Regulacje rachunkowości w warunkach globalizacji

Wpływ otoczenia na kształt systemów rachunkowości

Rys. Podstawowe grupy czynników środowiskowych determinujących kształt systemów rachunkowości

Wpływ otoczenia na kształt systemów rachunkowości

PRZYKŁAD:

Czynnikami środowiskowymi wpływającymi na kształt systemów rachunkowości mogą być:

system polityczny i rodzaj własności; W Polsce przed 1989 r. przepisy rachunkowości w dużej mierze były zorientowane na zaspokojenie potrzeb informacyjnych właścicieli przedsiębiorstw, czyli w większości przypadków Skarbu Państwa. Stad tez wiele rozwiązań rachunkowości było dostosowanych do potrzeb decyzyjnych organów państwowych, np.: normatywny rachunek kosztów na potrzeby centralnego planowania. Po zmianie systemu politycznego w Polsce (od 1989 roku) nastąpiły dość gwałtowne zmiany polskich regulacji rachunkowości dostosowujące się do warunków gospodarki rynkowej:

1991 r. - rozporządzenie Ministra Finansów z 15 stycznia 1991 r. w sprawie zasad

prowadzenia rachunkowości;

1994 r. - ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości;

2000 r. - istotna nowelizacja u. rach.

Wpływ otoczenia na kształt systemów rachunkowości

PRZYKŁAD:

Czynnikami środowiskowymi wpływającymi na kształt systemów rachunkowości mogą być:

zjawiska inflacyjne - w gospodarkach cechujących się wysokim poziomem inflacji stosuje się specyficzne metody rachunkowości (zwane potocznie rachunkowością inflacyjną), które w rachunku ekonomicznym uwzględniają utratę siły nabywczej pieniądza:

rynki finansowe i dominujące źródła kapitału:

-w gospodarkach opartych głównie na systemie bankowym, jako dawcy kapitału, dominować będzie z reguły ostrożne podejście do wyceny bilansowej i ustalania wyniku finansowego, tak aby najlepiej zaspokoić potrzeby informacyjne banku - zorientowanego przede wszystkim na odzyskanie kredytu udzielonego jednostce;

- inaczej będzie w przypadku gospodarek o dominującym udziale rynków kapitałowych w roli dostarczycieli kapitału; Uczestnicy tych rynków co do zasady cechują się wyższą tolerancją ryzyka finansowego, a ich orientacja na maksymalizacje stopy zwrotu z inwestycji powoduje, ze cenniejsze dla nich jest poznanie rzeczywistej efektywności i rentowności finansowej podmiotów. Stad tez zasada ostrożności ustępuje miejsca zasadzie współmierności kosztów i przychodów.

Główne modele rachunkowości występujące w praktyce:

Model anglosaski -ukierunkowanie na inwestora, otwartość na ryzyko i jego wycenę; prawo

zwyczajowe oparte na doświadczeniu środowiska profesjonalistów lub orzecznictwie sadowym (Wielka Brytania, Stany Zjednoczone, Kanada, Australia, Nowa Zelandia);

Cechy modelu:

orientacja na rynek kapitałowy,

duże znaczenie akcjonariuszy (właścicieli),

postawa otwarta na ryzyko,

standardy rachunkowości, np. IASB, FESB, ASB,

zasada rzetelnego i wiernego obrazu jednostki,

przewaga zasady współmierności nad zasada ostrożności.

Model kontynentalny -konserwatywne podejście, duży udział rezerw w pasywach, duży udział

finansowania zewnętrznego, ściśle uregulowanie - państwowe; model kredytowo-podatkowy (Niemcy, Francja, Austria, Belgia, Hiszpania, Włochy, Szwajcaria, Polska, Czechy, Węgry, Słowacja, kraje bałtyckie);

Cechy modelu:

orientacja na stabilny rozwój przedsiębiorstwa,

duże znaczenie kredytodawców,

postawa konserwatywna, unikanie ryzyka,

Kodeks handlowy,

duży wpływ prawa podatkowego,

przewaga ostrożności nad zasada współmierności.

Cele harmonizacji rachunkowości w dobie globalizacji

Druga polowa XX w. upłynęła pod znakiem przyspieszenia procesów globalizacji działalności gospodarczej, rynków kapitałowych i pieniężnych, jak również w zakresie regulacji tych zjawisk. Przepływy charakteryzują się tym, ze nie respektują granic terytorialnych państw. Kraje o stabilnej

sytuacji politycznej, rozwiniętych rynkach kapitałowych i pieniężnych, posiadające czytelne systemy sprawozdawczości finansowej, a przez to zapewniające względne bezpieczeństwo inwestycyjne, stanowią środki przyciągające kapitał międzynarodowy.

RACHUNKOWOSC JAKO "JEZYK BIZNESU" umożliwia uzyskanie informacji o działalności gospodarczej przedsiębiorstwa: daje przejrzysty, wiarygodny obraz rzeczywistości gospodarczej podmiotów; informuje o rentowności, płynności, gospodarności:

WAŻNE!

Współcześnie etap finalny rachunkowości - sprawozdawczość finansowa - musi być zorientowana na nowego użytkownika - użytkownika globalnego. Jego wymagania w zakresie zaspokajania potrzeb informacyjnych uwzględniają:

oprócz tradycyjnej wiązki atrybutów jakościowych dostarczanej informacji (wiarygodności, zrozumiałości, porównywalności, istotności etc.), także

kryteria wynikające z funkcjonowania podmiotu w otoczeniu międzynarodowym.

Jednym z takich kryteriów jest minimalizacja kosztów związanych z przygotowaniem i interpretacją informacji finansowych przez firmy działające w obszarze oddziaływania odmiennych systemów rachunkowości.

Przykład:

W momencie przekształcenia sprawozdań finansowych firmy Daimler-Benz, sporządzonych zgodnie z praktyka niemiecka, na format amerykański okazało się, że różnice w przypadku niektórych pozycji sprawozdań sięgają blisko 400%.

Każdy użytkownik sprawozdań finansowych, patrząc na te dwa zestawy danych, zada sobie:

Które z tych wartości są wiarygodne?

Na których oprzeć rachunek ekonomiczny?

Proces harmonizacji języka biznesu ma m.in. zapobiec występowaniu podobnych zjawisk, wpływając tym samym na poprawę bezpieczeństwa obrotu gospodarczego i polepszenie jakości systemu komunikacji miedzy inwestorem a przedsiębiorstwem / biorcy kapitałów.

Przykład:

Rys. Wynik transformacji sprawozdań finansowych firmy Daimler-Benz sporządzony zgodnie z regułami niemieckimi na format wymagany w USA

Cele harmonizacji rachunkowości w dobie globalizacji

Przesłanki wskazujące na potrzebę harmonizacji zasad rachunkowości:

~umiędzynarodowienie wymiany walut i usług,

~globalizacja rynków kapitałowych (stopień globalizacji rynków kapitałowych pogłębia ich konsolidacja),

~rozwój wspólnot gospodarczych,

~zdobywanie kapitału na giełdach zagranicznych,

~rozwój międzynarodowych korporacji,

~funkcjonowanie takich organizacji, jak: Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy.

Harmonizacja -definicja

"Harmonizacja zasad rachunkowości w skali regionalnej czy międzynarodowej oznacza proces zwiększania porównywalności sprawozdań finansowych poprzez wprowadzenie spójnego zestawu

wzorców, opartego na wspólnych założeniach i koncepcjach, przy czym określane są granice stopnia odmienności stosowanych rozwiązań w praktyce"

A.A Jarugowa

Instytucje ustanawiające regulacje rachunkowości

l) na szczeblu międzynarodowym:

~ Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (IASB - International

Accounting Standards Board);

~ Organizacja Narodów Zjednoczonych (UN - United Nations);

~ Międzynarodowa Organizacja Komisji Papierów Wartościowych (IOSCO -

International Organization of Securities Commissions);

~ Międzynarodowa Federacja Księgowych (IFAC - International Federation of

Accountants);

2) na szczeblu regionalnym:

- Unia Europejska;

3) na szczeblu krajowym:

- Amerykańska Rada Standardów Rachunkowości Finansowej (FASB - Financial

Accounting Standards Board).

Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (IASB)

1913r.w wyniku porozumienia zawodowych organizacji księgowych z 9 krajów (Austrii, Francji, Holandii, Irlandii, Japonii, Kanady, Meksyku, Niemiec, USA i Wielkiej Brytanii) powstaje początkowo Komitet Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (IASC - International Accounting Standards Committee);

Cel: "formułowanie i ogłaszanie - w interesie publicznym - standardów rachunkowości, które powinny być przestrzegane przy prezentacji zbadanych sprawozdań finansowych, jak tez promowanie standardów, tak aby zostały one zaakceptowane i były przestrzegane na całym świecie."

1983 r. do IASB włączono wszystkie organizacje księgowych zrzeszone w Międzynarodowej Federacji Księgowych (IFAC);

1995r. nawiązanie współpracy z Międzynarodową Organizacją Komisji Papierów Wartościowych (lOSCO), określenie zestawu standardów rachunkowości umożliwiający spółkom notowanym na giełdach zagranicznych (chodzi o spółki notowane na giełdach Stanów Zjednoczonych) przygotowanie jednolitego pakietu sprawozdań finansowych;

2001 r. powołano Fundacje IASC; w jej skład wchodzą podstawowe organy:

Fundatorzy IASC (19 Mężów Zaufania) oraz

Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości, a dodatkowo także

Stały Komitet ds. Interpretacji oraz

Grupa Doradcza ds. Standardów.

Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (IASB)

Rys. Struktura Rady Międzynarodowych Standardów Rachunkowości

MĘŻOWIE ZAUFANIA:

19 członków,

kadencja:3 lata,

reprezentują różne środowiska zawodowe: (księgowi, środowiska akademickie, użytkownicy SR)

reprezentują różne pochodzenie geograficzne: (6-AmerykaPólnocna, 6-Europa, 4-Azja i Pacyfik, 3- dowolny region; zasada równowagi geograficznej).

Zadania:

Kierują działalnością Fundacji Komitetu Międzynarodowych Standardów Rachunkowości,

Mianują członków: RMSR, RDS, KIMSF,

Monitorują skuteczność działania Rady Międzynarodowych Standardów Rachunkowości

Gromadzą fundusze na funkcjonowanie organizacji

Zatwierdzają budżet RMSR

Promują działania organizacji

RADA MIEDZYNARODOWYCH STANDARDÓW RACHUNKOWOSCI

14 członków

kadencja: 5 lat

wymagane doświadczenie: 5- audyt, 3-doswiadczenie w sporządzaniu SF,1-srodowisko akademickie

Zadanie: opracowywanie standardów rachunkowości.

RADA DORADCZA ds. STANDARDÓW

ok.5O członków pochodzących z różnych rejonów geograficznych,

formalne forum dyskusyjne dotyczące standardów, którego celem jest doradzanie RMSR i Mężom Zaufania.

KOMITET ds. INTERPRETACJI MIEDZYNARODOWYCH SPRAWOZDAN

FINANSOWYCH

12 członków

organ pomocniczy i doradczy RMSR współpraca z regionalnymi podmiotami

opracowującymi standardy

Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ)

W ramach ONZ zagadnieniami dotyczącymi harmonizacji regulacji rachunkowości zajmuje się Międzynarodowa Grup Robocza Ekspertów ds. Międzynarodowych Standardów Rachunkowości i Sprawozdawczości (ISAR Intergoyernmental Working Group of Experts on International Standards of

Accounting and Reporting).

Zadania, m.in. :

wnoszenie wkładu w rozwój rachunkowości na szczeblu regionalnym i krajowym,

podejmowanie działań mających na celu zapewnienie porównywalności informacji przedstawionych przez firmy międzynarodowe w sprawozdaniach finansowych.

Dotychczas miało miejsce 21 spotkań ISAR w Nowym Jorku i Genewie (w 1999r. przewodnicząca sesji była przedstawicielka Polski - prof. A. Jaruga).

Międzynarodowa Organizacja Komisji Papierów Wartościowych (I0SCO)

Międzynarodowa Organizacja Komisji Papierów Wartościowych została założona w 1983 r. w wyniku przekształcenia międzyamerykańskiego regionalnego stowarzyszenia składającego się z 11 organizacji do spraw regulacji rynków papierów wartościowych w Północnej i Południowej Ameryki.

W 1984 r. dołączyły do niej pierwsze kraje spoza kontynentu amerykańskiego:

Francja, Indonezja, Korea i Wielka Brytania.

Obecnie I0SCO liczy 181 członków, a zasięg jej działania przekracza 90% światowego rynku papierów wartościowych.

Zadania: stanowienie standardów umożliwiających swobodna wymianę kapitału oraz zawieranie międzynarodowych transakcji kapitałowych.

Międzynarodowa Federacja Księgowych (IFAC)

Do IFAC należy obecnie 157 profesjonalnych organizacji księgowych ze 118 krajów, których celem jest rozwój I umocnienie w świecie pozycji zawodu księgowego/rachunkowca oraz wspieranie procesu harmonizacji rachunkowości.

Zadania: ustanawianie i promowanie standardów rachunkowości; federacja działa przez komitety zajmujące się edukacją, etyką, rachunkowością finansową i zarządczą.

Co 5 lat odbywają się światowe kongresy księgowych, z których ostatni odbył się 2002 w Hongkongu.

Amerykańska Rada Standardów Rachunkowości (FASB)

Amerykańska Rada Standardów Rachunkowości Finansowej jest ciałem ustawodawczym, która swe znaczenie na forum międzynarodowym zawdzięcza legitymacji, jaką amerykańska komisja papierów wartościowych i giełd (SEC) przyznała tworzonym przez FASB standardom - tzw. ogólnie akceptowanym

zasadom rachunkowości (US GAAP - Generally Accepted Accounting Principies).

Zgodnie z postanowieniami SEC spółki notowane na amerykańskich rynkach papierów wartościowych musza bowiem sporządzać sprawozdania finansowe zgodne z USGAPP.

Misja utworzonej w 1973 r. FASB jest ustanowienie standardów rachunkowości finansowej i sprawozdawczości w celu edukacji emitentów papierów wartościowych, audytorów oraz użytkowników sprawozdań finansowych.

Standardy rachunkowości są uznawane przez FASB za kluczowy czynnik efektywnego funkcjonowania gospodarki, ponieważ właściwa alokacja kapitału zależy w dużym stopniu od przejrzystych i zrozumiałych sprawozdań finansowych.

Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej jako

źródło globalnych zasad rachunkowości

STANDARD RACHUNKOWOŚCI

"Standard rachunkowości oznacza wzorzec lub normę, opracowana przez gremia ekspertów w zakresie

rachunkowości, przedstawicieli nauki oraz praktyków, poprzedzone długim okresem badan i szeroko zakrojonych konsultacji".

A.A Jarugowa

Jak wprowadzić nowy standard?

1. Określenie, analiza, zgodność z założeniami koncepcyjnymi;

2. Analiza krajowych wymogów i praktyki rachunkowej;

3. Konsultacje z Rada Doradcza - zasadność włączenia tematu do prac;

4. Powołanie grupy doradczej;

S. Opublikowanie dokumentu dyskusyjnego;

6. Projekt standardu;

7. Opublikowanie uzasadnienia wniosków;

8. Rozważenie uwag do standardu, które wpłynęły;

9. Przesłuchania publiczne, testy praktyczne;

10. Zatwierdzenie standardu (minimum 8 głosów/14);

11. Opublikowanie pełnego standardu.

Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej jako

źródło globalnych zasad rachunkowości

Regulacje wydawane przez IASB - cechy

Cel regulacji - zapewnienie porównywalności sprawozdań, a nie określenie reguł księgowania

Dominuje ujecie sprawozdawcze - zasady wyceny oraz ustalania wyniku

finansowego (polityka rachunkowości), a nie ewidencyjne.

Struktura MSR/MSSF

maja określoną, ujednoliconą strukturę

wiele z nich proponują dwa podejścia do problemów rachunkowości:

- wzorcowe

- alternatywne

dotyczą tych obszarów rachunkowości, w których w praktyce funkcjonuje wiele różnych rozwiązań.

Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej jako

źródło globalnych zasad rachunkowości

MSR (MSR 1, MSR 2, MSR 7, MSR 8, MSR 10, MSR

11, MSR 12, MSR 14, MSR 16, MSR 17, MSR 18, MSR

19, MSR 20, MSR 21, MSR 23, MSR 24, MSR 26, MSR

27, MSR 28, MSR 29, MSR 30, MSR 31, MSR 32, MSR

33, MSR 34, MSR 36, MSR 37, MSR 38, MSR 39, MSR

40, MSR 41) ·MSSF (MSSF 1, MSSF 2, MSSF 3, MSSF 4, MSSF 5,

MSSF 6, MSSF 7) .Interpretacje (Stałego Komitetu ds. Interpretacji) .

Założenia koncepcyjne (nie wchodzą w skład~ MSSF-ów, ale stanowią ich ważne uzupełnienie)

Międzynarodowe Standardy Rachunkowości -zakres

Standardy / Tytuł

MSR1 Prezentacja sprawozdań finansowych

MSR2 Zapasy

MSR7 Rachunek przepływów pieniężnych

MSR8 Zasady rachunkowości, zmiany oszacowań i błędy

MSR 10 Zdarzenia następujące po dniu bilansowym

MSR 11 Umowy o budowę

MSR12 Podatek dochodowy

MSR 14 Sprawozdawczość dotycząca segmentów działalności

MSR16 Rzeczowe aktywa trwale

MSR17 Leasing

MSR18 Przychody

MSR19 Świadczenia pracownicze

MSR20 Dotacje państwowe oraz ujawnianie informacji na temat pomocy państwa

MSR21 Skutki zmian kursów wymiany walut obcych

MSR23 Koszty finansowania zewnętrznego

MSR24 Informacje ujawniane na temat podmiotów powiązanych

MSR26 Rachunkowości sprawozdawczość programu świadczeń emerytalnych

MSR27 Skonsolidowane i jednostkowe sprawozdania finansowe

MSR28 Inwestycje w jednostkach stowarzyszonych

MSR29 Sprawozdawczość finansowa w warunkach hiperinflacji

MSR30 Ujawnianie informacji w sprawozdaniach finansowych banków i podobnych

instytucji finansowych

MSR31 Udziały we wspólnych przedsięwzięciach

MSR32 Instrumenty finansowe: ujawnianie i prezentacja

MSR033 Zysk przypadający na akcje

MSR34 Śródroczna sprawozdawczość finansowa

MSR36 Utrata wartości aktywów

MSR37 Rezerwy, zobowiązania warunkowe i aktywa warunkowe

MSR38 Wartości niematerialne

MSR39 Instrumenty finansowe: ujmowanie i wycena

MSR40 Nieruchomości inwestycyjne

MSR41 Rolnictwo

Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej - zakres

Standardy I Tytuł

MSSF1 Zastosowanie MSSF po raz pierwszy

MSSF2 Płatności związane z akcjami

MSSF3 Połączenia jednostek gospodarczych

MSSF4 Umowy ubezpieczeniowe

MSSF S Aktywa trwale przeznaczone do sprzedaży i działalność zaniechana

MSSF6 Poszukiwanie i ocena złóż mineralnych

MSSF7 Instrumenty finansowe - ujawnianie informacji

MSSF8 Segmenty działalności

Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej

jako źródło globalnych zasad rachunkowości

Obowiązek stosowania MSSF/MSR w Unii Europejskiej wprowadza Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady Unii nr 1606/2002 z dnia 19.07.2002 w sprawie stosowania Międzynarodowych Standardów Rachunkowości

Celem Rozporządzenia jest przyjęcie i stosowanie międzynarodowych standardów rachunkowości we Wspólnocie w dążeniu do harmonizacji informacji finansowych prezentowanych przez spółki w celu

zapewnienia wysokiego poziomu przejrzystości i porównywalności sprawozdań finansowych, a tym samym sprawnego funkcjonowania rynku kapitałowego Wspólnoty oraz Rynku Wewnętrznego.

MSR / MSSF w Polsce

Polska jako członek Unii Europejskiej

Sporządzanie sprawozdań zgodnie z MSSF dotyczy:

» skonsolidowanych sprawozdań finansowych

» spółek notowanych na giełdzie papierów wartościowych

Jeśli brak można: MSR (art. 10 ust. 3)

W sprawach nieuregulowanych przepisami ustawy, przyjmując zasadę (politykę) rachunkowości, jednostka może stosować krajowe standardy rachunkowości wydane przez uprawniony w myśl ustawy Komitet Standardów Rachunkowości.

W przypadku braku odpowiedniego standardu krajowego może stosować Międzynarodowe Standardy Rachunkowości.

Komitet Standardów Rachunkowości

Dotychczas w Polsce w rezultacie prac Komitetu Standardów Rachunkowości zostały opublikowane:

Krajowy Standard Rachunkowości nr 1 Rachunek przepływów pieniężnych

Krajowy Standard Rachunkowości nr 2 Podatek dochodowy

Krajowy Standard Rachunkowości nr 3 Niezakończone usługi budowlane

---