OCHRONA OBIEKTÓW

ZAKŁAD PRACY W ASPEKCIE WIKTYMOLOGICZNYM

1. Charakterystyka zakładu pracy w aspekcie wiktymologicznym.

Pojęcia podstawowe:

Zgodnie z art. 3 Ustawy Kodeks Pracy zakładem jest:

1. Jednostka organizacyjna choćby nie posiadała osobowości prawnej.

2. Osoba fizyczna jeżeli zatrudnia ona pracowników.

Pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania, lub spółdzielczej umowy o pracę. (art. 2 KP.)

Wiktymologia kryminalna - dziedzina kryminologii, która zajmuje się analizą rzeczywistych cech ofiar czynów przestępczych bez uwzględnienia osób, które nie stały się przedmiotem przestępstwa.

Przez ofiarę (w ujęciu ogólnym należy rozumieć osobę, która poniosła straty materialne bądź moralne (badaniom podlegają wyłącznie cechy osób fizycznych).

Z tego punktu widzenia zakład pracy (rozumiany szeroko jako określone osoby fizyczne będące pracownikami bądź też pracodawcami) w aspekcie wiktymologicznym należy rozpatrywać jako ofiarę.

Analizując osobowość ofiary przestępstwa uwzględnia się m.in. następujące elementy:

1. Tryb życia ofiary.

3. Kontakty rodzinne, towarzyskie i zawodowe ofiary.

4. Konflikty w pracy lub w domu.

5. Nawyki i nałogi ofiary.

Można stwierdzić, że niektóre osoby są predestynowane do stania się ofiarą przestępstwa. Oznacza to szczególną podatność wiktymologiczną. Wyróżnia się bierną i czynną predestynację wiktymologiczną. W przypadku pierwszej z nich jednostka mimo unikania niebezpieczeństwa staje się ofiarą w skutek własnej słabości i przewagi sprawcy. Predestynacja czynna zaś polega na świadomym narażaniu się na niebezpieczeństwo.

Z pośród wielu czynników kształtujących podatność wiktymologiczną na szczególną uwagę zasługują:

1. Czynniki indywidualne:

• wiek

• płeć

• cechy osobowości

2. Czynniki społeczne:

• zawód

• rodzaj prowadzonej działalności

• tryb życia

3. Czynniki sytuacyjne:

Dominującą rolę odgrywają wzajemne relację zachodzące między sprawcą, a jego ofiarą w pewnych okolicznościach. Na tle tego stosunku powstaje problem przyspieszenia działania sprawcy jak gdyby winy ofiary, która przejawia się w nieostrożnym bądź prowokującym zachowaniu.

Ofiara - pracownik.

Zakład pracy (pracodawca) w ramach przeciwdziałania zagrożeniom (stanom środowiska pracy mogącym spowodować wypadek lub chorobę) musi zapewniać swoim pracownikom:

1. Środki ochrony indywidualnej (czyli środki przeznaczone do ochrony człowieka przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami występującymi pojedynczo lub łącznie w środowisku pracy).

Do środków ochrony indywidualnej zalicza się: odzież ochronną oraz środki ochrony: kończyn dolnych i górnych, głowy, twarzy i oczu, układu oddechowego, słuchowego oraz sprzęt chroniący przed upadkiem pracownika z wysokości i środki izolujące cały organizm.

2. Środki ochrony zbiorowej (czyli środki przeznaczone do jednoczesnej ochrony grupy ludzi ale i pojedynczych osób przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami występującymi pojedynczo lub łącznie w środowisku pracy).

Środki te stanowią najczęściej określone rozwiązania techniczne stosowane w pomieszczeniach pracy, maszynach i innych urządzeniach oraz urządzenia ochronne czyli osłony lub takie urządzenia, które spełniają jednocześnie te funkcje:

1. Zapobiegają dostępowi do strefy niebezpieczeństwa.

2. Powstrzymują ruch elementów niebezpiecznych zanim pracownik znajdzie się w strefie niebezpieczeństwa.

3. Nie pozwalają na włączenie ruchu elementów niebezpiecznych jeżeli pracownik znajdzie się już w strefie niebezpiecznej.

4. Zapobiegają naruszeniu normalnych warunków pracy maszyn i innych urządzeń.

5. Nie pozwalają na uaktywnienie innych czynników niebezpiecznych lub szkodliwych.

Na podstawie powyższego można stwierdzić, że pracownik może stać się ofiarą z winy czynników zewnętrznych (np. z winy pracodawcy). Nie mniej jednak pracownik może stać się też ofiarą na skutek własnego zachowania np. wykonywanie pracy pod wpływem alkoholu lub innego środka o podobnym działaniu albo jest niezdolny z różnych przyczyn do wykonywania pracy.

Ofiara - pracodawca.

Pracodawca staje się najczęściej ofiarą przestępstw lub wykroczeń przeciwko mieniu. Przestępstwa lub wykroczenia na szkodę zakładu pracy (pracodawcy) mogą dokonywać zarówno jego pracownicy jak i osoby postronne.

Czynniki wpływające na stanie się ofiarą przez pracodawcę można podzielić na dwie grupy:

I. Czynniki wynikające z zachowania samego pracodawcy:

1. Brak kontroli i nadzoru nad pracownikami.

2. Słabe zabezpieczenie mienia.

3. Brak organizacji powodujący możliwości tuszowania przestępstw.

4. Rodzaj mienia, którym dysponuje zakład.

II. Czynniki niezależne od zakładu pracy (pracodawcy):

1. Działanie sprawców przestępstw lub wykroczeń.

2. Pozostawanie pracowników pod wpływem alkoholu.

3. Brak troski ze strony pracowników o mienie zakładu.

W celu zapobieżenia staniu się ofiarą przestępstwa prowadzi się profilaktykę wiktymologiczną. Jest to zespół planowanych i długo trwałych działań zmierzających do obrony najszerszych warstw społeczeństwa przed agresją przestępczą poprzez eliminację z życia społecznego tych zachowań, które stanowią dla przestępcy impuls lub ułatwienie działania.

Znaczną rolę w tym zakresie odgrywa właściwa działalność propagandowa, która ma na celu uświadomienie społeczeństwa na temat metod stosownych przez sprawców oraz wskazać środki profilaktyki możliwe do zastosowania przez obywateli.

KIERUNKI ZAGROŻEŃ W ZAKRESIE OCHRONY MIENIA

W zakładach pracy zagrożone mogą być m.in.:

1. Surowce, materiały produkcyjne i środki zabezpieczania produkcji.

2. Półprodukty i produkty finalne poszczególnych działów jak i całego zakładu.

3. Wartości pieniężne lub inne przedmioty wartościowe.

4. Wyposażenie technologiczne zakładu np.: maszyny, urządzenia, sprzęt, pojazdy, osprzęt biurowy, wyposażenie pomieszczeń, budynku.

5. Mienie pracowników zakładu lub klientów.

O wartości mienia dla potencjalnego sprawcy decydują m.in. takie czynniki jak:

1. Wartość rynkowa na tzw. czarnym rynku.

2. Łatwość zaboru np.: skryte wyniesienie, wywiezienie, okresowe ukrycie w zakładzie.

3. Możliwość szybkiego i bezpiecznego zbytu.

Zagrożenia związane z działalnością przestępczą osób mogą mieć charakter wewnętrzny jak i zewnętrzny.

Potencjalni sprawcy zagrożenia wewnętrznego to najczęściej pracownicy zakładu pracy. Potencjalni sprawcy zagrożenia zewnętrznego to najczęściej osoby współpracujące z zakładem a nadto klienci zakładu czy też osoby obce.

Rodzaje zagrożeń przez w/w osoby wynikają z możliwości dostępu do określonych miejsc czy też rejonów zakładów.

Elementem mającym istotny wpływ na poziom zagrożenia mienia w zakładzie pracy jest jakość systemu bezpieczeństwa.

System bezpieczeństwa zakładu to całokształt działań organizacyjno- taktycznych wsparty środkami technicznymi i ochroną fizyczną.

Podstawą tworzenia i funkcjonowania systemu bezpieczeństwa zakładu są formalno-prawne unormowania dotyczące bezpieczeństwa w zakładzie:

1. Ustawa o ochronie osób i mienia

2. Rozporządzenia wykonawcze.

3. Kompetencje organizacji powołanych do ochrony i zasady ich współpracy.

Głównym jednak elementem systemu bezpieczeństwa zakładu są działania organizacyjno-taktyczne.

Działania organizacyjno-taktyczne obejmują m.in.

1. Opracowanie dokumentacji wewnętrznej jak np.: regula­miny, instrukcje, zakresy kompetencji, uprawnień i obowiązków, procedury postę­powania w sytuacjach zagrożenia.

2. Zorganizowanie sił i środków ochrony oraz zabezpieczenia.

3. Systematyczne szkolenie i doskonalenie pracowników zakładu i ochrony.

4. Codzienna realizacja wszystkich zaplanowanych działań i czynności.

5. Kontrolowanie funkcjonowania systemu bezpieczeństwa i jego ewentualna korekta.

Działania organizacyjno-taktyczne uzupełnia się:

1. Zabezpieczeniem i ochroną (stała lub doraźna, system monitoringu, konwojowanie mienia).

2. Zabezpieczeniem technicznym (środki budowlane, mechaniczne i elektro­niczne).

OKOLICZNOŚCI SPRZYJAJĄCE KRADZIEŻOM W ZAKŁADZIE

Najczęściej kradzieżom w zakładach sprzyjają następujące czynniki:

1. Brak właściwej dokumentacji systemu bezpieczeństwa.

2. Rozbieżność między dokumentacją a funkcjonowaniem zakładu.

3. Brak kontroli i nadzoru ze strony kierownictwa zakładu.

4. Niski poziom przygotowania specjalistycznego osób zajmujących się problemami bezpieczeństwa.

5. Brak szkolenia zawodowego.

6. Słabe zabezpieczenia mienia.

7. Niski poziom lub brak technicznego zabezpieczenia zakładu.

W ciągu doby okoliczności, które sprzyjające kradzieżom w zakładzie są zróżnicowane. Wynika to z łatwiejszego dostępu, ruchu ludzi i mienia, ograniczonej widoczności, możliwości maskowania działań, poziomu czujności pracowników zabezpieczenia i ochrony, warunków atmosferycznych.

Dzień sprzyja prowadzeniu działań rozpoznawczo-przygotowawczych do dokonania większych kradzieży, próbom skrytego wywiezienia lub wyniesienia mienia z zakładu, rozbojom w celu zaboru wartości pieniężnych z miejsca przechowywania lub podczas transportu, przygotowaniu aktów sabotażu, zwłaszcza w obiektach szczególnie ważnych.

W nocy dostęp do określonych budynków, pomieszczeń czy rejonów jest na ogół utrudniony. Jednakże przy dobrze zorganizowanej grupie i odpowiednim przygotowaniu w dzień, noc sprzyja skrytemu działaniu przestępczemu. Szczególnie w postaci kradzieży z włamaniem bądź transportowaniu mienia poza zakład.

METODY ZABORU MIENIA W ZAKŁADACH

Najczęściej stosowane metody zaboru mienia w zakładach to:

1. Kradzież.

2. Kradzież z włamaniem.

3. Wymuszenie rozbójnicze.

4. Pracownicze zagarnięcie mienia.

5. Kradzież programów komputerowych.

Zadania pracowników zabezpieczenia i ochrony w przeciwdziałaniu kradzieżom można podzielić na prewencyjne i interwencyjne. Powyższe zadania powinny być precyzyjnie określone w instrukcji ruchu materiałowo-osobowego w zakresie obowiązków osób funkcyjnych.

ROLA I ZADANIA PRACOWNIKÓW ZABEZPIECZENIA i OCHRONY W ZAKRESIE PRZECIWDZIAŁANIA KRADZIEŻOM NA TERENIE ZAKŁADU

Zadania prewencyjne powinny obejmować m.in.:

1. Kontrolę ruchu osobowo-materiałowego.

2. Nadzór nad mieniem składowanym i magazynowanym.

3. Nadzór nad urządzeniami i wyposażeniem zakładu.

4. Prowadzenie prewencyjnych akcji kontrolnych osób i pojazdów oraz przeszu­kiwanie rejonów i pomieszczeń.

5. Kontrolę stanu środków i systemów technicznego zabezpieczenia mienia.

6. Zapobiegania zagrożeniu pożarowemu i terrorystycznemu.

7. Wykrywanie symptomów zagrożenia kradzieżami.

8. Określenie luk i słabych punktów w systemie zabezpieczania i ochrony mienia.

9. Zgłaszanie przełożonym wszelkich spostrzeżeń i faktów mających wpływ na po­ziom zabezpieczenia i ochrony mienia.

10. Przestrzeganie tajemnicy służbowej i zawodowej.

11. Realizacja zadań ochronnych wynikających z ustawy o wychowaniu w trzeźwości.

12. Szkolenie pracowników zakładu oraz zabezpieczenia i ochrony w zakresie zapobiegania kradzieżom mienia.

Zadania interwencyjne powinny obejmować m.in.:

1. Zabezpieczanie miejsca kradzieży i odzyskanego mienia.

2. Ujmowanie sprawców kradzieży i niezwłoczne przekazanie ich Policji.

3. Sprawdzanie pojazdów, bagaży i odzieży osób podejrzanych o dokonanie kra­dzieży (w ramach uprawnień powierzonych przez zakład).

4. Organizowanie zasadzek w celu zapobieżenia kradzieżom i ujęciu sprawcy.

5. Legitymowanie na terenie zakładu osób nieznanych i zachowujących się podej­rzanie.

6. Niewpuszczanie lub wzywanie do opuszczenia zakładu osób nieuprawnionych lub zakłócających porządek.

PLAN OCHRONY OBIEKTU (OBSZARU). PROCEDURY BEZPIECZEŃSTWA

1. Zasady sporządzania planów ochrony.

Uwagi ogólne.

Uzgodnieniu z właściwym miejscowo Komendantem Wojewódzkim Policji podlegają plany ochrony tylko tych obszarów, obiektów i urządzeń, których szczegółowe wykazy znajdują się w ewidencji prowadzonej przez właściwie terytorialnie wojewodów.

W związku z tym ewidencja prowadzona przez Wojewodę powinna zawierać dokładną nazwę oraz adres obszaru, obiektu lub urządzenia, które wchodzą w skład struktury jednostki organizacyjnej zarządzającej przez jej kierownika.

Biorąc pod uwagę charakter produkcji lub rodzaj działalności jednostki ich specyfikę, a także charakterystykę zagrożeń dokonano - dla celów uzgadniania planów ochrony - podziału merytorycznego na 5 podstawowych grup.

1. Obiekty pocztowe i bankowe.

2. Zakłady przemysłowe.

3. Obiekty administracji.

4. Muzea lub inne obiekty, w których zgromadzone są dobra kultury narodowej.

5. Obiekty podległe samorządowi terytorialnemu oraz obiekty, których uszkodzenie może spowodować poważne straty materialne i ekologiczne.

2. Zasady uzgadniania planu ochrony.

Fakt opracowania planu ochrony obiektu przez pracownika ochrony posiadającego licencję II stopnia musi być odzwierciedlony na stronie tytułowej planu poprzez wpisanie imienia i nazwiska pracownika oraz numeru licencji i organu, który ją wydał. Z kolei cechę tajności planu nadaje kierownik jednostki organizacyjnej zgodnie z wymaganiami ustawy o ochronie informacji niejawnych.

Zgodnie z art. 5 ust 1 Ustawy o ochronie osób i mienia kierownik jednostki ma obowiązek zapewnić ochronę obiektom podlegającym obowiązkowej ochronie w oparciu o:

1. Bezpośrednią ochronę fizyczną realizowaną przez SUFO.

2. Odpowiednie zabezpieczenie techniczne.

3. Formę mieszaną to znaczy zarówno przez bezpośrednią ochronę fizyczną jak i odpowiednie zabezpieczenie techniczne.

Bezpośrednia ochrona fizyczna może być realizowana przez:

1. WSO.

2. Koncesjonowany podmiot prowadzący działalność gospodarczą w zakresie usług ochrony osób i mienia posiadający pozwolenie na broń na okaziciela.

3. Zasady uzgadniania ochrony fizycznej.

W przypadku objęcia ochroną obiektu podlegającego obowiązkowej ochronie przez WSO służba ta może również ochraniać inne obiekty nie podlegające obowiązkowej ochronie, ale będące w tej strukturze organizacyjnej jednostki np.: oddziały, bank i jego filie.

W takiej sytuacji uzgodnieniu podlega plan ochrony banku (jego oddziału) z zaznaczeniem wydzielenia stanu etatowego (potrzeb) WSO do ochrony filii. Szczegółowe zasady ochrony filii banku powinny być określone w odrębnej instrukcji, która nie podlega uzgodnieniu z Komendantem WP. Taką samą zasadę stosuje się do ochrony przez WSO obiektów obcych - na zasadach świadczenia usług z zachowaniem wymogów art. 8 ust 2 Ustawy.

Nie jest wymagane, aby w przedłożonym do uzgodnienia planie ochrony kierownik jednostki wskazał imiennie konkretny podmiot gospodarczy, który będzie zapewniał (świadczył usługi) bezpośrednią ochronę fizyczną obiektu.

Przy uzgadnianiu liczby etatów pracowników ochrony WSO należy uwzględnić na jaką część etatu pracownik jest zatrudniony oraz uwzględnić absencję z powodu urlopów, szacunkowych zwolnień lekarskich itp.

Należy również ustalić czy pracownicy WSO nie mają jednocześnie powierzonych innych zadań wynikających z umowy o pracę np.: pełnomocnik pionu ochrony, z ustawy o ochronie informacji niejawnych; co mogłoby skutkować dezorganizacją ochrony.

4. Zasady uzgadniania zabezpieczenia technicznego.

Niezależnie od charakteru obiektu jeżeli przechowywane są w nim wartości pieniężne Komendant WP nie uzgodni planu jego ochrony jeżeli nie zostaną spełnione wymagania, o których mowa w Rozporządzeniu MSWiA z dnia 14.X.98.

PROCEDURY POSTEPOWANIA PRACOWNIKÓW ZABEZPIECZENIA I OCHRONY W ZWIĄZKU Z ZAGROŻENIEM ZAMACHAMI TERRORYSTYCZNYMI I PRZESTĘPCZYMI

1. Postępowanie pracowników zabezpieczenia i ochrony w związku z włamaniem do obiektu.

Podstawowym zadaniem pracowników zabezpieczenia i ochrony jest nie dopuszczenie do dokonania włamania lub co najmniej ujęcie sprawcy na gorącym uczynku. Dlatego też pracownicy ochrony powinni znać procedury niezbędnych działań i umieć je zastosować w konkretnej sytuacji.

W przypadku stwierdzenia włamania (usiłowania) do chronionego obiektu pracownik zabezpieczenia i ochrony powinien:

1. Starać się nie dopuścić do kradzieży za pomocą prawnych środków określonych w Ustawie o ochronie osób i mienia.

2. Ująć w miarę możliwości sprawcę włamania na gorącym uczynku i niezwłocznie przekazać go Policji.

3. Podjąć w miarę możliwości pościg za sprawcą włamania.

4. Udzielić lub spowodować udzielenie pomocy przedmedycznej osobom poszkodowanym, których życiu lub zdrowiu zagraża, niebezpieczeństwo.

5. Zorientować się w charakterze włamania (np.: czas i miejsce, sposób dokonania, użyte narzędzia).

6. Zebrać wszelkie możliwe informacje o sprawcy włamania m.in. dotyczące rysopisu, ubioru, środka lokomocji, kierunku ucieczki itp.

7. Powiadomić dowódcę zmiany oraz jednostkę Policji o dokonaniu włamania.

8. Nie dopuścić do zatarcia i zniszczenia śladów i dowodów przestępstwa poprzez izolowanie miejsca włamania.

9. Uniemożliwić wstęp na miejsce zdarzenia osobom postronnym.

10. Zabezpieczyć miejsce włamania na potrzeby procesowe. (np. ślady i dowody rzeczowe, które mogłyby ulec zniszczeniu w wyniku działań warunków atmosferycznych lub zatarcia, bądź naniesienia własnych śladów)

11. Ustalić naocznych świadków włamania lub osoby, które jako pierwsze znalazły się na miejscu zdarzenia.

12. Zabezpieczyć mienie, które wymaga ochrony przed zniszczeniem lub kradzieżą.

13. Oczekiwać na przybycie funkcjonariuszy Policji i przekazać im zebrane informacje dotyczące włamania.

14. Sporządzić notatkę służbową o zaistniałym zdarzeniu i przekazać dowódcy zmiany.

2. Postępowanie pracowników oraz pracowników zabezpieczenia i ochrony w razie napadu na bank lub inną instytucje finansową.

W przypadku napadu na bank lub inną instytucję finansową pierwszym celem napastników są z reguły pracownicy ochrony. Ich możliwości interwencji są bardzo ograniczone, gdyż napad jest zawsze zaskoczeniem dla personelu. W związku z tym reakcja pracowników jest w stosunku do niego spóźniona gdyż pracownicy ochrony reagują na zaistniałą już sytuację. Jednak i w takiej sytuacji należy interweniować, jednak nigdy w sposób bezmyślny rzucać się na napastników. Ponadto pracownicy ochrony bankowej chronią nie tylko wartości pieniężne ale również ochraniają życie i zdrowie pracowników banku i jego klientów przebywających w sali operacyjnej.

W związku z tym postępowanie pracowników banku oraz pracowników zabezpieczenia i ochrony powinno być następujące:

1. Zachować wysoką czujność w sali operacyjnej w stosunku do wszystkich osób zachowujących się podejrzanie lub zdarzeń zaobserwowanych w rejonie tej sali.

2. Zachować spokój i opanowanie oraz w sposób dyskretny uruchomić przyciskami antynapadowymi system alarmowy (pracownicy którym powierzono ich obsługę).

3. Powiadomić dyżurnego jednostki Policji o napadzie podając w miarę możliwości dane dotyczące liczby napastników, ich uzbrojenia i o podjętych przez nich działaniach.

4. Podjąć czynności mające na celu udaremnienie działań przestępczych, przewidziane w Ustawie o ochronie osób i mienia.

5. Poddać się woli sprawcy w sytuacji gdy interwencja przeciw napastnikom jest już niemożliwa.

6. Realizować w miarę możliwości żądania sprawców oraz udzielać pomocy pracownikom i klientom banku.

7. Nie podejmować żadnych działań interwencyjnych zmierzających do rozbrojenia napastników, a w szczególności nie używać broni palnej.

8. Doprowadzić swoim zachowaniem i postępowaniem do zmniejszenia agresji napastników i nie prowokować ich do desperackich działań.

9. Wykonywać możliwie jak najbardziej opieszale polecenia napastników zmierzające do wydania wartości pieniężnych, uwzględniając własne bezpieczeństwo i mając na uwadze przybycie z pomocą Policji. (wszyscy pracownicy banku, a w szczególności kasjerzy, skarbnicy i pracownicy sortowni).

10. Obserwować zachowanie napastników w celu zapamiętania jak najwięcej szczegółów z całego napadu dotyczących m.in.: rysopisu sprawców, ich ubioru, sposobu poruszania i porozumiewania się, używanych pseudonimów, rodzaju broni oraz miejsc gdzie zostawili ślady np.: linii papilarnych, obuwia, śliny, niedopałków papierosa itp.

11. Nie blokować drzwi i nie odcinać drogi ucieczki napastnikom.

12. Wydać żądane wartości pieniężne w wypadku, gdy interwencja wobec napastników jest niemożliwa, aby jak najszybciej opuścili obiekt.

13. Zamknąć drzwi wejściowe po opuszczeniu banku przez napastników, aby nie mogli się wycofać w razie napotkania sił Policji na zewnątrz obiektu.

14. Prowadzić obserwacje uciekających napastników i starać się zapamiętać cechy ich środka lokomocji (np. marka i typ samochodu, kolor, numer rejestracyjny), kierunek ucieczki oraz inne dane ułatwiające organizację pościgu i identyfikację sprawców napadu.

15. Udzielić w razie potrzeby pierwszej pomocy przedlekarskiej osobom rannym i poszkodowanym oraz czekać na przybycie Policji nie wypuszczając nikogo z obiektu.

16. Zabezpieczyć ślady i dowody przestępstwa i nie dopuścić do ich zatarcia do czasu przyjazdu Policji.

17. Udzielić dowódcy sił policyjnych w miarę pełnej i obiektywnej informacji o zaistniałym zdarzeniu i przekazać mu dowodzenie akcją.

18. Podporządkować się poleceniom dowódcy sił policyjnych.

Strona 1 z 12

---