Pytania Maturalne

1. Życie Polaków pod zaborami w świetle wybranych utworów literackich

Adam Mickiewicz w ,,III części Dziadów” ukazuje nam życie sielanki towarzyskiej w scenie z ,,Salonu warszawskiego” w tej grupie społecznej rozmawiano po francusku, głównym tematem rozmów były różnego rodzaju bale czy przyjęcia organizowane w stolicy.

Życie w Soplicowie z utwory pt ,,Pan Tadeusz” Mickiewicz ukazał pełne ładu i porządku, ukazane jest życie w harmonii i z rytmem natury. Dzięki temu każdy posiłek, spacer, grzybobranie staje się rytuałem uświęcającym codzienność i nadającym jej głęboki sens, a każdy jego uczestnik ma swoje miejsce i swoją rolę.. W utworze widzimy szlachtę tę bogatą ( Stolnik, Podkomorzy), biedną (Soplicowie i Sędzia) jak i szlachtę zaściankową np. Maciej Dobrzyński. Z przywiązania szlachty do ziemi, lasów i przygody wynikało wielkie zamiłowanie do polowań. Trwały one przez cały dzień od wschodu słońca.

Reymont w ,,Chłopach” ukazał wielką panoramę wsi, kontakty miedzy chłopami a dworem i plebanem, prace polowe, obrzędy zabawy i inne obowiązki dnia codziennego . Wywyższa wiejskie bytowanie, podnosi je do rangi uniwersalnej ludzkiej egzystencji. Główny Bohater = Gromada- zróżnicowana = bogaci i biedni. ( Jagna, Antek, Boryna)( przedstawił wątek miłosny, kontakty człowieka z naturą i przyrodą).

Wiersz "Grób Agamemnona" dzieli się na dwie części. Część 1-sza dotyczy poezji, którą poeta snuje w trakcie zwiedzania grobu Agamemnona, naczelnego wodza wojsk tureckich pod Troją. Przypominając krwawe dzieje rodu, poeta jak gdyby uświadamia sobie, że dawne, bohaterskie dzieje zna dzięki Homerowi. Słowacki oddaje mu hołd. W 2-j części poeta pragnie uświadomić Polakom zarówno przyczyny klęski powstania listopadowego, jak i utraty niepodległości. Polacy nie wykazali się taką odwagą i gotowością poświęcenia życia dla ojczyzny. Szlachta nie pozwoliła dojść do głosu masom ludowym, to znaczy więziła "duszę anielską narodu". Słowacki wytyka też polskiej szlachcie skłonność do wystawnego, pełnego przepychu życia i do naśladowania obcych wzorów:

Wiersz w pamięci Bema,, Żałobny Rabson”= utworem dla uczczenia 1-j rocznicy śmierci generała Bema uczestnika wojen Napoleońskich, bohatera walk powstańczych .Cieszył się szacunkiem Polaków Węgrów i Turków. Wiersz rozpoczyna apostrofę do cienia bojownika o wolność, którego śmierć zmusiła do zaprzestać walk .Autor podkreśla ze ważna jest pamięć gdyż wartość i idee które uosabiał będą żywotne dla przyszłych pokoleń.

Żeromski w swoich utworach podejmował wątek narodowo -wyzwoleńczy szczególnie związany z powstaniem Styczniowym .Utwór pt. ,,Rozdziobią nas kruki i wrony” główny bohater Szymon Wynrych, który próżną jesienią niesie broń dla oddziału powstańczego. Zdaje sobie sprawę z klęski powstania lecz walczy do końca .W pewnym momencie napadają go ułani Rosyjscy . Bohater wypowiada słowa, ,Nie zabijajcie mnie” lecz ginie Autor przedstawia też wątek chłopstwa który przybywa na miejsce zbrodni dla własnych korzyści , Żeromski sugeruje ze chłopi nie mieli świadomości narodowo -wyzwoleńczej.

2. Katastrofizm i symbolizm w ,, Hymnach” J. Kasprowicza. Wskaż i zinterpretuj symbole występujące w utworze.

Hymny Kasprowicza w latach 1898 - 1901.Najbardziej znany ,,Dieis irea” - dzień gniewu, nawiązuje do średniowiecznych pieśni religijnych o sądzie ostatecznym ,,trąby dziwny dźwięk rozsieją ,ogień skrzepnie blask ściemnieje ” Ludzkość tu nie tylko została przedstawiona tu jako grzeszna i niegodziwa, lecz również jako głęboko cierpiąca. Dlatego też podmiot liryczny rozpoczyna spór z Najwyższym Sędzią o zasady istnienia świata i ludzkości. Ludzie zwracają się do najwyższego prosząc o litość. W Bogu widzimy tego który jest odpowiedzialny za zło, spór mieści się w ramach postawy Prometejskiej z Bogiem. Widzimy sceny pełne grozy, zjawiska ukazane są szalejącą wizją, pojawiają się również elementy nadprzyrodzone np. walka anioła z szatanem.

Z symboliki Chrześcijańskiej ,,Głowy owinięte cierniową koroną ”Z tradycji kościelnej i biblijnej apostrofy- symbol zagłady.

3. Obraz rzeczywistości między wojennej z znanych ci utworach tego okresu..

W ,,Przedwiośniu” Cezary Baryka, po przyjeździe do Polski widzi obraz biedy, upośledzenie klasy robotniczej, prześladowanie policyjne, tortury bezprawie. Obserwując środowisko proletariackie Warszawy widzi nędzę chłopską. Ta wizja wstrząsa jego sumienia prawdy o Polsce. Sytuacja kraju była katastrofalna, sytuacja polityczna również była nie najlepsza, parlament rozpadł się na drobne frakcje a zażarta walka powoduje chciwość rządów władzy.

W wierszu Tuwima „Mieszkańcy” troska o dobra materialne jest podstawowym elementem życia mieszkańców. Boją się oni, że utracą swój majątek, pokazuje również bezmyślność i ciasnotę umysłową mieszkańców, ich brak wykształcenia: „ A patrząc - widzą wszystko oddzielnie: Że dom.. że Staszek... że koń... że drzewo.

W. Broniewski w wierszu pt,, Zagłębie Dąbrowskie” wzywa robotników do rewolucyjnej walki o poprawę swej egzystencji. Na obraz zagłębia składa się ciężka i niebezpieczna praca oraz beznadziejne warunki życiowe. Wg Broniewskiego jedynym źródłem do polepszenia warunków życiowych jest rewolucja, kończąc wiersz wzywa do zapalenia lontów dynamitowych

Gałczyński w wierszu pt ,,Ulica Towarowa” ukazuje typową robotniczą ulicę, w robotniczej dzielnicy, w której nic się nie dzieje. Dopiero gdy nadciąga wieczór ulica ożywa, pojawiają się na niej faceci, grający na mandolinach. Początkowo widzimy sielankową atmosferę, która szybko mija, pojawia się alkohol rozpoczynają się kłótnie. Robotnicy nie mają żadnej alternatywy na przyszłość.

4. ,, Bogurodzica” jako najstarszy zabytek literatury polskiej. Wskaż różnice między językiem pisanym a językiem współczesnym.

,,Bogurodzica” która jest najważniejszą pieśnią religijną napisaną ok. 1407r. W utworze ludzie zwracają się do Chrystusa za pośrednictwem Motki Bożej i Jana Chrzciciela prosząc o żywot wieczny, rajski przebyt.

W ,,Bogurodzicy” Maryja przedstawiona jest Bosko, jest oblubienicą i pośredniczką między ludźmi a swym synem. Jest wywyższoną i uwielbianą przez Chrystusa. Za jej pośrednictwem ludzie kierują prośby do Chrystusa.

Archaizmy Bogurodzicy dzielimy na;

Fonetyczne są to słowa np.; Słowenia, zwalenia, polega na tym iż przedrostki słowotwórcze z e zamieniamy na o

Słowotwórcze są to słowa np.; przebyt - pobyt, zbożny - pobożny czyli następuje wymiana przedrostka z z na p.

Słownikowe są to słowa np.; gospodzin, zwolenia, bożyć są to tytuły słów przestarzałych których nie ma.

Fleksyjne są to słowa np.; zyszczy, spuści, raczy, bożycze końcówki fleksyjne wyleciały dziś kiedyś mówiliśmy spuści a dziś spuść.

Składniowe istniały składnie bezprzyimkowe np.; Bogurodzico dziewica a teraz Bogurodzica dziewica.

5. Obraz rewolucji w ,, Nie Boskiej komedii” Zygmunta Krsickiego i w ,, Szewcach” Witkacego

Krasiński w ,, Nie boskiej Komedii „ próbował znaleźć odpowiedz na pytanie, kto rządzi losami narodu i wg jakiego planu rozwija się świat. Utwór składa się z 2-ch części pierwsza część to dramat rodzinny, natomiast część 2-ga utworu obejmuje czasy, gdy wybucha bunt przeciwko arystokracji. H.Henryk decyduje się stanąć na czele arystokracji w skład której wchodzili; hrabiowie, bankierzy, byli to ludzie bojaźliwi. Arystokraci mający bronić,, honoru i religii” zgrupowani w okopach ,, Świętej trójcy” sami są pozbawieni poczucia humoru, małoduszni i tchórzliwi. Ponadto arystokracja, jako klasa zdegenerowana, nie ma już prawa bytu, rewolucja zaś jest czynnikiem która zlikwiduje ten zbędny dla społeczeństwa ciężar. Rewolucjonistami są przede wszystkim chłopi, pomywaczki, robotnicy fabryczni i lokaje to ludzie oddający się rozpuście, piją i tańczą pod szubienicami. Na czele ludu stał Pankracy. Pankracy miał plan chciał zaludnić puszcze, wydzielić grunt każdemu. Nie bioska komedia kończy się klęską obu głównych obozów. Hrabia Henryk rzuca się w przepaść a wszyscy przedstawiciele arystokracji zostali skazani na śmierć. Po zwycięstwie nad przeciwnikami na gruzach starego świata umiera Pankracy, w poczuciu rozpaczy że rozpoczęte przez niego dzieło nie zostało zakończone. Obóz rewolucji ukazany jest tu w sposób zdecydowanie negatywny. Rewolucjoniści nie mają żadnych ideałów, jedynym motywem ich działań jest chęć zemsty, krwawego odwetu na panach za lata ciemiężenia i ucisku. Rewolucjoniści pochodzą prawie wyłącznie z warstw niższych, są poza tym brudni, głodni i zaniedbani.

Szewcy - w utworze zauważamy potrójny obraz rewolucji; - rewolucję faszystowską, komunistyczną i pojęcie totalitarne. Przez te kręgi Witkacy ukazał katastrofizm. Akcja rozgrywa się wokół kolejnych przewrotów politycznych, powodujących obalenie starych i powstanie nowych form ustrojowych. Witkacy podkreśla że rewolucja zjadał własne dzieci. Obiecuje się ludziom wiele zmian, rzeczy lecz obietnice nie zostały spełnione. Rewolucja została tu ukazana jako groteskowo polegająca na połączeniu fantazji z rzeczywistością. Rzeczywistość przedstawiona jest rzeczywistością zdeformowaną i zniekształconą, a bohaterowie są chorzy psychicznie.

6. Ofiary faszyzmu i ich oprawcy w ,,Medalionach „ Z . Nałkowskiej i opowiadaniach T. Borowskiego.

Nieludzki czas, życie w ekstremalnych warunkach, musiało pozostawić ślad w psychice ludzi.

Widok cierpienia przestał się liczyć. Należało myśleć tylko o sobie. Właśnie taki wpływ faszyzmu przedstawia Z. Naukowska w Medalionach. Zofia Nałkowska - Powieściopisarka, autorka dramat., publicystka. Bardzo czynna w życiu społecznym. Przed wojną działała w związku literatów, w Penklubie, w Towarzystwie Opieki nad Więźniami, w grupie literackiej "Przedmieście" . Okupację spędziła w Warszawie, prowadząc sklep tytoniowy i biorąc udział w konspiracyjnym życiu stolicy. Przyjęła mandat poselski do KRN, później dwukrotnie do sejmu. Medaliony są cyklem 8 krótkich opowiadań. Jest to proza dokumentalna oparta na relacjach ocalałych ofiar hitlerowskiego ludobójstwa, wizjach lokalnych więzień, gett, miejsc kaźni i obozów a także na zeznaniach świadków. W utworze .pt ,,Profesor Szponer” ukazana jest produkcja mydła z ludzkiego tłuszczu. W utworze pt ,,Dno” dowiadujemy się o doświadczeniach na więźniach, ukazano wizję zamykania ludzi z głodnymi szczurami. Przedstawiając los kobiety w opowiadaniu ,,Przy torze kolejowym” uwidacznia strach panujący wśród zwykłych ludzi. Kobieta mogła leżeć przy torach i nie doczekać się pomocy. Ludzie ukradkiem przynosili jej jedzenie, nawet młody człowiek kupił jej alkohol, ale nikt nie odważył wziąć jej do domu, ponieważ za pomoc uciekinierom groziła kara śmierci, a strach był silniejszym od litości. Jedynie z litości można jej było skrócić cierpienia. I młody człowiek zastrzelił ja tak jak dobija się ranne zwierzę. W czasie wszechstronnego panowania terroru i śmierci nie można było przejmować się losem innych. Mogło to prowadzić do głębokich rozterek. Mieszkająca przy murze getta kobieta opowiada jak wzmacniała w sobie nienawiść do Żydów. Widziała ciągle palące się domy, ludzi wyskakujących z okien by nie zginąć w ogniu. Prześladował ja odgłos spadających ciał, nie mogła pozwolić sobie na litość, nie mogła ich żałować. Nie mogła dopuścić do swojej świadomości ogromu ich tragedii.

Ludzie ci jadali mięso z trupów.. W ujęciu Borowskiego obóz koncentracyjny jest miejscem do którego można się przyzwyczaić, nauczyć się sobie radzić tak, aby przetrwać - zwłaszcza jeśli się jest więźniem z jakiegoś powodu uprzywilejowanym, jak np. bohater w "Dniu na Harmanzach" w utworze widzimy jeden dzień pracy komendanta przy roli , dowiadujemy się jak więźniowie uprzywilejowani, funkcyjni, kapo prowadzą handel wymienny. Tadeusz w podzięce za pomoc kobiecie, która pomogła mu przetrwać pierwsze chwile w obozie miał dwa bochenki chleba, lecz ktoś mu je ukradł. Chleb dotarł do kobiety drogą okrężną przez kapo o imieniu Iwan. Pewien żyd opowiada, iż zabił swego syna bo ten ukradł innemu więźniowi chleb, a za taki czy musiała do spotkać surowa kara. . Borowski ukazał w swych opowiadaniach człowieka złagrowanego, obóz jest niczym dzungla w której może przeżyć tylko najsilniejszy czy najsprytniejszy. Więźniowie np. grają w piłkę wiedząc, że właśnie za ich plecami ginie trzy tysiące ludzi. W scenie pt ,,Proszę państwa do gazu” więźniowie kolejne transporty traktuję jedynie jako okazję do zaopatrzenia się w żywność czy ubranie. Do zdobycia nowego towaru na handel. Przybywający ludzie są wystraszeni, nie wiedzą co ich czeka, proszą o pomoc, radę o wyjaśnienia tych którzy już tu przebywają, lecz prawda jest taka, że wielu z nich zostanie zagazowana. W opowiadaniu tym proces złagrowania dosięga już dna wytrzymałości człowieka, nawet starego więźnia. Więźniowie z Auschwitz z góry i pogardą patrzą na tych z Brzezinki, chwalą się niemal domową atmosferą obozu. O tym , że w obozie można żyć, świadczy wnętrze baraku w którym mieszkają sanitariusze. Narrator nazywa obóz ,,obozem oszustw”, gdyż wszystko robione jest tutaj dla pozoru. Taka wizja obozu przedstawiona jest w opowiadaniu Borowskiego pt,, U nas w Auschwitzu''. Człowieka który jest doskonale przystosowany do obozowego życia i dąży do uratowania siebie za cenę zniszczenia w sobie prawdziwego człowieka. W swych opowiadaniach oskarża system który doprowadza człowieka do całkowitej deprawacji, niszczy w nim to, co zdobył dzięki wychowaniu i religii. System ten powoduje zanik w człowieku wartości moralnych, staje się on podobny zwierzęciu, wyzwalają się w nim instynkty powodujące, że staje się on dla drugiego człowieka nieprzyjazny lub wręcz niebezpieczny.

Pisarze ukazują ludzi wystraszonych, wyczerpanych psychicznie i fizycznie, nie pewnych jutra.

7. Omów specyfikację poezji Leśmiana na dowolnym przykładzie. Neogolizm jako środek artystyczny.

Leśmian to Poeta, prozaik, tłumacz, dramaturg, z zawodu rejent. Pochodził ze środowiska spolszczonej inteligencji żydowskiej. Jego twórczość zaczęła się rozwijać w klimacie poezji i literatury Młodej Polski, z której poeta przejął główne tendencje, rozwinął je jednak na swój własny, niepowtarzalny sposób, tak że możemy mówić o odrębności jego poezji.
Jego poezja jest oryginalna, występuje odrobina fantastyki, wprowadza neologizm nowe wyrazy widać to w utworu .pt ,,Dusiołek” Kłótnia z Bogiem brzmi tu humorystycznie, lecz ma głębszy sens: to Bóg staje się odpowiedzialny za zło i ciężar psychiczny człowieka, bo je stworzył. Wynika z tego, że człowiek i Bóg stoją na zupełnie przeciwnych biegunach. Człowiek - bohater poezji Leśmianowskiej rzuca Bogu wyzwanie. Dlatego poeta eksponuje ułomności i słabość człowieka - to emblematy, które są czysto ludzkie. Heroiczny humanizm w poezji Leśmiana polega na bohaterstwie istnienia, poczuciu godności i odrębności człowieka. Z faktu, że człowiek jest świadom swej śmiertelności i podejmuje trud życia - wynika siła i duma człowieka.

Wiersz Leśmiana pt,, Urszula Kochanowskiego” nawiązuje do trenów Kochanowskiego a szczególnie do trenu ostatniego XIX- Urszulka po śmierci dostaje się do nieba, prosi Boga by ten otworzył dla niej dom, w którym będzie oczekiwała na przybycie swoich rodziców. Gdy po całej nocy oczekiwania przychodzi do niej Bóg, Urszulka jest zawiedziona. Leśmian zaprzecza tradycji, że w niebie jest lepiej zmarłym niż było im na ziemi. W wierszu Leśmiana Urszulka nie znajduje wymarzonego raju, nawet wizyta Boga nie może jej wynagrodzić brak ukochanego Ojca. Tak więc utwór ten nie jest o pocieszeniu lecz o rozczarowaniu człowieka do ziemskiej rzeczywistości.

W wierszu pt,, W malinowym Chruśniaku” Leśmien ukazuje miłość dwojga ludzi w otaczającej ich ciszy. Mlodzi widzą świat w innej perspektywie. Najważniejsze stają się maliny, symbol uniesienia miłosnych. Wiersz ten jest charakterystyczny dla filozofii życiowej Leśmiana. Poeta szuka w kontakcie z naturą wartości, które pozwoliły by przerwać pogoń za korzyściami materialnymi.

8. Ideał Średniowiecza i światopoględ człowieka renesansu. Zaprezentuj sylwetki wybranych twórców i bohaterów literackich.

W kulturze średniowiecznej zauważamy wizerunek rycerza, świętego oraz władcy.

Rycerza z przełomu XI-XII w, który charakteryzuje się odwagą, rycerstwem, męstwem, zauważamy w utworze pt ,,Pieśń o Rolandzie”. Bohater jest wierny swej ojczyźnie, panu, władcy, posiada damę swego serca. Jest dowódcą tylnej starzy króla Karola Wielkiego. Podczas jednej z wypraw jego oddział został zaatakowany przez Saracenów którzy to byli przeciwnikami chrystianizacji. Skazał siebie i swe wojsko na pewną śmierć gdyż liczba Saracenów wielokrotnie przewyższała liczbę wojska Rolanda. Bohater umiera na wzgórzu, padając twarzą do zielonej murawy wsuwa pod siebie miecz, , spogląda na ukochaną Hiszpanię. Przed śmiercią wręcza Bogu prawą rękawicę, ten z kolei zsyła po niego Anioła i Archanioła. Świętego Z drugiej połowy XV w, poznajemy Ascetę w utworze pt ,,Legenda o Świętym Aleksym” Młodzieniec ożenił się z Królewną Fabianą lecz nocy poślubnej z nią nie spędził. Wybrał samotność, uciekł od niej przyjął śluby czystości. Bogactwa rozdał ludziom biednym, skazał się na ascezę. Kilka lat mieszkał pod schodami na dworze swego ojca, przez nikogo nie rozpoznany wylewano na niego pomyje. Dopiero w dniu jego śmierci w pozostawionym liście, ludzie dowiedzieli się kim był w rzeczywistości. Były czynione cuda, dzwony same się rozbrzmiewały, jego zapach miał warunki lecznicze. Św. Franciszek z Asyżu - pomagał chorym i ubogim. Wyróżniał się miłością do świata i radością życia nazywał siebie wesołkiem Bożym. Pogardzał wszystkim co cielesne. Ukazał iż ubóstwo nie musi być cierpieniem i przedmiotem wzgardy. Uważał, że wszystko co stworzył Bóg jest piękne.

Władców przedstawił nam Gall Anonim w Kronikach byli nimi; Bolesław Chrobry i Krzywousty byli to władcy którzy posiadali najwięcej osiągnięć , nie tylko militarnych.. Byli uważani za wspanialszych, odważnych , mądrych. Bronili wiary Chrześcianskiej . Nie podejmowali decyzji bez namysłu i bez naradzenia się ze swoimi doradcami. Po śmierci władcy. Anonim nawoływał , aby każdy opłakiwał zmarłego. RENESANS- wzór idealny szlachcic ziemianin -Rey ,,Żywot człowieka poczciwego”- ukazuje życie szlachcica w 3-częściach: 1-dziecinsto autor jest przeciwny złym rygorom wychowania, uważa ze bardzo ważna jest oprawa towarzyska. 2-wiek dojrzały -młodzieniec przygotowany do życia powinien się ożenić się z panną dorównującą mu posagiem. 3-starość-poswięcona jest moralności i śmierci ,starzec nie powinien się niczego obawiać. Cechy idealnego szlachcica = cechy - życie w harmonii z przyrodą, cnota uczciwość, prawdomówność.

Patriota-ukazany jest w ,,Odprawie posłów Greckich ”W. Potockiego -charakteryzuje się wiernością, wzorem dla innych, zna rzemiosło rycerskie, sztukę i literaturę. Chodkiewicz ,w sposób podniosły oraz uroczysty przemawia na polu bitwy do swego wojska, tuż przed starciem. Kolejnym wzorcem renesansu, jest Dworzan - z utworu pt ,,Dworzanin Polski” Tadeusz Górnicki -potrafi doskonalić wieś, jest nienaganną postawą.. Zna rzemiosło rycerskie oraz zna się na literaturze i sztuce.

9. ,,Wesele” S. Wyspiańskiego jako dramat sprawy narodowej. Co to jest Dramat Symboliczny?

Pomysł napisania utworu, narodził się na autentycznym weselu przyjaciela Rygla ze zwykłą chłopką Jadwigą. Autor ukazał 2-warstwy -chłopstwa i inteligęcię a także przywołał wiele symboli postaci i symboli rekwizytów które wiążą się z polskimi historycznymi mitami i sprawami. ( ocena inteligencji i chłopstwa, symboli w weselu, postać z zaświatów).Symbole- złoty róg= wiara w odzyskanie niepodległości. Chochoł weselny ( krzak róży) = brak działania. Pawie pióra (czapka z tymi piórami)= dbałość o własne interesy. Postacie za światu - Widmo ( Marusi), Stańczyk ( dziennikarzowi), Rycerz Zawisza Czarny, Hetman, Wernyhora.

Dramat Symboliczny oznacza że w drugim akcie są sceny symbolicvzne np. Widmo, Stańczyk (postacie za światu). W dramacie następuje synteza połączenia sztuki, muzyki, malarstwa, a wszystko to tworzy nastrojowość.

10. Wyjaśnij pojęcia;

• Fabuła- wszystkie powiązane ze sobą zdarzenia w świecie, przedstawionym w utworze (powieści, filmie), składające się na koleje życiowe ukazywanych, postaci; zdarzenia te mogą układać się w wątki.

• Wątek - ciąg wydarzeń zgrupowanych wokół jednej lub kilku postaci

- Epizod - 1. w utworze literackim - wydarzenie małej wagi, luźno związane z całościowym przebiegiem wydarzeń (nie mające wpływu na akcję), a stanowiące element fabuły;

2. w dramacie lub filmie - fragment (scena, rola) o podrzędnym znaczeniu dla rozwoju akcji scenicznej

11. Troska o losy w ,, Odprawie posłów greckich” i ,,Pieśni o spustoszeniu Podola” J. Kochanowskiego.

,,Pieśń o Spustoszeniu Podola” jest pieśnią patriotyczną, przedstawia obraz ziemi podolskiej, która została zajęta przez Turków. Wykorzystali oni nie obecność Pasterza ,,Króla” i Psów ,,Wojska” najechali na Podole, dzielą się łupami, wiele kobiet i dzieci trafiło do tureckiej niewoli. Część z nich zostanie sprzedana o pozostała część pozostanie niewolnikami Turków. W utworze autor kieruje słowa do rodaków, by zdali sobie wreście sprawę z nadchodzącego zagrożenia, powinni opodatkować się na rzecz niezwyciężonego wojska, a gdy Polska będzie tego wymagać powinni stanąć w jej obronę. Rodacy powinni być czujni, by nie powtórzyła się sytuacja Podola. Stąd wywodzi się przysłowie ,,Polak mądry po szkodzie”.

Odprawa Posłów Greckich - jest utworem z gatunku dramatu Antycznego, nawiązuje do mitologii, zachowuje jedność czasu miejsca akcji. W utworze nie dochodzi do tragedii, tylko jest jej zapowiedzią. Kochanowski opierając się o Odprawę.... ukazuje konflikt między interesem jednostkowym a społecznym. Krytykując szlachtę daje jej do zrozumienia, iż nie powinni kierować się własnym interesem, powinni dbać o dobro kraju, godnie reprezentować naród, rządzić nim, kontrolować przestrzegania prawa i obowiązków obywatelskich. Na krytykę zasługuje również młodzież, uważa ją za darmozjadów, próżniaków którzy lubując się w zbytkach nie potrafią stanąć w obronie ojczyzny. Myślą przewodnią utworu jest ukazania państwa w którym rodacy kierując się prywatą, zapominając o miłości do ojczyzny musi zginąć.

12. Problem odpowiedzialności moralnej człowieka w świetle powieści ,, Granica” Z. Nałkowskiej.

Głównym bohaterem utworu jest Zenon Ziembiewicz, o jego losach dowiadujemy się już na początku utworu. Życie jego zostało ukazane z perspektywy tragicznej samobójczej śmierci. Źródła jego klęski; jako młodzieniec był świadkiem wielu romansów swego ojca z różnymi pannami. Ojciec jego był zarządcą u państwa Tczewskich. Podjął naukę na uniwersytecie, lecz z czasem jego rodziców nie było stać na to by kłaść na naukę syna, wówczas stypendium zafundował mu starosta Ciechliński. W zamian za to Zenon pisał artykuły do czasopisma ,, NIVA” Tu zauważamy jak sprzedaje się rządzącej burżuazji. Po ukończeniu studiów podejmuje prace w NIVIE następnie zostaje jej redaktorem naczelnym. Pomimo, iż jest zaręczony z Elżbietą, zaczyna romansować z Justyną ( która zaszła w ciążę po czym ją usunęła .). Zostaje prezydentem miasta, ma kochającą żonę i syna. Karząc strzelać do robotników domagających się pracy Zenon ponosi klęskę, zostaje oślepiony przez Justynę.

Tak więc klęska w życiu zawodowym zbiega się z klęską w życiu osobistym, oślepiony popełnia samobójstwo.

Uważam, iż Zenon przekroczył granicę moralną, podejmując romans z Justyną i nie zrywając go mimo zaangażowania się w związek z Elżbietą. Postępował niezgodnie z zasadami moralnymi i w konsekwencji skrzywdził dwie osoby: Elżbietę i Justynę. Moim zdaniem istnieją pewne granice których nie powinniśmy przekraczać by zachować odrobinę człowieczeństwa.

13. Scharakteryzuj ideały życiowe epoki średniowiecza na przykładzie wybranych przykładach.

W kulturze średniowiecznej zauważamy wizerunek rycerza, świętego oraz władcy.

Rycerza z przełomu XI-XII w, który charakteryzuje się odwagą, rycerstwem, męstwem, zauważamy w utworze pt ,,Pieśń o Rolandzie”. Bohater jest wierny swej ojczyźnie, panu, władcy, posiada damę swego serca. Jest dowódcą tylnej starzy króla Karola Wielkiego. Podczas jednej z wypraw jego oddział został zaatakowany przez Saracenów którzy to byli przeciwnikami chrystianizacji. Skazał siebie i swe wojsko na pewną śmierć gdyż liczba Saracenów wielokrotnie przewyższała liczbę wojska Rolanda. Bohater umiera na wzgórzu, padając twarzą do zielonej murawy wsuwa pod siebie miecz, , spogląda na ukochaną Hiszpanię. Przed śmiercią wręcza Bogu prawą rękawicę, ten z kolei zsyła po niego Anioła i Archanioła. Świętego Z drugiej połowy XV w, poznajemy Ascetę w utworze pt ,,Legenda o Świętym Aleksym” Młodzieniec ożenił się z Królewną Fabianą lecz nocy poślubnej z nią nie spędził. Wybrał samotność, uciekł od niej przyjął śluby czystości. Bogactwa rozdał ludziom biednym, skazał się na ascezę. Kilka lat mieszkał pod schodami na dworze swego ojca, przez nikogo nie rozpoznany wylewano na niego pomyje. Dopiero w dniu jego śmierci w pozostawionym liście, ludzie dowiedzieli się kim był w rzeczywistości. Były czynione cuda, dzwony same się rozbrzmiewały, jego zapach miał warunki lecznicze. Św. Franciszek z Asyżu - pomagał chorym i ubogim. Wyróżniał się miłością do świata i radością życia nazywał siebie wesołkiem Bożym. Pogardzał wszystkim co cielesne. Ukazał iż ubóstwo nie musi być cierpieniem i przedmiotem wzgardy. Uważał, że wszystko co stworzył Bóg jest piękne.

Władców przedstawił nam Gall Anonim w Kronikach byli nimi; Bolesław Chrobry i Krzywousty byli to władcy którzy posiadali najwięcej osiągnięć , nie tylko militarnych.. Byli uważani za wspanialszych, odważnych , mądrych. Bronili wiary Chrześcianskiej . Nie podejmowali decyzji bez namysłu i bez naradzenia się ze swoimi doradcami. Po śmierci władcy. Anonim nawoływał , aby każdy opłakiwał zmarłego.

14. Martyrologia narodu polskiego w ,,III części Dziadów” A. Mickiewicza. Cechy dramatu Romantycznego?

Dramatem romantycznym - cechuje się zerwaniem, jednością, czasem i miejsce akcji , w którym następuje synkretyzm utworu polegający na łączeniu cech epickich, lirycznych i dramatycznych jest III część Dziadów A. Mickiewicza. W scenie zatytułowanej Salon Warszawki dowiadujemy się z ust Adolfa o Cichowskim który był ulubieńcem dzieci, był człowiekiem wesołym, radosnym. Krótko po ślubie został aresztowany, upozorowano jego samobójstwo pozostawiając nad brzegiem Wisły jego Płaszcz i......itd. Akcja II cz. Dziadów rozgrywa się w więziennej celi Konrada, w wieczór wigilijny więźniowie opowiadają o nieprawidłowościach podczas aresztowania, normalnością było podawanie niestrawnego jedzenie, jeden z więźniów mówił tydzień nic nie jadłem........ Głównym wizerunkiem jest Konrad który nie bierze udziału w rozmowie nie wiadomo czy słucha, czy też nie jest biernym słuchaczem. Cechy Konrada - czuje że jest wyższy ponad ludzką kondycję, Uważał się, za godnego, by słuchał go Bóg, Czuje się równy Bogu, Rozpoczyna dialog z Bogiem, buntuje się przeciw niemu, Chce większe niż Bóg stworzyć dzieło- dać ludziom szczęście dla tego potrzebna mu jest władza nad duszami, W depresji gotowy jest rzucić Bogu największą inwektywę.

15. Poezja czasów niepoetyckich - A. Asnyk i M. Konopnickiej.

Literatura Asnyka jest Filozoficzną - wiersz pt ,,Daremne Żale”- skierowany do odchodzącego pokolenia romantyków. Tłumaczy ze istnieją prawa historii: odchodzi 1-no pokolenie a przychodzi 2-ie.Utwór jest hołdem złożonym z młodości i nowej idei pozytywistycznej. Poeta przedstawia 2-a światy; odchodzących romantyków i przychodzących młodych pozytywistów. Inny wiersz to ,,Do młodych” w wierszu Asnyk zwraca się do pozytywistów, stosując apostrofę, by szukali prawd jasności płomienia, szukali nowych nie odkrytych jeszcze dróg. Młodzi ludzie powinni szerzyć wiedzę budować świat. Jednocześnie przypomina aby mieli szacunek dla przeszłości, gdyż jest ona dziełem wielu poprzednich pokoleń.

Kolejnym słynnym wierszem Asnyka jest wiersz pt ,, Ach jak mi smutno!” Wiersz ukazuje rozpacz podmiotu lirycznego z powodu opuszczenia go przez bliską mu osobę. Zawód miłosny okazuje się mieć wymiar katastrofy. Poeta ma wrażenie że jego życie stracone. Darzył on swoją ukochaną miłością romantyczną. Podmiot liryczny pogrążony jest w cierpieniu.

Konopnicka wiersze =,A jak poszedł król na wojnę” widzimy obraz króla który powraca z pola walki, jest witany triumfalnie. Król przeżył gdyż szedł wśród triumfalnie dobrze uzbrojonego wojska, nic mu nie groziło. W utworze ginie zwykły chłop Stach, który nie jest przez nikogo osłaniany, któremu dzwony nie zagrają lecz tylko zwykły świst pól i rwących potoków. ,,Rota” - Rota są słowami przysięgi, dochowania wierności poetki i obywateli wobec Ojczyzny i Boga. Zapowiadają zwycięską walkę o odzyskanie niepodległości. Rota były śpiewane podczas chwil trudnych czy beznadziejnych .,,Wolny najmita”= mężczyzna odzyskawszy wolność, po roku nieurodzaju nie miał czym zapłacić Podatku. Rodzina jego umarła z głodu, a jego dalsze losy nie są znane.

16. Ewolucja Dramaty np. ,,Antygony” Sofoklesa, ,,Odprawy posłów Greckich” J. Kochanowskiego i ,,Makbeta” W. Szekspira. Wykaż charakterystyczne cechy dramatu antycznego, klasycznego i szekspirowskiego.

Literaturę dzielimy na;

• Lirykę - są to Treny, pieśni, Fraszki.

• Epikę - są nimi nowelki, powieści, opowiadania.

• Dramat - są to komedie, tragedia.

Dramat - powstał z pieśni obrzędowych ( hymnów pochwalnych), której budowa była oparta na dialogu Korfeusza (opowiadacza) z chórem. Pierwszego aktora wprowadził Tespis, drugiego Ajschylos, trzeciego Sofokles.

Części tragedii greckiej - prolog rozpoczynający tragedię, pieśń wejściowa chóralna, partia dialogowa x5, pieśń chóralna x5, pieść końcowa kończąca akcję.

Cechy dramatu klasycznego- jedność czasu, miejsca akcji, bohater zły albo dobry, rola chóru, czystość rodzajowa i gatunkowa ( jeśli dramat to nie komedia).

Antygona autorstwa Sofoklesa jest dramatem Antycznym w którym bohaterka znajduje się w tytule, jest mitem o Edypie ( kazirodczy związek z matką- streścić) Tragizm Antygony polega na niezmienności wyroków losu względem bohatera.

Odprawa Posłów Greckich jest alegoria Polski - jest utworem z gatunku dramatu Antycznego, nawiązuje do mitologii, zachowuje jedność czasu miejsca akcji. W utworze nie dochodzi do tragedii, tylko jest jej zapowiedzią. Kochanowski ukazuje konflikt między interesem jednostkowym a społecznym. Krytykując szlachtę daje jej do zrozumienia iż nie powinni kierować się własnym interesem, powinni dbać o dobro kraju, godnie reprezentować naród, rządzić nim, kontrolować przestrzegania prawa i obowiązków obywatelskich. Na krytykę zasługuje również młodzież, uważa ją za darmozjadów, próżniaków którzy lubując się w zbytkach nie potrafią stanąć w obronie ojczyzny. Myślą przewodnią utworu jest ukazania państwa w którym rodacy kierując się prywatą, zapominając o miłości do ojczyzny musi zginąć.

W. Szekspir w Magbecie- zrywa z jednością, czasem, miejscem akcji, w utworze bohater ma prawo wyboru, jego postawa ulega zmianie. Makbet jest oddany swemu władcy królowi Dankanowi........itd.

Dramatem romantycznym który cechuje się zerwaniem, jednością, czasem i miejsce akcji , w którym następuje synkretyzm utworu polegający na łączeniu cech epickich, lirycznych i dramatycznych jest III część Dziadów A. Mickiewicza. W scenie zatytułowanej Salon Warszawki dowiadujemy się z ust Adolfa o Cichowskim który był ulubieńcem dzieci, był człowiekiem wesołym, radosnym. Krótko po ślubie został aresztowany, upozorowano jego samobójstwo pozostawiając nad brzegiem Wisły jego Płaszcz i......itd.

17. Różne oblicza miłości w literaturze polskiej.

Polska literatura przedstawia różną wizje miłości, miłość bratnią ( Aldona), do Ojczyzny ( Pieśń o Rolandzie), miłość do drugiej osoby- ,, Dzieje Tristana i Izoldy” Tristan był posłańcem króla Marka i miał przywieść mu jego kochaną Izoldę. W czasie podróży statkiem, służąca pomyłkowo podała bohaterom napój miłości, który tak naprawdę przeznaczony był dla Izoldy i króla Marka. Od tego momentu dla bohaterów nie liczą się żadne prawa i obyczaje są ślepo w sobie zakochani. Ich życie wyznaczają rozstania i powroty. Miłość ta określa się często jako miłość magiczna, jest to jednocześnie miłość wieczna niezniszczalna. Utwór porusza bowiem problem ludzkich uczuć, radości, cierpienia i zwątpienia. Miłość zadającą ból zauważamy w kronice Wielkopolskiej - Bohaterem historii jest Walter który z Francji przywiózł sobie żonę Helgundę, która wkrótce zdradziła męża z urodziwym więźniem Wiesławem. Kochankowie podstępnie przykuwają Waltra do ściany w komnacie, w której zażywają miłosnych igraszek. Uwolniony przez szpetną siostrę Walter mści się na kochankach. ,,Każde z nich nikczemnie życie zakończyło w jeszcze nędzniejszy sposób” - kończy opowieść kronikarz.

18. Wykaż w oparci o wybrane utwory, że Różewicz był przedstawicielem młodych Polaków porażonych wojną. Omów poetykę wybranego utworu.

Utwór pt ,,Ocalony” ukazuje co się stało z pokoleniem Kolumbów po wojnie .Przedstawia bohatera który jest zapisem losów ludzkich, odzwierciedlającym tragizm ludzi cytat-mam 24 l. ocalałem prowadzony na rzeż. Ludzie ocaleli fizycznie lecz nie psychicznie Bohaterowie szukają ocalenia ,kogoś kto przywróci światu ład i porządek Czy jednak jest to możliwe po kataklizmie? .Bohaterowie tracą wartości dobra i zła. W ,,Kartotece” ukazane jest niszczenie społeczeństwa, człowiek jest towarem jako siła robocza, kontakty międzyludzkie są jedyną drogą informacji. Podstawowe wartości moralne są kruche. Bohater wywodzi się z pokolenia Kolumbów, jest nikim, nie posiada nawet imienia. Nie potrafi funkcjonować w normalnym świecie, nie potrafi porozumieć się z innymi ludźmi, utracił chęć życia, nie ma ochoty do życia, lecz jest na tyle bierny, iż z lenistwa nie popełnia samobójstwa. Nie przyjmuje propozycji wuja powrotu do domu rodzinnego.

Wiersz pt,, Lament” ma charakter modlitwy, a nawet spowiedzi powszechnej młodego pokolenia któremu udało się przeżyć wojnę. Wojna odebrała im młodość i wrażliwość, pomimo młodego wieku bardzo dużo przeżyli. Podmiot liryczny czuje się jak katem, którego wojna nauczyła jak zabijać a zaraz potem pójść do łóżka z kobietą. Zniknęła gdzieś wartość ludzkiego życia, gdzieś również zginęła młodość.

19. Wyjaśnij pojęci;

Inwersja - szyk przestawny.

Hiperbola - przesadnia polegająca na wyolbrzymieniu i przesadnym uwypukleniu pewnych cech

Onomatopeja - dźwiękonaśladownictwo - naśladowanie za pomocą dźwięków mowy różnych dźwięków pozajęzykowych, odgłosów wiatru, deszczu, maszyn, przyrody.

20. Wymień instytucje upowszechnienie kultury w twoim regionie i scharakteryzuj je.

Gliwiczanie mają do dyspozycji szeroką ofertę kulturalną. Teatr Muzyczny, kina, kluby, galerie zyskały swoją stałą publiczność. Z Gliwicami związani byli między innymi: Tadeusz Różewicz, wybitny polski dramaturg i poeta, czy Horst Bieniek, autor powieści o Górnym Śląsku. Miasto szczyci się najstarszym na Górnym Śląsku Muzeum. Kalendarz imprez kulturalnych jest szczelnie wypełniony. Tradycja Gliwickich Spotkań Teatralnych przyciąga rokrocznie do miasta wielu gości.

21. Polaków Portret własny w literaturze oświecenia.

Literatura Oświecenia ukazuje nam różne wizje bohatera, widzimy ludzi oddanych ojczyźnie są nimi bohaterowie utworu pt,, Powrót Posła” J. Niemcewicza to obóz reform. Państwo Podkomorzy i poseł Walery. Ludźmi reprezentującymi ciemnotę szlachecką i obojętność do Ojczyzny zauważamy w obozie Konserwatystów państwo Gadylscy i Szarmacki.

,,Monachomia” jest poematem heroicznym, to gatunek który ukształtował się w starożytności, wzniosły stylem, opisywano tu wydarzenia błahe i śmieszne. Jest rodzajem poematem bohaterskiego. Utwór ukazuje wojnę a raczej konflikt dwu zakonów, którzy rywalizują, że sobą szczególnie w piciu i jedzeniu. To wizerunek zakonów żebraczych; karmelitów bosych i dominikanów. Autor przedstawia 3 karczmy, 9- klasztorów i gdzie niegdzie domki. Pojawia się tu bogini nie zgody Erys, która powoduje spór między zakonami. Rozmowa przerodziła się w konflikt, który nas śmieszy. W opisie bitwy, widać parodie wojny, wojny nie na serio. Wadami zakonu jest; próżniactwo, lenistwo, nadużywanie alkoholu i kłótliwość. Wszystko kończy się w zgodzie.

,,Do Króla” - Karpiński w satyrze ukazuje szlachtę która krytykuje swego Króla, że jest młodym, dobrym, jego rządy są łagodne, nie wywodzi się z rodu królewskiego, oraz za to że popiera naukę. Możemy zauważyć iż owa krytyka jest pochwałą króla. Ośmieszona jest tu swym zachowaniem starsza szlachta.

23. Przyczyny upadku powstania Listopadowego w ,, Kordianie” i ,, Grobie Agamemnona” J. Słowackiego

Wiersz "Grób Agamemnona" dzieli się na dwie części. Część 1-sza dotyczy poezji, którą poeta snuje w trakcie zwiedzania grobu Agamemnona, naczelnego wodza wojsk tureckich pod Troją. Przypominając krwawe dzieje rodu, poeta jak gdyby uświadamia sobie, że dawne, bohaterskie dzieje zna dzięki Homerowi. Słowacki oddaje mu hołd. W 2-j części poeta pragnie uświadomić Polakom zarówno przyczyny klęski powstania listopadowego, jak i utraty niepodległości. Polacy nie wykazali się taką odwagą i gotowością poświęcenia życia dla ojczyzny. Szlachta nie pozwoliła dojść do głosu masom ludowym, to znaczy więziła "duszę anielską narodu". Słowacki wytyka też polskiej szlachcie skłonność do wystawnego, pełnego przepychu życia i do naśladowania obcych wzorów:

W ,,Kordianie” akcja utworu rozgrywa się rok przed Powstaniem. Słowacki w przygotowaniu krytykuje przywódców powstania min. Chłopickiego, Czartoryskiego, Lelewa, Skrzyneckiego. Widzimy krytykę powstania poprzez krytykę przywódców. Młodzież również jest krytykowana, za brak programu politycznego, poparcia społeczeństwa w działaniu. Ośmieszył postać Kordiana jako spiskowca, który nie potrafił wcielić i zrealizować plan, gdyż okazał się psychicznie słaby.

24. Niszczenie człowieczeństwa i próby jego ocalenia w twórczości Z. Nałkowskiej, T. Borowskiego, G. Herlinga- Grudzińskiego.

Uważam, iż Nałkowska, Grudziński, Borowski są pisarzami prawdy, opisując krzywdy ludzkie, ludzkie mordy. Nieludzki czas, życie w ekstremalnych warunkach, musiało pozostawić ślad w psychice ludzi.

Widok cierpienia przestał się liczyć. Należało myśleć tylko o sobie. Właśnie taki wpływ faszyzmu przedstawia Z. Naukowska w Medalionach. Zofia Nałkowska - Powieściopisarka, autorka dramat., publicystka. Bardzo czynna w życiu społecznym. Przed wojną działała w związku literatów, w Penklubie, w Towarzystwie Opieki nad Więźniami, w grupie literackiej "Przedmieście" . Okupację spędziła w Warszawie, prowadząc sklep tytoniowy i biorąc udział w konspiracyjnym życiu stolicy. Przyjęła mandat poselski do KRN, później dwukrotnie do sejmu. Medaliony są cyklem 8 krótkich opowiadań. Jest to proza dokumentalna oparta na relacjach ocalałych ofiar hitlerowskiego ludobójstwa, wizjach lokalnych więzień, gett, miejsc kaźni i obozów a także na zeznaniach świadków. w utworze .pt ,,Profesor Szponer” ukazana jest produkcja mydła z ludzkiego tłuszczu. W utworze pt ,,Dno” dowiadujemy się o doświadczeniach na więźniach, ukazano wizję zamykania ludzi z głodnymi szczurami. Przedstawiając los kobiety w opowiadaniu ,,Przy torze kolejowym” uwidacznia strach panujący wśród zwykłych ludzi. Kobieta mogła leżeć przy torach i nie doczekać się pomocy. Ludzie ukradkiem przynosili jej jedzenie, nawet młody człowiek kupił jej alkohol, ale nikt nie odważył wziąć jej do domu, ponieważ za pomoc uciekinierom groziła kara śmierci, a strach był silniejszym od litości. Jedynie z litości można jej było skrócić cierpienia. I młody człowiek zastrzelił ja tak jak dobija się ranne zwierzę. W czasie wszechstronnego panowania terroru i śmierci nie można było przejmować się losem innych. Mogło to prowadzić do głębokich rozterek. Mieszkająca przy murze getta kobieta opowiada jak wzmacniała w sobie nienawiść do Żydów. Widziała ciągle palące się domy, ludzi wyskakujących z okien by nie zginąć w ogniu. Prześladował ja odgłos spadających ciał, nie mogła pozwolić sobie na litość, nie mogła ich żałować. Nie mogła dopuścić do swojej świadomości ogromu ich tragedii.

Ludzie ci jadali mięso z trupów.. W ujęciu Borowskiego obóz koncentracyjny jest miejscem do którego można się przyzwyczaić, nauczyć się sobie radzić tak, aby przetrwać - zwłaszcza jeśli się jest więźniem z jakiegoś powodu uprzywilejowanym, jak np. bohater w "Dniu na Harmanzach" w utworze widzimy jeden dzień pracy komendanta przy roli , dowiadujemy się jak więźniowie uprzywilejowani, funkcyjni, kapo prowadzą handel wymienny. Tadeusz w podzięce za pomoc kobiecie, która pomogła mu przetrwać pierwsze chwile w obozie miał dwa bochenki chleba, lecz ktoś mu je ukradł. Chleb dotarł do kobiety drogą okrężną przez kapo o imieniu Iwan. Pewien żyd opowiada, iż zabił swego syna bo ten ukradł innemu więźniowi chleb, a za taki czy musiała do spotkać surowa kara. . Borowski ukazał w swych opowiadaniach człowieka złagrowanego, obóz jest niczym dżungla w której może przeżyć tylko najsilniejszy czy najsprytniejszy. Więźniowie np. grają w piłkę wiedząc, że właśnie za ich plecami ginie trzy tysiące ludzi. W scenie pt ,,Proszę państwa do gazu” więźniowie kolejne transporty traktuję jedynie jako okazję do zaopatrzenia się w żywność czy ubranie. Do zdobycia nowego towaru na handel. Przybywający ludzie są wystraszeni, nie wiedzą co ich czeka, proszą o pomoc, radę o wyjaśnienia tych którzy już tu przebywają, lecz prawda jest taka, że wielu z nich zostanie zagazowana. W opowiadaniu tym proces złagrowania dosięga już dna wytrzymałości człowieka, nawet starego więźnia. Więźniowie z Auschwitz z góry i pogardą patrzą na tych z Brzezinki, chwalą się niemal domową atmosferą obozu. O tym , że w obozie można żyć, świadczy wnętrze baraku w którym mieszkają sanitariusze. Narrator nazywa obóz ,,obozem oszustw”, gdyż wszystko robione jest tutaj dla pozoru. Taka wizja obozu przedstawiona jest w opowiadaniu Borowskiego pt,, U nas w Auschwitzu''. Człowieka który jest doskonale przystosowany do obozowego życia i dąży do uratowania siebie za cenę zniszczenia w sobie prawdziwego człowieka. W swych opowiadaniach oskarża system który doprowadza człowieka do całkowitej deprawacji, niszczy w nim to, co zdobył dzięki wychowaniu i religii. System ten powoduje zanik w człowieku wartości moralnych, staje się on podobny zwierzęciu, wyzwalają się w nim instynkty powodujące, że staje się on dla drugiego człowieka nieprzyjazny lub wręcz niebezpieczny.

Pisarze ukazują ludzi wystraszonych, wyczerpanych psychicznie i fizycznie, nie pewnych jutra.

Tadeusz Borowski "Pożegnanie z Marią " to wizerunek miasta, w którym żyją ludzie pozbawieni żywności, opału, prawa do normalności. A jednak robią wszystko, aby zachować przynajmniej pozory zwykłej codzienności. Bohater opowiadania, Tadeusz, jest zmuszony handlować, kombinować, a nawet oszukiwać. Robi to, by przeżyć; w ten sam sposób postępują tysiące mieszkańców Warszawy. Tadeusz zakochuje się w Marii. Miłość ma spowodować, że człowiek otrzymuje choćby namiastkę normalności. Gdy w łapance zostaje zabrana Maria, Tadeusz zostaje sam, zdaje sobie sprawę ze nie może jej pomóc Życie w okupowanej Warszawie musi bowiem toczyć się swoim rytmem, nieobecni muszą zostać zapomniani, aby żywi mogli dalej istnieć.

Grudziński przeżył sowiecki obóz w Jercewie. Napisał potem utw. pt. "Inny świat" - przedstawia świat łagru sowieckiego, w którym człowiek popada w stan, w którym "uczucia i myśli obluzowują się", "pomiędzy skojarzeniami powstają luki" - coś na kształt tępoty, posłuszeństwa, uległości - po to, aby przeżyć lub choćby uniknąć bólu, czy głodu. Obozowe zniewolenie - to fizyczne i psychiczne złamanie człowieka.

25. ,,Laura i Filon” F. Karpiński jako przykład stylu sentymentalnego w literaturze pięknej.

SARMATYZM - to jeden z prądów artystycznych epoki oświecenia, powstał w opozycji do dominującego klasycyzmu (bajek). Zamiast fascynacji kultem rozumu, sentymentaliści głosili pochwałę prostoty czy zachwyt pięknem przyrody. Literatura sentymentalna przełamała język klasycyzmu wprowadzając śpiewność i melodyjność wiersza.

Nazwa sentymentalizmu pochodzi z pieśni Sterna pt,, Podróż sentymentalna” a twórcą tego nurtu był Rusor. Karpiński jest autorem utworów sentymentalnych pt,, Laura i Filon”, Nazwany był poetą serca.

,,Laura i Filon”- Satyra przedstawia obraz dwojga kochających się ludzi. Głównymi bohaterami utworu są wieśniacy lub inaczej mówiąc pasterze tytułowi Laura i Filon. Akcja utwory rozgrywa się na tle przyrody w wiosce. Młodzi ludzie umówili się na randkę, Laura późnym wieczorem przybywa pod umówiony Jawor, gdzie nie zastaje Filona. Po dłuższym oczekiwaniu, zaczyna się niepokoi, podejrzewa swego wybranka o zdradę. W złości nawet rozwala koszyk o drzewo, oraz targa różowy wianek.

Laura- początkowo ukazana jest w nastroju radosnym, jest podekscytowana, cieszy się bo idzie na randkę, gdy nie widzi Filona zaczyna się zamartwiać, denerwować, podejrzewa go nawet o zdradę, rozwala kosz o drzewo.

Filon - chowa się, lecz gdy widzi niepokój, a następnie złość Laury, wychodzi z skrytki, uspokaja Laurę. Wówczas powraca radość, euforia, miłość zostaje wzmocniona.

Cechy utworu; - analiza uczuć, natura jest tłem utworu, rekwizyty czyli koszyk, wiano, drzewo, utwór jest sielanką o charakterze melodyjnym.

26. W jaki sposób środki stylistyczne użyte w ,, Trenach” pozwoliły wyrazić J. Kochanowskiego dramat ojca i myśliciela.

Tren jest utworem żałobnym, poświęconym osobie zmarłej, powstały po śmierci 2,5 l. córki Urszuli. Ojcem trenów jest J. Kochanowskiego napisał ich ok. 19 w których zauważamy bul wobec świata, oraz próbę pogodzenia się z losem. W rezultacie bohaterem trenów staje się sam Kochanowski, który po utracie córki przedstawia własne uczucia, przemyślenia i rozterki. Tren 1-y możemy potraktować jako wstęp, w trenie zwraca się do Heraklina i do Symonidesa - by pomogli mu opłakiwać utratę córki. W trenie 5-m Urszulka została porównana do Oliwki, którą ściął nadgorliwy ogrodnik, zwraca się do władczyni śmierci Persefony czemu pozwoliła na to by rodzice Urszulki wylewali tyle łez. W 6-m -wynika ze Kochanowski przewidział Urszulkę jako następczyni Talentu poetyckiego. Teren 9-ty przynosi złamanie się renesansowego poglądu na świat autora. Poecie wydaje się że posiadł stoicką mądrość, to też nie zna bólu, rozpaczy i strachu. Lecz w obliczu śmierci swej córki poznał ruiną swego dotychczasowe systemu wartości. Końcowe utwory tego Cyklu to poszukiwanie pocieszenia, prowadzącego do psychicznego uspokojenia i pogodzenia się z losem. Możemy stwierdzić iż tren jest dramatem Ojca i filozofa. W utworze zauważmy język apostrofy - zwrot do łez przyjaciół, natomiast epitetem jest bez wątpienia porównanie Urszulki do młodej Oliwki.

27. Język polski na tle innych języków europejskich.

J. Polski wywodzi się z j. Słowiańskiego z tzw. Grupy zachodnio Słowiańskiej.

Rozróżniamy również grupy;

Grupa Romańska - wywodził się język - Francuski, Hiszpański.

Grupa Germańska - wywodził się język - Niemiecki, Angielski.

Grupa Słowiańska dzieli się na;

a) Zachodniosłowiański - wywodził się język - j. Polski, Czeski, Słowiański.

b) Wschodniosłowiański - wywodził się język - j. Rosyjski, Ukraiński.

c) Południowosłowiański - wywodził się język - j. Bułgarski, Serbski

28. ,,Sonety Krymskie” pamiętnikiem poety wygnańca. Omów wartości artystyczne ,,Stepów Akermańskich”

Mickiewicz ukazał wiele obrazów malowniczej i pięknej przyrody Krymu. Wprowadził modną w romantyzmie tematykę orientalną. Bohater jest podróżnikiem skazany, na życie z dala za ojczyzną, tęskni za nią, pragnie powroty do niej. W Sonetach porównuje step do oceanu, widać to min. w słowach, Wpłynąłem na suchy przestwór oceanu, wóź nurza się w śród fal łąk szumiących, wśród kwiatów powodzi.

• Bohater to podróżnik, wędrowiec, pełen smutku- melancholii, rozczarowany brakiem ojczyzny,

Pielgrzym, Twierdzi, iż samotność jest gorszą rzeczą od śmierci, podziwia piękno kultury orientalnej

29. Wieś polska w utworach pisarzy młodopolskiej

Reymont w ,, Chłopach” ukazuje wielką panoramę wsi, kontakty miedzy chłopami a dworem i plebanem, prace polowe, obrzędy zabawy i inne obowiązki dnia codziennego Wywyższa wiejskie bytowanie, podnosi je do rangi uniwersalnej ludzkiej egzystencji. Główny bohater= Gromada jest zróżnicowana = bogaci i biedni. ( Jagna, Antek, Boryna)( wątek miłosny, kontakt człowieka z naturą i przyrodą).

Wyspański w ,,Weselu” ukazał zjawisko chłopomani, bratania się chłopów z arystokracją.

Wesele pokazało, że te dwie warstwy praktycznie się nie znały, jedna była nieufna w stosunku do drugiej.

Inteligencję reprezentują = pisarz, pan młody radczyni ,dziennikarz zmęczeni życiem, zniechęceni politycznie, nie umieją przyjąć przywódczej roli w walce o odzyskanie niepodległości, nie rozumieją chłopów.

Chłopstwo reprezentuje - Czepeć symbolizuje siłę chęć działania ,gotowy podjąć walkę o odzyskanie niepodległości. Kasper, Jasiek- symbolizuje nieudolność chłopów].

30.,,Oda do młodości” Mickiewicza

Oda do młodości=(1820) Nawiązywała do epoki Oświecenia .Utwór ten został uznany za manifest programowy młodego pokolenia , a jednocześnie wizję ścierania się dwóch światopoglądów oświeceniowego i romantycznego. W odzie Mickiewicz ukazał dwa świata które walczą o dominację. Poeta sprzyja pokoleniu romantycznemu. Przedstawiciele Oświecenia spostrzegani są jako, postacie bez serc, ducha, to szkielet ludu. Utwór przekonuje w sens zbiorowego działania i w związku z tym w przeobrażania świata. Młodzież powinna się zjednoliczyć, by osiągnąć zamierzony cel, stanowią oni potęgę, to nich będzie należał świat, pełen marzeń, plonów na przyszłość. Romantyczne cechy ,,Ody do...”-siła uczuć-wiara w zwycięstwo, -serce i duch jako wartość romantyków.- wywyższanie młodości. Jest utworem przełomowym.

31. Przedstaw reprezentatywne cechy poezji barokowej na przykładzie wybranych wierszy A. Morsztyna.

J.A.Morsztyn wiersz pt ,,Do trupa”

Sonet do trupa oparty jest na konspekcie ukazania sytuacji człowieka względem trupa. Utwór jest monologiem człowieka wypowiadanym do tytułowego bohatera trupa. Utwór jak na sonet przystało dzieli się na 2-części. W pierwszej następują porównania sytuacji zakochanego i sytuacji trupa. Obaj nie żyją,, Leżysz zabity i ja też zabity, ty strzałą śmierci ja strzałą miłości” obaj są bladzi, brak rumieńców. Druga część to wyliczanie różnic. Trup nic nie potrafi powiedzieć-a podmiot liryczny skarży się, trup bólu nie czuje a podmiot liryczny cierpi, trup zimny a podmiot pali się wewnątrz. W przyszłości trup zamieni się w proch, a młodzieniec zakochany w żywioł. Paradoksy mają dowieść zdumionemu czytelnikowi iż trup jest w lepszej sytuacji od człowieka młodego nieszczęśliwego z miłości.

Wnioski ;

• Wiersz posiada formę sonetu ponieważ 2-ie pierwsze zwrotki zawierają 4 wersy, a 2-ie ostatnie 3 wersy.

• Morsztyn kierował się poezją Dziambatisty który wprowadził poezję konceptularną ( czyli szokował czytelnika)

Barokowe Środki Stylistyczne to;

1. Koncept to wyszukany nie zwykły pomysł, mający zadziwić, zaskoczyć czytelnika. Np. sam pomysł porównania człowieka do trupa.

2. Kontrast to jaskrawe przeciwstawienie

3. Oksymora to zestawienie wyrazów o skrajnie przeciwstawnych znaczeniach np.; gorący lód, zimny ogień, żywy trup.

4. Paradoks sformułowane na pozór bezsensownie sprzeczne z logiką, ale po wnikliwej analizie, odsłaniające głębszą prawdę ( człowiek zakochany zostaje porównany z trupem)

5. Hiperbola przesada, wyolbrzymienie. Hiperbolą w utworze jest np. umieram z rozpaczy

6. Efekt brzydoty jest nim trup

7. Anafora powtórzenia wyrazów widzimy na początku kolejnych wersów ,,Ty”

32. Obraz społeczeństwa polskiego w ,, Lalce” B. Prusa. ,,Lalka” jako powieść realizmu krytycznego.

Cechy Romantyczne Wokulskiego

1. Widzimy jego wyidealizowaną miłość

2. Wyidealizowany jest również jego obiekt miłości ( Izabela Łęcka- arystokratka, z pogardą spogląda na Wokulskiego, sztuczna, pełna manier)

3. Wokulski jest źródłem cierpień

4. Posiada cechy bohatera romantycznego, jest nadwrażliwy z miłości, jest indywidualistą, samotnikiem, pomimo, iż obracał się w różnych kręgach.

5. Podobnie jak Kordiana, Wertera, Gustawa z IV cz. Dziadów, nieszczęśliwa miłość popycha go do próby samobójczej.

6. Tajemnicze zakończenie losu.

Cechy Pozytywistyczne Wokulskiego

1. Zauważamy jego krzewienie ideału do nauki

2. Zauważamy próby wcielenia w życie pracy organicznej i u podstaw np. pomagał ludziom, tworzył spółki z arystokracją

3. Jest przedsiębiorczy, dobrze zorganizowany, starał się być dla wszystkich użyteczny. Żył w dobrych stosunkach z ludźmi

Idealiści ,,Lalki”

Rzecki - jest idealistą polityczny, z jego pamiętnika wiemy o życiu i poglądach. Jest człowiekiem walecznym, bierze udział w wojnie na Węgrzech, walce poświęca swoją młodość. Wierzy, że Napoleon przyczyni się do wolności Polski.

Ochocki- jest młodym fanatykiem nauk, marzycielem, idealistą.

Tytuł ,, Lalka”

• Izabela Łęcka uważana była za Lalkę, jest kobietą pustą, bezuczuciową, piękną.

• Epizod w związku z kradzieżą Lalki - otóż Baronowej Krzetulskiej zniknęła lalka, ta oskarżyła Stawską o jej kradzież. Podczas procesu dowiadujemy się, że służąca stłukła lalkę.

• Wokulski uważany był za marionetkę, która jest pociągana za sznurki przez Izabele.

Realistyczne cechy ,,Lalki”

1. Realizacja pracy u podstaw i organicznej- Wokulski pomagał ludziom, tworzył spółki z arystokracją

2. Ideały postępu, nauki, powszechnej oświaty - Szuman i Ochocki są naukowcami, traktuje się ich za nieszkodliwych dziwaków, żyją w nędzy lub zamykają się w swoich pracowniach.

3. Równouprawnienie kobiet - kobietą zmuszoną do samodzielności jest Stawska, która za swą pracę otrzymuje zbyt niskie wynagrodzenie ( nauczycielką j. Angielskiego), z trudem zarabia na życie.

Obraz społeczeństwa w Lalce

1. Arystokracja - Izabela jej ojciec, baronowa Krzeszowska jej mąż są ludźmi negatywnymi, o pasożytniczym trybie życia, pogardliwi dla innych stanów

2. Mieszczanie - Wokulski, Ochocki mieszczaństwo jest zróżnicowane są bogaci ( Wokulski) i biedni.

33. Człowiek wobec Boga, życia i śmierci w świetle wybranych przykładów z literatury.

Człowiek wobec Boga.

Wszystkie dziedziny życia znajdowały się pod wpływem światopoglądu religijnego, były podporządkowane Biblii lub działalności kościelnej.. Bóg znajdował się w centrum działania, ludzie dążyli do zbliżenia się ku Bogu. Widać to na przykładzie utworu pt ,, Legenda o Św. Aleksym” który oddał się bezsensownej Ascezie. Ożenił się z królewną Fabianą, lecz nocy poślubnej z nią nie spędził, uciekł od niej. Przyjął śluby czystości, bogactwa rozdał biednym. Skazał się na 17 letnią samotność. Kilka lat spędził na dworze swego ojca, przez nikogo nierozpoznawan wylewano na niego pomyje. W dniu jego śmierci ludzie dowiedzieli się kim był, pozostawił list pożegnalny i wyjaśniający. W dniu jego śmierci były czynione różne cuda np.; jego zapach miał warunki lecznicze, a dzwony same się rozbrzmiewały. W Bogurodzicy widzimy ludzi którzy kierują słowa do p. Boga prosząc go.....W ,,Wyznaniach” św. Augustyn wyznaje, że Bóg jest przyczyną, celem i ośrodkiem wszystkiego, od Augustyna bierze się w Średniowieczu Teocentryzm- czyli twierdzenie, że ,,wszystko zaczyna się w Bogu i od Boga dąży”.

Człowiek wobec Śmierci - Począwszy od najdawniejszych czasów motyw śmierci był zawsze poruszany w literaturze. W zależności od epoki sposób patrzenia na śmierć uległ zmianie. Jednak zawsze pozostało pytanie co stanie się z człowiekiem po śmierci. Myśl o śmierci zajmowało ważne miejsce w literackim dorobku średniowiecza. W średniowieczu człowiek żył krótko, częste wojny, epidemie dziesiątkowały ludzkość. Śmierć była na początku dziennym, obcowano z nią niemal bez przerwy. Do najstarszego tekstu, w którym przedstawiono kontakt człowieka z śmiercią jest anonimowy wiersz pt ,,Rozmowa Mistrza Polikarpa, że Śmiercią” Autor w dialogu pełni rolę narratora, rozpoczyna utwór od dwóch apostrof, z których w pierwszej powierza siebie opiece boskiej i opisuje potęgę stwórcy, w drugiej zaś zwraca się do ludzi ,, wszyscy ludzie posłuchajcie, okrutność śmierci poznajcie, wy co jej nizacz nie znacie przy stanie poznacie”. Bohater utw. Polikarp, pragnie spotkania, że śmiercią. Śmierć dla ludzi okrutnych i złych staje się groźniejsza, bardziej okrutna i stanowi wstęp do nie kończącego się cierpienia. W utworze tym śmierć ma różne oblicza, posiada cechy groźnej jednocześnie jest mistrzem gdy objaśnia Polikarpowi różne kwestie teologiczne i egzystencjalne. Ale jest ona też katem, jej pomysłem są zmyślone tortury, specjalne rodzaje śmierci. W rozmowie z Polikarpem śmierć tłumaczy, że dostała od boga zadanie i teraz wykonuje tylko należącą do niej pracę. Postać śmierci jest przedstawiona jako rozkładające się ludzkie zwłoki, ma nie odłączony atrybut kosę. W czasach średniowiecza istniały przekonania, że śmierć człowieka uzależniona jest od tego, jak żył. Ludzie sprawiedliwi powinni umierać lekko, zaś źli w męczarni. Odnosi się to do tytułowego bohatera,, Pieśń o Rolandzie” . Śmierć Rolanda na polu walki, została przedstawiona w sposób bardzo poetycki. Roland został ugodzony mieczem wroga, Rycerz biegnie pędem, na szczyt góry, położył się na zielonej murawie twarzą do ziemi .Pod siebie kładzie swój miecz i róg. Ku Hiszpanii odwrócił twarz wręcza Bogu prawą rękawicę . Gdy bohater umiera, Bóg zsyła mu swojego Anioła i świętego Michała opiekuna a z nim przyszedł św.Gabriel.

34.,, Fraszki „ i ,,Pieśni” jako wyraz renesansowej postawy J. Kochanowskiego.

Kochanowski urodził się w Sycynie, w wieku 14 lat rozpoczął naukę w Akademii Krakowskiej. W 1552 wyjeżdża do Włoch gdzie zdobywa wykształcenie filozoficzne. Na wieść o śmierci matki wraca do Kraju, odziedziczył Czarno las, ożenił się. Żyjąc na wsi spełniał swe marzenia, był szczęśliwym, życzliwym dla ludzi, był bliski osiągnięcia wewnętrznej harmonii, która została przerwana nagłą nieoczekiwaną śmiercią zaledwie 2,5 letniej Urszulki.

Pieśni Kochanowskiego składają się z 2 ksiąg w których zawarte jest ok. 50 utworów. W śród nich znajdują się utwory w których poeta ukazuje rzeczy najważniejsze w życiu człowieka, a więc kazał prawdziwego człowieka. Pieśni dzielą się na Patriotyczne w których ukazał swój patriotyzm, nie pokuj o Ojczyznę. W ,,Pieśni o Spustoszeniu Podola” przedstawia obraz ziemi podolskiej, która została zajęta przez Turków. Wykorzystali oni nie obecność Pasterza ,,Króla” i Psów ,,Wojska” najechali na Podole, dzielą się łupami, wiele kobiet i dzieci trafiło do tureckiej niewoli. Część z nich zostanie sprzedana o pozostała część pozostanie niewolnikami Turków. W utworze autor kieruje słowa do rodaków, by zdali sobie wreście sprawę z nadchodzącego zagrożenia, powinni opodatkować się na rzecz niezwyciężonego wojska, a gdy Polska będzie tego wymagać powinni stanąć w jej obronę. Rodacy powinni być czujni, by nie powtórzyła się sytuacja Podola. Stąd wywodzi się przysłowie ,,Polak mądry po szkodzie”. W ,,Pieśni o dobrej sławie” Kochanowski uświadamia rodaków, iż każdy z nich ma do spełnienia obowiązek wobec ojczyzny. Każdy powinien jej służyć ojczyźnie, by jednocześnie cieszyć się sławą. Wszak lepiej umrzeć w młodości pozostając bohaterem i pozostawiając za sobą pewne ślady które będą pamiętane przez wiele pokoleń niż umrzeć w starości pozostając zapomniany przez wszystkich. Drugi podział pieśni jest o tematyce sielankowej powołuję się na ,,Pieśń Świętojańską o Sobótce- która ukazuje ludzi przystępujących do pracy z uśmiechem na twarzy, widać radość, zadowolenie cytat- Wsi spokojna ,wsi radosna. Renesansowa postawa poety wobec życia została wyrażona w pieśni "Serce roście". Pieśń rozpoczyna się od opisu przyrody. Najpierw przedstawia autor elementy krajobrazu zimowego - ogołocone z liści drzewa, ziemię pokrytą grubą warstwą śniegu. Po zimie jednak nastaje wiosna i wówczas radują się ludzkie serca na widok budzącej się do życia przyrody. Ten sugestywny obraz zmian zachodzących w przyrodzie stanowi jedynie pretekst do rozważań natury filozoficznej. Autora uświadamia czytelnika iż podstawowym warunkiem do osiągnięcia szczęścia i radości życia jest postępowanie zgodnie z własnym sumieniem. Człowiek postępujący zgodnie z nakazami własnego sumienia nie potrzebuje być dodatkowo rozweselany grą na lutni ani dolewaniem wina. Natomiast ten, kogo gryzą jakieś wyrzuty, nigdy nie zazna radości ani spokoju. To czyste sumienie nazywa poeta "Dobrą Myślą" i w zakończeniu pieśni prosi, aby ta "Dobra Myśl" nigdy go nie opuszczała.

W "Pieśniach" najdobitniej wyraziła się renesansowa postawa poety, ukazująca pewne zasady etyczne, którymi trzeba kierować się w życiu. Są to cnota, czyste sumienie, rozum, męstwo, służba dla dobra ogółu, umiar w korzystaniu z uroków życia. W ślad za Horacym powtarzał, że człowiek dąży do szczęścia, ale nie można go upatrywać tylko w zaszczytach i ciągłej pogoni za bogactwem.

W pieśniach widzimy Filozofię ,,Epikurejską” - polegającą na zachowaniu dystansu do świata, powinniśmy umieć przyjąć i te dobre i te złe chwile. Drugą filozofią jest filozofia ,, Stoicka” która nakazuje zachować dystans wobec nieszczęścia i chwil trudnych ,,W chwilach szczęścia zachowaj umiar i w chwilach nie szczęścia zachowaj umiar”

Fraszki - J. Kochanowskiego. Fraszki są to drobne utwory okolicznościowe o charakterze żartobliwym, które poeta pisał niemal przez całe życie. Zbiór fraszek składa się z 3 ksiąg i obejmuje 300 dłuższych i krótszych utworów. Jego fraszki mają charakter renesansowy, ponieważ do poezji zostały wprowadzone tematy związane z życiem codziennym poety, z jego radościami i smutkami, weselem i troską. Fraszka "Na dom w Czarno lesie" ukazuje człowieka renesansu, charakteryzującego się czystością sumienia, zdrowiem, życzliwością ludzką i skromnością obyczajów. Fraszką o charakterze refleksyjnym jest ,,O Żywocie ludzkim” w której autor zwraca uwagę, że uroda, młodość, zacność, moc s ą wartościami przemijającymi, przeminą jak polna trawa. Zachęca za zadumy nad ludzkim losem, nad przemijaniem. Zupełnie inny charakter ma fraszka pt ,,Raki” czytana w normalnej kolejności jest pochwałą kobiety ,,Miłości pragną nie patrzają tu złota” lub ,, Miłują z serca nie patrzają zdrady” natomiast czytana w szpak jest jej krytyką ,, Złota tu patrzają nie pragną miłości” lub ,,Zdrady patrzają nie z serca miłują”.

35. Wykaż na podstawie wybranych utworów, że W. Potocki jest kontynuatorem postępowych tradycji okresu odrodzenia.

Potocki reprezentuje Nurt Sarmacki epoki Barokowej. Sarmatyzm- to polska kultura szlachecka, która ukształtowała się w XVI w. Sarmatami nazywano w średniowieczu i starożytności, lud zamieszkujący na wschód od Europy często lud zamieszkujący między Wisłą a Wołgą ( to naród Polski, Rosyjski i Litewski)Sarmata uważał, iż najlepsza jest kultura Polska, krytycznie krytykowali kulturę zachodnią. Wszystko co Polskie to najlepsze.

Potocki -poruszał problemy polityczne, społeczne, obyczajowe, piętnuje wady ustroju politycznego Polski tj. prywatę, bezprawie, Ostro krytykuje szlachtę w utw ,,Pospolite ruszenie” -w której dobosz usiłuje obudzić szlachtę by stanęła do walki. Ta jest zbyt leniwa by walczyć, wszak jest zbyt wczesna pora by się ruszyła, krytykuje również dobosza, któremu ledwie udało się uciec od pobicia.

W wierszu pt,, Zbytki polskie” przedstawia największe wady polskiego narodu. Utwór rozpoczyna się pytaniem zadanym przez podmiot liryczny ,, O czym że Polacy myślą, w dnie i w nocy”. Tak więc naród myśli o uroczystościach, przyjęciach, zabawach. Szlachta bierze przykłady wystawnego życia od obcych wzorców np.; karocę zaprzęga do 6 koni. Nie zwraca uwagi na nadchodzące zagrożenie dla ojczyzny, interesuje się jedynie syto zastawionym stołem, oraz czy w piwnicy znajduje się wino. Sarmaci nie zdają sobie sprawy iż wraz z upadkiem ojczyzny runie ich splonder. Autor krytykuje szlachtę za ich rozrzutność wystawność zamiłowanie do bali w chwili gdy ojczyzna potrzebuje wsparcia moralnego.

W wierszu pt ,,Nie rządem Polska stoi” ukazuje obraz państwa Polskiego w chwili całkowitego rozkładu i wewnętrznej anarchii. Ukazuje Rzeczpospolitą w której nikt nie przestrzega prawa, zresztą oderwanego od rzeczywistości. W kraju żądzą silniejsi, prawo należy do możnych i bogatych. Każdy kieruje się własnymi zasadami i prawami. Kraj w którym ludzie dbają wyłącznie o swoje interesy. W nie najlepszej sytuacji znajduje się ta niższa warstwa szlachty która często żyje w nędzy.

36. Konflikt miedzy prawami boskimi a ludzkimi w ,,Antygonie” Sofoklesa. Omów cechy tragedii antycznej.

Literaturę dzielimy na;

• Lirykę - są to Treny, pieśni, Fraszki.

• Epikę - są nimi nowelki, powieści, opowiadania.

• Dramat - są to komedie, tragedia.

Dramat - powstał z pieśni obrzędowych ( hymnów pochwalnych), której budowa była oparta na dialogu Korfeusza (opowiadacza) z chórem. Pierwszego aktora wprowadził Tespis, drugiego Ajschylos, trzeciego Sofokles.

Części tragedii greckiej - prolog rozpoczynający tragedię, pieśń wejściowa chóralna, partia dialogowa x5, pieśń chóralna x5, pieść końcowa kończąca akcję.

Cechy dramatu klasycznego- jedność czasu, miejsca akcji, bohater zły albo dobry, rola chóru, czystość rodzajowa i gatunkowa ( jeśli dramat to nie komedia).

Antygona autorstwa Sofoklesa jest dramatem Antycznym w którym bohaterka znajduje się w tytule, jest mitem o Edypie ( kazirodczy związek z matką- streścić) Tragizm Antygony polega na niezmienności wyroków losu względem bohatera. ( Miłość do Brata, skazała się na śmierć łamiąc rozkaz władcy - pogrzeb uje brata)

37. Rożne obrazy polskiej wsi w twórczości pisarzy i poetów renesansowych.

Arkadyjską wizję wsi tzn wyidealizowaną, lepszą, krainą szczęścia można zauważyć w ,,Pieśni świętojańskiej o Sobótce” - J. Kochanowskiego. Widać ludzi przystępujących do pracy z uśmiechem na twarzy, widać radość, szczęście zadowolenie cytat- Wsi spokojna ,wsi radosna. Ludzie są szczęśliwi bo mają co jeść, mają pracę. Sielankę widać również w utw ,,Żywot człowieka podcciwego” - Rej przedstawia wizerunek szlachcica ziemianina który żyje w harmonii z przyrodą, jest również szczęśliwy uśmiechnięty. Jego życie autor przedstawił w 3-ch częściach.... Wizję realistyczną lub inaczej autentyczną widać na przykładzie utworu pt, ,Krótka rozprawa”. Jest to utwór na szlachtę i duchowieństwo w której autor ukazuje konflikt między szlachtą a klerami ..... W sielance ,,Żeńcy”- Sz. Szymonowica. zauważamy obraz dnia powszedniego, pracujących w polu chłopów pańszczyźnianych. Rzecz dzieje się w polu w czasie żniw. Starosta nadzoruje pracę robotnic, te zaś prowadzą między sobą rozmowę, którą od czasu do czasu przerywają piosenki śpiewane przez Pietruchę. Z rozmowy wynika, że kobiety są zmuszane do prac od świtu do zmierzchu, natomiast starosta nie żałuje swojego bicza. Obraz wsi przedstawiony przez Szymonowica znacznie odstaje od tego, który ukazuje Kochanowski. Poeta znacznie odbiega w swoich utworach od obiegowego wizerunku wsi polskiej, tworząc raczej antysielanki niż sielanki

38. J. Soplica i A. Kmicic podobieństwa i różnice.

Jacek Soplica Bohater utworu pt,, Pan Tadeusz”. W młodości uważany za młodzieńca krewkiego, zabijaka, pierwszego do szabelki i panienki. Był ulubieńcem okolicznej szlachty, toteż dla tego Stolnik Horeszko zapraszał go często, do siebie ( chciał poprzez Jacka manipulować okoliczną szlachtę). Gdy Jacek zaczął ubiegać się o rękę Ewy ( córki Stolnika), Stolnik nie wyraził zgody na ich związek. Wówczas jego życie runęło, rozpił się oraz ożenił z kobietą której nie kochał. Gdy dnia pewnego, postrzelił Stolnika uznany został za wroga, musiał uchodzić z kraju. Lecz powrócił, pod kapturem księdza Robaka, który z narażeniem życia chodził z wioski do wioski i knajpy do knajpy namawiając do wzięcia udziału w powstaniu przeciw Moskalom. W walce został ranny, przed śmiercią uzyskał wybaczenie od Gerwazego. Soplica jest wzorem prawdziwego Patrioty, który zdawał sobie sprawę z tego aby coś osiągnąć trzeba działać w grupie, poświęcił się dla ojczyzny.

• Zawadiaka, hulaka, pełen temperamentu, porywczy, dumny, pełen pychy, cieszący się autorytetem okolicznej szlachty, popada w alkohol, żeni się z przypadkową kobietą

• Po przemianie jako Ks. Robak - jest dojrzały, odpowiedzialny, pełen pokory, ma świadomość, iż nie powinien działać w pojedynkę. Jest postacią zagadkową i tajemniczą, wie żeby osiągnąć cel to nie należy działać w pojedynkę.

CECHY Utworu pt ,, Pan Tadeusz” - jest epopeją narodową

• jest to rozbudowana apostrofa czyli zwrot do Litwy ,, Litwo Ojczyzno Moja ile cię trzeba cenić ten....” - Inwokacja

• W utworze zawarta jest Inwokacja za krajem

• Przełomowość wydarzeń, ukazanie narodu na tle ważnych, historycznych wydarzeń ( kompania Napoleońska przyjeżdża do Soplicowa w 1812r)

• Występowanie scen batalistycznych, scena walki ukazana jest kiedy Moskale pojawiają się gdy zostaje zabity Horeszko.

• Drobiazgowe, szczegółowe opisy np.; opis grzybów lub serwisu

• Świadome opóźnianie biegu akcji, poprzez wprowadzanie opisu przyrody ( aby zaciekawić czytelnika)

Kmicic bohater ,, Potopu” porównał się do Soplicy w młodzieńczych latach uważano ich za zabijaków , młodzieńców krewkich .Później został posądzony o zdradę ( Sopllica też). Po przemianie jako Babinicz jest oddany Ojczyźnie i Królowi ( wysadza kolumbrynę pod J.Górą, i swym ciałem obronił Króla). Jest uznawany za bohatera romantycznego

( zakochał się w Oleńce)

39. Wyjaśnij pojęcia;

• Wallenrodyzm to postawa bohatera, który pod pozorami wiernej służby knuje okrutną zemstę na znienawidzonym wrogu, chociaż ta zdradliwa metoda walki wywołuje u niego głęboki konflikt wewnętrzny. Bohater tego typu poświęca szczęście osobiste dla dobra ojczyzny, jest żarliwym patriotą, ale jednocześnie bohaterem prawdziwie tragicznym. Jak już wspomniano, cechą tej postawy jest żarliwa miłość do ojczyzny, dla której bohater poświęca się i samotnie podejmuje walkę z wrogiem ("Konrad Wallenrod")

• Prometeizm jest to postawa indywidualnego buntu przeciwko Bogu i zgody na cierpienie za ideę i szczęście ludzi. Wyrasta ona z mitu o Prometeuszu, który skradł Zeusowi ogień i obdarzył nim ludzi, za co został skazany na wieczną mękę. Prometeizm stał się jedną z charakterystycznych cech bohatera romantycznego. Przykładem tej postawy jest Konrad z III części "Dziadów". Konrad jako wybitna indywidualność, poeta-geniusz o niemal nadludzkiej wrażliwości jest przede wszystkim żarliwym patriotą. W imieniu całego cierpiącego narodu samotnie podejmuje walkę z Bogiem.

- Mesjanizm to przekonanie o szczególnej roli Polski i narodu polskiego w dziejach świata. Jego elementy pojawiają się w XVII wieku jako jeden ze składników sarmatyzmu, przede wszystkim wiara w misję dziejową narodu polskiego, jako przedmurza chrześcijaństwa.

40. Wyjaśnij pochodzenie frazeologizmów; Puszka Pandory, pięta Achillesa, syn marnotrawny, plagi egipskie. Wybierz dwa z nich i użyj w zdaniach.

Puszka Pandora- pojęcia to wywodzi się z mitu o Prometeuszu. Bogowie stworzyli kobietę, by za jej pomocą rzucić zło na świat. Kobieta posiadała Puszkę która zawierała zło, ból, cierpienie, smutek itd. Gdy puszka została otwarta całe te zło zostało wyrzucone na świat.

Pięta Achillesa- jest to słaby punkt, czułe miejsce. Kiedy Achilles był kąpany przez swoją matkę, często trzymała go za piętę, która z czasem stawał się osłabiona.

Plagi Egipskie- symbol nieszczęścia.

Animizacja ożywienie, rodzaj metafory polegający na nadaniu przedmiotom martwym właściwości istot żywych.

Zdania; Moją piętą Achillesa jest gotowanie, uczeń który opuszcza lekcje to syn marnotrawny.

41. Przedstaw różne oblicza sarmatyzmu na przykładzie ,, Pamiętników „ J. Ch. Pasca,

,,Pana Tadeusza” A. Mickiewicza i ,,Potopu” H. Sienkiewicza.

Pamiętniki Potockiego - zauważamy w nich język barwny, styl gawędziarski, dużo makaronizmów czyli wtrąceń łacińskich. Widzimy portret Sarmaty na polu bitwy walczącego dla łupów, wywyższa szlachtę, niedolę chłopa uważa za naturalny stan rzeczy, myśli kategoriami przeciętnego szlachcica. Chodzi do kościoła, modli się, bierze udział w pielgrzymkach, nawiedzając obce domy krytykuje niższe warstwy społeczne. Jest człowiekiem posiadającym zamiłowanie do trunków oraz kłótliwym.

Jan Chryzostom Pasek przystąpił późno do spisywania swych Pamiętników bo jak dowodzą badania historyczno literackie ok. 1690r. Zwarzywszy, że opisuje czasy odległe od ówczesnych o ok. 40lat możemy wnioskować iż Pasek nie jest najlepszym kronikarzem ponieważ bardzo często myli fakty i daty. Podając datę śmierci swego ojca pomylił się o dwa lata. Pasek przystąpił do spisywania Pamiętników po skończonej służbie wojskowej, gdy osiadł się na gospodarstwie. pamiętniki składają się z dwóch części. Pierwsza z nich sięga lat 1655-1666 okres w którym bohater służył jako żołnierz mężnie walczący za Rzeczpospolitą. Bierze udział w wojnie z Szwedami, wojnie z Moskwą, udział w wyprawie do Dani. Ukazał swą osobę ciekawą świata, kultury i przyrody rożnej narodowości. Lecz pomimo to jest żołnierzem walczącym dla łupów. Na polu bitwa jest ciekaw rynsztunku wroga po czym obmyśla plan ataku. Druga część utworu sięga lat ok. 1667-1688 w której Pasek powraca wraz z krewnym na ziemie Krakowską gdzie poznaje bogatą i starszą od siebie wdowę po szlachcicu, z którą się żeni. Portret swój przedstawił jako uczciwy i poczciwy szlachcic ziemianin, żyjący w harmonii z przyrodą. Pasek bierze aktywny udział w modlitwach, pielgrzymkach. Lecz jest człowiekiem kłótliwym, posiadającym zamiłowanie do trunków i pojedynków, odwiedzającym obce domy, krytykującym poddanych i dzierżawców ziem. Karty i książki zajmowały mi wolny czas. Uważa się za podwójnego bohatera bo jest żołnierzem i szlachcicem.

,,Pan Tadeusz” widzimy obraz zruznicowanej szlachty wśród niej jest szlachta bogata to; Podkomorzy, Stolnik, biedniejszą szlachtą są Soplicowie i sędzia, oraz tą z zaścianka którą reprezentuje Maciej Dobrzyński. Szlachta miłuje się w przyrodzie, życiu wiejskim. Lubuje się w polowaniach które trwają od świtu do późnego wieczora. Mickiewicz przedstawia ostatni obraz odchodzącej szlachty. Pomimu jej kłótliwości ukazał ją ciepło.

H. Sienkiewicz w ,,Potopie” przedstawił obraz Szlachty która była podzielona na wielkopolską ( to rolnicy których oderwano od strzyży owiec) i kresową ( to prawdziwi rycerze są ludźmi zahartowanymi, zaprawieni w bojach przykładem może być 70-letni Zagłoba czy Kmicic). Szlachta stoi po stronie Rzeczpospolitej nie potrafi się zmobilizować. Jest pełna patriotyzmu, walczy o kraj, jest pełna warcholstwa i pijaństwa. Sienkiewicz pisał swe pamiętniki ku pokrzepieniu serc. Zarówno Pasek jak i Sienkiewicz opisywali o 17 wieku.

42. Motyw domu rodzinnego w literaturze polskiej epok np. Pan Tadeusz, Moralność pani Dulskiej, Ludzie bezdomni, Granica

W „Moralności pani Dulskiej” zauważamy kołtuństwo i obłudę, która dotyczy zarówno sfery moralnej jak i obyczajowej, czyli tak zwaną dulszczyznę. Bohaterką dramatu jest pani Dulska, która jest osobą dwulicową , która dba o pozory, o to, co powiedzą inni ludzie, krytykuje innych, mimo, że sama zasługuje na krytykę. Mówi, że: ”na to mamy cztery ściany i sufit, aby brudy swoje prać w domu i aby nikt o nich nie wiedział.” W dramacie zauważamy również skąpstwo, pogoń za wartościami materialnymi. Dulska jest osobą, która oszczędza na wszystkim, nawet na ubraniach (w domu nosi rzeczy zużyte, a lepsze ubiera wyłącznie w obecności gości ). W utworze widzimy załamanie domu rodzinnego.

W ,,Ludziach bezdomnych” widzimy brak domu rodzinnego, wszak bohaterowie utworu są bezdomni. Judym tuła się, nie potrafi dogadać się z innymi lekarzami. Joasia podkochuje się w nim, pragnie stworzyć dom rodzinny symbolizujący miłość szczęście i radość. Lecz Judym pomimo, iż ją kocha rezygnuje z jej szczęścia, twierdząc iż ma do spełnienia ten przeklęty obowiązek wobec społeczności. Uważa, iż Joasia była by mu ciężarem. W gorszej sytuacji są robotnicy którzy często nie posiadają podstawowych środków do życia. Widzimy również jak brat Judyma opuszcza kraj w celu zarobkowym.

W ,, Granicy” poznajemy kamienicę pani Kielichowskiej, która jest symbolem granicy społecznej jednocześnie jest przekrojem społecznym. W kamienicy kto niżej mieszka ten ma gorsze warunki. W utworze widzimy motyw domu rozbitego. Dom Zenona i Elżbiety jest zagrożony romansem z Joasią, która zachodzi w ciążę, ciąża została usunięta. Wówczas Joasia zaczęła upadać na zdrowiu psychicznie. W końcowej fazie utwory widzimy jak Zenon ponosi klęskę zarówno w życiu osobisty jak i społecznym.

A. Mickiewicz w ,,Panu Tadeuszu” Dom-dworek w Soplicowie, gdzie panuje kult narodowych pamiątek , gdzie każdy, kto tu trafi, czuje się bezpiecznie i zna swoje miejsce zarówno podczas posiłków, przy stole, jak też podczas spaceru. Dom życzliwy wszystkim, gościnny. Gospodarz, Sędzia, bardzo dba o to, aby w jego domu były zachowane tradycje i panowały porządek, harmonia, życzliwość, wyznaje bowiem zasadę: tym ładem (...) domy i narody słyną, z jego upadkiem domy i narody giną. Połączenie pojęcia domu w dwóch sensach: jako rodziny i jako ojczyzna.

43. Gustaw- Konrad Wallenrod- Konrad z III cz. Dziadów- Jacek Soplica - etapy przeobrażeń i ewolucji bohatera Mickiewiczowskiego.

Gustaw bohater IV części Dziadów A. Mickiewicza jest typem bohatera Werterowskiego. Przybywa do swego nauczyciela w noc dziadów. Jest błąkającym się poświeci duchem, przybył do księdza by opowiedzieć mu o swym buli. Opisuje swoją nieszczęśliwą miłość, do doprowadziła go podobnie jak Waltra do śmierci samobójczej. Wini księdza, że wprowadził go w świat bohaterów książkowych. Gustaw ma typowe cechy bohatera romantycznego, przeżywa rozczarowaną miłość do ukochanej, buntuje się przeciw światu i niesprawiedliwym stosunkom społecznym. Gustaw pragnie podzielić się z ludźmi swymi przeżyciami, by ci wyciągnęli z nich odpowiednie wnioski.

III część Dziadów powstała po IV w której umarł Gustaw a pojawił się Konrad, chcący służyć ludziom. Jest typem bohatera Prometejskiego.

• Uważał się, za godnego, by słuchał go Bóg.

• Czuje się kreatorem równy Bogu

• Rozpoczyna dialog z Bogiem, buntuje się przeciw niemu

• Chce większe niż Bóg stworzyć dzieło- dać ludziom szczęście dla tego potrzebna mu jest władza nad duszami

• Duma jego graniczy z pychą

- Opętany przez Szatana kłuci się z Najwyższym.

,,Konrad Wallenrod” został tragicznym patriotą, będąc dzieckiem został adoptowany przez krzyżaków którzy zabili jego rodziców i rodzeństwa. Gdy dowiedział się prawdy kim jest, dostał się celowo do niewoli, by w ten sposób powrócić do Ojczyzny. Był spiskowcem w sytuacji, gdy zbliżała się wojna z Krzyżakami. Musiał wybrać pomiędzy miłością do ojczyzny, a miłością do Aldony. Wybrał Litwę - poświęcił prywatność, gdyż "szczęścia w domu nie znalazł, bo go nie było w ojczyźnie" .Sytuacja tragiczna rozgrywa się w jeszcze jednej sferze: bohater musi wybrać między honorem, a zwycięstwem nad Krzyżakami. Konrad poświęcił swój honor dla ratowania ojczyzny, złamał zasady rycerskie, gdyż nie walczył z wrogiem twarzą w twarz lecz zadał mu cios w plecy, używając podstępu.

Utwór został napisany w Petersburgu 1828r. Po przegranej Dekabrystów w Rosji, Mickiewicz uświadomił sobie że nie ma szans na otwartą walkę z Rosją ,, trzeba być lisem i lwem” . Zastosował kostium historyczny tzw. poetykę morską ( bohater przyjmuje dwulicowy tryb życia).

Jacek Soplica Bohater utworu pt,, Pan Tadeusz”. W młodości uważany za młodzieńca krewkiego, zabijaka, pierwszego do szabelki i panienki. Był ulubieńcem okolicznej szlachty, toteż dla tego Stolnik Horeszko zapraszał go często, do siebie ( chciał poprzez Jacka manipulować okoliczną szlachtę). Gdy Jacek zaczął ubiegać się o rękę Ewy ( córki Stolnika), Stolnik nie wyraził zgody na ich związek. Wówczas jego życie runęło, rozpił się oraz ożenił z kobietą której nie kochał. Gdy dnia pewnego, postrzelił Stolnika uznany został za wroga, musiał uchodzić z kraju. Lecz powrócił, pod kapturem księdza Robaka, który z narażeniem życia chodził z wioski do wioski i knajpy do knajpy namawiając do wzięcia udziału w powstaniu przeciw Moskalom. W walce został ranny, przed śmiercią uzyskał wybaczenie od Gerwazego. Soplica jest wzorem prawdziwego Patrioty, który zdawał sobie sprawę z tego aby coś osiągnąć trzeba działać w grupie, poświęcił się dla ojczyzny.

Zawadiaka, hulaka, pełen temperamentu, porywczy, dumny, pełen pychy, cieszący się autorytetem okolicznej szlachty, popada w alkohol, żeni się z przypadkową kobietą

Po przemianie jako Ks. Robak - jest dojrzały, odpowiedzialny, pełen pokory, ma świadomość, iż nie powinien działać w pojedynkę. Jest postacią zagadkową i tajemniczą, wie żeby osiągnąć cel to nie należy działać w pojedynkę.

44. Poezja prawdy i heroizmu etycznego np. ,,Przesłania Cogito” Z. Heberta i ,,Który skrzywdziłeś” Cz. Miłosza. Określ środki stylistyczne.

Z. Hebert staje na straży wartości absolutnej, dobra i sprawiedliwości. Wiersz pt ,,Przesłanie Cogito” rozpoczyna się słowami ,,Idź wyprostowany przy tych co na kolanach” nakazuje postawę obrony godności i dumy człowieka. Autor apeluje o odwagę i wierność prawdzie ,,kochaj świat i jego piękno”. Nawołuje do poszanowania ludzkiej tradycji. Utwór jest apelem opartym na wezwaniach.

W wierszu pt ,,Który skrzywdziłeś” Miłosza widzimy jak podmiot liryczny zwraca się do władcy który jest despotą. Pokazuje władcę w otoczeniu błaznów, Ostrzega władcę w słowach ,, Nie bądź bezpieczny, poeta pamięta, spisane będą czyny i rozmowy”. Wiersz dotyczy lat 50-tych a zatem możemy wnioskować możemy, iż odwołuje się do postaci Stalina lub Bieruta, jest przestrogą dla tych którzynie liczą się z człowiekiem.

45. Bohaterowie literatury pozytywistycznej jako wyraziciele programu epoki.

Wokulski bohater ,,Lalki” B. Prusa posiada cechy pozytywistyczne.

1. Zauważamy jego krzewienie ideału do nauki

2. Zauważamy próby wcielenia w życie pracy organicznej i u podstaw np. pomagał ludziom, tworzył spółki z arystokracją

c) Jest przedsiębiorczy, dobrze zorganizowany, starał się być dla wszystkich użyteczny. Żył w dobrych stosunkach z ludźmi

Jan Bohatyrowicz z utworu pt,, Nad Niemnem” jest działaczem, realizującym program pozytywistyczny. Jest wykształcony, potrafiący się poświęcać, realizował się przede wszystkim w pracy, która stawał się podstawowym miernikiem wartości człowieka. Odnajdował radość w uprawie ziemi.

Kolejnym Pozytywistą jest Benedykt Bohatyrowicz, który jest obrońcą ziemi, nie chcąc oddać jej w ręce Rosjan. Dla niego ziemia była najcenniejszym skarbem. Codzienne kłopoty uczyniły z niego innego człowieka, zmusiły go do porzucenia dawnych ideałów.

W nowelce pt, A..B..C” poznajemy Joasię Lipską córkę nauczyciela, która narażał się władzą. Przypuszczając, iż jest ciężarem dla brata z którym mieszkała, postanowiła nauczać dzieci wywodzących się z biednych domów pisania i czytania, pomimo, iż pensja była bardzo mała. Za swój czyn miała zostać ukarana gdyż nie posiadała pozwolenia na prowadzenie nauk, brat zapożyczył się i wykupił siostrę. Na tym niestety zakończyła się jej kariera, lecz biedna mała dziewczynka nie chciała odejść- Joasia w dalszym ciągu nauczała ją.

46. Forma jako sposób bycia wobec innych i siebie. Przedstaw zagadnienie odwołując się do ,, Granicy” Z. Nałkowskiej i ,,Ferdydutke” W. Gombrowicza

Z. Nałkowska w utworze pt ,, Granica” zastanawia się czy człowiek jest schematem czy wyjątkiem. W Granicy występuje pewien schemat. Bohaterem jest Zenon Ziembiewicz, który powtórzył schemat swego ojca ( gdy Zenon był dzieckiem był świadkiem wielu romansów swego ojca z różnymi pannami- był zarządcą u państwa Tczewskich). Zenon pomimo, iż jest zaręczony z Elżbietą rozpoczyna romans z Joasia, która zachodzi w ciążę ( usunęła ją). Uważam, iż ludzie nas opisują takimi jak widzą, chodź bardzo często wygląd nie odzwierciedla naszych wartości. Uważam również że człowieka nie powinno się oceniać tylko na podstawie wyglądu, lecz również np. sposobu bycia.

Gambrowicz w ,, Ferdydutce” twierdzi, że nikt nie jest wolny od form, społeczeństwo przyjmuje różne role. Twierdzi, że próba ucieczki od formy też jest pewną formą. W utworze ukazał rodzinę Młodziaków w której rodzice dążą do nowoczesności w wychowaniu swej córki. Nowoczesność ta polega na pozwalaniu jej na wszystko, na braku jakiejkolwiek karności, na braku autorytetu rodziców. Rodzice chcą odejść od staroświeckiego modelu wychowania dziecka, są liberalni i tolerancyjni (zachęcają córkę aby miała nieślubne dziecko).

47. Na czym polega kulturotwórcza rola antyki i Biblii? Na wybranych przykładach omów kontynuację wątku i motywów antycznych oraz biblijnych w literaturze polskiej.

Biblia to zbiór pewnych wartości do których człowiek odwołuje się do dnia dzisiejszego, zawiera wiele cennych wskazówek. Uczy nas jak żyć by być szczęśliwym i w szczęściu pomagać innym.

W Średniowieczu motyw biblijny zauważamy w utworze pt

,,Bogurodzica” która jest najważniejszą pieśnią religijną napisaną ok. 1407r. W utworze ludzie zwracają się do Chrystusa za pośrednictwem Motki Bożej i Jana Chrzciciela prosząc o żywot wieczny, rajski przebyt.

Utwór pt ,,Święty Aleksy” ukazuje młodzieńca który poddaje się ascezie, ucieka od żony królewny Fabiany, bogactwa rozdaje ludziom biednym, przyjmuje śluby czystości. 17 lat spędził w samotności przez nikogo nie rozpoznawany zamieszkał pod schodami na dworze swego ojca, wylewano na niego różne pomyje. W dniu śmierci ludzie dowiedzieli się kim jest w rzeczywistości gdyż pozostawił list wyjaśniający kim był. W dniu jego śmierci były czynione różne cuda, jego zapach miał wartości lecznicze a dzwony same się rozbrzmiewały.

Utwór ukazuje młodzieńca który skazał siebie na samotność, osiąga świętość na drodze umartwień i rezygnacji z uroków materialnego świata.

Bohaterem którego śmierć jest zbliżona do śmierci Boga jest ,,Roland” dowódca tylnej straży króla Karola Wielkiego. Zostając pokonany przez Saracenów umiera na wzgórzu, wsuwając pod siebie miecz, padając twarzą do zielonej murawy, spogląda na ukochaną Hiszpanię. Przed śmiercią wręcza Bogu prawą rękawicę, ten z kolei zsyła po niego Anioła i Archanioła.

W Baroku M. Sęp-Szarzyński ukazuje charakterystyczny dla baroku zwrot ku potędze Boga. Szarzyński pokazuje w nich, że jedynym celem człowieka na ziemi jest zmierzanie ku Bogu, że jest on jedyną nieprzemijającą wartością, w odróżnieniu od dóbr doczesnych.

W scenie V ,,III części Dziadów” A. Mickiewicza twórca Romantyzmu przedstawia Księdza Piotra który w śnie widzi mękę narodu zobrazowaną w sposób analogiczny do męki Chrystusa. Francja pełni rolę Piłata. Car Rosyjski pełni rolę Heroda a żołnierze pojący konającego na krzyżu żółcią i octem to Austriak i Moskal. Ksiądz widzi jak naród kona na Krzyżu. Gdy zasnął Aniołowie niosą jego duszę do Boga który ukoił cierpienia przed jej powrotem do ciała.

Kolejnym twórcą Romantyzmu jest Juliusz Słowacki który w Hymnie ,,Smutno mi Boże” był skazany na życie z dala od ojczyzny, był poetą - pielgrzymem. Często zwraca się w imieniu ludzkości do Boga z błaganiem, pochwałą i dziękczynieniem. Bohater bardzo tęskni za ojczyzną, jego smutku nie są nawet w stanie ukoić dary Boże. Kończąc każdą strofę swój ból poeta ukazywał przejmującym westchnieniem ,, Smutno mi Boże”, obawia się gdzie po latach jego wędrówki spoczną jego białe kości.

Antyk to zbiór mitów ( powieści o bogach i herosach) dawnej cywilizacji. Podobnie jak Biblia przejawia się we wszystkich niemalże epokach. Wszak w antyku poznajemy mit o Prometeuszu który skradł Zeusowi ogień i obdarzył nim ludzi, za co został skazany na wieczną mękę. Prometeizm stał się jedną z charakterystycznych cech bohatera romantycznego. Przykładem tej postawy jest Konrad z III części "Dziadów". Konrad jako wybitna indywidualność, poeta-geniusz o niemal nadludzkiej wrażliwości jest przede wszystkim żarliwym patriotą. W imieniu całego cierpiącego narodu samotnie podejmuje walkę z Bogiem.

Drugim bohaterem antycznym, do którego nawiązuje literatura innych epok był SYZYF. Był on królem Koryntu. Pewnego razu Syzyf zdradził poufny sekret Zeusa, co rozgniewało bogów. Wysłali po niego bożka śmierci, jednak Syzyf uwięził go. Ludzie przestali umierać. Bogowie wysłali Aresa, aby uwolnił boga śmierci. Jako pierwszego śmierć dosięgła Syzyfa. Nie mógł on jednak trafić do państwa cieni, gdyż żona nie zakopała jego ciała zgodnie z jego wcześniejszym przykazaniem. Pozwolono mu więc wrócić na ziemię, aby mógł ukarać żonę. Syzyf poszedł, ale nie wrócił. Bogowie zapomnieli o nim. Żył długo, aż wreszcie przypomniano sobie o nim i wysłano Tanatosa po jego duszę. Za karę Syzyf miał wnieść wielki kamień na górę. Syzyf wziął się do pracy, ale gdy już był u szczytu nagle kamień wyślizgnął mu się i spadł. Tak było za drugim, trzecim, dziesiątym razem. Syzyf ciągle wznosi kamień, ale zawsze tuż przy szczycie on mu się wyślizguje. W późniejszych epokach twórcy dosyć często odwołują się do postaci syzyfa, na przykład Kochanowski w Trenie IX porównuje siebie do Syzyfa. Pokazuje, że jego życie było ciągłym wspinaniem się pod górę mądrości i nagle z niej spadł. Powodem tego upadku była śmierć córki. Wszystko traci dla niego sens.

48. Podaj źródła wiedzy, z jakich korzystałeś w toku nauki szkolnej i przygotowania się do egzaminu dojrzałości. Omów te, które okazały się najprzydatniejsze.

Przygotowując się do egzaminy dojrzałości korzystałem z słowników wyrazów obcych, z encyklopedii PWN, z internetu gdy potrzebowałem pewnych informacji w zakresie wiedzy literatury. Z książek o nazwie Vademecum Maturzysty. Przydatnym narzędziem do nauki był mi komputer, gdyż jestem w posiadaniu ciekawych pomocy naukowych z których często korzystałem.

49. Święty i Rycerz- wzorce osobowe epoki krzyża i miecza.

Rycerza z przełomu XI-XII w, który charakteryzuje się odwagą, rycerstwem, męstwem, zauważamy w utworze pt ,,Pieśń o Rolandzie”. Bohater jest wierny swej ojczyźnie, panu, władcy, posiada damę swego serca. Jest dowódcą tylnej starzy króla Karola Wielkiego. Podczas jednej z wypraw jego oddział został zaatakowany przez Saracenów którzy to byli przeciwnikami chrystianizacji. Skazał siebie i swe wojsko na pewną śmierć gdyż liczba Saracenów wielokrotnie przewyższała liczbę wojska Rolanda. Bohater umiera na wzgórzu, padając twarzą do zielonej murawy wsuwa pod siebie miecz, , spogląda na ukochaną Hiszpanię. Przed śmiercią wręcza Bogu prawą rękawicę, ten z kolei zsyła po niego Anioła i Archanioła.

Świętego Z drugiej połowy XV w, poznajemy Ascetę w utworze pt ,,Legenda o Świętym Aleksym” Młodzieniec ożenił się z Królewną Fabianą lecz nocy poślubnej z nią nie spędził. Wybrał samotność, uciekł od niej przyjął śluby czystości. Bogactwa rozdał ludziom biednym, skazał się na ascezę. Kilka lat mieszkał pod schodami na dworze swego ojca, przez nikogo nie rozpoznany wylewano na niego pomyje. Dopiero w dniu jego śmierci w pozostawionym liście, ludzie dowiedzieli się kim był w rzeczywistości. Były czynione cuda, dzwony same się rozbrzmiewały, jego zapach miał warunki lecznicze. Św. Franciszek z Asyżu - pomagał chorym i ubogim. Wyróżniał się miłością do świata i radością życia nazywał siebie wesołkiem Bożym. Pogardzał wszystkim co cielesne. Ukazał iż ubóstwo nie musi być cierpieniem i przedmiotem wzgardy. Uważał, że wszystko co stworzył Bóg jest piękne.

50. Omów właściwie i przenośnie znaczenie wyrazów w oparciu o podane przykłady; tchórz, żuraw, łabędzia szyja, lodowate spojrzenie. Podaj inne przykłady.

Tchórz - realnie jest to znaczenie zwierzę a w przenośni człowiek bojący się

Żuraw - realnie jest to ptak a w przenośni na budowie dźwig

Łabędzia szyja- realnie jest to łabędź a w przenośni osoba mająca dużą szyję

Lodowate spojrzenie - realnie zimne, chłodne a w przenośni nieczułe

Myśli biegną czyli szybko czas leci

51. Problem wiary i kary w balladach A. Mickiewicza. Omów cechy gatunku ballady na przykładzie ,,Świtezi”

Ballada wywodzi się z pokoleń ludowych, zawiera wiele cech; Synkretyzm polegający na łączeniu epiki i liryki , fantastyka czyli historyczne odwołanie się do wydarzeń historycznych, ludowość ballad czyli postawie wywodzą się z ludu, prosty język czyli ludowy, zrozumiały. Autor daje do zrozumienia czytelnikowi, iż ktoś kto rzuca zło i zbrodnię na ziemię musi zostać ukarany. W utworze widzimy wizerunek rycerzy którzy chcieli schanbić kobiety, które prosiły Boga o śmierć. Najwyższy zmienia kobiety w kwiaty, a tych którzy dążyli do potępienia kobiet zostali ukarani, karą śmierci.

fantastyka - polega na cudownym przemienieniu ludzi w kwiaty i zioła, a miasta w jezioro, a także na obecności syreny (postaci baśniowej), która relacjonuje historię;

tajemniczość - miejsce akcji jest opisane w sposób tajemniczy, groźny

(zatopione w ciemnym borze);

elementy historyczne - opowieść o zatopionym mieście odwołuje się do historii Litwy i jej walk z Rosją; postawa kobiet i mężczyzn walczących z wrogiem ożywia element patriotyczny;

świat przyrody - tafla wody, gwiazdy, bór, kwiaty, noc - opis ten odgrywa ważną

rolę i jest charakterystyczny dla romantyzmu.

52.,,Przedwiośnie” S. Żeromskiego pytaniem o przyszłą drogę rozwoju Polski. W jaki sposób kompozycja utworu podkreśla jego idee?

W utworze Żeromski ukazał trzy drogi rozwoju Polski. 1-szą drogą jest droga rewolucji w Baku, która jest czynnikiem niszczącym, bo nie jest w stanie zbudować niczego co tętniało by życiem i miłością. 2-ą koncepcją jest mit szklanych domów. Mit dotyczy o lepszej wyidealizowanej Polsce. Symbol szkła kojarzy się z czystością ., przejrzystością .,ale może ulec zniszczeniu czyli symbol kruchości. Baryka po przyjeździe do Polski widzi obraz biedy, upośledzenie klasy robotniczej, prześladowanie policyjne, tortury bezprawie. Obserwując środowisko proletariackie Warszawy widzi nędzę chłopską. Ta wizja wstrząsa jego sumienia prawdy o Polsce. Sytuacja kraju była katastrofalna, sytuacja polityczna również była nie najlepsza, parlament rozpadł się na drobne frakcje a zażarta walka powoduje chciwość rządów władzy. 3 koncepcja to tzw Szymona Gajowca polegająca na tzw. Drodze poprawy reform. Ważmna jest ostatnia scena w której Baryka rozczarowany rozmową z ukochaną, wplatał się w tłum robotników udających się na Belweder, bohater nie posiada świadomości, iż wplątał się w rozgrywki polityczne.

53. Przykładami zaczerpniętymi z utworów romantycznych uzasadnij słuszność wypowiedzi Wysockiego; Nasz naród jak lawa. Z wierzchu zimna i twardawa, sucha i plugawa. Lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi. Plwamy na tę skorupę i zstąpmy do głębi”

Wysocki kończąc wypowiedz z ,,Sceny z salonu Warszawskiego” ukazuje ludzi walczących za ojczyznę, przejmujących się losami kraju, są ludźmi gotowymi oddać życie za ojczyznę. Natomiast plugawą lawą jest arystokracja, która nie przejmuje się losami kraju, są ludźmi obojętnymi na losy ojczyzny. Wysocki ukazał, że są spiskowcy którzy walczą za kraj, widać to w utworze pt, Kordian” J.Słowackiego, Grób Agamemnona czy też w Konradzie Wallenrodzie A. Mickiewicza.

54. Na przykładzie dowolnego opowiadania. T. Borowskiego przedstaw cechy stylu autora. Czemu służy ten tekst?

Autor pokazuje wizję prawdy w obozie. Zastosowany tu jest styl Bahawioryzmistyczny czyli przedstawiający bohatera tylko w jego zewnętrznych reakcjach czyli w zachowaniach i odezwaniach.

Praca więźniów ,,na Harmenzach” została ukazana przez suche relacje o zachowaniach i przez odtworzenie rozmów. O uczuciach mówi się rzadko, więźniowie nie przejmują się losami innych więźniów. Zastosowany w utworach bahawioryzm pełni wiele funkcji wszak daje złudzenie absolutnej prawdy, oddaje uprzedmiotowianie człowieka, tworzy nieustanne napięcia w obrębie różnych elementów tekstu.

55. Jaką funkcję spełniają stylizacje gwarowe w wybranych przez ciebie utworach literackich.

Rozróżniamy następujące stylizacje -

archaizacja polega na wprowadzeniu do utworów archaizmów w celu przybliżenia określonej epoki np.; Sienkiewicz - Trylogia czy Potop. Dzięki stylizacji czytelnik może odtworzyć klimat, poznajemy jak postacie wypowiadały się, ich myślenie poznajemy również ich życie. W Trylogii Sienkiewicz uświadamia nas jak postacie historyczne rozmawiały w XVIIw

dialektyzacja czyli stylizacja gwarowa, gdyż autor wprowadza formy gwarowe w celu scharakteryzowania osób np.; Tetmajer na skalnym Podhalu widzimy tu gwarę podhalańską.

Dzięki gwarze poznajemy jakim językiem mówiło społeczeństwo wiejskie oraz jak żyło.

Środowiskowa to wprowadzenie do utworów wyrazów i zwrotów charakterystycznych dla jakiegoś środowiska np. S. Żeromski ,,Syzyfowe Prace” w stylizacji widzimy język uczni.

Stylizacje służą ukazaniu dawnej epoki, myślenia tamtych ludzi.

56. Omów cechy ballady na podstawie B. Leśmiana ,, Dusiołek”

Ballada wywodzi się z pokoleń ludowych, zawiera wiele cech; Synkretyzm polegający na łączeniu epiki i liryki , fantastyka czyli historyczne odwołanie się do wydarzeń historycznych, ludowość ballad czyli postawie wywodzą się z ludu, prosty język czyli ludowy, zrozumiały

Leśmian to Poeta, prozaik, tłumacz, dramaturg, z zawodu rejent. Pochodził ze środowiska spolszczonej inteligencji żydowskiej. Jego twórczość zaczęła się rozwijać w klimacie poezji i literatury Młodej Polski, z której poeta przejął główne tendencje, rozwinął je jednak na swój własny, niepowtarzalny sposób, tak że możemy mówić o odrębności jego poezji.
Jego poezja jest oryginalna, występuje odrobina fantastyki, wprowadza neologizm nowe wyrazy widać to w utworu .pt ,,Dusiołek” Kłótnia z Bogiem brzmi tu humorystycznie, lecz ma głębszy sens: to Bóg staje się odpowiedzialny za zło i ciężar psychiczny człowieka, bo je stworzył. Wynika z tego, że człowiek i Bóg stoją na zupełnie przeciwnych biegunach. Człowiek - bohater poezji Leśmianowskiej rzuca Bogu wyzwanie. Dlatego poeta eksponuje ułomności i słabość człowieka - to emblematy, które są czysto ludzkie. Heroiczny humanizm w poezji Leśmiana polega na bohaterstwie istnienia, poczuciu godności i odrębności człowieka. Z faktu, że człowiek jest świadom swej śmiertelności i podejmuje trud życia - wynika siła i duma człowieka.

57. Troska o losy ojczyzny w twórczości pisarzy staropolskich.

Pisarze epoki Renesansu, Baroku czy Oświecenia w swoich utworach ukazywali troskę o kraj, który jest domem nas wszystkich. W epoce Barokowej istnieją dwa Nurty, Dworski i Szarmacki, oddanym ojczyźnie jest W. Potocki Sarmata który ukazał wizerunek patrioty w ,,Wojnie Chocimskiej” jest nim K. Chodkiewicz który w sposób podniosły oraz uroczysty przemawia do swego wojska na polu bitwy, uważam iż również żołnierze są godnym wizerunkiem do przedstawienia jako oddani patrioci, którzy mężnie wypierają wroga z ziemi Chocimkskiej. Potocki pragnął przedstawić taki wizerunek patrioty swemu pokoleniu, które jak wiadomo nie dawało powodów do dumy. Potocki jednocześnie krytykuje wady ustroju politycznego Polski, krytykuje również szlachtę w utworze pt,, Pospolite ruszenie” ,,Nierządem Polska stoi” ,,Zbytkach Polskich” . J. Kochanowski również nie jest obojętny na losy kraju apeluje do ludzkości o jego obronę widać to w utworze pt,, ,,Pieśni o Spustoszeniu Podola” przedstawia obraz ziemi podolskiej, która została zajęta przez Turków. Wykorzystali oni nie obecność Pasterza ,,Króla” i Psów ,,Wojska” najechali na Podole, dzielą się łupami, wiele kobiet i dzieci trafiło do tureckiej niewoli. Część z nich zostanie sprzedana o pozostała część pozostanie niewolnikami Turków. W utworze autor kieruje słowa do rodaków, by zdali sobie wreście sprawę z nadchodzącego zagrożenia, powinni opodatkować się na rzecz niezwyciężonego wojska, a gdy Polska będzie tego wymagać powinni stanąć w jej obronę. Rodacy powinni być czujni, by nie powtórzyła się sytuacja Podola. Stąd wywodzi się przysłowie ,,Polak mądry po szkodzie”. W ,,Pieśni o dobrej sławie” Kochanowski uświadamia rodaków, iż każdy z nich ma do spełnienia obowiązek wobec ojczyzny. Każdy powinien jej służyć ojczyźnie, by jednocześnie cieszyć się sławą. Wszak lepiej umrzeć w młodości pozostając bohaterem i pozostawiając za sobą pewne ślady które będą pamiętane przez wiele pokoleń niż umrzeć w starości pozostając zapomniany przez wszystkich.

Oświeceniowy twórca Julian Ursyn Niemcewicz w utworze pt ,,Powrót Posła - przedstawił patriotów którzy interesowali się krajem. Obóz Reform którego reprezentują Podkomorzy, jego żona oraz syn Walery będący posłem. Są to ludzie którzy interesują się sprawami kraju są mądrzy, uczciwi, oddani ojczyźnie, swoje dzieci wychowali w wierze iż najważniejsze jest dobro ojczyzny a następnie dobro rodzinne. Popierają wszystko co sejm chce uchwalić dla dobra ojczyzny. Dokładnie śledzą poczynania sejmu, popierają naukę uważają że im więcej myślących głów tym decyzje będą mądrzejsze. Podkomorzy jest dumny ze swego syna. Walery jest urodzonym patriotą i politykiem, jest człowiekiem prawym i mądrym. Bierze aktywny udział w posiedzeniach sejmu, dba o dobro Ojczyzny. Szukając sobie żony, szuka takiej która była by zgodna z jego poglądami, jego wybranką okazała się Teresa córka starostów, która wielokrotnie odrzucała zaloty Szarmanckiego.

58.Odwołując się do przykładów literackich, wyjaśnij pojęcia; Symbolizm, impresjonizm, dekadentyzm, katastrofizm.

W literaturze młodopolskiej pojawiają się konwencje-Symbolizm ( klasycznym wierszem jest ,,Krzak dzikiej róży” -Kasprowicz- ukazuje 2-a symbole.-Róży symbol działania ,miłości, trwałości i Limbrę symbolizującą -śmierć ,przemijanie ,zagrożenia,) Dekadentyzm= symbolizuje schyłek ,niemoc, przesilenie, przełom wieków ( klasycznym wiersz K. Tetmajera -,,Koniec wieku XIX” -ukazuje wyraźne poczucie kryzysu wartości i utratę wiary w sens działania -cytat.,, Walka? Ależ czy mrówka rzucona na szyny może walczyć z pociągiem nadchodzącym w pędzie” Impresjonizm= kierunek ten pojawił się w środowisku malarzy paryskich, W literaturze dążył do przekazywania przelotnych trudności do zdefiniowania stanów psychicznych oddawany przez nastrojowy opis krajobrazu Wiersze =,,Melodia mgieł nocnych ”-Tetmajera, ,,Widok ze świnicy”- Tetmajera i Kasprowicza,, Krzak dzikiej róży”.

59. Na podstawie wybranych wierszy K. Tetmajera i J. Kasprowicza wskaż typowe cechy poezji Młodej Polski.

Dekadenckie cech Młodej Polski najlepiej zauważyć w wierszu Tetmajera pt ,, Koniec XIV w” lub w wierszu pt,,. Melodia mgieł nocnych” W Koniec XIV w. Bohater jest dekadentem, który w nic nie wierzy, jest obojętny, brak chęci w działaniu, ogarnia go zwątpienie. Jest to katastroficzna wizja człowieka wyrzuconego w wir historii dziejów. W wierszu pt,, Melodia mgieł nocnych” widzimy próbę utrwalenia subiektywnych doznań autora, który jest związany z przyrodą i naturą. Odwołuje się do zmysłu wzroku np. tęczy blask. Odwołuje się również do zmysłu słuchu w słowach ,, Cicho, cicho nie budźmy śpiącej wody”. W wierszu pt,, Pijmy kwiatów woń zeżną” poznajemy odwołania do zmysłu powonienia, smaku i wzroku. Również zauważamy odwołanie się do zmysłu dotyku w słowach - ,,lekko z wiatrem pląsajmy”. W tytule wiersza występuje synestezja czyli pomieszanie wyrazów zmysłowych. W powyższej poezji zauważamy wiele epitetów, persofonikacji i dużo opisów.

Symbolizm Kasprowicza .,,Krzak dzikiej róży” = występują w nim 2-a symbole; - róża ( symbol miłości , działania , trwałości , kolce), - próchniejąca limbra ( symbol śmierci ,przemijanie, zagrożenie).

60. Po jaki słownik sięgamy gdy;

1. zechcesz wytłumaczyć nieznane słowo ( np. konfrontacja, metafizyka, razowiec, rdzenny) - Słownik wyrazów obcych

2. zechcesz uniknąć powtórzeń - Poprawnej Polszczyzny

3. zechcesz sprawdzić poprawność związków wyrazowych ( położyć zasługi czy ponieść zasługi, za wyjątkiem czy z wyjątkiem, stać w kolejce za masłem czy po masło) - Słownik frazeologiczny j. Polskiego

61. Które pokolenie twoim zdaniem przysłużyło się bardziej sprawom narodu, romantycy czy pozytywiści? Uzasadnij przykładami z literatury.

Uważam, iż zarówno romantycy jak i pozytywiści przysłużyli się sprawom narodu. Romantycy byli wiernymi patriotami, oddawali się ojczyźnie walczyli za nią np. Konrad Wallenrod dla ratowania ojczyzny zrezygnował z małżonki, pozostawił ją dla Kraju, dla którego złamał zasady, honory rycerskie. Wszak nie walczył twarzą w twarz leż zadał cios w plecy wrogowi, w ten sposób pokazał jak można pokonać pod stokroć silniejszego od siebie wroga. Kolejną godną przedstawienia postacią naszego wielkiego wieszcza jest Mickiewiczowski J. Soplica który po przemianie z narażeniem życia chodząc z karczmy do karczmy, wioski do wioski namawiał chłopów do wzięcia udziału w Powstaniu przeciw Moskalom. Nieco inną postacią jest Kordian Słowackiego który podobnie jak bohaterowie Mickiewiczowscy posiadał plan, lecz ten w przeciwieństwie do nich nie był przez nikogo popierany, nawet przez swych najbliższych. Nie umiał wcielić swego planu w życia ( chciał zamordować Cara Rosyjskiego, lecz okazał się słaby psychicznie- zemdlał został schwytany i postawiony przed plutonem egzekucyjnym). Jak wszystkim wiadomo i literatura również udowodniła, iż żeby osiągnąć cel trzeba działać w grupie, gdyż w pojedynkę jesteśmy zdani na klęskę.

Pozytywiści głosili hasła ,,Praca u podstaw, praca ograniczona” uważali, iż odzyskać niepodległość państwa Polskiego można poprzez szerzenia nauki, wzmocnienie gospodarki rolnej. Posiadali pokojowe spojrzenie na świat, próbowali stworzyć z państwa organizmu, pokojowo budować siłę narodu. Pozytywistą jest bez wątpienia Wokulski bohater Lalki u którego widzimy korzenie do nauki, próbuje wcielić w życie pracę organiczną i u podstaw np. pomagał ludziom, tworzył spółki z arystokracją. Jest przedsiębiorczy, dobrze zorganizowany, starał się być dla wszystkich użyteczny. Żył w dobrych stosunkach z ludźmi. Zarówno Prus jak i E. Orzeszkowa np. w nowelce ,,A.B.C” starali się przeobrazić powyższe wartości tj pokojowo budować siłę narodu czy pokojowo spoglądać na świat. Heroizm pracy widzimy w ,,Nad Niemnem”. Jan i Cecylia pracą własnych rąk zbudowali osadę, ich czyn został wynagrodzony przez Króla który nadał im tytuł Bohatyrowicze.

62. Przedstaw kierunki literackie charakterystyczne dola przełomu XIX i XX w. W oparciu o wiersz K. Tetmajera ,, Koniec XIX wielu” wyjaśnij założenia dekadentyzmu.

Dekadenckie cech Młodej Polski najlepiej zauważyć w wierszu Tetmajera pt ,, Koniec XIV w” Bohater jest dekadentem, który w nic nie wierzy, jest obojętny, brak chęci w działaniu, ogarnia go zwątpienie. Jest to katastroficzna wizja człowieka wyrzuconego w wir historii dziejów -ukazuje wyraźne poczucie kryzysu wartości i utratę wiary w sens działania -cytat.,, Walka? Ależ czy mrówka rzucona na szyny może walczyć z pociągiem nadchodzącym w pędzie”. Dekadentyzm= symbolizuje schyłek ,niemoc, przesilenie, przełom wieków.

63. Na przykładach (Antygony, Makbeta, Dziadów, Wesela, Kartoteki) przedstaw zmiany, jakie w ciągu wieków obserwujemy w strukturze dramaty.

Literaturę dzielimy na;

• Lirykę - są to Treny, pieśni, Fraszki.

• Epikę - są nimi nowelki, powieści, opowiadania.

• Dramat - są to komedie, tragedia.

Dramat - powstał z pieśni obrzędowych ( hymnów pochwalnych), której budowa była oparta na dialogu Korfeusza (opowiadacza) z chórem. Pierwszego aktora wprowadził Tespis, drugiego Ajschylos, trzeciego Sofokles.

Części tragedii greckiej - prolog rozpoczynający tragedię, pieśń wejściowa chóralna, partia dialogowa x5, pieśń chóralna x5, pieść końcowa kończąca akcję.

Cechy dramatu klasycznego- jedność czasu, miejsca akcji, bohater zły albo dobry, rola chóru, czystość rodzajowa i gatunkowa ( jeśli dramat to nie komedia).

Antygona autorstwa Sofoklesa jest dramatem Antycznym w którym bohaterka znajduje się w tytule, jest mitem o Edypie ( kazirodczy związek z matką- streścić) Tragizm Antygony polega na niezmienności wyroków losu względem bohatera.

Odprawa Posłów Greckich jest alegoria Polski - jest utworem z gatunku dramatu Antycznego, nawiązuje do mitologii, zachowuje jedność czasu miejsca akcji. W utworze nie dochodzi do tragedii, tylko jest jej zapowiedzią. Kochanowski ukazuje konflikt między interesem jednostkowym a społecznym. Krytykując szlachtę daje jej do zrozumienia iż nie powinni kierować się własnym interesem, powinni dbać o dobro kraju, godnie reprezentować naród, rządzić nim, kontrolować przestrzegania prawa i obowiązków obywatelskich. Na krytykę zasługuje również młodzież, uważa ją za darmozjadów, próżniaków którzy lubując się w zbytkach nie potrafią stanąć w obronie ojczyzny. Myślą przewodnią utworu jest ukazania państwa w którym rodacy kierując się prywatą, zapominając o miłości do ojczyzny musi zginąć.

W. Szekspir w Magbecie- zrywa z jednością, czasem, miejscem akcji, w utworze bohater ma prawo wyboru, jego postawa ulega zmianie. Makbet jest oddany swemu władcy królowi Dankanowi........itd.

Dramatem romantycznym który cechuje się zerwaniem, jednością, czasem i miejsce akcji , w którym następuje synkretyzm utworu polegający na łączeniu cech epickich, lirycznych i dramatycznych jest III część Dziadów A. Mickiewicza. W scenie zatytułowanej Salon Warszawki dowiadujemy się z ust Adolfa o Cichowskim który był ulubieńcem dzieci, był człowiekiem wesołym, radosnym. Krótko po ślubie został aresztowany, upozorowano jego samobójstwo pozostawiając nad brzegiem Wisły jego Płaszcz i......itd.

Wesele jest dramatem realistyczno - syntetycznym, wszak w pierwszym akcie widzimy sceny realistyczne, są nimi taniec, rozmowy, przyjęcie weselna. Natomiast w drogiej części widzimy symbole złoty róg= wiara w odzyskanie niepodległości. Chochoł weselny ( krzak róży) = brak działania. Pawie pióra (czapka z tymi piórami)= dbałość o własne interesy. Postacie za światu - Widmo ( Marusi), Stańczyk ( dziennikarzowi), Rycerz Zawisza Czarny, Hetman, Wernyhora. Wesele jest dramatem Polski, widzimy w nim syntezy sztuki, słowa, malarstwa czy tańca.

Kartoteka jest dramatem otwartym. Różewicz odchodzi od tradycyjnej kreacji bohatera oraz od takich czynników jak czas czy akcja. Dramat ma charakter otwartej kompozycji czyli nigdy się nie kończy. Utwór pt ,, Kartoteka” ukazane jest niszczenie społeczeństwa, człowiek jest towarem jako siła robocza, kontakty międzyludzkie są jedyną drogą informacji. Podstawowe wartości moralne są kruche. Bohater wywodzi się z pokolenia Kolumbów, jest nikim, nie posiada nawet imienia. Nie potrafi funkcjonować w normalnym świecie, nie potrafi porozumieć się z innymi ludźmi, utracił chęć życia, nie ma ochoty do życia, lecz jest na tyle bierny, iż z lenistwa nie popełnia samobójstwa. Nie przyjmuje propozycji wuja powrotu do domu rodzinnego.

64.W jaki sposób w utworze C.K. Norwida ,, Bema pamięci żałobny ropsod” środki artystyczne zostały zharmonizowane z treścią utworu?

Wiersz w pamięci Bema,, Żałobny Rabson”= utworem dla uczczenia 1-j rocznicy śmierci generała Bema uczestnika wojen Napoleońskich, bohatera walk powstańczych .Cieszył się szacunkiem Polaków Węgrów i Turków. Wiersz rozpoczyna apostrofę do cienia bojownika o wolność, którego śmierć zmusiła do zaprzestać walk .Autor podkreśla ze ważna jest pamięć gdyż wartość i idee które uosabiał będą żywotne dla przyszłych pokoleń. Utwór jest pieśnią o bohaterze, w którym występują porównania ( wizją jak namioty ruchome), środki budujące mają nastrój niesamowitego pogrzebu. Zauważamy w utworze epitety ( tarcze biją pachołki), występują nie dokończone zdania ( wykropkowania). Środki obrazują na widok orszaku pogrzebowego. Widzimy tu aluzję biblijną.

65. Scharakteryzuj bohatera romantycznego wykorzystując utwory A. Mickiewicza, J. Słowackiego i Z. Krasińskiego

Podmiot liryczny Sonetów Krymskich (A. Mickiewicz)

Mickiewicz ukazał wiele obrazów malowniczej i pięknej przyrody Krymu. Wprowadził modną w romantyzmie tematykę orientalną. Bohater jest podróżnikiem skazany, na życie z dala za ojczyzną, tęskni za nią, pragnie powroty do niej. W Sonetach porównuje step do oceanu, widać to min. w słowach, Wpłynąłem na suchy przestwór oceanu, wóź nurza się w śród fal łąk szumiących, wśród kwiatów powodzi.

• Podróżnik, wędrowiec, pełen smutku- melancholii, rozczarowany brakiem ojczyzny,

• Pielgrzym, Twierdzi, iż samotność jest gorszą rzeczą od śmierci, podziwia piękno kultury orientalnej

Konrad Wallenrod (A. Mickiewicz)- został tragicznym patriotą, będąc dzieckiem został adoptowany przez krzyżaków którzy zabili jego rodziców i rodzeństwa. Gdy dowiedział się prawdy kim jest, dostał się celowo do niewoli, by w ten sposób powrócić do Ojczyzny. Był spiskowcem w sytuacji, gdy zbliżała się wojna z Krzyżakami. Musiał wybrać pomiędzy miłością do ojczyzny, a miłością do Aldony. Wybrał Litwę - poświęcił prywatność, gdyż "szczęścia w domu nie znalazł, bo go nie było w ojczyźnie" .Sytuacja tragiczna rozgrywa się w jeszcze jednej sferze: bohater musi wybrać między honorem, a zwycięstwem nad Krzyżakami. Konrad poświęcił swój honor dla ratowania ojczyzny, złamał zasady rycerskie, gdyż nie walczył z wrogiem twarzą w twarz lecz zadał mu cios w plecy, używając podstępu.

Utwór został napisany w Petersburgu 1828r. Po przegranej Dekabrystów w Rosji, Mickiewicz uświadomił sobie że nie ma szans na otwartą walkę z Rosją ,, trzeba być lisem i lwem” . Zastosował kostium historyczny tzw. poetykę morską ( bohater przyjmuje dwulicowy tryb życia).

Konrad z III części Dziadów -(A. Mickiewicz)-

Jest świadomy rosnącego napięcia uczuciowego, potęgą uczucia czuje, że jest wyższy ponad ludzką kondycję

• Uważał się, za godnego, by słuchał go Bóg.

• Czuje przypływ mocy twórczej, mocy jednostki ponadprzeciętnej

• Czuje się kreatorem równy Bogu

• Rozpoczyna dialog z Bogiem, buntuje się przeciw niemu

• Chce większe niż Bóg stworzyć dzieło- dać ludziom szczęście dla tego potrzebna mu jest władza nad duszami

• Duma jego graniczy z pychą

W depresji gotowy jest rzucić Bogu największą inwektywę

Kordian J. Słowacki - Przeżywał on również rozmaite dylematy, rozterki. Podobnie jak Wallenrod chciał dokonać czynów wielkich. Lecz działał sam, jego plan, nie popierali nawet najbliżsi. Kordian postanowił zamordować Cara rosyjskiego. Gdy późnym wieczorem był już pod komnatą cara, nagle zaczął ogarniać go lęk. Zemdlał, został schwytany i postawiony przed plutonem egzekucyjnym. Pomimo, iż przez plac defilad biegnie adiutant z aktem łaski, nie dowiadujemy się czy niedoszły morderca przeżył.

• chciał zamordować cara, lecz ponosi klęskę

Z I-o Aktu

• jest marzycielem, brak w nim sensu życia, rozczarowany miłością, bohater rozczulający się nad sobą

z II-go Aktu czyli po podróży

• pragnie zostać konspiratorem lecz jego strach i machineria uniemożliwiają mu dokonanie czynu.

• Ponosi klęskę. Żyje na styku dwóch światów ; normalnego i nie normalnego, posiada cechy Szekspirowskie Nie potrafi wcielić czyn w życie. Słowacki krytykuje pokolenie spiskowców Powstania listopadowego.

Hrabia Henryk - Z. Krasiński- decyduje się stanąć na czele arystokracji mający bronić,, honoru i religii” arystokracja zgrupowana w okopach ,, Świętej trójcy” sami są pozbawieni poczucia humoru, małoduszni i tchórzliwi. Ponadto arystokracja, jako klasa zdegenerowana, nie ma już prawa bytu, rewolucja zaś jest czynnikiem która zlikwiduje ten zbędny dla społeczeństwa ciężar.

66. Wojna i okupacja w polskiej poezji tego okresu. Próba syntezy w oparciu o analizę wybranych wierszy.

Wielcy polscy pisarze literatury współczesnej, tacy jak min. Broniewski, Gałczyński, Leopold Staff, czy np. Milosz w Campi Dafiori, Różewicz w ,,Ocalonym” zobrazowali w swoich utworach - Jesień po 39r.

Krzysztof Kamil Baczyński. - w utworze pt "Wybór" - ukazał obraz walki, ludzie dokonując wyboru walki biorą także na siebie ciężar moralny tej walki. Sam Baczyński podnosi karabin, wie, że musi walczyć, tym samym marnując swoje życie. - "Z głową na karabinie" - Baczyński tworzył oryginalną poezję, która zapowiadała wielki talent poetycki, lecz poeta wybrał inną drogę życiową, pragnął walczyć i zginął. W czasie swej młodości poeta zamiast żyć będzie musiał walczyć.

Czesław Miłosz. - "Campo di Fiori" - dwupłaszczyznowa treść: obraz Rzymu (spalenie Jordana Bruno) oraz obraz Warszawy (1943 - powstanie w getcie warszawskim). Ukazanie ludzi bawiących się na karuzeli. W tym samym czasie w getcie trwa walka, giną inni ludzie. Egoizm i obojętność, człowiek dba o siebie.

W kwietniu 1939 roku powstał słynny wiersz Broniewskiego pt "Bagnet na broń" - widzimy patriotyczne wezwanie do walki ze zbliżającym się najazdem hitlerowskim. Tak płomiennych strof bojowych nie napisał wówczas żaden polski poeta. Nie wiedział jednak, że w tym samym czasie Stalin nawiązywał już nici współpracy z Rzeszą Niemiecką

Baczynskiego w wierszu ,,Pokolenie” -ukazał przyrodę jako niepokój ( chmury suną drapieżne w mroku). Następnie ukazuje młodych ludzi porażonych wojną cytat- Nauczyli nas trzeba zapomnieć, -nauczyli nas nie ma litości, nauczyli nas nie ma sumienia. Ci ludzie są załamani psychicznie miłość, litość zostały zalegalizowane-trzeba zapomnieć.

67. Świat odwrócony dekalogu w literaturze wojny i okupacji.

Nie ludzkie czasy, życie w ekstremalnych warunkach, ciągły ból, cierpienie, smutek musiały pozostawić w psychice człowieka pewne ślady. Ludzie stawali się odporniejsi na ludzkie krzywdy. Taki obraz przedstawiła nam dama literatury Polskiej Z. Nałkowska w 8 cyklach opowiadań, wywodzących się z opowiadań światków, zbrodni i terroru hitlerowskiego. W utworze .pt ,,Profesor Szponer” ukazana jest produkcja mydła z ludzkiego tłuszczu. W utworze pt ,,Dno” dowiadujemy się o doświadczeniach na więźniach, ukazano wizję zamykania ludzi z głodnymi szczurami. Przedstawiając los kobiety w opowiadaniu ,,Przy torze kolejowym” uwidacznia strach panujący wśród zwykłych ludzi. Kobieta mogła leżeć przy torach i nie doczekać się pomocy. Ludzie ukradkiem przynosili jej jedzenie, nawet młody człowiek kupił jej alkohol, ale nikt nie odważył wziąć jej do domu, ponieważ za pomoc uciekinierom groziła kara śmierci, a strach był silniejszym od litości. Jedynie z litości można jej było skrócić cierpienia. I młody człowiek zastrzelił ja tak jak dobija się ranne zwierzę. W czasie wszechstronnego panowania terroru i śmierci nie można było przejmować się losem innych. Mogło to prowadzić do głębokich rozterek. Mieszkająca przy murze getta kobieta opowiada jak wzmacniała w sobie nienawiść do Żydów. Widziała ciągle palące się domy, ludzi wyskakujących z okien by nie zginąć w ogniu. Prześladował ja odgłos spadających ciał, nie mogła pozwolić sobie na litość, nie mogła ich żałować. Nie mogła dopuścić do swojej świadomości ogromu ich tragedii. Grudziński przeżył sowiecki obóz w Jercewie. Napisał potem utw. pt. "Inny świat" - przedstawia świat łagru sowieckiego, w którym człowiek popada w stan, w którym "uczucia i myśli obluzowują się", "pomiędzy skojarzeniami powstają luki" - coś na kształt tępoty, posłuszeństwa, uległości - po to, aby przeżyć lub choćby uniknąć bólu, czy głodu. Obozowe zniewolenie - to fizyczne i psychiczne złamanie człowieka. T. Różewicz napisał utwór pt ,, Kartoteka” ukazał niszczenie społeczeństwa, człowiek jest towarem jako siła robocza, kontakty międzyludzkie są jedyną drogą informacji. Podstawowe wartości moralne są kruche. Bohater wywodzi się z pokolenia Kolumbów, jest nikim, nie posiada nawet imienia. Nie potrafi funkcjonować w normalnym świecie, nie potrafi porozumieć się z innymi ludźmi, utracił chęć życia, nie ma ochoty do życia, lecz jest na tyle bierny, iż z lenistwa nie popełnia samobójstwa. Nie przyjmuje propozycji wuja powrotu do domu rodzinnego. Wojna jest czynnikiem niszczącym a nie budującym, gdyż nie jest w stanie zbudować niczego tętniącego życiem i miłością. Wręcz niszczy wszystko co napotka na swej drodze. Wojna zmieniła ludzi, stali się bardziej wystraszeni, nie ufni, żyli w ciągłym lęku strachu. Szukali kogoś kto zapewnił by im przetrwanie i wprowadził ład i porządek, lecz zadajmy se pytanie czy było to możliwe po takiej wielkiej katastrofie. Wszak jakiekolwiek wartości w ludziach zostały zniszczone - nauczono nas nie ma miłości, nauczono nas nie ma litości, nauczono nas trzeba zapomnieć, jakiekolwiek wartości moralne przestały istnieć. Tadeusz Różewicz w utworze pt ,,Ocalony” ukazuje co się stało z pokoleniem Kolumbów po wojnie .Przedstawia bohatera który jest zapisem losów ludzkich, odzwierciedlającym tragizm ludzi cytat-mam 24 l. ocalałem prowadzony na rzeż. Ludzie ocaleli fizycznie lecz nie psychicznie Bohaterowie szukają ocalenia ,kogoś kto przywróci światu ład i porządek Czy jednak jest to możliwe po kataklizmie? .Bohaterowie tracą wartości dobra i zła. W ,,Kartotece” ukazane jest niszczenie społeczeństwa, człowiek jest towarem jako siła robocza, kontakty międzyludzkie są jedyną drogą informacji. Podstawowe wartości moralne są kruche. Bohater wywodzi się z pokolenia Kolumbów, jest nikim, nie posiada nawet imienia. Nie potrafi funkcjonować w normalnym świecie, nie potrafi porozumieć się z innymi ludźmi, utracił chęć życia, nie ma ochoty do życia, lecz jest na tyle bierny, iż z lenistwa nie popełnia samobójstwa. Nie przyjmuje propozycji wuja powrotu do domu rodzinnego.

68. Na podstawie wybranego utworu omów egzystencjalne motywy w poezji Wiesławy Szymborskiej.

W. Szymborska laureatka literackiej Nagrody Nobla jest autorką takich utworów jak ,, Schyłek Wieku” ,, Nienawiść” ,,Nic dwa razy się nie zdarza” ,,Kot w pustym mieszkaniu” czy ,,Głos w sprawie pornografii”. W wierszu pt,, Głos w sprawie pornografii” - w utworze ludzie obawiają się głośno mówić co myślą. Autorka porównała głos do pornografii pisząc, iż nie ma nic gorszego od ludzkiego myślenia. Wiersz pt,, Pierwsza fotografia Hitlera” jest wierszem wywodzącym się z tomu wydanego w 1986r Tomu Ludzie na moście. Lata 80 to czas kiedy jej twórczość była była przepełniona roztwarzaniem o istocie i egzystencji ludzkiej, o zagrożeniach które niesie ze sobą XX wiek. W utworze widzimy rozważania podmiotu lirycznego który ogląda zdjęcie małego Adolfa. Złożoność tego wiersza polega na tym, że poetka doskonale wie jaka będzie przyszłość Adolfa, wszak stanie się największym zbrodniarzem w dziejach ludzkości. Jego rodzice czują, iż ich syna czeka wielka przyszłość, sława i pieniądze. Tu widzimy bezsilność człowieka wobec przeznaczenia.

Schyłkiem Wiesławy są rozważania jaka była egzystencja wieków. Wiek XX miał być lepszy od poprzedniego, lecz okazał się gorszy, wybuchła wojna, wszystkie wartości ludzkie przestają istnieć. W utworze pt ,, Nienawiść” widzimy sprawnie biegnącą biegaczkę, przeskakującą kolejne przeszkody a na jej tle widzimy inne wartości np. miłość jest słaba i chuderlawa. Nienawiść wygrywa, wpisuje się w egzystencję człowieka.

69. Określ formę podanych niżej czasowników;

• Śpiewać, malować są to bezokoliczniki , Przeczytawszy imiesłów przysłówkowy uprzedni,

- napisano, wykonano są to formy bezosobowe czasownika, skaczący imiesłów przymiotnikowy bierny , spostrzegłszy imiesłów przymiotnikowy uprzedni.

70.Julian Przyboś jako poeta Awangardy Krakowskiej. Omów charakterystyczne cechy jego poetyki na przykładzie wiersza ,,Z Tatr”

Julian Przyboś to przedstawiciel Awangardy Krakowskiej, uważał, iż sztukę należy dopasować do cywilizacji, widzimy program 3-ch ,,M”- Miasto, Maszyna, Masa. Wiersze mają składać się z samych puent.

Głównym motywem wiersza jest wielka miłość poety do zmarłej Turni, która wspinając się na góry poślizgnęła się i zginęła. W 1-j części poeta podziwia piękno i spokój przyrody. Lecz w 2-j widzi przyrodę tatrzańską do góry nogami, okiem taterniczki. W wierszu można zaobserwować wszystkie typowe cechy poezji Przybosia - maksymalne zagęszczenie znaczeń, nagromadzenie wielu oryginalnych metafor, dążenie do skrótowości, dynamizacja opisu, ożywienie, natura jest wprowadzona w ruch. W wierszu jedno słowo może znaczyć wiele, występuje epilityczność składni czyli wyrazy celowo opuszczane.

71. W przytoczonych wyrazach zaznacz akcenty; nauczyciel, ogródek, matematyka, fizyka, zrobiłbym, zrobilibyśmy. Omów miejsce akcentu w języku polskim.

W 90% akcent pada na 2-ą od końca sylabę. Natomiast w formach na ika, yka, albo w 1-j osobie przeszłego trybu przypuszczającego akcent pada na 3-ą sylabę od końca, natomiast w formach czasownika w liczbie mnogiej trybu przypuszczającego pada na 4-ą sylabę od końca.

72. Dlaczego ,,Ferdydutke” W. Gambrowicza jest groteską ?

Odpowiadając, uwzględnij prócz warstwy fabularnej także aspekt językowy.

Groteska- jest to łączenie sprzecznych, ze sobą rzeczy np. Logika- nie Logika, podobieństwa - z nie podobieństwami. Groteska jest to, iż Józio pomimo 30 wieku życia, zostaje przeniesiony przez Pimkę w czasy kiedy miał 15-lat i uczęszcza do szkoły. Próbuje przełamać formę którą przyjęli państwo Młodziaków, dzięki swojej upartości zdołał zdemaskować fałsz i zdradę. Lecz nie udaje mu się jednak wygrać z formą - opuszcza dwór jako zakochany porywacz. Losy bohatera są potwierdzeniem Gambrowskiej tezy, że człowiek nie jest wolny od form i w każdej chwili życia odgrywa jakąś rolę.

Aspektem językowym jest - występujące w tekście słowo ,,pupa czyli przenieść kogoś w dzieciństwo, forma która ma różne znaczenie od której nie ma ucieczki.

73. Objaśnij pojęcia;

• Język Literacki - ogół

• Dialekt- różne gwary -szerszy język

• Żargon - żargon uczniowski

74. Wizja zagłady getta, w Początku” A. Szczypiorskiego i w wierszu Miłosza ,, Campor di fiori”

Campor di fiori Miłosz napisał wiersz w czasie likwidacji getta Żydowskiego w Warszawie. Wówczas wybuchło Powstanie w Getcie w 1943r , wówczas Żydowska Organizacja Bojowa podjęła walkę, sensem której było pokazanie światu, że potrafią godnie walczyć i umierać. Poeta starał się ukazać obojętność człowieka wobec nieszczęścia drugiego człowieka. Getto było oddzielone murem od reszty Warszawy, ludzie jeżdżą na karuzeli, bawią się w chwili gdy z a murami getta rozgrywa się dramat. Autor podkreśla, że człowiek skazany na zagładę zawsze jest samotny. Ludzie nie chcą albo nie potrafią dostrzec cierpień innego człowieka.

Początek - wiersz nawiązuje do lat 1942- 1943, jest refleksją autora Szczypiorskiego o Polsce i Polakach w okresie, gdy autor był integrowany w czasie stanu wojennego po 13. XII. 1981r. W utworze autor , ukazuje losy wojenne i powojenne a zarazem przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. Zawarte tu są następujące wątki;

Irmy Seidennanowej ( Żydówki). Bohaterka jest wdową po naukowcu, gdy zostaje aresztowana polscy jej przyjaciele oraz Niemiecki Miiller dążą do jej uwolnienia, kobiecie ledwie udaje się uniknąć śmierci, Miiller pomógł kobiecie w jej uwolnieniu. Lecz w Polsce powojennej czeka ją jeszcze bardziej bolesny cios w 1968 powodem nagonki przez władze musi emigrować.

Motyw karuzeli - w tej scenie poznajemy profesora Winiara matematyka, który jest otoczony sympatią i szacunkiem kilku pokoleń wychowanków. Na przystanku profesor czeka na przyjazd tramwaju, przed sobą ma obraz wysokiego muru, który oddzielał dzielnicę aryjską od getta. Ten widok zawsze upokarzał profesora, zamiast napawać go dumą. Uczucie przygnębienia i poniżenia ogarniało profesora z przekonań, iż wiedział, że za murami ludzie cierpią. Matematyk opuścił swe mieszkanie i przeniósł się do domu usytuowanego przy ul. Długiej. Dniem i nocą był świadkiem triumfu zła. Czekając na tramwaj słyszał strzały w getcie z broni palnej. W tym samym momencie ku jemu zdumieniu rozległ się dźwięk nadzwyczaj osobliwy. Rozległa się melodia z katarynki, słychać było bębenki. Wówczas przypomniał sobie o karuzeli, którą tuż pod murami getta zbudowano. Wszystko kręciło się w takt muzyki, słychać chichoty i roześmiane twarze. Odgłosy się przemieniały, raz słychać śmiech i muzykę na karuzeli a raz strzały i wrzask Żyda. Profesor nagle przewraca się, jakie myśli towarzyszyły mu w tej ostatniej minucie - nie wiemy. Nawet w dni pogrzebu profesora , karuzela kręci się dalej i strzały są głośniejsze wtem wybucha również pocisk armaty i tylko Żydowskiego języka już nie było słychać spoza murów getta. Wszak wszyscy Żydzi umarli.

75. Rola prasy, telewizji i filmu w edukacji społecznej.

Film jest o wiele łatwiej przyswajalną formą niż literatura. Ogromna rzesza ludzi nigdy nie przeczytała pewnych książek i tylko dzięki filmowi poznała treści, jakie ze sobą niosą. Przeniesienie na ekran wielkich dzieł literatury ma więc na celu ukulturalnianie ludzi. Jako przykład można tu podać wszystkie wielkie dzieła Henryka Sienkiewicza. Jego wspaniałe powieści zostały lepiej lub gorzej zekranizowane, ale nie przyniosło to żadnej szkody literaturze. Wręcz przeciwnie, na pewno filmowe adaptacje powieści Henryka Sienkiewicza zachęciły wielu ludzi do przeczytania odpowiednich książek.

Film ukazuje akcje, które trzymają nas w napięciu, pod warunkiem iż ogląda je dojrzały człowiek. Wiele bajek negatywnie wpływa na dzieci, które zatracają różnice między dobrem a złem. Filmy biograficzne np. z Chopinem czy Balzakiem, ukazują nam sławnych ludzi ich życie czy ich sposób bycia. Melodramaty np. Przeminęło z wiatrem uwrażliwiają nas, apelują do naszych uczyć.

Literatura - spełnia rolę wychowawczo- dydaktyczną np. Bajki Krasickiego ukazują słuszną drogę postępowania, satyry krytykują a zarazem ukazują jak naprawiać rzeczywistość. Twórczość Krasickiego - uczy. Literatura spełnia również rolę użyteczną np. nowelki - przedstawiają ciężkie losy bohaterów tym samym apelują do sumienia czytelnika. Ukazuje wzorce godne do naśladowania. Funkca moralna literatury polega na tym, że propaguje określone normy moralne, jest składnią wartości, ukazując co jest dobre z co złe. Wypełnia nas czas, jest sposobem na nasz wolny czas, ale spełnia też funkcję dokumentalną- poznajemy historię przez losy, postacie i bohaterów.

Prasa - np. Cogito zawiera wiele artykułów, dzięki którym jesteśmy na bieżąco. Tworzy pewną rzeczywistość, wpływa na nią, kształtuje postawę czytelnika, wpływa na jego poglądy, kształtuje naszą składnię. Spełnia również funkcję rozrywkową np. humory. Wypełnia nas czas, spełnia przy tym również funkcję kulturową np., Cogito które zawiera wiele powtórek z różnych epok czy zawiera również informacje o uczelniach.

76. Konflikt w ,,Tangu”- S. Mrożeka -

Czas dramatu nie jest jednoznacznie określony (akcja toczy się w okresie współczesnym), określone jest miejsce jest nim elegancki dom pana Stomila i jego żony Eleonory. Mieszkańcami domu są syn Artur, mama Stomila pani Eugenia jej brat Eugeniusz i Edek. Głównym bohaterem utworu jest 25 letni Artur, student na uniwersytecie który ubiera się skromnie lecz elegancko w garnitur, koszule i krawat przeciwnie do pozostałych lokatorów którzy chodzą w nie świeżym i pogniecionym odzieniu. Bohater pragnie wnieść wiele zmian do domu w którym nie istnieją żadne zasady ani reguły. Przedstawiony jest dom w którym złamane są zasady czystości, meble stoją porozstawiane w różnych zakątkach mieszkania, znajduje się również nie potrzebne rzeczy np.; wózek po dziecku lub pusta stara klatka po ptaku. Artur pragnie do domu wnieść pewne zasady, reguły oraz szacunek dla starszych osób. Informuje swego ojca iż jest zdradzany przez żonę wraz z Edkiem sugerując mu aby rozprawił się z Edkiem wręczając mu broń. Lecz tak się nie stało, cała rodzina zasiadła do gry w karty, które były głównym zajęciem rodzinki. Bohater postanowił powiadomić mieszkańców o swych zaręczynach z Alą. Chciał w ten sposób wpłynąć na rodzinę, która zajęła się domem,, pracami porządkowymi. Bohater postawił się na przegranej pozycji, gdy stracił wiarę, pewność, twierdząc iż ślub nie jest wyjściem z sytuacji niczego nie zmieni, gdyż jest starą formą. Klęską dla niego było również utrata swej wybranki która zdradziła go z Edkiem. Wówczas chcąc ukarać Edka ginie z jego rąk. Uważam iż Artura możemy porównać do Mickiewiczowskiego Konrada, gdyż również jest buntownikiem nie może pogodzić się ze złem świata, nie potrafi również wyrazić swych uczuć. Uważam iż Autor przedstawił wizję domu w którym nie istnieją żadne zasady, ich brak staje się zasadą. A Edek siłą zapanował nad nim.

77. Scharakteryzuj postacie w ,,Pan Tadeusz”

W ,,Panu Tadeuszu” widzimy obraz zruznicowanej szlachty wśród niej jest szlachta bogata to; Podkomorzy, Stolnik, biedniejszą szlachtą są Soplicowie i sędzia, oraz tą z zaścianka którą reprezentuje Maciej Dobrzyński. Szlachta miłuje się w przyrodzie, życiu wiejskim. Lubuje się w polowaniach które trwają od świtu do późnego wieczora. Mickiewicz przedstawia ostatni obraz odchodzącej szlachty. Pomimo jej kłótliwości ukazał ją ciepło.

Jacek Soplica W młodości uważany za młodzieńca krewkiego, zabijaka, pierwszego do szabelki i panienki. Był ulubieńcem okolicznej szlachty, toteż dla tego Stolnik Horeszko zapraszał go często, do siebie ( chciał poprzez Jacka manipulować okoliczną szlachtę). Gdy Jacek zaczął ubiegać się o rękę Ewy ( córki Stolnika), Stolnik nie wyraził zgody na ich związek. Wówczas jego życie runęło, rozpił się oraz ożenił z kobietą której nie kochał. Gdy dnia pewnego, postrzelił Stolnika uznany został za wroga, musiał uchodzić z kraju. Lecz powrócił, pod kapturem księdza Robaka, który z narażeniem życia chodził z wioski do wioski i knajpy do knajpy namawiając do wzięcia udziału w powstaniu przeciw Moskalom. W walce został ranny, przed śmiercią uzyskał wybaczenie od Gerwazego. Soplica jest wzorem prawdziwego Patrioty, który zdawał sobie sprawę z tego aby coś osiągnąć trzeba działać w grupie, poświęcił się dla ojczyzny. Zawadiaka, hulaka, pełen temperamentu, porywczy, dumny, pełen pychy, cieszący się autorytetem okolicznej szlachty, popada w alkohol, żeni się z przypadkową kobietą

Po przemianie jako Ks. Robak - jest dojrzały, odpowiedzialny, pełen pokory, ma świadomość, iż nie powinien działać w pojedynkę. Jest postacią zagadkową i tajemniczą, wie żeby osiągnąć cel to nie należy działać w pojedynkę.

Maciej Dobrzyński stał na zaścianka, to starzec siedemdziesięciokilkuletni, cieszący się wielkim poważaniem wśród swoich. Mickiewicz ukazał szlachtę zaściankową w dodatnim świetle. Maciej Dobrzyński jest człowiekiem szlachetnym choć często zmienia poglądy polityczne. Był konfederatem barskim, a kiedy naród związał swe nadzieje z królem Stanisławem Augustem Poniatowskim został stronnikiem królewskim.

Maciej Dobrzyński był jednak odważny i szlachetny. W powstaniu kościuszkowskim dowiódł swej odwagi i szlachetności, wracając na pole bitwy pod ostrzałem Moskali, by zabrać stamtąd ciężko rannego szlachcica Pocieja.

Sędzia był dobrym gospodarzem, dbał o przestrzeganie etykiety szlacheckiej w swoim domu oraz o tradycje narodowe. Jego zegar grał mazurka Dąbrowskiego, na ścianach wisiały obrazy bohaterów narodowych np. Kościuszki. Sędzia napominał młodzież w czasie uczty. Dbał o tradycję polowań, często wspominał dawne wydarzenia.

78. Motyw karuzeli w Początku i Campo dia fiori

Campor di fiori Miłosz napisał wiersz w czasie likwidacji getta Żydowskiego w Warszawie. Wówczas wybuchło Powstanie w Getcie w 1943r , wówczas Żydowska Organizacja Bojowa podjęła walkę, sensem której było pokazanie światu, że potrafią godnie walczyć i umierać. Poeta starał się ukazać obojętność człowieka wobec nieszczęścia drugiego człowieka. Getto było oddzielone murem od reszty Warszawy, ludzie jeżdżą na karuzeli, bawią się w chwili gdy z a murami getta rozgrywa się dramat. Autor podkreśla, że człowiek skazany na zagładę zawsze jest samotny. Ludzie nie chcą albo nie potrafią dostrzec cierpień innego człowieka.

,,Początek” wiersz nawiązuje do lat 1942- 1943, jest refleksją autora Szczypiorskiego o Polsce i Polakach w okresie, gdy autor był integrowany w czasie stanu wojennego po 13. XII. 1981r. W utworze autor , ukazuje losy wojenne i powojenne a zarazem przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. Zawarte tu są następujące wątki;

Irmy Seidennanowej ( Żydówki). Bohaterka jest wdową po naukowcu, gdy zostaje aresztowana polscy jej przyjaciele oraz Niemiecki Miiller dążą do jej uwolnienia, kobiecie ledwie udaje się uniknąć śmierci, Miiller pomógł kobiecie w jej uwolnieniu. Lecz w Polsce powojennej czeka ją jeszcze bardziej bolesny cios w 1968 powodem nagonki przez władze musi emigrować.

Motyw karuzeli - w tej scenie poznajemy profesora Winiara matematyka, który jest otoczony sympatią i szacunkiem kilku pokoleń wychowanków. Na przystanku profesor czeka na przyjazd tramwaju, przed sobą ma obraz wysokiego muru, który oddzielał dzielnicę aryjską od getta. Ten widok zawsze upokarzał profesora, zamiast napawać go dumą. Uczucie przygnębienia i poniżenia ogarniało profesora z przekonań, iż wiedział, że za murami ludzie cierpią. Matematyk opuścił swe mieszkanie i przeniósł się do domu usytuowanego przy ul. Długiej. Dniem i nocą był świadkiem triumfu zła. Czekając na tramwaj słyszał strzały w getcie z broni palnej. W tym samym momencie ku jemu zdumieniu rozległ się dźwięk nadzwyczaj osobliwy. Rozległa się melodia z katarynki, słychać było bębenki. Wówczas przypomniał sobie o karuzeli, którą tuż pod murami getta zbudowano. Wszystko kręciło się w takt muzyki, słychać chichoty i roześmiane twarze. Odgłosy się przemieniały, raz słychać śmiech i muzykę na karuzeli a raz strzały i wrzask Żyda. Profesor nagle przewraca się, jakie myśli towarzyszyły mu w tej ostatniej minucie - nie wiemy. Nawet w dni pogrzebu profesora , karuzela kręci się dalej i strzały są głośniejsze wtem wybucha również pocisk armaty i tylko Żydowskiego języka już nie było słychać spoza murów getta. Wszak wszyscy Żydzi umarli.

27

---