16. Regulacja wydzielania glikokortykoidów kory nadnerczy.

Wytwarzanie i wydzielanie hormonów kory nadnerczy jest regulowane wyłącznie przez hormon adrenokortykotropowy ACTH, wytwarzany stale w niedużych ilościach przez przedni płat przysadki. W wydzielaniu ACTH istotną rolę odgrywa podwzgórzowy hormon hipofizjotropowy zwany kortykoliberyną (CRH). Wydzielanie CRH wzmaga się pod wpływem różnych czynników stresowych i emocjonalnych związanych z układem limbicznym i wykazuje rytm dobowy ze szczytem przypadającym na wczesne godziny ranne, a spadkiem do najniższej wartości ok. północy. Wydzielanie CRH 41 jest hamowane wskutek ujemnego sprzężenia zwrotnego przez glikokortykoidy (długa pętla sprzężenia zwrotnego) i ACTH (krótka pętla sprzężenia zwrotnego). <ryc. 171 Konturek>

ACTH pobudza wydzielanie kortykosteroidów przez korę nadnerczy, działając za pośrednictwem receptorów błonowych komórek warstwy pasmowatej i pobudzając swoiście układ cyklaza adenylowa- cAMP. Pod wpływem ACTH zwiększa się zawartość białek enzymatycznych i RNA (zwłaszcza mRNA w komórkach kory nadnerczy, co świadczy o jego działaniu troficznym na tkankę nadnerczowa).

Hormon ACTH pobudza syntezę steroidów, głównie na etapie zmiany cholesterolu na pregnenolon. W ten sposób pod wpływem ACTH wzmaga się synteza glikokortykoidów, mineralokortykoidów i androgenów nadnerczowych jednocześnie.

ACTH działa na metabolizm i narządy niemal wyłącznie za pośrednictwem hormonów nadnerczowych, zwłaszcza glikokortykoidów.

17. Opisz mechanizm działania glukagonu.

Mechanizm działania glukagonu na komórki docelowe, głównie hepatocyty, wiąże się ściśle z pobudzeniem układu receptor- cyklaza adenylowa- cAMP. Cały proces pobudzania glikogenolizy i hamowania syntezy glikogenu rozpoczyna się w momencie związania się części lipofilnej glukagonu ze swoistym receptorem błonowym hepatocytu. Następuje zmiana konformacji glukagonu, czego następstwem jest z jednej strony degradacja hormonu związanego z receptorem, a z drugiej pobudzenie związanej z tym receptorem cyklazy adenylowej. Zwiększa się stężenie cAMP, który jako „drugi przekaźnik” prowadzi do pobudzenia kinazy białkowej A, a ta z kolei katalizuje fosforylację enzymów i w ten sposób modyfikuje aktywność hepatocytu. Fosforylacja fosforylazy glikogenowej b (nieczynnej) zwiększa aktywność tego enzymu, gdyż zamienia go w postać czynną.W ten sposób pojedyncze działanie hormonu na kinazę białkową A prowadzi do znacznego enzymatycznego rozkładu glikogenu i jednocześnie do zahamowania jego syntezy na skutek fosforylacji syntetazy glikogenowej. Glikogenoliza pod wpływem glukagonu nie obejmuje mięśni szkieletowych, a dotyczy głównie wątroby, która staje się wówczas źródłem glukozy tak ważnej dla innych narządów i tkanek, szczególnie dla układu nerwowego.

Po ustaniu działania hormonu fosforylaza przechodzi z formy czynnej (a) w nieczynną (b) i ulega szybkiej inaktywacji przez swoiste fosfatazy odszczepiające grupy fosforanowe z fosforylaz. Poziom cAMP w hepatocytach spada na skutek jego enzymatycznego rozkładu przez fosfodiesterazy.

Glukagon wpływa też na adipocyty, w których wzmaga rozkład triglicerydów i aktywacji hormonalno-wrażliwej lipazy poprzez interakcję hormonu z receptorami błonowymi adipocytów i uruchamienie w nich układu cyklaza adenylowa-cAMP. W wyniku lipolizy uwalniają się do krwi wolne kwasy tłuszczowe, które po wychwycie przez hepatocyty ulegają zamianie do acetylo-CoA, przyspieszając następowo glukoneogenezę.

Glukagon wtórnie pobudza wydzielanie insuliny przez komór wysp trzustkowych. Efekt insulinogenny glukagonu poprzedza jego wpływ podwyższający poziom cukru we krwi.

Glukagon w dużych dawkach wywiera wpływ na układ sercowo-naczyniowy. Działa chronotropowo i inotropowo dodatnio na serce poprzez zwiększenie stężenia cAMP w miokardiocytach, prowadząc do wzrostu wyrzutu i pojemności minutowej serca.

Pod wpływem glukagonu zahamowaniu ulegają czynności motoryczne żołądka i wydzielanie żołądkowe oraz trzustkowe. Jednocześnie wzmaga się wydzielanie żółci wątrobowej i wydzielanie jelitowe.

Glukagon posiada umiarkowane działanie diuretyczne, zwiększając wydalanie wielu jonów i prowadząc do diurezy osmotycznej.

Rola fizjologiczna glukagonu polega na regulacji poziomu glukozy, FFA i aminokwasów w osoczu krwi, co stanowi element szerszego zakresu działania tego hormonu jako czynnika mobilizującego uruchamianie substratów energetycznych (głównie glukozy i FFA) w okresie wzmożony zapotrzebowania w komórkach (wysiłek fizyczny, hipoglikemia, stres i głodzenie). Przeciwnie, wzrost stężenia cukru we krwi, np. po pokarmie, hamuje wydzielanie glukagonu i jest to także wynik zwiększonego uwalniania GABA przez komórki B wysp, zachodzącego wskutek ich popokarmowego pobudzenia do wydzielania insuliny. Z kolei uwalniany GABA hamuje sekrecję glukagonu poprzez specjalne receptory komórek A.

18. Opisz mechanizm działania insuliny, wskaż jej antagonistów.

Głównym efektem działania insuliny jest hipoglikemia powstająca głównie w wyniku działania hormonu na komórki mięśniowe i adipocyty, a także takie komórki jak leukocyty, fibroblasty, komórki przysadki i inne. Mechanizm działania hipoglikemicznego wiąże się z przyspieszeniem przez insulinę transportu ułatwionego glukozy przez błonę komórkową. Komórki insulino wrażliwe wykazują obecność swoistych transporterów dla glukozy. Insulina zwiększa liczbę tych transporterów w błonie komórkowej. Łańcuch peptydowe każdego z tych transporterów wielokrotnie przewijają się spiralnie przez błonę, tworząc rodzaj kanałów do przenikania cząsteczek glukozy. Wyróżnia się 5 transporterów glukozy (GLUT1 do GLUT5). Pod wpływem insuliny następuje przyspieszenie wędrówki transporterów znajdujących się w błonie pęcherzyków błoniastych z cytoplazmy do błony komórkowej, co z kolei warunkuje szybkie wchłanianie cząsteczek glukozy poprzez błonę komórkową i ich natychmiastową fosforylację w komórce. Obniża to z kolei poziomy stężenia samej glukozy w tej komórce i zwiększa jej gradient stężeń poprzez błonę komórkową. Przy braku stymulacji insulinowej transportery glukozowe wracają do cytoplazmy na drodze endocytozy, tworzą wspomniane pęcherzyki i czekają na kolejny sygnał ze strony insuliny. Te procesy hamują glikokortykoidy i hormon wzrostu. Poza glukozą insulina zwiększa wnikanie kationów K do komórek, co prowadzi do obniżenia stężenia K⁺ w osoczu.

Do antagonistów insuliny zaliczamy adrenalinę, noradrenalinę, glukagon i glikokortykoidy.

19. aktywna postać witaminy D- regulacja, wytwarzanie, działanie.

Witamina D składa się z wielu pokrewnych związków sterolowych, pochodnych zwierzęcego (D₃) i roślinnego (D₂). Najważniejsza jest tu witamina D₃ (cholekalcyferol), która jest wytwarzana w skórze ssaków pod wpływem promieni światła słonecznego z 7-dehydrocholesterolu. Prekursor witaminy D₃, 7-hydroksycholesterol, powstaje w skórze i zmienia się w witaminę D₃ w stratum granulosum naskórka w reakcji fotochemiczej; katalizowanej przez promienie pozafioletowe w zakresie fal 290-320 nm. Witamina jest następnie transportowana we krwi w połączeniu z DBP, docierając do wątroby, gdzie w siateczce śródplazmatycznej gładkiej hepatocytów ulega zamianie w 25-Dksycholekalciferol, czyli w 25(OH)D₃, pod wpływem odpowiedniej 25-hydroksylazy, wymagającej NADPH, tlenu cząsteczkowego i białkowego czynnika cytoplazmatycznego jako kofaktora. Zamiana 25(OH)D₃ na 1,25(OH)₂D₃ przebiega tylko w obecności PTH, który pobudza syntezę i aktywność odpowiedniej hydroksylazy w komórkach kanalików proksymalnych nerek. Ponieważ poziom PTH jest regulowany na zasadzie ujemnego sprzężenia. zwrotnego przez stężenie jonów Ca²⁺ w osoczu, a te z kolei zależą od szybkości wchłaniania wapnia z jelit, pobudzanego przez aktywną postać witaminy D₃, można przyjąć że PTH reguluje wytwarzanie tej hormonalnej postaci witaminy i pośrednio redukuje wchłanianie wapnia z jelit Witamina D₃ ma dwa główne narządy docelowe, tj. jelito i kości, oraz jeden narząd pomocniczy, tzn. nerki. Podnosi ona stężenie wapnia i fosforaranów w płynie zewnątrzkomórkowym, Aktywacja witaminy D₃ zapewne utrzymanie stałego stężenia Ca²⁺ w osoczu. Witamina D₃ wywiera silny wpływ na nabłonek jelitowy, pobudzając proces resorpcji wapnia z jelit. Wpływ aktywnej postaci witaminy D₃ na kości polega na ułatwianiu działania na nie PTH.

20.

W każdym cyklu pod wpływem hormonów osi przysadkowo- podwzgórze- jajnik dochodzi do okresowych zmian w ukł rozrodczym. Na początku cyklu pod wpływem FSH ok.20 spośród kilkuset perzyków pierwotnych rozpoczyna wzrost. Tylko jeden z nich (rzadziej 2,3) dojrzewa do owulacji. Następuje proliferacja komórek ziarnistych, pogrubieniu ulega osłonka przejrzysta a pęcherzyk zamienia się z pierwotnego na drugorzędowy. Tkanka łączna w otoczeniu pęcherzyka tworzy osłonkę różnicującą się na warstwę wew i silnie unaczyniona zew. Kom warstwy wew zawierają receptory błonowe dla LH i są miejscem wytwarzania hormonów steroidowych. Dalsze dojrzewanie pęcherzyków polega na tworzeniu pod wpływem FSH jamy wypełnionej płynem, która się powiększa i przesuwa oocyt wraz z niektórymi kom ziarnistymi na obwód, tworza one wieniec promienisty. Pod wpływem FSH i estrogenów proliferacji podlegają kom ziarniste i jednocześnie podnosi się stężenie estradiolu we krwi. W tym samym czasie pod działaniem LH w otoczce wew wzmaga się synteza androgenów głównie androstendionów, które podlegają przemianie do estrogenów. Pełne dojrzewanie pęcherzyka trwa ok. 1 4 dni i odbywa się początkowo autonomicznie a następnie pod wpływem FSH i wreszcie pod wspólnym działaniem FSH i LH. Pod wpływem FSH proliferujące kom ziarniste tworzą wzgórek jajonośny dla kom jajowej. Kom ziarniste wykazują obecność dla receptorów FSH a kom warstwy wew receptory dla LH. Kilka godzin przed owulacja naczynia krwionośne otoczki zaczynają wnikać pomiędzy kom ziarniste .Wytwarzany jest wtedy w dużych ilościach estradiol. W tym stadium pod wpływem LH kom ziarniste zaczynają wytwarzać także progesteron który gromadzi się w płynie pęcherzykowym ale także przenika do krwi gdzie jego stężenie przed owulacja nagle się podnosi. Podczas owulacji pęcherzyk szybko powiększa swoja objętość a w jego otoczce dochodzi do wzrostu aktywności enzymu proteolitycznego co ostatecznie powoduje pękniecie pęcherzyka. Największe znaczenie w mechanizmie owulacji ma nagły wzrost stężenia LH w osoczu krwi czego wynikiem jest wzrost stężenia cAMP w kom ziarnistych oraz przyspieszona przemiana cholesterolu w progesteron i dalej w androstendion a ten w estradiol. Oba hormony FSH i LH działają synergistycznie powodują końcowe dojrzewanie pęcherzyka a zwłaszcza jego przekrwienie i obrzęk. Pęknięty pęcherzyk jajnikowy wypełnia się skrzepem krwi i powstaje ciałko krwotoczne. W miejscu skrzepu szybko pojawiają się kom lutealny., pęcherzyk wraz z nim tworzy ciałko żółte której żywotność wynosi ok. 11 dni i kom tego ciałka wytwarzają progesteron oraz estradiol pod kontrola gonadotropin przysadkowych . Jeśli kom jajowa nie zostanie zapłodniona ciałko żółte ulega atrofii. Zamienia się w tkankę bliznowata tworząc ciałko białawe, natomiast gdy kom jajowa ulegnie zapłodnieniu ciałko żółte powiększa się i przekształca w ciałko żółte ciążowe dalej wykazująca aktywność hormonalna.

21.Faza lutealna
W fezie lutealnej cyklu, już po owulacji, maleje liczba receptorów estrogenowych, co uwarunkowane jest wzrostem progesteronu wydzielanego przez ciałko żółte. Zmniejsza się liczba mitoz komórkowych, a liczne gruczoły skręcają się i w komórkach pojawia się glikogen i lipidy. Zachodzą też zmiany wydzielnicze w gruczołach błony śluzowej macicy: ulegają one powiększeniu, glikogen gromadzi się w biegunie zewnętrznym komórek od światła gruczołu, a cała błona śluzowa przypomina doczesną. W ten sposób powstają warunki umożliwiające zagnieżdżenie zapłodnionej komórki jajowej i odżywianie jej. Naczynia krwionośne ulegają rozszerzeniu, a tętnice wykazują przebieg spiralny. W 24-25. dniu cyklu światło gruczołów ulega wypełnieniu glikogenem, a komórki podścieliska wykazują znaczną, aktywność mitotyczną. Odczyn doczesnowy obejmuje całe podścielisko. Jeśli dojdzie do zapłodnienia, wówczas błona śluzowa macicy zamienia się w błonę doczesną. Pęknięty pęcherzyk jajnikowy wypełnia się skrzepem krwi początkowo w części środkowej i powstaje ciałko krwotoczne (corpus haemorrhagicum). W miejscu skrzepu szybko pojawiają się komórki lutealne. Pochodzą one z dzielących się szybko komórek ziarnistych i osłonki wewnętrznej. Pęcherzyk wespół z komórkami lutealnymi tworzy ciałko żółte, którego żywotność trwa ok. 11 dni. Ciałko żółte jest gruczołem wewnętrznego wydzielania, przy czym zarówno zamiana komórek pęcherzykowych na luteinowe, jak i wydzielanie przez nie głównie estrogenów i progesteronu są całkowicie zależne od LH wydzielanego przez przysadkę. Komórki ciałka, produkują . 7-a-OH-progesteron, którego szczytowe wydzielanie zbiega się z owulacją i potem podnosi się także progesteron. Poziom 17-|3-estradiolu osiąga szczyt tuż przed szczy-:m 17-alfa-OH-progesteronu i potem opada, ale utrzymuje się podwyższony przez niecałą fazę lutealną. Owulacją oddziela fazę folikularną cyklu od fazy lutealnej Właśnie w fazie lutealnej utrzymuje się podwyższone stężenie estradiolu w osoczu i kilkakrotnie podnosi się stężenie progesteronu, zwłaszcza w połowie tej fazy. Ta wzmożona aktywność hormonalna jest wynikiem działania LH na komórki ciałka żółtego, co zachodzi za pośrednictwem swoistych receptorów powstających pod koniec fazy folikularnej Jeśli komórka jajowa nie zostanie zapłodniona, to ciałko żółte po 11 dniach ulega zmianom litycznym i degeneracyjnym i w końcu atrofii. Traci ono zdolności wydziel-nicze i zamienia się w tkankę bliznowatą, tworząc ciałko białawe (corpus albicans). Natomiast gdy komórka jajowa ulegnie
zapłodnieniu, ciałko żółte powiększa się i zamienia w ciałko żółte ciążowe, osiągając w połowie ciąży średnicę ponad 2 cm lub więcej. Po tym czasie stopniowo kurczy się i zanika. Jak wspomniano, owulacją występuje dokładnie w 14. dniu przed pierwszym dniem następnego cyklu miesiączkowego, czyli w połowie typowego cyklu 28-dniowego. Jeśli cykl ulega skróceniu, np. trwa tylko 24 dni, to
skróceniu ulega tylko okres przedowulacyjny, który w tym konkretnym wypadku trwa 10 dni. Za pierwszy dzień cyklu przyjmuje się pierwszy dzień krwawienia miesiączkowego. Tak więc w prawidłowym cyklu miesiączkowym można wyróżnić:
(1) krwawienie miesiaczkowe; 1-5 dni
(2) fazę folikularną trwającą średnio 14-17 dni;
(3} owulację
(4) fazęlutealną, trwającą ok. 14 dni.

24. Menopauza - zmiany w gospodarce hormonalnej.

Wraz z wiekiem ludzkie jajniki stają się niewrażliwe na gonadotropiny, a ich funkcjonowanie pogarsza się, co powoduje zanik cyklu płciowego. Niewrażliwość ta jest powiązana i prawdopodobnie wywoływana spadkiem liczby pierwotnych pęcherzyków, który staje się gwałtowny podczas menopauzy. Jajniki przestają wydzielać w wystarczających ilościach progesteron i 17B-estradiol. Estrogen jest wytwarzany tylko w małych ilościach przez aromatyzowanie androstendionu w tkankach obwodowych. Macica i pochwa stopniowo ulegają zmianom atroficznym. Negatywnymi następstwami zmniejszenia stężenia estrogenów i progesteronu jest zwiększenie wydzielania FSH i LH - ich stężenie w osoczu zwiększa się do bardzo wysokiego stopnia.

Miesiączka u kobiet staje się nieregularna i zanika pomiędzy 45 a 55 rokiem życia. Przeciętny wiek menopauzy wynosi obecnie 52 lata.

Częstymi objawami po zatrzymaniu aktywności jajników są: uczucie rozchodzącego się ciepła od tułowia do twarzy, nocne pocenie się oraz wiele objawów psychologicznych. Napady gorąca występują wraz ze zwiększeniem stężenia LH, które jest wyrzucane co 30-60 minut. Ilości wytwarzanego LH są większe, gdy nie są wydzielane gonadotropiny. Mimo że każdemu kolejnemu wyrzutowi LH towarzyszą uderzenia gorąca, to sam hormon luteinotropowy nie jest odpowiedzialny za te objawy, które utrzymują się także po usunięciu przysadki, wytwarzającej LH. Podejrzewa się, że to pewien estrogenozależny proces w podwzgórzu wywołuje zarówno wyrzuty LH, jak i objawy uderzenia gorąca.

25.

Schemat zmian stężenia hormonów podczas cyklu miesiączkowego

26. Łożysko człowieka wydziela duże ilości:

1. gonadotropiny kosówkowej (hCG) - jest glikoproteidem, wydzielanie rozpoczyna się w 5 tyg. życia płodowego, narasta stopniowo, osiąga szczyt w 10 tyg., po czym stopniowo obniża się do 20 tyg. i utrzymuje się na stałym niższym poziomie do końca ciąży

Funkcje:

Jest swoistym hormonem dla funkcji dokrewnej łożyska

Zapobieganie zanikowi ciałka żółtego ciążowego i pobudzanie go do wzmożonego wydzielania progesteronu i estrogenów

Pobudza pierwotne komórki śródmiąższowe Leydiga jąder płodu do wydzielania androgenów - różnicowanie i rozwijanie się męskich narządów płciowych, zstępowanie jąder do moszny.

Stymuluje pracę nadnerczy i przemianę androgenów w estrogeny, wpływa na ograniczanie odpowiedzi układu immunologicznego matki na struktury płodu w czasie ciąży.

2. Estrogenów - pod ich wpływem następuje powiększenie macicy i zewnętrznych narządów płciowych, rozwój gruczołów mlecznych, zwiotczenie więzadeł miednicy małej, zupełne zahamowanie czynności gonadotropowej przysadki z następowym zanikiem miesiączek

3. Progesteronu - zmniejsza kurczliwość macicy, zapobiega poronieniu, pobudza wydzielanie błony śluzowej jajowodów i macicy, zapewniając składniki odżywcze dla rozwijającego się zarodka, przygotowuje gruczoł mleczny do laktacji

4. ludzkiego laktogenu łożyskowego (hPL) - od 5 tyg. ciąży i stopniowo narasta do końca ciąży. Podobne działanie jak hormon wzrostu, funkcjonuje jako hormon wzrostu ciąży, prowadząc do zatrzymania azotu, potasu, wapnia w org. matki.

hPL jest czynnikiem tropowym dla gruczołów mlecznych i podobnie jak prolaktyna, lecz w mniejszym stopniu, wzmaga wytwarzanie mleka, jest czynnikiem stymulującym dla gruczołów mlecznych, w niewielkim stopniu wpływa na utrzymanie ciałka żółtego

5. LH-RH, inhibiny - odpowiednio pobudzają i i hamują uwalnianie hCG

6. Protaktyn, GH, endorfin, MSH

27. Znaczenie motyliny

• Wzmaga motorykę żołądka i jelit,

• Hamuje opróżnianie żołądka, gdyż obkurcza zwieracz odźwiernika.

• W okresie międzytrawiennym i w nocy uwalnia się w większych ilościach, co ok. 90 min, wyzwalając w żołądku i jelitach wędrujący kompleks motoryczny (MMC), który przesuwa się w postaci fali perystaltycznej z żołądka do jelit, oczyszczając je z resztek pokarmowych i złuszczonego nabłonka jelitowego.

• Stymuluje produkcje pepsyny.

• Stymuluje pH w dwunastnicy

28. DHEA

Biosynteza

DHEA, czyli dehydroepiandrosteron, 17-ketosteroid wytwarzany w strefie siatkowatej kory nadnerczy i w mniejszej ilości przez jajniki. Należy do męskich hormonów płciowych (androgenów nadnerczowych) obok androstendionu i testosteronu. Należy do substancji wybitnie wpływających na aktywność psychiczną i wydolność intelektualną człowieka.

Działanie:

-działa anabolicznie,

-zwiększa retencję azotu w ustroju,

-nasila procesy syntezy białek,

-pobudzanie wzrostu ciała na długość

-wywołuje maskulinizację, czyli wzrost masy mięśniowej,

-DHEA pobudza wzrost włosów na ciele,

-zwiększa wydzielanie łoju,

-zwiększa grubość skóry

-działa androgennie (wzmaga rozwój cech męskich): pobudzenie rozwoju gruczołu krokowego, prącia, cewki moczowej i moszny, obniża brzmienia głosu, powstawanie typowego owłosienia klatki piersiowej, pach, wzgórka łonowego, zanikanie włosów na głowie

DHEA jest potrzebnym hormonem, bowiem w prawidłowych stężeniach pozytywnie działa na psychikę, zdolności intelektualne, popęd płciowy, rozwój kośćca, zapobiega utracie wapnia z kości, zapewnia prawidłowy wzrost tkanki mięśniowej.

Inne działania DHEA:

• przeciwdziała nowotworom - uniemożliwia proces rakowy

• w jego wczesnych stadiach poprzez blokowanie działania substancji karcynogennych.

• zapobiega chorobom serca - zapobiega zjawisku "lepkiej" krwi, obniża poziom cholesterolu i glukozy we krwi

• odnawia układ immunologiczny

• chroni przed stresem - blokuje wytwarzanie hormonu stresu - kortykosterydu, którego nadmiar może powodować uszkodzenia narządów wewnętrznych

• pomaga w okresie menopauzy - doprowadza do równowagi rozchwianą gospodarkę hormonalną kobiet w okresie menopauzy

• redukuje tkankę tłuszczową na korzyść mięśniowej

• wygładza zmarszczki poprzez likwidację efektu suchej skóry

• wzmaga libido (pomaga w leczeniu impotencji) podnosząc poziom testosteronu w organizmie

• poprawia pamięć

Produkcja i uwalanianie DHEA są wzmagane przez ACTH (adrenokortykotropinę przysadkową). Kortyzon i kortyzol hamują uwalnianie DHEA.

DHEA może być przekształcany w estrogeny(estradiol, estron, estriol), testosteron i progesteron (patrz rys.wyżej).

W prawidłowych warunkach u kobiet, nadnercza wytwarzają do 23 mg DHEA a u mężczyzn do 50 mg DHEA. Jest wydalany w moczu w ilości 25-30 mg/dobę.

Poziom DHEA jest najwyższy w organizmie około 25-go roku życia a następnie stopniowo obniża się. W wieku 60-ciu lat osiąga co najwyżej 1/3 poziom 25-cio latka. Stopniowy spadek poziomu DHEA pozostaje w wyraźnym związku z wiekiem, podobnie jak występowanie takich chorób jak rak, choroba Altzheimera, choroby układu krążenia i cukrzyca. Postępujący z wiekiem rozwój tkanki tłuszczowej i spadek odporności immunologicznej organizmu jest również związany ze spadkiem poziomu DHEA. Mózgowie zawiera 6 razy więcej DHEA niż inne organy. Ciągły stres powoduje znaczne obniżenie DHEA przy jednoczesnym wzroście poziomu kortyzolu - hormonu stresu. Obniżenie poziomu DHEA w starzejącym się mózgu może spowodować względną przewagę kortyzolu. Pacjenci cierpiący na jadłowstręt psychiczny i ciężką depresję mają niski poziom DHEA w porównaniu z kortyzolem.

Stany związane z obniżonym poziomem DHEA :

1. Zmniejszenie odporności na stres

2. Osteoporoza. Im niższy poziom DHEA u kobiety tym niższe uwapnienie kości i większe ryzyko osteoporozy.

3. Choroba Altzheimera

4. Przedwczesne procesy starzenia

5. Nadciśnienie tętnicze

6. Otyłość. Uzupełnianie niedoborów DHEA w znaczny sposób zmniejszyło otyłość wzmacniając jednocześnie mięśnie i to bez restrykcji dietetycznych. Wydaje się, że DHEA blokuje enzymy odpowiedzialne za odkładanie się tłuszczu. Zwiększa również efektywność działania hormonów tarczycy i podwyższa poziom metabolizmu organizmu.

7. Choroby serca. Poziom DHEA u osób z chorobą wieńcową jest znacznie niższy niż u zdrowych.

8. Osłabienie potencji u mężczyzn

9. Obniżenie wydolności psychicznej i fizycznej

10. Depresja

11. Choroby autoimmunologiczne

12. Nadmiar cholesterolu we krwi. Uzupełnianie DHEA może obniżyć frakcję LDL nawet o 18 %.

13. Cukrzyca. DHEA zwiększa wrażliwość tkanek na insulinę i tym samym obniża zapotrzebowanie na ten hormon.

29. ROLA I DZIAŁANIE UKŁADU RENINA-ANGIOTENSYNA-ALDOSTERON

Definicja

Układ renina - angiotensyna - aldosteron to działający mechanizm umożliwiający utrzymanie i regulację odpowiedniego przepływu ( a zarazem i ciśnienia ) krwi w krążeniu nerkowym, lecz także ogólnoustrojowym.

Powstawanie

Renina jest enzymem proteolitycznym wytwarzanym w komórkach ziarnistych (przykłębuszkowych ) nerek. Jest ona uwalniana do krwi i działa na angiotensynogen (wchodzący w skład frakcji α₂ - globulin) i odrywa, uwalnia z niego dekapeptyd angiotensynę I (patrz rys. poniżej). Z angiotensyny I pod wpływem ACE (enzymu konwertującego angiotensynę I ) obecnego przede wszystkim w płucach odłącza się oktapeptyd - angiotensyna II. W korze nadnerczy możliwe jest przekształcenie angiotensyny II w III ( heptapeptyd) dzięki obecnym tam enzymom - aminopeptydazom. Angiotensyna III jest rozkładana na nieaktywne metabolity pod wpływem angiotensynazy.

Co pobudza wydzielanie reniny i tworzenie angiotensyny (tego podpunktu chyba nie trzeba pisać, bo pytanie tego nie dotyczy, ale być może niektórzy potrafią bardzo szybko pisać):

• Pobudzenie baroreceptorów w komórkach ziarnistych tętniczki doprowadzającej

• Pobudzenie chemoreceptorów plamki gęstej (przez spadek stężenia Na⁺ i Cl^- w moczu)

• Pobudzenie β₁ - receptorów adrenergicznych komórek ziarnistych

• Prostaglandyny

• Spadek ciśnienia krwi, odwodnienie, krwotok, stan utraty Na^+, marskość wątroby, niewydolność układu krążenia, nagła zmiana pozycji z pionowej na poziomą,stres

Działanie:

• Renina - j.w.

• Angiotensyna I - prekursor angiotensyny II

• Angiotensyna II - działa na receptory AT₁ i AT₂

• Pobudzenie nerwów współczulnych i uwalnianie na ich zakończeniach adrenaliny

• Powoduje skurcz warstwy mięśniowej tętniczek = wzrost ciśnienia skurczowo-rozkurczowego

• Wzrost wydzielania aldosteronu, aby zwiększyć resorpcję zwrotną jonów Na⁺ w kanalikach nerkowych, przez co zwiększy się ilość H₂O w płynie zewnątrzkomórkowym, w naczyniach (H₂O zawsze podąża za jonami Na⁺ ) i to doprowadzi w końcu do zwiększenia objętości krwi, zwiększenia objętości wyrzutowej serca i wzrostu ciśnienia krwi. Wzrost wydzielania aldosteronu zachodzi na 2 sposoby:

• Angiotensyna II pobudza przedni płat przysadki mózgowej do produkcji ACTH, który będzie pobudzał korę nadnerczy

• Pobudza bezpośrednio korę nadnerczy

• Ponadto wzrost wydzielania ADH - hormonu antydiuretycznego przez jądro nadwzrokowe podwzgórza (by zagęścić mocz i zatrzymać większą ilość H₂O w organizmie).

• Angiotensyna III:

• Przede wszystkim pobudza korę nadnerczy do produkcji aldosteronu

• W mniejszym stopniu ma właściwości naczynioobkurczające na tętniczki

Rola fizjologiczna:

• Otrzymanie równowagi pomiędzy filtracją a resorpcją zwrotną w kanalikach nerkowych poprzez kontrolę przepływu krwi przez kłębuszki

• Utrzymanie prawidłowego ciśnienia tętniczego

31. Hormonalna regulacja sytości i głodu.

Na czynności ośrodków głodu (znajdującego się w bocznych częściach podwzgórza) i sytości (umiejscowionego w jądrze brzuszno-przyśrodkowym podwzgórza) wpływa wiele różnych krótkoterminowych czynników hormonalnych i nerwowych związanych szczególnie z sygnałami pochodzącymi z żołądka i jelit. Do czynników hormonalnych należą:

• cholecystokinina (CCK) uwalniana obficie po pokarmie, zwłaszcza tłuszczowym, działa na receptory obwodowe i powoduje pobudzenie ośrodka sytości w podwzgórzu

• peptyd uwalniający gastrynę (GRP) i kalcytonina obniżają apetyt i przyjmowanie pokarmu

• insulina uwalniana po spożyciu pokarmów, zwłaszcza węglowodanowych, również stanowi sygnał sytości

• leptyna (produkowana przez tkankę tłuszczową) zwana hormonem sytości, hamuje przyjmowanie pokarmu oraz stymuluje wydatek energii. Jest to efekt przeciwny, kontrregulacyjny wobec działania innego hormonu regulującego łaknienie - greliny, która pochodzi głównie z żołądka.

Uwalnianie tych hormonów zachodzi w wyniku aktywacji chemo- i mechanoreceptorów przez produkty trawienia lub zmiany ich pH, a także przez stymulacje komórek dokrewnych serii APUD.

cholesterol

pregnenolon

17α-hydroksypregnenolon

DHEA-dehydroepiandrosteron

androstendion

testosteron

estradiol

estron

estriol

progesteron

ANGIOTENSYNOGEN

ANGIOTENSYNA I

ANGIOTENSYNA II

ANGIOTENSYNA III

NIEKATYWNE METABOLITY

Renina z nerek

ACE w płucach

Aminopeptydaza - kora nadnerczy

angiotensynazy

α_2-globuliny

dekapeptyd

oktapeptyd

heptapeptyd

---