Bernadeta Sierszecka

Wyprawy otwartych oczu

redakcja: Grzegorz Strzelczyk

KATOWICE 1996

Spis treści

Spis treści

Metody aktywizujące i wyprawy otwartych oczu

Rekolekcje oazowe ze swej istoty są rekolekcjami "przeżyciowymi", w których nie chodzi jedynie o dostarczenie ich uczestnikom "materiału" do osobistej medytacji, modlitwy. Chodzi o coś więcej: o doświadczenie życia chrześcijańskiego. To, co jest "treścią" wiary ma zostać wchłonięte tak, by mogło stać się praktyką życia.

Celem rekolekcji, szczególnie pierwszego stopnia, jest zatem doprowadzenie uczestników do osobistego spotkania z Jezusem, do poddania się kierownictwu Jego Ducha. Za tym musi iść pomoc w odkryciu podstawowych zasad-elementów życia chrześcijańskiego, takich jak modlitwa (namiot spotkania), Słowo Boże, liturgia, wspólnota Kościoła itd. Pomoc ta nie może być tylko "wprowadzeniem" na poziomie intelektualnym: powinna raczej polegać na towarzyszeniu w konkretnym doświadczeniu. Niezwykle ważne jest tu akcentowanie "konkretności": naśladowanie Jezusa dokonuje się zawsze w konkretnym miejscu i czasie, w konkretnych okolicznościach, napotyka na konkretne, często bardzo zwyczajne trudności. I co jeszcze ważniejsze: w relację z Jezusem wchodzi zawsze konkretna osoba ze swoją historią, w pewien sposób ukształtowanym sposobem myślenia, ze swymi mocnymi i słabymi stronami, często poraniona i oczekująca pomocy, często mająca trudności z uświadomieniem sobie, nazwaniem tego, co ją gnębi. Jest to osoba, która przychodzi "ze świata", a więc w jakiś sposób nosi w sobie wszystko to, czym żyje świat, zarówno rzeczy dobre, jak i złe.

Rekolekcje są czasem szczególnym: wytwarzają specyficzne środowisko, w którym chrześcijaństwo jest czymś tak oczywistym jak powietrze, którym się oddycha. Ta "oczywistość" pociąga za sobą niebezpieczeństwo przejścia "obok", czy "ponad" konkretnymi problemami uczestników. Animator zawsze narażony jest na pokusę teoretyzowania, odnoszenia się bardziej do "sztucznej" w pewnym sensie sytuacji Oazy, niż do rzeczywistej sytuacji duchowej uczestników. Na tę samą pokusę narażeni są uczestnicy: mogą oni na piętnaście dni "wejść w rolę" chrześcijan dostosowując się (nawet tylko podświadomie) do panującej "pobożnej atmosfery". W skrajnych przypadkach może to doprowadzić do tego, że ktoś pozostanie po rekolekcjach zupełnie "nietknięty": natychmiast lub w kilka dni po powrocie do domu odłoży swoje chrześciajństwo do lamusa i powróci do dawnego stylu życia.

By uniknąć wspomnianych niebezpieczeństw konieczna jest nie tylko świadomość i uwaga animatora, lecz także używanie takich metod, które pozwalają na ich uniknięcie, czyli na skonfrontowanie się z codziennością, na "kontakt ze światem" wewnątrz rekolekcyjnej atmosfery, maksymalne "sprowadzenie do wnętrza" uczestników treści rekolekcyjnych. W programie rekolekcji taką rolę spełniają Wyprawy otwartych oczu: chodzi w nich z jednej strony o zaakcentowanie związku wiary, życia z Jezusem z otaczającym światem, z drugiej - sprowokowanie uczestników do bardziej aktywnego, twórczego, osobistego zaangażowania się, które umożliwia realne przejście tego, co się wydarza na rekolekcjach "z głowy do serca".

Idea opracowania niniejszego zeszytu zrodziła się z jednej strony z trudności, na jakie napotyka dziś realizacja Wypraw... zaproponowanych w Podręczniku OŻK I⁰, z drugiej - w perspektywie nowych możliwości, jakie niesie zastosowanie metod aktywizujących w formacji chrześcijańskiej. Kiedy rodziła się koncepcja rekolekcji pierwszego stopnia większość punktów rekolekcyjnych mieściła się w okolicach odosobnionych, gdzie łatwo było o kontakt z naturą i wyraźnie odczuwało się kontrast z miejską szarością. Dlatego też większość Wypraw... zakłada takie otoczenie, a tym samym staje się niezwykle trudna do zrealizowania w środowisku miejskim, w którym znalazło się już sporo punktów rekolekcyjnych (zwłaszcza archidiecezji Katowickiej). Drugim słabym punktem Wypraw... było uzależnienie od pogody: aura uniemożliwiająca wyjście z budynku uniemożliwiała w praktyce realizację tego punktu programu. Równocześnie dokonał się poważny rozwój w dziedzinie metod aktywizujących: psychologia grupy dostarczyła narzędzi, które z jednej strony pozostają w metodycznym nurcie Wypraw..., z drugiej doskonale nadają się do realizacji celów, tengo punktu programu rekolekcji. Wymienione wyżej czynniki, "przeżyte" w wielokrotnym, konkretnym doświadczeniu prowadzonych rekolekcji stworzyły impuls, który zaowocował niniejszym opracowaniem.

Nim przejdziemy do szczegółowego, "technicznego" niejako wprowadzenia do korzystania z tego zeszytu, trzeba powiedzieć...

słów kilka o metodach

Z a l e t y m e t o d a k t y w i z u j ą c y c h :

• pomagają stworzyć w grupie klimat zaufania i bezpieczeństwa;

• dają głębsze doświadczenie Kościoła jako wspólnoty, w której żyje Jezus;

• pobudzają aktywność, twórczość uczestników;

• dają doświadczenie owocności wspólnego działania

• pomagają w rozwoju osobowym uczestników (rozwój samoświadomości i poczucia własnej wartości!);

• pomagają w budowaniu silnych więzi pomiędzy członkami grupy.

To, co zwykle nazywane jest "metodami aktywizującymi" lub "dynamiką grupową" ma dość krótki żywot: początki tych metod wiążą się z rozwojem "psychologii grupy" (druga połowa naszego wieku) i są związane z poszukiwaniami nowych metod kształcenia kadr kierowniczych - zwłaszcza w krajach anglosaskich. Metody "dynamiki grupowej" służyły tam (i służą do dziś) przede wszystkim do rozwijania zdolności pracy w zespole, do tworzenia silnych więzi grupowych, do rozwijania umiejętności rozwiązywania konfliktów w grupie.

Kolejnym etapem było zaadaptowanie tychże metod do użytku szkolnego. W tym środowisku były i są używane pod różnymi nazwami: "gry problemowe", "zabawy i gry dydaktyczne", "metody aktywizujące". Zastosowanie szkolne wniosło nowe akcenty w ich rozwój: podstawowym celem stało się już nie tyle tworzenie więzi grupowych, ile wspieranie procesu dydaktycznego, czyli aktywizacja ucznia, by z biernego "słuchacza" stał się aktywnym uczestnikiem, "zdobywcą" wiedzy (swoje znaczenie miał także fakt, że dzięki zastosowaniu tych metod, jako "wspierających", treści podawane przez nauczyciela stawały się o wiele "atrakcyjniejsze" i tym samym łatwiej przyswajalne przez uczniów).

Mówiąc zatem o "metodach aktywizujących", mówimy dziś o całym zespole różnych metod (np.: burza mózgów, metoda sytuacyjna, metoda inscenizacji), które mogą być używane zależnie od potrzeb i okoliczności. Możemy pokusić się o wyróżnienie dwóch "wymiarów", w których dziś używa się tych metod. Pierwszy to wymiar "indywidualny": metody aktywizujące są stosowane by rozwijać samoświadomość uczestnika (zwłaszcza jeśli chodzi o znajomość własnej sfery emocjonalnej), aby pobudzić go do samodzielnego zdobywania wiedzy, umiejętności i sprawności oraz by ukazać bezpośredni związek zdobytych wiadomości z praktyką życiową. Wymiar drugi możemy określić jako "wspólnotowy": celem metod jest tutaj rozwijanie zdolności współżycia z innymi ludźmi (umiejętność komunikacji: słuchania i mówienia; sprawność w rozwiązywaniu konfliktów; rozwój wrażliwości itd.).

Niewątpliwe zalety metod aktywizujących sprawiły, że weszły one także w świat pedagogiki chrześcijańskiej, gdzie okazały się doskonałym narzędziem umożliwiającym unaocznianie, i przyswajanie trudno przekazywalnych w sposób "teoretyczny" treści związanych z różnymi wymiarami życia chrześcijańskiego.

Wprowadzenie metodyczne

Poniżej podajemy kilka uwag, które będą pomocne szczególnie dla tych animatorów, którzy dotychczas nie mieli do czynienia z metodami aktywizującymi. Nie da się wprawdzie zastąpić praktyki rozważaniami teoretycznymi, jednak pewne podstawy teoretyczne także na tym polu są konieczne, aby nie popełniać zbyt poważnych błędów. Pierwszym zagadnieniem, na jakie musimy zwrócić uwagę jest...

komunikacja

Do naszych potrzeb przyjmujemy maksymalnie uproszczone pojęcie komunikacji: będziemy nią określać jakiekolwiek przekazywanie informacji pomiędzy dwoma (lub więcej) osobami. Chodzi nam więc nie tylko o komunikację dokonującą się za pomocą słów - mówionych czy pisanych (komunikacja werbalna) - ale także o tę, która dokonuje się bez ich pomocy (komunikacja niewerbalna). Wartość tej drugiej jest wciąż jeszcze niedoceniana, prawdopodobnie zresztą dlatego, iż w pewnym stopniu umyka ona bezpośredniej kontroli naszej świadomości (i to zarówno w "odbiorze" jak i w "nadawaniu" informacji). Okazuje się jednak, że jej znaczenie jest ogromne: w czasie normalnej rozmowy tylko około 35% informacji przekazywanych jest werbalnie, reszta zaś (niosąca ze sobą zwłaszcza informacje o stanie emocjonalnym osób, ich wzajemnym nastawieniu itd.) - 65% - przechodzi przez kanał "bezsłowny" (w ciągu pierwszych miesięcy życia człowieka tylko taka komunikacja jest możliwa, a przecież ten okres ma ogromny wpływ na rozwój osobowości).

Informacje niewerbalne mogą być przekazywane przez:

- gesty;

- dotyk;

- mimikę;

- brzmienie głosu;

- sposób patrzenia;

- sposób poruszania się, postawę ciała;

- sposób, w jaki posługujemy się przedmiotami;

- odległość, jaką zachowujemy od osoby, z którą rozmawiamy;

- sposób, w jaki kształtujemy własny wygląd zewnętrzny (ubiór, uczesanie itd.);

- sposób, w jaki kształtujemy nasze otoczenie (wystrój mieszkania, miejsca pracy itd.).

W posłudze animatora wielką rolę odgrywa komunikacja werbalna - mówi i słucha słów wypowiadanych przez innych. Jednak ograniczenie się wyłącznie do niej, nie korzystanie z bogactwa komunikacji pozasłownej, pociąga za sobą ryzyko sprowadzenia pracy w grupie do czysto intelektualnego ćwiczenia, w którym zwraca się uwagę bardziej na ilość przyswojonej "wiedzy religijnej", niż na rzeczywiste przeżywanie związku z Jezusem w konkretnych okolicznościach życiowych danego uczestnika. W praktyce wszystkie wątpliwości, trudności, zranienia są komunikowane w sposób niewerbalny o wiele wcześniej, niż zostaną wypowiedziane (jeżeli w ogóle zostaną wypowiedziane! Uczestnik może się nie odważyć ich wypowiedzieć lub nie potrafić sformułować swojego problemu). Ten mechanizm działa także w drugim kierunku: za pomocą komunikatów bezsłownych animator może o wiele skuteczniej, delikatniej, a przede wszystkim szanując wolność uczestnika okazać swoją gotowość pomocy, troskę, miłość spływającą od Jezusa.

Jeżeli animator ma owocnie pełnić swoją posługę, bardzo ważne jest, by nauczył się ...

aktywnie słuchać

Aktywne słuchanie jest w praktyce niczym innym, jak umiejętnością wykorzystywania wszystkich dostępnych w danych warunkach środków, by pomóc rozmówcy w wypowiedzeniu się i samemu sobie w odbiorze tego, co ten ma nam do przekazania.

W pomaganiu rozmówcy chodzi w pierwszym rzędzie o to, by dawać mu znać, że jest rzeczywiście słuchany poprzez tzw. komunikaty zwrotne, którymi mogą być np.: pytania, reakcje na wypowiedź za pośrednictwem gestów, mimiki, postawy ciała, kontaktu wzrokowego itd. Istotne w komunikatach zwrotnych jest to, żeby dać odczuć rozmówcy, że nie tylko go "słyszymy", ale "słuchamy", to znaczy, że dociera do nas treść tego, co przekazuje, że zależy nam na tym, że staramy się go zrozumieć, dotrzeć do głębi tego, co ma nam do zakomunikowania.

A b y d o b r z e s ł u c h a ć :

1. Bądź świadomy swoich nawyków w słuchaniu (czy przerywasz rozmówcy? czy masz trudności ze skupieniem? itd.).

2. Zwracaj uwagę na mówiącego (staraj się maksymalnie skupić swe myśli na rozmówcy).

3. Podzielaj odpowiedzialność za komunikację (zadawaj pytania, proś o wyjaśnienia).

4. Bądź obecny fizycznie (utrzymuj kontakt wzrokowy, bądź zwrócony przodem do rozmówcy, reaguj gestami na jego słowa).

5. Słuchaj tak, by odebrać całość komunikowanego znaczenia (staraj się odczytać nie tylko treść ale i przekazywane uczucia).

6. Staraj się współodczuwać z rozmówcą (próbuj rzeczywiście "wejść" w jego przeżycia i "doświadczyć" jego emocji).

7. Obserwuj sygnały niewerbalne (gesty, mimikę ton głosu itd. Czy język ciała potwierdza sens słów?).

8. Przyjmij akceptującą postawę wobec rozmówcy (nie osądzaj, nie oceniaj przedwcześnie).

9. Słuchaj samego siebie (staraj się być świadomy swoich emocji i tego, w jaki sposób wpływają one na jakość słuchania).

10. Zakończ słuchanie poprzez podjęcie stosownego działania (rozmówca czegoś od ciebie oczekuje...).

Pomaganie sobie po części pokrywa się z pomaganiem rozmówcy (nadawanie komunikatów zwrotnych ułatwia skupienie uwagi itd.) jednak w nim się nie wyczerpuje. Ważne jest aby słuchając zdawać sobie sprawę z własnych uwarunkowań: to, co przyjmujemy od rozmówcy zostaje przez nas zawsze w jakiś sposób zinterpretowane, trzeba więc pozostawać świadomym niebezpieczeństwa interpretacji odbiegającej od intencji rozmówcy. I dalej: często rozpraszamy się i umyka nam część tego, co jest komunikowane. Świadomość tego faktu pozwala na zapełnianie "luk" poprzez odpowiednie pytania. Jakość słuchania jest też bardzo uzależniona od aktualnego stanu emocjonalnego odbiorcy: np.: rozdrażnienie, zmęczenie itd. może w nas wywoływać negatywne reakcje zupełnie niezwiązane z tym, co przekazuje rozmówca: istotne jest więc zdawanie sobie sprawy ze stanu swej emocjonalności.

Słuchanie aktywne jest słuchaniem kompleksowym: nie zatrzymuje się jedynie na powierzchownym znaczeniu słyszanych słów, ale dąży do uchwycenia głębszego sensu, intencji mówiącego. I więcej jeszcze: nie jest tylko słuchaniem słów, lecz odbieraniem sygnałów rozmówcy na wszystkich możliwych poziomach komunikacji. Chodzi o to, by "usłyszeć" nie tylko słowa, ale także uczucia mówiącego, jego postawę wobec opisywanej sytuacji czy zdarzenia.

Słuchanie aktywne jest wreszcie słuchaniem empatycznym, czyli dążącym do współodczuwania z rozmówcą, do wejścia niejako w jego skórę, współprzeżywania wraz z nim jego przeżyć. Ten wymiar jest bodaj najtrudniejszy: wymaga bowiem od słuchającego z jednej strony wielkiej wrażliwości i skupienia, z drugiej - znajomości samego siebie i własnych emocji.

W sytuacji, kiedy animator ma do czynienia nie z jednym uczestnikiem, lecz z grupą, istotne jest, by umiał słuchać wszystkich. Zwykle aktywność poszczególnych uczestników jest bardzo zróżnicowana: jedni mówią bardzo dużo, inni przybierają postawę wycofującą się. Postawa animatora jest tu decydująca: jeśli bardzo wyraźnie nie zaakcentuje swoją postawą, że każdy ma równe szanse wypowiedzenia się, jeśli nie będzie strzegł tej zasady, zachęcając wycofujących się i hamując gadatliwych, osoby o mniej "przebojowej" osobowości mogą zostać zdominowane przez pozostałe, stając się biernymi widzami tego, co się dzieje w czasie ćwiczeń.

A b y d o b r z e s ł u c h a ć :

1. Nie przerywaj niepotrzebnie.

2. Nie myl milczenia ze słuchaniem.

3. Nie obwiniaj rozmówcy za niepowodzenie w porozumieniu.

4. Nie słuchaj biernie.

5. Nie zadawaj zbyt wielu pytań.

6. Nie domyślaj się zbyt wiele.

7. Nigdy nie mów "wiem dokładnie jak się czujesz".

8. Nie formułuj przedwczesnych ocen.

9. Nie nastawiaj się obronnie w obliczu krytyki.

10. Nie traktuj słuchania jako okazji do ucieczki od mówienia.

W tym, co powiedzieliśmy do tej pory obecny był już temat, do którego pragniemy teraz przejść. Chodzi tu o rolę, jaką spełnia w czasie ćwiczeń...

prowadzący

Rola animatora - w czasie wypraw otwartych oczu - ćwiczeń aktywizujących jest nieco inna, niż w czasie kręgów biblijnych. Kręgi biblijne mają na celu przede wszystkim umożliwienie uczestnikom pogłębionego kontaktu ze Słowem Bożym, tak więc rolą animatora jest przede wszystkim pobudzanie uczestników do "wczytania się" w Słowo, pomoc (wyjaśnianie) w rozwiązywaniu rodzących się trudności i w znajdowaniu praktycznych zastosowań przeczytanego Słowa. Celem ćwiczeń jest natomiast pobudzenie uczestników do osobistego "przeżycia" treści już znanych, sprowokowanie ich twórczości, aktywności (na bazie tego, co jako "treść" zostało już przekazane np.: podczas kręgów biblijnych). Animator - dla odróżnienia będziemy go nazywać "prowadzącym" - w czasie ćwiczeń jest o wiele bardziej "bierny", o wiele bardziej "towarzyszy", czy też "uczestniczy" w tym, co się dzieje, niż tym kieruje. Inicjatywa należy prawie w stu procentach do uczestników. Aktywna rola prowadzącego sprowadza się zasadniczo do:

- wprowadzenia, czyli przedstawienia przebiegu ćwiczenia (z ewentualnym ćwiczeniem "na rozgrzewkę"),

- towarzyszenia, czyli tworzenia atmosfery bezpieczeństwa i zaufania oraz czuwania nad przebiegiem ćwiczenia (pomoc w dzieleniu się, czuwanie nad równymi szansami dla każdego itd. Interwencje powinny być jak najrzadsze i tylko w sytuacji rzeczywistej konieczności),

- podsumowania, czyli pomocy w wyciągnięciu wniosków praktycznych, wskazaniu na ważniejsze odkrycia, których dokonała grupa podczas ćwiczenia.

W realizacji tych zadań konieczna jest elastyczność: każde ćwiczenie musi być dostosowane do potrzeb i możliwości danej grupy, do kontekstu, w jakim się je przeprowadza. Prowadzący powinien starać się reagować na bieżąco na potrzeby grupy, na reakcje uczestników i odpowiednio do nich modyfikować swoją wizję ćwiczenia i efektów jakie jego zdaniem powinno przynieść.

Elastyczność domaga się dopełnienia poprzez stanowczość, która powinna przejawiać się szczególnie w momentach, kiedy grupa się rozprasza, kiedy zagrożona jest godność lub wolność któregoś z uczestników, kiedy ktoś przekracza reguły ustalone wspólnie na początku ćwiczenia (np.: przedłuża swoją wypowiedź zabierając czas innym).

D o b r y p r o w a d z ą c y :

• modli się za swoich uczestników;

• jest wrażliwy na ich potrzeby;

• nie osądza i nie ocenia: towarzyszy;

• jest elastyczny i stanowczy;

• stara się o wytworzenie klimatu zaufania i bezpieczeństwa;

• nie stara się być przywódcą i nie gra roli eksperta;

• uczy się od członków swojej grupy;

• komunikuje się umiejętnie.

Stanowczości nie należy mylić z zachowaniami typu przywódczego, w których prowadzący stara się kontrolować najdrobniejsze szczegóły i narzuca swoją wizję przebiegu ćwiczenia mogącą zablokować otwartość uczestników, doprowadzając do sytuacji, w której ćwiczenie zamienia się w coś w rodzaj teatru: uczestnicy zaczynają "odgrywać" swoje reakcje według domniemanych oczekiwań prowadzącego.

Równie destrukcyjna może być postawa eksperta: prowadzący poprzez swoją "wszechwiedzę", demonstrację swej wyższości, blokuje otwartość uczestników wywołując w nich dodatkowo poczucie niższości.

Istotne jest, aby prowadzący był uczciwy, to znaczy aby sam brał udział w ćwiczeniu na równi z innymi, dzieląc się swoimi uczuciami, przeżyciami, problemami itd. Taka postawa, zwłaszcza, kiedy jest wzmacniana poprzez umiejętne komunikowanie się, pomaga uczestnikom w pełnym otwarciu się, przełamaniu własnych zahamowań, lęków.

Trzeba pamiętać, że często ćwiczenie może poruszać bardzo wrażliwe struny danej osoby, może dotykać najdelikatniejszych sfer jej życia. Prowadzący musi być zatem wrażliwy i uważny. Dzięki tym dwóm cechom może dostrzec w porę, że np.: dany element ćwiczenia dotyka zagadnień zbyt osobistych dla kogoś, może zmienić tok ćwiczenia lub pomóc danej osobie wycofać się z zbyt trudnego dla niej obszaru. W praktyce właśnie szanowanie indywidualnych odczuć, godności i wolności uczestników może okazać się decydujące dla owocnego przeprowadzenia. Dlatego należy bardzo starannie unikać wszelkich sytuacji, które mogłyby stwarzać choćby pozory "psychicznego przymusu" (zarówno ze strony prowadzącego, jak i pozostałych członków grupy) - każdemu z uczestników przysługuje prawo do wycofania się z ćwiczenia lub z jakiegoś jego punktu. Prowadzący ma za zadanie być gwarantem tego prawa.

Fakt, iż centrum większości ćwiczeń stanowi dzielenie się wrażeniami, doświadczeniami i osobistymi odczuciami, domaga się, by prowadzący wystrzegał się postawy oceniania, osądzania tego, co mówią uczestnicy. Musi być tak przede wszystkim dlatego, że uczucia i wrażenia jako takie nie mogą podlegać osądowi: one po prostu są. Wszelkie próby zewnętrznej oceny, czy osądu są skazane na niepowodzenie, nie mówiąc już o tym, że mogą bardzo mocno zranić osądzonego i na dłuższą metę doprowadzić do zupełnego zamknięcia się grupy. Chodzi natomiast o to, że odczucia, wrażenia, doświadczenia, którymi dzielą się uczestnicy są wyrazem ich świadomości, owocem historii ich życia. W jakiś sposób odbija się w nich relacja do Jezusa, hierarchia wartości, sposób patrzenia na życie, pozytywne i negatywne doświadczenia z przeszłości. Spełniają niejako rolę barometru, wskaźnika, za pośrednictwem którego uważny prowadzący może zwrócić uwagę na głębsze problemy trapiące daną osobę. Jednak weryfikacja i ewentualne poszukiwanie rozwiązań tych problemów musi się dokonywać za pośrednictwem indywidualnych rozmów - poza samym ćwiczeniem. Obserwacje dokonywane przez prowadzącego powinny służyć tylko jemu i osobie, której dotyczą (chyba, że dotyczą grupy jako całości).

Powyższe uwagi tym ważniejsze, że ćwiczenia aktywizujące, mimo niewątpliwych zalet, pociągają za sobą poważne...

niebezpieczeństwo manipulacji

Paradoksalnie to, co jest zaletą metod aktywizujących może stać się ich największą wadą: metody, które ze swej istoty mają pomagać w pogłębieniu samoświadomości i otwarciu się na innych mogą stać się narzędziami manipulacji. Jeżeli prowadzący ma duże doświadczenie, jest w stanie manipulować emocjami uczestników, wywoływać, wzmacniać lub wyciszać w nich niektóre uczucia, wytwarzać atmosferę, w której uczestnik czuje się przymuszony mówić o sprawach najbardziej osobistych... W ten sposób może doprowadzić zwłaszcza słabsze osobowości do stanu "emocjonalnego rozregulowania", które z czasem ułatwia całkowite uzależnienie takiej osoby od grupy lub prowadzącego (tak działają niektóre sekty).

Oprócz manipulacji świadomej, może mieć miejsce manipulacja nieświadoma: prowadzący dążąc za wszelką cenę do wyznaczonych sobie wcześniej celów (w tym przypadku - zbliżenia uczestników do Jezusa) może zacząć używać metod aktywizujących bardziej po to, by otrzymać spodziewane efekty, by za wszelką cenę "otworzyć" uczestników na Jezusa, by rozwiązać im od razu wszystkie problemy, niż po to, by im pomóc w odnalezieniu ich drogi, w usłyszeniu głosu, jaki Pan do nich kieruje. W takim przypadku to, co miało być po-mocą staje się prze-mocą. Takie działanie - choć w pierwszej chwili wydaje się "skuteczne" - na dłuższą metę jest destrukcyjne: konfrontowanie uczestników z problemami "wydobytymi na powierzchnię" w sposób sztuczny, niedojrzałymi jeszcze do rozwiązania, powodować może poważne kryzysy. Dążenie do udzielania pomocy za wszelką cenę prowadzi do uzależnienia uczestników od pomocy prowadzącego; mogą oni się stać zupełnie niezdolni do samodzielnego rozwiązywania problemów.

Jak uniknąć postaw manipulacyjnych? Przede wszystkim "nasłuchując" jak Jezus widzi sytuację uczestników i Jemu powierzając rozwiązywanie problemów. Prowadzący musi mieć świadomość, że nie jest niczym innym, jak tylko jednym z narzędzi w dłoni Jezusa: pomoc dla uczestników może przyjść poprzez jego posługę, ale równie dobrze przez tysiąc innych kanałów... Na płaszczyźnie praktycznej oznacza to przede wszystkim konieczność poszanowania wolności i intymności uczestników. Należy unikać wszelkich sytuacji stwarzających "przymus psychologiczny", wszelkich zbyt osobistych pytań. Więcej jeszcze: czasem trzeba hamować uczestników, by nie dzielili się w grupie tym, co np.: powinno być wyznane w konfesjonale... Unikać też należy podawania uczestnikom gotowych rozwiązań problemów oraz nie prowokować sztucznie "wypłynięcia" na powierzchnię świadomości trudności, zranień, których sam uczestnik na razie nie dostrzega i z którymi mógłby sobie na danym etapie duchowego rozwoju nie poradzić. Postawę nie-manipulacyjną pomaga zachować uczciwość w prowadzeniu ćwiczeń, czyli uczestniczenie w nich z pełnym zaangażowaniem na równi z pozostałymi osobami. Wówczas prowadzący sam znajduje się niejako w skórze uczestnika i jest mu o wiele łatwiej uchwycić nieprawidłowości własnej postawy, własnego prowadzenia.

Pora teraz przejść do zagadnień "technicznych" i powiedzieć...

słów kilka o tym, jak korzystać z tego zeszytu

Jednym z założeń tego opracowania było danie animatorom narzędzia, które byłoby jak najlepiej dostosowalne do konkretnych potrzeb i możliwości danej grupy, dlatego na każdy dzień proponowane są co najmniej dwie wersje ćwiczeń (prócz tych, które są podane w Podręczniku ONŻ I^o). Zadaniem animatora jest wybór bardziej użytecznego. Istotne jest też, aby animator podchodził do ćwiczeń w sposób twórczy, a więc modyfikował je, dostosowywał zależnie od potrzeb (konieczna jest do tego dobra znajomość grupy).

Ważne jest, aby animator zapoznał się z ćwiczeniami jeszcze przed rekolekcjami, ponieważ niektóre z nich wymagają o wiele wcześniejszego przygotowania. Najlepszym sposobem na takie "zapoznanie się" byłoby przeprowadzenie tych ćwiczeń (lub przynajmniej ich części) w gronie animatorów w czasie przedrekolekcyjnych spotkań przygotowawczych diakonii. Pozwoliłoby to na "poczucie" ćwiczeń, należytą ocenę ich wartości, przydatności, wad i słabości.

W trakcie samych rekolekcji konieczne jest przygotowanie bezpośrednie, którego pierwszym elementem powinna być modlitwa. Przygotowanie to powinno obejmować dokładne przemyślenie przebiegu ćwiczenia i ewentualną jego modyfikację odpowiednio do potrzeb grupy, przygotowanie potrzebnych pomocy, ewentualnie także miejsca, w którym ćwiczenie będzie przeprowadzone.

Trzeba jeszcze zwrócić uwagę na znaczenie dwóch elementów, które powtarzają się w opisie każdego ćwiczenia. CELE wskazują na to, w czym dane ćwiczenie powinno pomóc uczestnikom, a tym samym w pewien sposób ukierunkowują sposób jego prowadzenia. WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO natomiast ukazują bądź drugorzędne efekty ćwiczenia, które mogą pomóc animatorowi w pracy z grupą (a bardziej jeszcze w indywidualnej pracy z poszczególnymi uczestnikami), bądź też wskazują na niektóre zagadnienia praktyczne, które mogą okazać się istotne w trakcie prowadzenia ćwiczenia.

Na każdą Wyprawę powinny się składać następujące elementy:

rozgrzewka - krótkie ćwiczenie wprowadzające, które służy umacnianiu i pogłębianiu więzi w grupie, pomaga się skoncentrować, służy wytworzeniu "klimatu"; propozycje tych ćwiczeń patrz s. 5.

wprowadzenie - prowadzący nawiązując do tematu danego dnia rekolekcji przedstawia cele ćwiczenia (uczestnicy muszą wiedzieć przynajmniej w ogólnych zarysach na co mają zwrócić uwagę, o co chodzi w ćwiczeniu) oraz jego przebieg;

wykonanie ćwiczenia;

podsumowanie - ten punkt jest szczególnie istotny; pozwala uczestnikom przemyśleć i nazwać to, co odkryli, czego się nauczyli, czego doświadczyli; bardzo istotne jest wyciągnięcie konkretnych wniosków dotyczących życia codziennego (konieczna pomoc animatora!);

modlitwa - może stanowić wprowadzenie do Wyprawy (przed rozgrzewką); o wiele istotniejsza jest jednak na końcu: zadaniem animatora jest jak najpłynniejsze "przeprowadzenie" grupy od końcowego dzielenia się, od wniosków wyciągniętych w czasie podsumowania do modlitwy. W ten sposób to, co przed chwilą stanowiło treść przeżyć, doświadczeń, staje się treścią modlitwy, zostaje przedstawione Jezusowi.

Bernadeta Sierszecka

Grzegorz Strzelczyk

17.05.1996

Propozycje ćwiczeń na rozgrzewkę

UWAGA! Ćwiczenia te nie powinny trwać dłużej niż 5 minut.

• wyrazić swój aktualny nastrój za pomocą koloru

• lustro: jedna z osób wykonuje jakiś ruch, reszta go powtarza

• głuchy telefon (hasłem może być np.: temat Wyprawy lub temat dnia)

• rozsypanka: prowadzący przygotowuje wcześniej zdanie jakieś (może być werset biblijny) pisząc każde słowo na osobnej kartce; uczestnicy mają złożyć słowa w zdanie (może być inne zdanie dla każdego)

• skojarzenia: prowadzący wypowiada jakieś hasło - uczestnicy odpowiadają skojarzeniami, jakie im się nasuwają

• powitanie: każdy podaje sposób, w jaki chciałby zostać powitany, grupa spełnia jego życzenie

• statua: jeden z uczestników ustawia pozostałych w statuę, lub tworzy z nich jakąć maszynę...

• uczestnicy wspólnie rysują jakiś krajobraz (zwierzę, roślinę) bez możliwości słownego porozumiewania się

• dziecięce wierszyki: na dany sygnał każdy z uczestników (równocześnie!) recytuje swój ulubiony wierszyk z dzieciństwa wcielając się - poprzez mimikę i gesty - w występujące w nim postacie

• niedokończone zdania: prowadzący podaje początek zdania, uczestnicy kończą, np.: Dzisiaj czuję się...; Najważniejsze u przyjaciela jest...; Mój brat/siostra jest... (zdania mogą być ściśle związane z tematem danej Wyprawy)

• wstępne rozmowy: uczestnicy krótko rozmawiają w parach na zadany temat (np.: jak minął im ostatni dzień, w jakim są nastroju itd.)

• uczestnicy mają za zadanie wyrazić innym sympatię za pośrednictwem słów

• uczestnicy mają za zadanie wyrazić innym sympatię za pośrednictwem gestów

Dzień I: Boża miłość i Boży plan

Odkrycie śladów miłości Boga

Wyprawa tego dnia ma pomóc w odkryciu Boga i Jego miłości w świecie, w wydarzeniach codziennego życia, w Piśmie Świętym.

1. Ręce miłości

• CELE:

• odkrycie śladów miłości Bożej w Piśmie Świętym

• odkrycie sposobów objawiania się Bożej miłości "tu i teraz"

• POMOCE: kartka, długopis, Pismo Święte (dla każdego)

PRZEBIEG

• Każdy z uczestników odrysowuje na kartce kształt swoich dłoni; na lewej wypisuje imiona osób, których uzdrowienia opisane są w Biblii oraz sposób, w jaki Jezus (Bóg) uzdrawia w poszczególnym przypadku.

• wariant B: w zależności od dojrzałości grupy odnośne teksty można podać uczestnikom lub też mogą szukać ich sami.

• Każdy wybiera sposób, który podoba mu się najbardziej i krótko uzasadnia, dlaczego (pisemnie lub krótkie dzielenie się).

• Na prawej dłoni uczestnicy wypisują swoje doświadczenia Bożego działania, to, jak je spostrzegają, odczytują we własnym życiu. Chodzi o wydarzenia, przez które Bóg objawił im swoją miłość, troskę, moc...

• Uczestnicy dobierają się w pary i dzielą się tym, co zapisali.

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

Ćwicznie pozwala:

• poznać, jaki jest Bóg każdego z uczestników, jaki Jego obraz noszą w sobie;

• dostrzec tych którzy nie doświadczyli w swym życiu Bożej miłości, Boga kochającego.

2. Boża miłość

• CELE:

• odkrycie śladów Bożej mił ości w świecie

• POMOCE: kolorowe ilustracje z czasopism (więcej niż jest uczestników), widokówki, klej, nożyczki, duży arkusz papieru, kartki z bloku technicznego

PRZEBIEG

• Każdy z uczestników wybiera jedną ilustrację, która najbardziej mu się kojarzy z Bożą miłością i dzieli się z pozostałymi motywami swojego wyboru wyjaśniając, w jaki sposób objawia się miłość w tej ilustracji.

• Wszyscy uczestnicy robią wspólnie z wybranych wcześniej ilustracji plakat pod tytułem "Z nich zaś największa jest miłość".

• Każdy z uczestników z pozostałych ilustracji robi jakiś drobiazg (np. zakładkę) przypominający o Bożej miłości (dla siebie, przyjaciela lub innego członka grupy - wcześniej można wylosować...).

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

Zwróć uwagę na motywy wyboru ilustracji!

Ćwiczenie pozwala:

• odkryć, jakie doświadczenie Boga nosi w sercu każdy z uczestników;

• wspólna praca przy przygotowywaniu plakatu pomaga ujawnić członków grupy o zacięciu przywódczym, "gwiazdy", a także uczestników biernych i wycofujących się; jednocześnie pomaga odkryć talenty poszczególnych uczestników.

Dzień 2 Grzeszność człowieka

Człowiek niszczy dzieło Boże

Wyprawa tego dnia ma na celu ukazanie prawdy o ludzkim grzechu i jego skutkach. Chodzi o to, by uczestnicy mieli okazję do konfrontacji z faktem, iż zło jest czymś konkretnym, doświadczalnym, wprowadzonym w świat przez grzech człowieka, przez ich własny grzech.

1. Więzy

• CELE:

• ukazanie grze chu jako zagrożenia dla człowieka

• uświadomienie sobie własnej grzesz ności, swojego największego problemu

• POMOCE (dla każdego): sznurek, kartka, długopis

PRZEBIEG

• Każdy z uczestników zostaje skrępowany tak, by nie mógł sam uwolnić rąk.

• W ciszy wszyscy usiłują wykonać jakąś czynność: coś przynieść, napisać, ubrać buty itp.

• Po kilku minutach wszyscy się uwalniają, następuje dzielenie się:

• Co to znaczy "być skrępowanym"?

• Jak przeżywałem tę sytuację?

• Jak się czułem - psychicznie i fizycznie?

• Po wspólnym dzieleniu się każdy pisze - na własny użytek - co go krępuje, co zabiera mu radość, szczęście, pokój. Czy mam odwagę nazwać moje najmocniejsze więzy? Jaka niewola najbardziej mi dokucza?

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Pamiętaj, że niektórzy mogą mieć trudności z nazwaniem, określeniem i wypowiedzeniem swoich problemów (zwłaszcza w obecności innych!).

• Zwróć szczególną uwagę na tych uczestników, którzy nie dzielą się (lub mają z tym duże trudności)! Postaraj się z wielką delikatnością w indywidualnej rozmowie poszukać źródeł takiej postawy (czy borykają się z jakimś problemem, co to jest...).

• Zwróć uwagę na tych, którzy utrzymują, że nie mają żadnych problemów, więzów, niewoli: czy nie jest to poza, rola odgrywana nawet przed samym sobą?

2. Maski

• CELE:

• uświadomienie sobie własnych w ad, fałszywych r ól, które się odgrywa w ż yciu

• uświadomienie sobie swojego największego pr oblemu

• POMOCE: dla każdego: maska (może być symboliczna, z kartonu, z wypisaną rolą np.: egoista, ofiara losu, gwiazda, kozioł ofiarny, pajac, mądrala, maruda, nauczyciel, podburzacz, udręczony, naiwniak itd.), kartki, długopisy

PRZEBIEG

• Każdy z uczestników losuje maskę - rolę, którą później odgrywa

• Uczestnicy dobierają się w grupki 2-3 osobowe i odgrywają scenki z codziennego życia (np.: w autobusie, w kolejce, na przystanku, późny powrót do domu, wywiadówka...). Każdy gra rolę, którą wylosował.

• Po zakończeniu scenek - dzielenie się:

• Jak się czułem, gdy byłem...?

• Jak mnie traktowali inni?

• Jakie zmiany zauważyłem w swoim zachowaniu?

• Na zakończenie każdy wybiera maskę najbardziej zbliżoną do tej, którą rzeczywiście zakłada w codziennym życiu. Na odwrocie każdy pisze:

• Jak oceniam samego siebie?

• Co w sobie lubię a czego nie lubię?

• Jak sobie radzę z tym, czego nie lubię?

• Co mi daje noszenie maski? (pozytywy i negatywy)

• W jaki sposób mogę zdjąć maskę?

• wariant B: Na zakończenie każdy losuje inną maskę niż miał poprzednio i na jej odwrocie pisze "receptę" dla osoby, która ją zakłada. Wspólne odczytanie "recept".

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Szczególnie ważne jest dzielenie się po wykonaniu ćwiczenia. Zwróć w nim uwagę na odczucia uczestników; w razie potrzeby pomóż im je nazwać.

• Zwróć uwagę, jakie maski wybierają uczestnicy jako te, które rzeczywiście zakładają w życiu.

• Osoby, które mają trudności z wyborem mogą mieć trudności z uświadomieniem sobie lub jasnym nazwaniem swoich problemów. Spróbuj z nimi porozmawiać indywidualnie.

Dzień 3: Jezus Chrystus - jedyny Zbawiciel człowieka

Życie rodzi się z życia

Wyprawa tego dnia ma pomóc w odczytaniu tajemnicy życia, jego powstawania i rozwoju, jego piękna i różnorodności, ale także jego kruchości i przemijalności. Niektóre z proponowanych ćwiczeń są w sposób bardziej bezpośredni związane z tematem dnia: prowadzą do odkrycia w Chrystusie jedynego Zbawiciela, jedynego rozwiązania dla naszego życia.

1. Więzy c.d.

• CELE:

• uświadomienie sobie, że Jezus jest jedynym wyzwoli cielem człowieka z nie woli g rzechu

• POMOCE (dla każdego): sznurek

PRZEBIEG

• Każdy z uczestników zostaje związany tak, by sam nie mógł się uwolnić.

• Przez chwilę wszyscy próbują uwolnić się z więzów (w ciszy!).

• Chwila medytacji nad sytuacją człowieka zniewolonego fizycznie i duchowo.

• Ponowna próba uwolnienia się - tym razem uczestnicy dobierają się w pary i uwalniają się wzajemnie.

• Dzielenie się:

• Czy człowiek potrafi sam się wyzwolić z najróżniejszych zniewoleń? Dlaczego?

• Co jest potrzebne, aby człowiek wydobył się z więzów?

• Kto może uwolnić człowieka z niewoli duchowej?

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Zwróć szczególną uwagę na dzielenie się!

• Zwróć szczególną uwagę na uczestników, którzy nie dostrzegają, co jest potrzebne do wydobycia się z niewoli grzechu, którzy nie widzą wyjścia z własnych problemów.

• Zwróć szczególną uwagę na uczestników, którzy od pierwszego dnia są mało aktywni: spróbuj z nimi porozmawiać na osobności - czy brak aktywności wynika z ich stylu bycia czy też raczej z poczucia braku akceptacji ze strony grupy, kłopotów z odnalezieniem się w niej lub problemów z obrazem siebie i samoakceptacją.

2. Życie

• CELE:

• refleksja nad tajemnicą ż ycia

• rozwijanie samo świadomości i poczucia własnej war tości

• POMOCE: sentencje o życiu rozmieszczone w różnych miejscach sali, kartki, długopisy

PRZEBIEG

• Wszyscy siedzą w milczeniu i przez 5 minut rozważają sentencje. Potem każdy pisze na kartce sentencję, która najbardziej mu się podobała i swój komentarz do niej.

• Następnie uczestnicy dobierają się parami i rozmawiają na temat "Dlaczego warto żyć" lub "Dlaczego ludzkie życie trzeba chronić".

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Zwróć uwagę na komentarze do senstencji. Mogą one pomóc w zrozumieniu w jaki sposób uczestnicy patrzą na życie, jaka jest ich zasadnicza postawa wobec niego.

• Dzielenie się może pomóc w dostrzeżeniu osób, które nie zgadzają się na własne życie, czy też mają trudności w zaakceptowaniu jakiegoś jego wymiaru.

3. Telefon zaufania

• CELE:

• uświadomienie sobie warto ści ży cia

• ćwiczenie umiejętności obrony życia

• POMOCE: niepotrzebne

PRZEBIEG

• Uczestnicy dzielą się na dwie grupy. Członkowie pierwszej grają ludzi zagubionych, zmęczonych życiem i chcących z nim skończyć. Członkowie drugiej - pracowników telefonu zaufania.

• Dyskusja pomiędzy grupami: pracownicy telefonu zaufania odwodzą członków drugiej grupy od zamiaru samobójstwa przedstawiając wartość życia.

• wariant B: to samo ćwiczenie można przeprowadzić w parach.

• Na zakończenie dzielenie się wrażeniami:

• Czy łatwo jest przekonać kogoś, że warto żyć?

• Co ułatwia, a co utrudnia przekonywanie?

• Co mi dało to ćwiczenie?

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Zwróć uwagę na argumenty przeciwników i obrońców życia: pomagają one uchwycić w jaki sposób patrzą na życie i myślą o nim poszczególni uczestnicy.

4. Wartość i sens życia

• CELE:

• uświadomienie sobie wart ości ż ycia

• rozwijanie samoświadomości

• POMOCE: ołówki (kredki, mazaki), kartki, szpilki (agrafki)

PRZEBIEG

• Każdy z uczestników rysuje na kartce drzewo (ewentualnie kwiat), które go symbolizuje, następnie przypina rysunek do ubrania.

• Uczestnicy dobierają się w grupy wg podobieństwa drzew. Dzielenie się wrażeniami:

• Jakie jest moje drzewo?

• Z czego się składa, czego mu brak?

• Co daje innym?

• Co można zrobić, by dawało więcej?

• Jak można je ochraniać?

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Zwróć uwagę na rysunki, zwłaszcza te nietypowe, tzn. wyraźnie schematyczne, udziwnione lub byle jakie. Mogą one wskazywać na osoby, które nie zgadzają się na swoje życie, mają problemy z zaakceptowaniem jakiegoś jego wymiaru czy też z zaakceptowaniem samego siebie.

5. Linia życia

• CELE:

• rozwijanie samośw iadomości

• refleksja nad dotychczasowymi osiągnięciami ż yciowymi

• POMOCE: kartka papieru, długopis

PRZEBIEG

• Na kartkach uczestnicy rysują następujący schemat:

dotychczasowe osiągnięcia plany na przyszłość

data .................................. data .................. .... .hipotetyczna

urodzin ........................... dzisiejsza .......................... data śmierci

Zwrócić uwagę, by uczestnicy nie traktowali "daty śmierci" jako czegoś w rodzaju "fatum", przepowiedni. Ostatecznie zresztą można jej nie wpisać.

• Następnie wypisują odpowiednie dane (daty: urodzin, dzisiejsza, śmierci; osiągnięcia: minione i planowane).

• Dzielenie się wrażeniami:

• Czy trudno było zdecydować się na konkretną datę śmierci? Dlaczego?

• Jak się czuję podsumowując własne życiowe osiągnięcia, widząc ile osiągnąłem

• Czego dowiedziałem się o sobie?

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Zwróć uwagę na osoby, które miały trudności z wypisaniem swoich osiągnięć (mogą mieć problemy z poczuciem własnej wartości i samoakceptacją) oraz na te, które nie potrafiły określić planów na przyszłość (mogą mieć problemy z zaakceptowaniem własnego miejsca w życiu itd.).

6. Telegram

• CELE:

• przeżycie, tego, że Jezus jest jedynym skutecznym rozwiązaniem najpoważniejszych ludzkich problemów

• POMOCE: kartki papieru i długopisy

PRZEBIEG

• Każdy z uczestników pisze do jakiegoś człowieka w imieniu Jezusa telegram, w którym Jezus mówi po co przychodzi, co przynosi ze sobą i jak można się z Nim spotkać.

• Następnie należy pozbierać telegramy; każdy losuje jeden dla siebie i pisze nań odpowiedź.

• wariant B: Każdy z uczestników wybiera adresata swego telegramu i wręcza mu go ze słowami: "Jezus Chrystus przyniósł miłość dla każdego człowieka"...

• Na zakończenie każdy dzieli się jednym zdaniem tym, co odkrył, czego się nauczył.

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Pisanie telegramów i odpowiedzi na nie może pomóc uczestnikom w uświadomieniu i nazwaniu wątpliwości dotyczących osoby Jezusa, tego, czy On rzeczywiście żyje i działa dziś tu i teraz, czy może zadziałać konkretnie w ich życiu.

• Zwróć uwagę na przejawy tych wątpliwości w tekstach telegramów i w czasie dzielenia się. Pomóż je rozwiązać w indywidualnych rozmowach lub w czasie spotkań w grupach.

Dzień 4: Osobiste przyjęcie Jezusa jako Pana i Zbawiciela

Oddanie życia Jezusowi

Wyprawa tego dnia ma być wezwaniem do pójścia za Chrystusem; szczególny akcent pada na problem zaufania. Chodzi też o to, by ukazać uczestnikom konsekwencje decyzji przyjęcia Go: radości i sukcesy, ale także trudności i wysiłek, jaki trzeba włożyć w naśladowanie Jezusa.

1. Labirynt

• CELE:

• ukazanie konsekwencji oddania życia J ezusowi

• rozwijanie umiejętności mówi enia i słuchania

• POMOCE: kartki z labiryntem lub figurami (patrz ANEKS, chustki do zasłonięcia oczu, długopisy

PRZEBIEG

• Uczestnicy dobierają się w pary. Jedna z osób ma zasłonięte oczy. Jej zadaniem jest pokonanie labiryntu (rysując drogę długopisem). Druga osoba kieruje pierwszą - opisując drogę.

• 
  wariant B: zamiast kartki z labiryntem osoba z zasłoniętymi oczami otrzymuje czystą kartkę - jej zadaniem jest narysować figurę, którą opisuje druga osoba. Przykłady figur:

• Gdy zadanie zostanie wykonane, następuje zamiana ról.

• Ćwiczenie należy zakończyć wspólnym dzieleniem się:

• W jaki sposób druga osoba mi pomagała, jak ja jej pomagałem?

• Jak przebiega wędrówka ku Chrystusowi?

• Co jest na niej przeszkodą, trudnością?

• Kto może być pomocą w wędrówce?

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Zwróć uwagę uczestników na to, jak ważna jest umiejętność komunikowania się z innymi, wskaż bariery, które ją utrudniają.

• W czasie dzielenia się zwróć uwagę na przeszkody i trudności, jakich uczestnicy obawiają się po przyjęciu Jezusa jako Pana i Zbawiciela: zarówno ich nadmiar jak i brak mogą świadczyć o tym, że posiadają nierealistyczny obraz Jezusa jak i samych siebie. Nie bagatelizuj problemów, ani nie wyolbrzymiaj ich! W razie potrzeby powróć do dostrzeżonych problemów w indywidualnych rozmowach z uczestnikami.

2. Tor przeszkód

• CELE:

• budzenie poczucia ufności wobec Jezusa

• ukazanie trudności, na jakie można napotkać idąc z Jezusem

• uświadomienie sobie, na czym polega pójście za Nim

POMOCE: należy znaleźć bardzo urozmaicony teren lub przygotować pomieszczenie pełne najróżniejszych sprzętów, po którym trudno się poruszać; chustki do zasłonięcia oczu.

PRZEBIEG

• Każdy z uczestników z zasłoniętymi oczami przemierza pewien odcinek terenu (pomieszczenia) kierując się w pokonywaniu przeszkód wskazówkami animatora.

• Kiedy wszyscy pokonają trasę następuje dzielenie się:

• Co było najtrudniejsze w drodze?

• Jak się czułem pokonując przeszkody?

• Jakie znaczenie miały dla mnie wskazówki animatora?

• Jaka może być wędrówka z Jezusem?

• Kto może być pomocą w wędrówce z Nim?

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Zwróć uwagę na zachowania uczestników:

• na ile korzystają z sugestii prowadzącego;

• kto i o co najwięcej pyta;

• jakie trudności występowały najczęściej.

• W czasie dzielenia zwróć uwagę na trudności, jakich napotkania po powrocie do domów uczestnicy obawiają się najbardziej. Postaraj się pomóc w rozwianiu niepotrzebnych lęków (w czasie spotkań w grupach lub w indywidualnych rozmowach).

3. Samochodziki

• CELE:

• budzenie poczucia ufności wobec Jezusa

• budzenie zaufania do drugiego człowieka

• kształtowanie poczucia własnej wartości i odpowiedzialności

• POMOCE: niepotrzebne

PRZEBIEG

• Uczestnicy dobierają się w pary. Jedna z osób zamyka oczy, druga prowadzi ją, trzymając z tyłu za łokcie. Ćwiczenie przebiega w ciszy.

• Po kilku minutach zmiana ról.

• Na zakończenie dzielenie się wrażeniami:

• Czego się dowiedziałem o sobie?

• Jak się czułem, gdy byłem prowadzony?

• Jak się czułem, gdy prowadziłem?

• Czy ufam kierownictwu Jezusa? Dlaczego? Czy obawiam się czegoś?

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Zwróć uwagę na osoby, które boją się być prowadzone lub prowadzić: może to świadczyć o braku zaufania do siebie lub do innych. Skąd on się bierze?

• W czasie dzielenia zwróć szczególną uwagę na osoby, które wyrażają najwięcej obaw wobec Jezusowego kierownictwa (lub wyrażają obawy nierealne, nie mogące mieć podstaw w życiu). Postaraj się z nimi porozmawiać (indywidualnie). Nie bagatelizuj obaw, ale też nie wyolbrzymiaj trudności.

Dzień 5: Życie kierowane przez Chrystusa

Odkrycie życia kierowanego przez Chrystusa

Wyprawa tego dnia ma pomóc uczestnikom w odkrywaniu i umacnianiu swoich mocnych stron, w poznawaniu własnej wartości i uczeniu się samoakceptacji (oddanie życia Jezusowi powinno prowadzić do nowego spojrzenia na siebie).

Drugim celem jest pomoc uczestnikom w odkryciu praw rządzących życiem wewnętrznym.

1. Uczę się kochać siebie samego

• CELE:

• uświadomienie sobie swoich mocnych stron

• wzmacnianie poczucia własnej wartości

• POMOCE: kartki i długopisy

PRZEBIEG

• Każdy z uczestników pisze - w formie zapisków w pamiętniku - jakie dary otrzymał od Boga, dary, które sprawiają, że inni go zauważają, szanują, kochają oraz jak może wykorzystać te dary, aby innym okazać miłość.

• Po napisaniu uczestnicy wymieniają między sobą "kartki z pamiętnika" (np.: w parach) i rozmawiają na ich temat.

• Ćwiczenie można zakończyć wspólnym dzieleniem się:

• Co nowego w sobie odkryłem?

• Jak patrzy na mnie Jezus?

• Jakie pozytywne strony On we mnie widzi?

• Jaki jest mój stosunek do samego siebie (czy i na ile się lubię)?

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Uczestnicy mogą mieć - zwłaszcza w pierwszym momencie - trudności z dostrzeżeniem lub nazwaniem darów, którymi zostali obdarzeni. Dobrze jest więc przygotować jakąś wymyśloną listę darów, która mogłaby posłużyć za przykład.

• W czasie dzielenia się zwróć uwagę na osoby, które miały największe trudności z dostrzeżeniem i nazwaniem, w jaki sposób zostały obdarowane: mogą one mieć poważne problemy z akceptacją siebie, być może nigdy nie doświadczyły w sposób konkretny Bożej miłości.

2. Plakietka

• CELE:

• uświadomienie sobie swoich mocnych stron

• wzmacnianie poczucia własnej wartości

• POMOCE: kartki i długopisy, nożyczki, zdjęcia wszystkich uczestników, szpilki (agrafki); ćwiczenie trzeba zapowiedzieć wcześniej

PRZEBIEG

• Każdy z uczestników sporządza plakietkę z własnym zdjęciem i dokończonymi zdaniami jak poniższe:

• Talenty jakie posiadam to...

• Wartość, którą cenię najbardziej to...

• Najbardziej lubię... (itd. wg uznania animatora)

• Po napisaniu wszyscy przypinają plakietki do ubrania. Dzielenie się w parach tym, co zostało napisane.

• Wspólne dzielenie się: każdy mówi w jednym zdaniu czego dowiedział się o sobie i o innych.

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Szansa na dostrzeżenie osób o zaniżonym poczuciu własnej wartości, które czują się gorsze i uważają, że nie mają mocnych stron i nic do zaofiarowania innym.

• Zwróć uwagę na osoby, które niezwykle wolno lub niezwykle szybko uzupełniają podane zdania.

• Zwróć uwagę na tych, którzy mają trudności z dzieleniem się w parach.

3. Charakterystyka

• CELE:

• budowanie poczucia własnej wartości

• rozwijanie samoświadomości

• POMOCE: kartki i długopisy, zdjęcia wszystkich uczestników

PRZEBIEG

• Na kartce u góry każdy z uczestników przykleja własne zdjęcie, pod nim pisze swoją charakterystykę: wygląd zewnętrzny, cechy charakteru, hierarchia wartości, osiągnięcia, plany, marzenia itd. (wypisywać pozytywy!).

• Prowadzący zbiera kartki i odczytuje charakterystyki nie ujawniając imienia.

• Uczestnicy odgadują, czyją charakterystykę czyta animator.

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Szansa na dostrzeżenie, jaki obraz samego siebie nosi w sercu każdy z uczestników i na ile ten obraz pokrywa się z rzeczywistością. Szansa na zauważenie osób o zaniżonym poczuciu własnej wartości.

• Przy odczytywaniu charakterystyk staraj się stworzyć klimat bezpieczeństwa, by nikt nie poczuł się zraniony lub urażony.

4. Przeszkody

• CELE:

• uświadomienie sobie trudności, na jakie można się natknąć idąc za Chrystusem

• uświadomienie sobie własnych możliwości, mocnych stron

• POMOCE: kartki papieru i mazaki (kredki)

PRZEBIEG

Każdy z uczestników rysuje drogę do Chrystusa tak, jak ją sobie wyobraża (górska ścieżka, szeroka autostrada itd.).

• Na drodze i obok niej należy narysować wielkie głazy, symbolizujące przeszkody na drodze do Boga.

• Na głazach tarasujących drogę należy napisać co przeszkadza w drodze do Chrystusa, na tych obok drogi - co można zrobić (w granicach własnych możliwości) by te przeszkody usunąć.

• wariant B: na skałach na drodze uczestnicy wypisują przeszkody wewnętrzne, na tych z boku drogi - zewnętrzne, niezależne od nich.

• Na zakończenie uczestnicy dobierają się w pary i rozmawiają na temat swoich rysunków.

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Szansa na uchwycenie jakich trudności uczestnicy spodziewają się (obawiają się) na drodze z Jezusem.

• Zwróć uwagę jakich trudności dany uczestnik widzi więcej: zewnętrznych czy wewnętrznych. Na ile są one realne?

• Zwróć uwagę na wielkość narysowanych głazów: czy ktoś nie wyobraża sobie przeszkód nie do pokonania?

5. Jaki jestem

• CELE:

• odkrywanie swoich słabych i mocnych stron

• kształtowanie umiejętności słuchania innych

• POMOCE: kartki papieru, mazaki (kredki)

PRZEBIEG

Każdy z uczestników rysuje zwierzę, które go symbolizuje.

• Kartki należy zebrać i rozlosować. Na wylosowanej kartce każdy wypisuje jak najwięcej pozytywnych i negatywnych cech narysowanego zwierzęcia.

• Ponownie zebrane kartki odczytuje animator - uczestnicy usiłują odgadnąć, do kogo odnosi się opis.

• Krótkie dzielenie się:

• Czego dowiedziałem się o sobie w czasie tego ćwiczenia?

• Jakim "zwierzęciem" chciałbym być, jakie są moje marzenia, aspiracje, plany w odniesieniu do własnej osoby?

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Szansa na dostrzeżenie jaki obraz samego siebie nosi w sercu każdy z uczestników i na ile ten obraz pokrywa się z rzeczywistością. Szansa na zauważenie osób o zaniżonym poczuciu własnej wartości.

• Przy odczytywaniu charakterystyk staraj się stworzyć klimat bezpieczeństwa, by nikt nie poczuł się zraniony lub urażony.

6. Prawa

• CELE:

• uświadomienie sobie, iż światem rządzą najrozmaitsze prawa

• uświadomienie sobie istnienia praw rządzących życiem wewnętrznym

• POMOCE: kartoniki z wypisanymi prawami (np.: prawo grawitacji, Archimedesa, prawo drogowe, prawa genetyki itd.), kartki i długopisy, karton na plakat

PRZEBIEG

• Każdy z uczestników losuje jedno prawo i opowiada pozostałym, co by się wydarzyło, gdyby to prawo przestało obowiązywać.

• Krótkie dzielenie się refleksjami na temat praw, którym poddany jest człowiek:

• Czy człowiek poddany jest tylko prawom fizyki? Jakim jeszcze?

• Co to znaczy, że życiem wewnętrznym człowieka kierują prawa?

• Na zakończenie, na odwrocie swojego kartonika z prawem, każdy wypisuje jedną zasadę rządzącą życiem wewnętrznym człowieka (sfera moralna, duchowa itd.).

• Wszystkie wypisane prawa należy zebrać i w oparciu o nie wspólnie sporządzić plakat.

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Szansa na dostrzeżenie, na ile uczestnicy zdają sobie sprawę z istnienia reguł rządzących życiem wewnętrznym, na ile je znają i przestrzegają. Poza tym można zaobserwować jakie są ich wyobrażenia o życiu chrześcijańskim, na ile dostrzegają Boży plan w świecie i w odniesieniu do nich samych.

7. Prawo Boga, prawo ludzi

• CELE:

• uświadomienie sobie, iż światem rządzą najrozmaitsze prawa

• uchwycenie różnicy pomiędzy prawami Boga i ludzi

• POMOCE: kartoniki z wypisanymi najróżniejszymi normami i zasadami (np.: z dekalogu, kodeksu drogowego, karnego, ucznia, normy jakiejś subkultury itd. - ważne, by pochodziły z różnorodnych źródeł)

PRZEBIEG

• Każdy z uczestników losuje jeden z kartoników.

• Uczestnicy kolejno odczytują swoje normy i starają się odpowiedzieć na następujące pytania:

• Do czego ta norma się odnosi, kogo lub co ochrania?

• Dlaczego jest ważna?

• Czy można bez niej żyć? Dlaczego?

• W jaki sposób służy człowiekowi?

• Na zakończenie wszystkie normy zostają poddane pod głosowanie, tj. uczestniczy zgłaszają swoją gotowość do przestrzegania normy nawet kosztem wielkich wyrzeczeń.

• Dzielenie się:

• Które z norm otrzymały najwięcej głosów?

• Czego one dotyczą?

• Dlaczego głosy tak się rozłożyły?

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Szansa na dostrzeżenie, na ile uczestnicy zdają sobie sprawę z istnienia reguł rządzących życiem wewnętrznym, na ile je znają i przestrzegają ich.

• Zwróć uwagę na to, jakie wartości są szczególnie drogie poszczególnym uczestnikom, jaką mają hierarchię wartości.

Dzień 6: Odkrycie chrześcijańskiej pewności wiary

Słowo Boże

Wyprawa tego dnia ma pobudzić uczestników do refleksji nad pomocami, które Jezus im daje, by mogli wzrastać w wierze, w szczególności zaś nad rolą Słowa Bożego w ich życiu, nad rolą tegoż Słowa w życiu chrześcijańskim.

1. Słowo Boże

• CELE:

• odkrycie, skąd można czerpać pomoc w osobistym rozwoju, w drodze do Boga

• rozwijanie samoświadomości

• POMOCE: kartka z labiryntem ulic, długopisy

PRZEBIEG

• 
  Każdy z uczestników otrzymuje kartkę z labiryntem ulic. Prowadzący wyjaśnia, że ten rysunek przedstawia drogę ich życia z wszystkimi możliwościami, jakie to życie niesie. Wśród tych dróg Bóg przygotował jedną szczególną dla każdego.

• Zadaniem uczestników jest umieścić w labiryncie znaki, które ułatwiają odnalezienie właściwej drogi, drogi Bożej (Pismo Święte, modlitwa, talenty itd.).

• Następnie uczestnicy dzielą się tym, co narysowali - szczególnie tym, które ze znaków są dla nich najtrudniejsze do rozpoznania w codzienności i jakie miejsce wśród znaków zajmuje Słowo Boże.

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Zwróć uwagę, z jakich źródeł uczestnicy czerpią (pragną czerpać) pomoce i wskazówki dla swojego życia; spróbuj pomóc w ocenie wartości poszczególnych źródeł.

• W czasie dzielenia się zwróć szczególną uwagę na osoby, które nie potrafią dostrzec w innych ludziach źródeł pomocy dla siebie lub też mają trudności w przyjmowaniu tej pomocy. Spróbuj porozmawiać z tymi osobami na osobności i poszukać wspólnie źródła tych problemów.

• Zaakcentuj fakt, że Jezus nie zostawia nikogo samego, bez potrzebnej mu pomocy!

2. Kwiat

• CELE:

• uświadomienie sobie roli Słowa Bożego w rozwoju chrześcijanina

• rozwijanie pocz ucia własnej wartości

• POMOCE: kartki papieru, kredki, mazaki

PRZEBIEG

• Każdy z uczestników rysuje na dole kartki nasionko kwiatu, który zna. Prowadzący wyjaśnia, że symbolizuje ono Słowo Boże.

• Uczestnicy rysują kwiat, który wyrasta z nasionka. Na rysunku zaznaczają co jest potrzebne do wzrostu rośliny.

• W płatkach kwiatu wszyscy wypisują owoce, które wyrastają ze Słowa Bożego, zaznaczając na czerwono te, które dostrzegają we własnym życiu.

• Na zakończenie krótkie dzielenie się tym, co uczestnicy odkryli przez to ćwiczenie.

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Szansa na dostrzeżenie, jaką rolę w życiu uczestników spełnia Słowo Boże.

• Zwróć szczególną uwagę na osoby, które nie potrafią dostrzec swoich pozytywnych, mocnych stron: mogą mieć problemy z samoakceptacją i samooceną.

3. Świeca

• CELE:

• ukazanie środków pomocnych w rozwoju wewnętrznym

• POMOCE: świece różnych rodzajów i wielkości, kartki i długopisy, duży arkusz papieru i kredki na plakat

PRZEBIEG

• Wszyscy obserwują w milczeniu przez 5 minut płonące świece, następnie rozmawiają o tym, co jest konieczne, by świeca dawała światło.

• Każdy wypisuje na kartce to, co jest konieczne dla rozwoju wewnętrznego i to, co nie będąc konieczne może w tym rozwoju pomóc.

• Wypisane elementy rozwoju należy ponumerować według ważności.

• Każdy przedstawia to, co zanotował, następnie wszyscy wspólnie rysują plakat "Piramida rzeczy niezbędnych do rozwoju duchowego" opierając się na danych, którymi się przed chwilą dzielono.

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Szansa na dostrzeżenie, o co jest oparte życie wewnętrzne każdego z uczestników, jaki jest ich świat wartości, przeżyć...

• W czasie przedstawiania notatek zwróć uwagę na osoby, które przejawiają lęk przed powrotem do codzienności, które boją się, że sobie nie poradzą z codziennym życiem chrześcijańskim w swoim środowisku.

Dzień 7: Życie kierowane przez Ducha Świętego

Oko i światło

Celem wyprawy tego dnia jest odkrycie, że Jezus uczy nas nie tylko nowego spojrzenia na siebie, ale także nowego spojrzenia na ludzi i na świat. Ta przemiana sposobu patrzenia dokonuje się w mocy Ducha Świętego.

1. Perspektywy z wysoka

• CELE:

• uświadomienie sobie ważności zmysłu wzroku

• uświadomienie sobie, iż te same przedmioty mogą być widziane na różny sposób

• POMOCE: niepotrzebne

PRZEBIEG

• Uczestnicy kładą się na podłodze i obserwują w ciszy otoczenie nie podnosząc się.

• Wszyscy wstają i przyglądają się otoczeniu chodząc po pomieszczeniu w ciszy.

• Uczestnicy wchodzą na krzesła i z góry rozglądają się po pomieszczeniu.

• Dzielenie się wrażeniami:

• Kiedy widzimy więcej, dokładniej?

• Na jaką odległość widzimy leżąc, a na jaką stojąc na krześle?

• Co może stracić/zyskać człowiek przyglądając się światu z różnych pozycji?

• Jak ja patrzę na rzeczy, świat, ludzi? Co jest charakterystycznego w moim patrzeniu?

• Jakie wnioski płyną z tego ćwiczenia dla mojego postępowania, dla postępowania człowieka w ogóle?

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Szansa na uchwycenie tego, na ile uczestnicy są świadomi swojego specyficznego spojrzenia na świat i uwarunkowań, jakie na to spojrzenie wpływają.

• Zaakcentuj różnice w sposobie przyglądania się rzeczom i patrzenia na osoby.

2. Patrzeć

• CELE:

• uświadomienie sobie różnych mechanizmów rządzących postrzeganiem

• uświadomienie sobie, że te same przedmioty mogą być widziane w różny sposób

• POMOCE: duży arkusz papieru, kredki (mazaki)

PRZEBIEG

• Uczestnicy wypisują na wspólnym arkuszu słowa, które kojarzą im się ze słowem "patrzeć", w formie "pisemnej rozmowy", tzn. można dopisywać coś do napisanych przez innych wyrażeń, podkreślać, stawiać różne znaki itd.

• Rozmowa na temat różnych sposobów patrzenia, próba ich klasyfikacji:

• Jak patrzymy na rzeczy?

• Jak można patrzeć na człowieka?

• Co odkrywa spojrzenie?

• Co dzieje się, kiedy na człowieka patrzę jak na rzecz?

• Czy potrafię (lubię, chcę) patrzeć innym w oczy? Dlaczego?

• Jak patrzę na drugiego człowieka?

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Szansa na uchwycenie tego, na ile uczestnicy są świadomi swojego specyficznego spojrzenia na świat i uwarunkowań, jakie na to spojrzenie wpływają.

• Zaakcentuj różnice w sposobie przyglądania się rzeczom i patrzenia na osoby.

• W czasie dzielenia się zwróć uwagę na osoby, które nie lubią innym patrzeć w oczy: może to wskazywać na poczucie małej wartości i lęk wobec innych.

3. Nie muszę patrzeć

• CELE:

• uświadomienie sobie, że te same przedmioty mogą być widziane w różny sposób

• POMOCE: niepotrzebne

PRZEBIEG

• Wszyscy wychodzą na spacer. Przez pięć minut uczestnicy mają za zadanie spoglądać w oczy wszystkim mijanym przechodniom.

• W dalszym ciągu spaceru uczestnicy obserwują wystawy sklepów, otoczenie, domy, starając się zapamiętać jak najwięcej szczegółów.

• Ćwiczenie kończy rozmowa jak w ćwiczeniu poprzednim.

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

Jak w ćwiczeniu poprzednim.

4. Człowiek w mieście

• CELE:

• uświadomienie sobie, że te same przedmioty mogą być widziane w różny sposób

• kształtowanie umiejętności patrzenia

• POMOCE: niepotrzebne

PRZEBIEG

• Prowadzący opowiada historyjkę, którą wszyscy uczestnicy odgrywają jednocześnie w milczeniu, wcielając się w głównego bohatera.

• Szkic historyjki:

Pewien człowiek przyjechał pociągiem do obcego, nieznanego miasta. Był całkiem sam. Wyszedł z dworca smutny, ze wzrokiem wbitym w ziemię. Chodził spoglądając w dół na jezdnie, chodniki... Nie miał odwagi spojrzeć wyżej. Po pewnym czasie zaczął spostrzegać buty. Jedne były sznurowane, inne zapinane na rzepy, na obcasach i na płaskiej podeszwie... Po pewnym czasie podniósł nieco wzrok i zobaczył nie tylko buty, ale i nogi. Jedne pędziły szybko, inne wolno... Kiedy oswoił się już z ich widokiem ośmielił się spojrzeć wyżej. Dostrzegł ludzi chodzących po mieście. Byli tam starzy i młodzi, grubi i chudzi, wysocy i niscy, mężczyźni i kobiety... W końcu podniósł głowę i spojrzał na ich twarze. Jedne były piękne i młode, inne stare i pomarszczone, jedne były wesołe, inne smutne... W końcu spojrzał im w oczy, uśmiechnął się i zrobił coś miłego...

• Na zakończenie dzielenie się wrażeniami:

• Kiedy widzimy lepiej, więcej?

• Jak można patrzeć na człowieka?

• Co odkrywa spojrzenie?

• Czy potrafię patrzeć w oczy? Dlaczego?

• Jak ludzie na mnie patrzą? Jak się wtedy czuję?

• Co mogę zmienić w moim sposobie patrzenia?

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

Jak w ćwiczeniu poprzednim.

• Zwróć szczególną uwagę na osoby, które mają trudności z komunikacją niewerbalną (gesty, mimika, wzrok). Może to być wierzchołek góry lodowej objawiający poważne problemy w sferze emocjonalnej.

Dzień 8: Nawrócenie, czyli wymagania życia w Duchu

Odkrycie woli i wolności

Wyprawa tego dnia ma pomóc w odkryciu roli i znaczenia woli, jako władzy umożliwiającej człowiekowi dokonywanie wyborów zgodnych z natchnieniami Ducha Bożego.

1. Milcząca rozmowa

• CELE:

• uświadomienie sobie czym jest asceza, praca nad sobą

• refleksja nad sposobami kształtowania woli

• POMOCE: duży arkusz papieru, mazaki (kredki)

PRZEBIEG

• Na arkuszu papieru prowadzący wypisuje słowo "wola", "asceza", "praca nad sobą" lub podobne.

• Każdy z uczestników (w milczeniu) pisze na tym samym arkuszu to, co kojarzy mu się z centralnym słowem.

• Arkusz przesuwa się o jedno miejsce tak, by każdy miał przed sobą to, co napisał sąsiad.

• Każdy czyta to, co napisał poprzednik i dopisuje swoje skojarzenia.

• Czynność powtarza się tak długo, aż wszyscy dopiszą się do wszystkich wypowiedzi.

• Prowadzący odczytuje to, co zostało napisane.

• Dzielenie się:

• Jak rozumiem ascezę, pracę nad sobą, czy i jak ją praktykuję?

• Na jakie trudności napotykam?

• Jak kształtuję swoją wolę?

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Szansa na uchwycenie, w jaki sposób uczestnicy rozumieją to, czym jest "wola" i "wolność" oraz w jaki sposób z nich korzystają. Ćwiczenie pozwala wychwycić fałszywe obrazy roli woli i wolności w życiu człowieka, w życiu chrześcijańskim.

• Zwróć szczególną uwagę na osoby, które akcentują trudności, na jakie napotyka kształtowanie woli.

2. Nie muszę patrzeć. Nie muszę mówić. Nie muszę słuchać

• CELE:

• uświadomienie sobie konieczności kształtowania woli

• dzielenie się sposobami rozwiązywania trudności w jej kształtowaniu

• POMOCE: niepotrzebne

PRZEBIEG

• Wszyscy wychodzą na spacer, podczas którego podejmują kolejno różne ćwiczenia (po 5-10 minut każde):

• nie rozglądają się dokoła

• nie rozmawiają z nikim

• myślą na jakiś określony temat

• starają się nie słuchać ulicznych hałasów (np.: samochodów itd.)

• Na zakończenie dzielenie się wrażeniami:

• Co było dla mnie najłatwiejsze, co najtrudniejsze?

• Jak staram się pracować nad sobą?

• Na jakie trudności w tej pracy napotykam?

• Jak przezwyciężam te trudności?

• Co chciałbym zmienić w sobie?

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Szansa na ujawnienie osób o bardzo silnej i bardzo słabej woli.

• Zwróć uwagę na uczestników, którzy mieli największe problemy z przeprowadzeniem ćwiczenia.

3. Wolność

• CELE:

• uświadomienie sobie wartości wolności

• uświadomienie sobie istnienia i znaczenia woli

• POMOCE: (ćwiczenie trzeba koniecznie zapowiedzieć wcześniej, nawet przed rekolekcjami) każdy z uczestników zaopatruje się w kolorowe fotografie, ilustracje z czasopism, plakaty, piosenki o wolności. Ponadto: mazaki (kredki), duży arkusz papieru

PRZEBIEG

• Każdy prezentuje przygotowane przez siebie ilustracje komentując je (czym jest dla mnie wolność? dlaczego?).

• Uczestnicy dobierają się w pary; dzielenie się:

• Czy wolność się posiada, czy też się do niej dorasta? Dlaczego?

• Jak rozumiem wolność?

• Czy wolność to brak ograniczeń? Dlaczego?

• Kiedy człowiek może powiedzieć, że jest wolny?

• Jak człowiek współczesny korzysta z wolności?

• Jakie mogę wskazać przykłady "współczesnego niewolnictwa" w życiu codziennym?

• Jaki jest związek między wolnością a wolą?

• Jak mogę kształtować wolę?

• Czemu służy praca nad sobą? itd...

• Na zakończenie uczestnicy sporządzają wspólnie plakat z przygotowanych ilustracji i wymyślają dla niego tytuł.

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Szansa na uchwycenie (i sprostowanie) zafałszowanych obrazów wolności, jakie mogą mieć uczestnicy oraz problemów, jakie mają z kształtowaniem własnej wolności (woli).

Dzień 9: Odpuszczenie grzechów

W miejsce wyprawy otwartych oczu w tym dniu odprawia się Drogę Krzyżową.

Dzień 10: Chrzest i chrześcijański wzrost

Drugi człowiek

Wyprawa tego dnia ma kształtować umiejętność dostrzegania drugiego człowieka, jego potrzeb oraz rozwijać bezinteresowność w kontaktach z drugim człowiekiem. Szczególny akcent należy położyć na umiejętnościach: komunikacji, okazywania uczuć, wrażliwości na sytuację drugiego człowieka itd. Konkretna, czynna miłość bliźniego jest owocem oddania życia Jezusowi i wzrastania w Nim w konkretnym środowisku, w konkretnej wspólnocie.

1. Okazywanie miłości

• CELE:

• kształtowanie umiejętności bezinteresownego podejścia do innych ludzi

• kształtowanie umiejętności dostrzegania bezinteresownego podejścia u innych ludzi

• POMOCE: kartki papieru, długopisy

PRZEBIEG

• Wszyscy zapisują na kartkach sposoby, na jakie ojciec, matka, przyjaciel (lub 1-2 wybrane osoby) okazują im swoją miłość.

• W drugiej kolumnie uczestnicy wypisują sposoby, w jakie oni sami okazują miłość tym osobom.

• Na zakończenie każdy wybiera jedną osobę spośród uczestników oraz jeden z zapisanych przez siebie sposobów okazywania miłości i realizuje go w praktyce.

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Szansa na ujawnienie różnych zahamowań i lęków przed okazywaniem uczuć, które mogą drzemać w uczestnikach.

• Zwróć szczególną uwagę na osoby, które nie potrafiły wypisać, w jaki sposób ojciec lub matka okazywali im miłość: mogą się kryć za tym faktem poważne problemy rodzinne, głębokie zranienia. Rozeznaj te sytuacje jak najdelikatniej w indywidualnych rozmowach (szanując prawo uczestnika do nieujawniania szczegółów). Być może jest potrzebna bardziej systematyczna, fachowa pomoc spowiednika, psychologa lub grupy modlitewnej.

2. "Drogi Pawle"

• CELE:

• kształtowanie umiejętności bezinteresownego odnoszenia się do ludzi

• kształtowanie umiejętności widzenia bezinteresownego podejścia u innych ludzi

• integracja grupy

• POMOCE: egzemplarze Pisma Świętego, kartki papieru, długopisy

PRZEBIEG

• Uczestnicy czytają (jeśli to możliwe - wcześniej) List św. Pawła do Filipian, zwracając szczególną uwagę na wyrazy troskliwości i miłości Pawła.

• Grupa robi wspólnie listę tych wyrażeń.

• Każdy pisze podobny list i wręcza go członkowi grupy, z którym ma najsłabszy kontakt.

• wariant B: list zostaje wręczony osobie, która (zdaniem uczestnika) w danej chwili najbardziej potrzebuje troski i miłości; chwila rozmowy z tą osobą.

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Szansa na dostrzeżenie trudności jakie mają uczestnicy w dostrzeganiu osób potrzebujących troski i pomocy, problemów, jakie mogą mieć z otwarciem się na drugiego, z okazywaniem miłości. Za tymi trudnościami mogą się kryć poważniejsze zranienia domagające się uzdrowienia.

3. Telegram

• CELE:

• kształtowanie umiejętności bezinteresownego odnoszenia się do ludzi

• kształtowanie umiejętności dostrzegania bezinteresownego podejścia u innych ludzi

• POMOCE: blankiety telegramów, kartki papieru i długopisy, egzemplarze Pisma Świętego

PRZEBIEG

• Uczestnicy wypisują z Listu do Filipian wyrażenia troski, miłości, życzliwości tworząc "bank słów".

• Na blankiecie pocztowym każdy pisze telegram składający się z dziesięciu słów, zawierający wyrażenia z "banku słów", będący zachętą do radości, miłości, życzliwości.

• Telegram zostaje wręczony osobie, która - zdaniem danego uczestnika - najbardziej go potrzebuje; chwila rozmowy z tą osobą.

• Krótkie dzielenie się tym, co dało każdemu to ćwiczenie.

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Szansa na dostrzeżenie (zwłaszcza w czasie dzielenia się) trudności, jakie mają uczestnicy w zauważaniu osób potrzebujących troski i pomocy oraz problemów, jakie mogą mieć z otwarciem się na drugiego, z okazywaniem miłości. Źródłem tych trudności mogą być negatywne doświadczenia, zranienia, których uczestnicy doznali w przeszłości.

4. Uśmiech

• CELE:

• kształtowanie umiejętności bezinte resownego odnoszenia się do ludzi

• kształtowanie umiejętności dostrzegania bezinteresownego podejścia u innych ludzi

• POMOCE: kartki papieru i długopisy

PRZEBIEG

• Uczestnicy "dopowiadają" pisemnie następujące zdania:

• Jest kilka rzeczy, które powodują, że się uśmiecham: ...

• Moja mama śmieje się, gdy...

• Mój przyjaciel uśmiecha się, gdy...

• Jest kilka rzeczy, którymi mogę uradować innych: ...

• Każdy wybiera jeden gest, słowo, którym może ucieszyć drugiego człowieka, następnie "obdarowuje" nim członka grupy, z którym ma najsłabszy kontakt.

• wariant B: jeśli to możliwe uczestnicy mogą wyjść na ulicę, próbować nawiązać kontakt z ludźmi i ich obdarować radością...

• Wspólne dzielenie się wrażeniami.

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Ćwiczenie jest szansą na uchwycenie problemów, jakie sprawia uczestnikom wyrażanie pozytywnych uczuć, obdarowanie kogoś wyrazami miłości. Za tymi trudnościami mogą kryć się poważniejsze zranienia z przeszłości związane np. z sytuacją rodzinną itd.

• Zwróć szczególną uwagę na tych uczestników, którzy mają trudności w przyjmowaniu i dawaniu uśmiechu, radości. Postaraj się z nimi porozmawiać (indywidualnie), poszukując przyczyn takiego stanu (bardzo delikatnie!).

5. Słowa i czyny

• CELE:

• kształtowanie umiejętności bezinteresownego odnoszenia się do ludzi

• kształtowanie umiejętności określania celu i dążenia do niego

• POMOCE: kartki z imionami uczestników, długopisy

PRZEBIEG

• Uczestnicy losują kartki z imionami (nikt nie może wylosować siebie samego!).

• Na odwrocie kartki każdy pisze, co chciałby zrobić dla danej osoby.

• Kartkę wręcza się osobie, której ona dotyczy.

• Wszyscy wypełniają obietnice (jeśli to możliwe - natychmiast).

• Dzielenie się wrażeniami:

• Co jest potrzebne, by zrealizować obietnicę?

• Jakie są możliwości, a jakie przeszkody?

• Czy zapisując zastanawiałem się nad realizacją?

• Komu udało się, a komu nie udało zrealizować obietnicy? Dlaczego?

• Jak czują się ci, którym nie udało się wypełnić swojej obietnicy i ci, wobec których nie wypełniono obietnicy?

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Ćwiczenie jest szansą na uchwycenie ewentualnych barier, trudności w komunikacji, które przeszkadzają uczestnikom w wychodzeniu do innych ludzi, nawiązywaniu kontaktów itd.

Dzień 11: Pojednanie

Wyprawa pojednania

Wyprawa tego dnia ma pomóc w ujawnieniu i oddaniu Chrystusowi wszystkich utajonych konfliktów, napięć pretensji istniejących pomiędzy członkami grupy. Chodzi o dopełnienie sakramentu pojednania (lub przygotowanie do niego) poprzez rzeczywiste pojednanie się z braćmi.

1. Słońce wybaczenia

• CELE:

• refleksja nad gestami pojednania

• POMOCE: duże słońce (zrobione np.: z kartonu), paski papieru (najlepiej żółtego) na promienie, długopisy

PRZEBIEG

Wszystkie ćwiczenia dotyczące pojednania i przebaczenia muszą się rozgrywać w szczególnej atmosferze miłości i wzajemnego szacunku. Prowadzący musi tu wykazać maksimum delikatności nie próbując na nikogo wywierać presji, wymuszać zaangażowania, odkrywania się. Także w wyciąganiu wniosków należy zachować jak najdalej idącą ostrożność, by nie wmawiać komuś nieistniejących problemów: każde działanie (zwłaszcza interwencja w czasie trwania ćwiczenia czy indywidualna rozmowa) musi być uprzednio poddane gruntownemu rozeznaniu!

• Uczestnicy wypisują w promieniach słońca to, co uczynili, aby wybaczyć wszystkim, do których chowali urazę.

• Dzielenie się tym, jakie mogą być sposoby okazywania ludziom, że im przebaczono.

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Ćwiczenie jest szansą na ujawnienie konfliktów pomiędzy członkami grupy oraz na próbę pełnego pojednania.

• Zwróć szczególną uwagę na uczestników mających trudności z przebaczeniem i na tych, którzy uważają, że nikogo nie urazili. Za tymi postawami mogą kryć się poważniejsze problemy.

• Przeprowadzenie tego ćwiczenia wymaga wielkiej delikatności, by nikt nie poczuł się zmuszony do odkrywania swojego sumienia.

2. Ręce

• CELE:

• uświadomienie sobie istnienia w grupie sytuacji konfliktowych, sytuacji braku przebaczenia

• kształtowanie postawy gotowości do pojednania

• POMOCE: dość duże kartki zwykłego i kolorowego papieru, nożyczki, długopisy

PRZEBIEG

• Uczestnicy odrysowują na kartce kształt swojej dłoni. Od niej prowadzą "drogę przebaczenia", na końcu której wypisują imię osoby, z którą powinni się pojednać, na dłoni zaś - sposób, w jaki okażą jej swoją gotowość do pojednania (gest, słowo itd.).

• Wszyscy po raz drugi odrysowują swoją dłoń - tym razem na kolorowym papierze - wycinają jej kształt i tak powstały "model" zanoszą osobie, z którą chcą się pojednać.

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Ćwiczenie jest okazją do ujawnienia i rozwiązania sytuacji konfliktowych, sytuacji braku przebaczenia pomiędzy członkami grupy.

• Zwróć szczególną uwagę na "gesty pojednania": czy rzeczywiście wyrażają to, co wyrażać powinny, czy nie są próbą ucieczki, kamuflażu W razie konieczności zwróć na to uwagę uczestników.

• Przeprowadzenie tego ćwiczenia wymaga wielkiej delikatności, by nikt nie poczuł się zmuszony do odkrywania swojego sumienia.

3. Oto czynię wszystko nowym

• CELE:

• kształtowanie postawy gotowości do pojednania, przebaczenia

• POMOCE: duży arkusz i kartki papieru, klej, nożyczki, gazety, długopisy

PRZEBIEG

• Uczestnicy w parach dzielą się refleksjami:

• Co to znaczy przebaczyć?

• Jakie trudności wiążą się z przebaczeniem?

• Co można (trzeba) zrobić, żeby przebaczyć?

• W jakich gestach może wyrazić się przebaczenie?

• Co to znaczy, że Bóg przebacza?

• Jak doświadczam Jego przebaczenia?

• Każdy wypisuje na kartce przemiany, jakich dokonuje w człowieku przebaczenie, to, co ono wnosi nowego w życie.

• Krótkie dzielenie się wypisanymi zmianami.

• Na zakończenie wszyscy wspólnie sporządzają z wycinków gazet plakat pod tytułem "Oto czynię wszystko nowym".

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Ćwiczenie jest szansą na uchwycenie tego, w jaki sposób uczestnicy rozumieją przebaczenie, z czym mają szczególne trudności, jakie nieprawidłowe wyobrażenia o przebaczeniu noszą w sercu.

4. Postępujcie w miłości wzajemnej

• CELE:

• kształtowanie postawy gotowości do pojednania, przebaczenia

• POMOCE: duże arkusze papieru, mazaki (kredki), egzemplarze Pisma Świętego

PRZEBIEG

• Uczestnicy odrysowują własne stopy tak, by ich zarysy tworzyły wyraźny szlak, drogę.

• Na podstawie przypowieści o Miłosiernym Ojcu (Łk 15,11-32) i własnych doświadczeń wpisują w każdy obrys stopy nazwę jednego kroku, który ich zdaniem prowadzi człowieka do przebaczenia.

• Prezentacja wszystkich "dróg przebaczenia" z krótkim komentarzem.

• Na zakończenie wszyscy wspólnie tworzą plakat pod tytułem "Postępujcie w miłości wzajemnej" korzystając ze swych "dróg przebaczenia".

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Ćwiczenie pozwala uchwycić jaką wizję Boga i Bożego przebaczenia uczestnicy noszą w sercu. Jest też okazją do ewentualnej korekty fałszywych obrazów Bożego przebaczenia (zwróć uwagę na problem sakramentu pokuty).

5. List

• CELE:

• kształtowanie postawy przebaczenia

• POMOCE: egzemplarze Pisma Świętego, kartki papieru, długopisy

PRZEBIEG

• Każdy z uczestników pisze list Syna Marnotrawnego do Ojca z prośbą o przebaczenie (por. tekst Łk 15,11-32).

• Uczestnicy wymieniają się listami, każdy pisze odpowiedź - list Ojca do Syna, zawierający słowa przebaczenia.

• Dzielenie się wrażeniami.

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Ćwiczenie jest szansą na uchwycenie, kto spośród uczestników ma problemy z dawaniem i przyjmowaniem przebaczenia. Może też być okazją do ewentualnej korekty fałszywych obrazów Boga i Bożego przebaczenia, które uczestnicy noszą w sobie.

6. Puszka konfliktów

• CELE:

• kształtowanie umiejętności rozwiązywania sytuacji kofliktowych, sytuacji braku przebaczenia w grupie

• kształtowanie postawy gotowości do przebaczenia

• POMOCE: puszka lub pudełko, kartki, długopisy

PRZEBIEG

• Uczestnicy przypominają sobie i w kilku zdaniach opisują jakąś sytuację konfliktową, która miała miejsce w grupie, a dotychczas nie została rozwiązana.

• Kartki zostają wrzucone do "puszki konfliktów".

• Każdy losuje jedną kartkę z puszki i stara się znaleźć sposób rozwiązania problemu.

• Na zakończenie każdy przedstawia konflikt i możliwy sposób jego rozwiązania; grupa stara się zrealizować w praktyce te rozwiązania.

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Ćwiczenie jest szansą na ujawnienie i rozwiązanie konfliktów pomiędzy członkami grupy.

• Zwróć szczególną uwagę na te osoby, które są najczęstszymi przyczynami konfliktów, zastanów się nad motywacjami ich zachowań.

• Przeprowadzenie tego ćwiczenia wymaga wielkiej delikatności, by nikt nie poczuł się atakowany, oskarżany lub zmuszany do odkrywania swojego sumienia.

7. Sylwetki

• CELE:

• kształtowanie umiejętności rozwiązywaniu sytuacji kofliktowych, sytuacji braku przebaczenia w grupie

• kształtowanie postawy gotowości do przebaczenia

• POMOCE: duży arkusz papieru, kredki (mazaki)

PRZEBIEG

• Na dużym (wspólnym) arkuszu papieru uczestnicy rysują własną sylwetkę i podpisują ją swym imieniem.

• Każdy łączy swoją sylwetkę z wszystkimi innymi za pomocą kolorowych strzałek; poszczególne kolory oznaczają:

fioletowy: "przepraszam"

żółty: "chcę z Tobą porozmawiać"

zielony: "lubię Cię"

czerwony: "dzieje się coś niedobrego"

[Prowadzący może wcześniej przygotować arkusz z listą kolorów i informacji, znacznie ją rozbudowując.]

• Na zakończenie każdy stara się porozmawiać z wybraną osobą, korzystając z informacji, jakie uzyskał w czasie ćwiczenia.

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Ćwiczenie może pomóc w zintegrowaniu grupy, ujawnieniu i eliminacji ewentualnych nieporozumień, konfliktów. Pozwala też dostrzec szczególnie lubianych i nielubianych członków grupy.

• Zwróć szczególną uwagę na te osoby, które są najczęstszymi przyczynami konfliktów, zastanów się nad motywacjami ich zachowań.

Dzień 12: Świadectwo

Warsztat ewangelizacyjny

Wyprawa tego dnia ma być przygotowaniem do dawania świadectwa temu, co Pan uczynił w sercach uczestników. Dlatego przybiera formę "warsztatu ewangelizacyjnego".

1. Pary

• CELE:

• kształtowanie umiejętności mówienia i słuchania

• kształtowanie postawy świadczenia o Jezusie

• POMOCE: notatniki uczestników

PRZEBIEG

• Uczestnicy dobierają się w pary i rozmawiają na temat podstawowych treści cyklu ewangelizacyjnego (pierwsze 4 dni rekolekcji). Nasuwające się problemy, wątpliwości wypisać na kartkach.

• Wspólne dzielenie się trudnościami, wątpliwościami, odkryciami, jakie pojawiły się w czasie rozmów w parach. Próba rozwiązania trudności zanotowanych przez uczestników.

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Ćwiczenie jest szansą na ujawnienie i rozwiązanie trudności, obaw, lęków, jakie wywołuje w uczestnikach perspektywa świadczenia o Jezusie w swoim środowisku. Daje też możliwość pogłębienia znajomości podstawowych treści ewangelizacyjnych.

• Zwróć uwagę na osoby mające najwięcej obaw i wątpliwości: może to świadczyć o tym, że przyjdzie im mówić o Jezusie w szczególnie trudnym środowisku, o problemach z doświadczeniem Bożej miłości albo poczuciem własnej wartości.

2. Jezus dziś

• CELE:

• kształtowanie umiejętności mówienia i słuchania

• kształtowanie postawy dzielenia się

• POMOCE: kartki i długopisy

PRZEBIEG

• Uczestnicy piszą na kartkach przypowieść, jaką Jezus wygłosiłby dzisiaj, gdyby współczesnemu człowiekowi wyjaśniał, czym jest Królestwo Boże. Do jakich wydarzeń, do jakich okoliczności naszego życia by nawiązał?

• Grupa dzieli się na pary, uczestnicy wymieniają się przypowieściami, chwila rozmowy na ich temat.

• Odczytanie wszystkich przypowieści (lub co najmniej ich centralnych myśli). Wspólne dzielenie się trudnościami, wątpliwościami, odkryciami.

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Ćwiczenie pozwala na uchwycenie, jaki obraz Jezusa noszą w sobie uczestnicy oraz jakie trudności, obawy rodzi w nich perspektywa świadczenia o Nim we własnym środowisku.

3. Głoszenie

• CELE:

• kształtowanie umiejętności mówienia i słuchania

• kształtowanie postawy świadczenia o Jezusie

• POMOCE: kartki i długopisy

PRZEBIEG

• Uczestnicy odpowiadają pisemnie na pytanie: "Co powiedziałbyś osobie, która poprosiłaby cię o zaświadczenie:

o Bożej miłości?

o grzechu?

o zbawieniu?

o Jezusie Chrystusie?

o sakramentach?"

Wspólne (lub w parach) dzielenie się trudnościami, wątpliwościami, odkryciami.

• Jak doświadczam Bożego działania w życiu?

• Czy mogę powiedzieć, że jestem świadkiem Chrystusa?

• Jak mogę dawać o nim świadectwo?

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Ćwiczenie ujawnia, w jaki sposób uczestnicy rozumieją podstawowe prawdy ewangelizacyjne, pomaga w wykryciu ewentualnych zafałszowań, w wyjaśnieniu wątpliwości.

4. Wersety

• CELE:

• kształtowanie postawy świadczenia o Jezusie

• POMOCE: notatniki uczestników, egzemplarze Pisma Świętego, kartki, długopisy, konkordanja biblijna

PRZEBIEG

• Uczestnicy odnajdują (z pomocą notatnika i innych materiałów) fragmenty Pisma dotyczące:

Bożej miłości

grzechu

zbawienia

Jezusa Chrystusa jako Pana i Zbawiciela

nowego stworzenia

• Ze znalezionych tekstów uczestnicy sporządzają "bank fragmentów" (duża kartka z wszystkimi tekstami lub przynajmniej odnośnikami).

• Z "banku fragmentów" każdy wybiera jeden, który najbardziej do niego przemawia, przepisuje go na małą kartkę i uczy się go na pamięć (kartkę wręcza później wybranej osobie).

WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCEGO

• Ćwiczenie pozwala na ocenę, w jakim stopniu uczestnicy potrafią posługiwać się zdobytą wiedzą dotyczącą Pisma Świętego, na ile orientują się w jego najistotniejszych tematach. Umożliwia uchwycenie i rozwiązanie problemów z tym związanych.

• Zaakcentuj w czasie ćwiczenia konieczność rozwijania znajomości Pisma Świętego, wskaż na pomoce, które można w tym celu wykorzystać (książki, kasety itd.).

Dzień 13: Dzień wspólnoty Oazy Wielkiej

W tym dniu nie ma wyprawy

Dzień 14: Wspólnota Kościoła

W tym dniu przewidziana jest wyprawa ewangelizacyjna

Dzień 15

W tym dniu miejsce wyprawy zajmuje godzina świadectwa

Labirynt (szablon)

Ulice (szablon)

Spis ćwiczeń

Ręce miłości

Indeks tematyczny

asceza, 34

bezinteresowność, 37, 38, 39

cel, 39

dążenie do celu, 39

dzielenie się, 46

grzech, 13, 15

grzeszność, 13

Jezus, 15, 19, 20, 21, 22, 25, 45, 46, 47

konflikt, 41, 44

maska, 14

miłość

bliźniego, 37, 38, 39

do siebie samego, 23

objawienie, 12

okazywanie, 37, 38, 39

Miłość

Boża, 12

świat, 12

mówienie, 20, 45, 46

niewola, 15

obietnica

celu, 39

oddanie życia Jezusowi, 22, 28

konsekwencje, 20, 29, 45, 46, 47

trudności, 21, 25

odpowiedzialność, 22

osiągnięcia

osiągnięciami, 18

poczucie własnej wartości, 22, 23, 24, 29

poczucia własnej wartości, 16

pojednanie, 40, 41, 42, 43, 44

poznanie, 30, 31, 32

praca nad sobą, 34

prawo, 26, 27

problem, 14, 19

przebaczenie, 40, 41, 42, 43, 44

rola

ról,, 14

rozwój, 28, 29

samoakceptacja, 23

samoświadomość, 16, 17, 18, 24, 25, 28

Słowo Boże, 28, 29

słuchanie innych, 20, 26, 45, 46

świadectwo, 45, 46, 47

trudności, 25, 34

wada, 14, 26

wartość, 16, 17

wola, 34, 35

wolność, 35

wyzwolenie, 15

wzrok, 30

zalety, 23, 24, 25, 26

zaufanie, 21, 22

życie, 14, 16, 17, 18, 20

obrona, 17

życie wewnętrzne, 26, 29

46

45

---