składająca się z jednego lub większe) liczby pomieszczeń lub przestrzenia wydzielona w taki sposób, aby w określonym czasie powstrzymać przeniesienie się pożaru do lub z pozostałej części budowli.

Strefa zagrożenia wybuchem - przestrzeń, w której może występować mieszanina substancji palnych z powietrzem lub z innymi gazami utleniającymi, o stężeniu zawartym między dolną a górną granicą wybuchowości.

Sygnalizacja alarmowa pożarowa; system alarmowy pożarowy (SAP) - zespól urządzeń, mogących ze sobą współpracować (kompatybilnych), przeznaczonych do przekazywania informacji o zagrożeniu mienia i życia w wyniku pożaru.

System hierarchiczny - system sieciowy, w którym jedna centrala sygnalizacji pożarowej jest wyznaczona jako centrala główna oraz w którym ta centrala jest zdolna co najmniej do:

• odbioru sygnałów z central podrzędnych;

• wskazywania stanów central podrzędnych;

• przesyłania sygnałów sterujących do central podrzędnych.

System sieciowy - system, w którym kilka central jest połączonych i zdolnych do wymiany informacji.

System sygnalizacji pożarowej (SSP) - zbiór kompatybilnych elementów, które, gdy tworzą instalację o określonej konfiguracji, są zdolne do wykrywania pożaru, inicjowania alarmu i innych stosownych działań.

Elementy tworzące system sygnalizacji pożarowej są według normy EN 54 dzielone na elementy (części) składowe i elementy uzupełniające.

System zabezpieczający, przeciwpożarowy - grupa urządzeń, które współdziałając, są w stanie automatycznie uruchamiać środki minimalizujące skutki pożaru, np.: zamknięcia przeciwpożarowe, system ewakuacyjny, system kontroli zadymienia, stalą instalacją gaśniczą.

Tablica sygnalizacji równoległej - urządzenie instalowane w innym pomieszczeniu niż centrala, powtarzające sygnalizację optyczną i akustyczną centrali.

Tablica synoptyczna - urządzenie instalowane z reguły obok centrali, umożliwiające wskazanie miejsca powstania pożaru na tle schematycznego planu obiektu.

Tlenie - powolne spalanie materiału bez emisji światła widzialnego, charakteryzujące się wydzielaniem dymu i wzrostem temperatury.

Tor transmisji (TT) - fizyczne połączenie, znajdujące się na zewnątrz obudowy centrali, służące do transmisji informacji i/lub zasilania pomiędzy centralą a innymi częściami systemu sygnalizacji pożarowej.

Tor transmisji może obejmować niezbędne do transmisji uposażenie, np. modemy.

Urządzenie gaśnicze; instalacja gaśnicza - urządzenie przeznaczone do gaszenia pożaru, uruchamiane ręcznie lub samoczynnie., trwale połączone z chronionym obiektem.

Urządzenie sterownicze automatycznych urządzeń zabezpieczających, przeciwpożarowych - urządzenie automatyczne, uruchamiające automatyczne urządzenia zabezpieczające, przeciwpożarowe, po odebraniu sygnału z centrali sygnalizacji pożarowej.

Urządzenie transmisji alarmów pożarowych - wyposażenie pośredniczące, przekazujące sygnał alarmowy z centrali sygnalizacji pożarowej do stacji odbiorczej alarmów pożarowych.

Urządzenie transmisji zgłoszeń (sygnałów) uszkodzeniowych - wyposażenie pośredniczące w przekazywaniu sygnałów uszkodzeniowych z centrali sygnalizacji pożarowej do stacji odbiorczej sygnałów uszkodzeniowych.

Urządzenie zasilające; zasilacz - część składowa systemu alarmowego, która dostarcza energię o określonych parametrach do centrali i innych części składowych systemu, zasilanych przez centralę.

Urządzenie zasilające może stanowić wielorakie źródła energii, np. sieć elektroenergetyczną, źródła rezerwowe.

Wskaźnik strefowy - część centrali sygnalizacji pożarowej, która optycznie wskazuje strefę, z której pochodzi sygnał pożarowy lub sygnał uszkodzeniowy.

Współzależność dwuczujkowa (lub dwugrupowa lub dwuliniowa) - środek umożliwiający uniknięcie fałszywych alarmów. Alarm pożarowy inicjowany Jest dopiero po zadziałaniu dwóch czujek na jednej linii (lub czujek z dwóch współzależnych grup lub czujek z dwóch współzależnych linii).

Po zadziałaniu pierwszej czujki może być wywołany alarm wstępny lub uruchomiona funkcja sterująca.

Zagrożenie pożarowe - potencjalna możliwość utraty życia (lub zranienia) i/lub zniszczenia mienia w wyniku pożaru.

Zasilanie autonomiczne - zasilanie urządzenia z własnego źródła energii.

Zgłoszenie uszkodzeniowe - włączenie sygnalizacji informującej o uszkodzeniu w centrali lub w instalacji alarmowej, zasygnalizowanie uszkodzenia.

Podział ostrzegaczy pożarowych ze względu na konstrukcję i sposób montażu

POZOSTAŁE ELEMENTY SYSTEMU

Ręczne ostrzegacze pożarowe

Ręczne ostrzegacze pożarowe uważane są za najpewniejsze źródło informacji o pożarze. Stosowane są dwa typy ręcznych ostrzegaczy:

• bezpośredniego działania typu A, w którym do zaalarmowania wystarczy zbić szybkę;

• pośredniego działania typu B, w którym, aby wyzwolić sygnał alarmu, należy najpierw zbić szybkę, a następnie wcisnąć przycisk. Obecnie wymaga się, aby była możliwość przeprowadzania okresowych prób ręcznych ostrzegaczy bez potrzeby uszkadzania szybki. W niektórych konstrukcjach ręcznych ostrzegaczy znajduje się układ optycznego (pulsowaniem diody świecącej), potwierdzenia przyjęcia sygnału przez CSP, a w ostrzegaczach adresowalnych - izolatory zwarć. Szczegółowe wymagania na ręczne ostrzegacze podaje norma PN-E-08350-11.

Pożarowe urządzenia alarmowe

Sygnalizatory akustyczne powinny zapewnić taki poziom dźwięku, aby sygnał alarmu pożarowego był natychmiast słyszalny powyżej dowolnego tła hałasu.

Według PN-E-08350-3 poziom dźwięku wytwarzany przez sygnalizator akustyczny powinien wynosić minimum 65 dB (A) w jednym kierunku i nie powinien przekraczać w żadnym kierunku 120 dB (A).

Zastosowany dla alarmu pożarowego dźwięk powinien być taki sam we wszystkich częściach obiektu i nie powinien być używany do innych celów.

Należy zapewnić w budynku minimum dwa sygnalizatory, nawet wówczas, gdy zalecany poziom dźwięku może być osiągnięty przez Jeden sygnalizator.

W każdej strefie pożarowej powinien być zapewniony co najmniej jeden sygnalizator dźwiękowy.

W celu zapobieżenia nadmiernemu poziomowi dźwięku w pewnych obszarach zaleca się zastosowanie większej liczby mniej głośnych sygnalizatorów zamiast kilku bardzo głośnych.

Jako odmiana, a w zasadzie uzupełnienie sygnalizatorów akustycznych, mogą być stosowane systemy głosowe (dźwiękowe systemy ostrzegawcze), w których informacja o alarmie pożarowym jest rozpowszechniana w obiekcie automatycznymi komunikatami głosowymi.

W takich systemach wszystkie komunikaty głosowe muszą być wyraźne, krótkie, jednoznaczne i zrozumiałe. Inne sygnały, np. przerwa w pracy, rozpoczęcie i zakończenie pracy, nie mogą być pomylone z alarmem pożarowym i nie mogą być emitowane w tym samym czasie, co sygnały alarmu pożarowego.

Sygnalizatory optyczne

Optyczne pożarowe urządzenia alarmowe powinny być stosowane tylko jako uzupełnienie urządzeń akustycznych; nie powinny być stosowane samodzielnie. Wszelkie optyczne sygnały alarmowe powinny być dobrze widoczne i wyróżnialne spośród innych sygnałów optycznych, używanych w obiekcie.

Niektóre obiekty, objęte ustawą o ochronie przeciwpożarowej, w których może wystąpić bezpośrednie zagrożenie życia wielu ludzi, obligatoryjnie muszą mieć możliwość transmisji sygnałów alarmowych do PSP lub centrum stałego monitorowania obiektu. Przeznaczone do tego celu urządzenia transmisji alarmów (UTA) powinny mieć certyfikat zgodności CNBOP.

Ogólne wymagania stawiane urządzeniom i systemom transmisji alarmów zawarte są w arkuszach 51 do 56 normy PN-93/E-08390 na systemy alarmowe.

Parametrami decydującymi o jakości systemu transmisji alarmu są:

1. opóźnienie wprowadzane przez system w przekazywaniu alarmu (parametr D);

2. opóźnienie w zgłoszeniu uszkodzenia w UTA lub w torze transmisji (parametr T);

3. dostępność całego systemu transmisji do przekazania informacji (parametr A).

Przyjcie przez CNBOP wartości graniczne to: D = max 240 s, T = max 65 min, A = min 97%.

Urządzenia sterujące

Sterowanie przeciwpożarowymi urządzeniami zabezpieczającymi w instalacji SAP może odbywać się przez:

1. moduły sterujące, stanowiące wyposażenie CSP;

2. samodzielne moduły instalowane poza centralą, w tym także adresowalne elementy, instalowane na liniach dozorowych. W literaturze branżowej samodzielne moduły sterujące nazywane są elementami „wyjścia” lub bardziej rozbudowane, kontrolno-sterujące - elementami „wejścia/wyjścia”.

Moduły stanowiące integralną część CSP to z reguły wyposażenie linii .sterujących, kontrolowanych na przerwę, zwarcie i jednocześnie zasilające sterowane urządzenia (np. sygnalizatory, alarmowe, przekaźniki wykonawcze, itp.) oraz wyjścia sterujące elektroniczne typu OC lub przekaźnikowe z zestykami wykonawczymi, współpracujące z wejściami kontrolnymi.

Odrębne urządzenia mogą być instalowane na liniach dozorowych central, w adresowanych systemach dialogowych, gdzie centrala wysyła rozkazy sterujące do tych urządzeń i otrzymuje potwierdzenie wykonania rozkazu (np. adresowalne liniowa elementy alarmujące z jednym lub kilkoma przekaźnikami wykonawczymi i/lub wejściami kontrolującymi zadziałaniu sterowanych urządzeń, sterowniki liniowe wieloprzekaźnikowe, sterowniki liniowe dla celów dodatkowej wizualizacji - tworzenia tablic synoptycznych, itp.).

W centrali lub poza centralą, lecz z niej wysterowywane, mogą być urządzenia z autonomicznym zasilaniem, wyspecjalizowane w konkretnych zastosowaniach, np. sterujące drzwiami pożarowymi, instalacjami oddymiania, wentylacji lub zapewniające obostrzone procedury organizacyjne przewidziane do uruchamiania stałych instalacji gaśniczych.

Urządzenia zasilające

Urządzenia zasilające (UZS) małe i średnie instalacje SAP z reguły stanowią integralną część CSP, jednakże w wypadku większych instalacji często są samodzielnymi urządzeniami, lokowanymi łącznie z baterią rezerwowego źródła zasilania poza centralą.

Podstawowym źródłem zasilania instalacji z reguły jest sieć 230V/50Hz, natomiast źródłem rezerwowym - bateria akumulatorów.

W przypadku awarii podstawowego źródła zasilania instalacja powinna zostać źródła rezerwowe automatycznie dołączona do rezerwowego źródła zasilania. Parametry rezerwowego źródła zasilania (baterii akumulatorów) należy dobrać tak, aby instalacja pracowała bezawaryjne w ciągu 72 h w stanie dozorowania i dodatkowo co najmniej 30 minut w stanie alarmowania.

Czas pracy źródła rezerwowego może zostać skrócony do:

1. 30 h w przypadku, gdy zapewniona jest możliwość naprawy awarii zasilania przez służby serwisowe w ciągu 24 h (np. w wyniku zawarcia odpowiedniego kontraktu z firmą prowadzącą serwis instalacji);

2. 4 h w przypadku, gdy służby serwisowe są stale dostępne.

Wydajność UZS powinna gwarantować, po powrocie podstawowego napięcia zasilania, naładowanie rezerwowej baterii akumulatorów do co najmniej 80 % jej pojemności znamionowej w ciągu 24 h, zaś do jej pojemności znamionowej w ciągu następnych 48 h.

Wymagania na UZS zawiera norma PN-E-08350-4.

Blok: Techniczne zabezpieczenie obiektów - 1 -

Elektro-

mechaniczne

ryglowanie

i blokada

---------................

Karta

nośnik informacji

Jednostka sterująca

Z rozproszoną

inteligencją

Czytnik

Lokalna sygnalizacja

Element obsługowy wskaźnikowy

Drukarka

Centralka ACC

Sterowanie

Obsługa

Nadzór

System ewakuacyjny

i antypanikowy

Systemy monitoringu

zagrożeń środowiskowych

przemysłowych i technicznych

Systemy ochrony

teleinformatycznej

i radioelektrycznej

Specjalizowane systemy

alarmowe i sygnalizacji

zagrożeń

System kontroli

dostępu

System alarmowy

sygnalizacji pożaru

System telewizji

użytkowej CCTV

System transmisji

i monitoringu alarmów

System alarmowy sygnalizacji włamania i napadu

Systemy ochrony zewnętrznej

System zabezpieczeń

budowlanych, mechanicznych

I elektromechanicznych

SYSTEM OCHRONY TECHNICZNEJ

CENTRALA ALARMOWA

DZIAŁANIE

SYGNAŁY

WYJŚCIOWE

WEJŚCIOWE

ZGŁASZANIE ALARMU

OBRAZOWANIE

ODBIÓR

MONITOROWANIE

SYGNAŁ ZDALNY

SYGNAŁ LOKALNY

SYGNAŁ STERUJĄCY

SYGNALIZACJA OPTYCZNA

SYGNALIZACJA AKUSTYCZNA

REJESTROWANIE ZDARZEŃ

SYGNAŁ ALARMU

USZKODZENIE

INNY SYGNAŁ

SABOTAŻU

STANU

USZKODZENIA

UPRAWNIENIE

KASOWANIE

WŁĄCZ / WYŁĄCZ

TESTOWANIE

KONFIGURACJA

INNE DZIAŁANIA

Ręczne

Automatyczne

OSTRZEGACZE POŻAROWE

Rozłączalne

Bezpośredniego działania typu A

Nierozłączalne

Bezpośredniego działania typu B

Punktowe

Liniowe

Nieadresowalne

Adresowalne

Czujki nieodłączalne np. ciepła, płomienia

Czujki liniowe np dymu, ciepła

Czujki konwencjonalne odłączalne w gniazdach

Czujki konwencjonalne odłączalne w gniazdach

adresowych

Czujki adresowalne odłączalne w gniazdach

Czujniki (czujki analogowe) w gniazdach

---