TEMATYKA EGZAMINU Z GIMNASTYKI

CHARAKTERYSTYKA GIMNASTYKI I MATERIAŁU ĆWICZEBNEGO W GIMNASTYCE

1.KIERUNKI I RODZAJE GIMNASTYKI ORAZ ICH CELE I ZADANIA

Ogólnopolska Konferencja Gimnastyczna, która odbyła się w Krakowie w 1952 roku, wyróżniła następujące zasadnicze kierunki gimnastyki:

1. Gimnastykę podstawową

2. Sport gimnastyczny

3. Gimnastykę pomocniczo-specjalną

4. Gimnastykę leczniczą

GIMNASTYKA PODSTAWOWA:

1.Gimnastyka podstawowa dla dzieci i młodzieży:

- dla dzieci w wieku przedszkolnym (3-6 lat),

- dla dzieci w młodszym wieku szkolnym (7-10 lat), z wydzieleniem tak w treści, jak i w metodyce prowadzenia zajęć niektórych elementów dla chłopców i dziewcząt,

- dla dzieci w średnim wieku szkolnym (11-13 lat), z większym zróżnicowaniem treści i metodyki prowadzenia zajęć dla chłopców i dziewcząt,

- dla młodzieży w starszym wieku szkolnym (14-18 lat) w dwu odmianach: dla chłopców i dziewcząt

2.Gimnastyka podstawowa dla dorosłych

- dla kobiet i mężczyzn

3.Gimnastyka dla osób w wieku starszym

Zadaniem gimnastyki podstawowej jest:

- dostarczenie ćwiczącym w zależności od wieku, płci i przygotowania fizycznego szeregu bodźców wszechstronnego rozwoju fizycznego;

- kształtowanie u ćwiczących szeregu nawyków ruchowych o podstawowym znaczeniu dla życia, pracy i zdrowia;

- harmonijne rozwijanie organizmu, tj. układu ruchowego oraz czynności wegetatywnych i nerwowych;

- wdrażanie praktycznego stosowania nabytych nawyków ruchowych w różnych warunkach i sytuacjach życiowych.

SPORT GIMNASTYCZNY

Jego zadaniem jest rozwijanie i doskonalenie określonych umiejętności ruchowych do poziomu mistrzostwa sportowego i osiągnięcie możliwie najwyższej oceny na zawodach sportowych. Celem wysokiej specjalizacji w sporcie gimnastycznym jest:

- opanowanie techniki sportowej i systematyczne jej doskonalenie,

- maksymalny rozwój funkcji organizmu i osiągnięcie możliwie najwyższego rozwoju cech psycho-motorycznych,

- przygotowanie psychiczne i taktyczne do startu w zawodach w określonym rodzaju sportu gimnastycznego.

Sport gimnastyczny obejmuje 3 rodzaje gimnastyki:

1. Gimnastykę sportową

2. Akrobatykę sportową

3. Gimnastykę artystyczną.

GIMNASTYKA POMOCNICZO-SPECJALNA

1. Gimnastyka pomocnicza w sporcie (w ramach potrzeb poszczególnych dyscyplin sportowych)

2. Gimnastyka specjalna w zakładach pracy.

Gimnastyka pomocnicza w sporcie ma na celu wszechstronny rozwój fizyczny sportowców przez systematyczne doskonalenie cech motorycznych. Celem jej jest osiągnięcie jak najlepszych wyników w wybranej dyscyplinie sportowej. Środkami tego rodzaju gimnastyki są ćwiczenia kształtujące szczególnie zdolności motoryczne i wolicjonalne, konieczne w poszczególnych dyscyplinach sportowych.

Gimnastyka specjalna - zasadniczą jej formą jest rekreacja ruchowa w zakładach pracy. Jej celem jest odnowa fizyczna i psychiczna oraz regeneracja sił organizmu człowieka znużonego pracą zawodową. Polega na stosowaniu podczas przerw w pracy odpowiednio dobranych i prowadzonych zestawów ćwiczeń gimnastycznych.

GIMNASTYKA LECZNICZA

Jej zadaniem jest leczenie ruchem przez zastosowanie odpowiedniego systemu ćwiczeń ogólnych i specjalnych. Stosuje się ćwiczenia:

- profilaktyczne (zapobiegające różnym schorzeniom i deformacjom),

- korekcyjne (usuwanie wad postawy i płaskostopia),

- rehabilitacyjne (przyspieszenie powrotu do zdrowia i przywrócenie optymalnej sprawności fizycznej w życiu codziennym i pracy zawodowej).

Biorąc pod uwagę sposób wykonania, ćwiczenia lecznicze dzielą się na:

- bierne (wykonywane przez terapeutę bez współudziału pacjenta),

- czynne (wykonywane przez pacjenta pod kierunkiem terapeuty,

- specjalne (np. ćwiczenia oddechowe),

- ćwiczenia koordynacji ruchów, ćwiczenia rozluźniające.

W gimnastyce leczniczej dobór ćwiczeń, stopień ich natężenia, czas trwania oraz metody prowadzenia zajęć muszą być ściśle uzgodnione z lekarzem specjalistą lub też prowadzone pod jego kontrolą.

2.CHARAKTERYSTYKA GIMNASTYKI PODSTAWOWEJ

1.Gimnastyka podstawowa dla dzieci i młodzieży:

a. dla dzieci w wieku przedszkolnym (3-6 lat),

- ma na celu ogólny rozwój, wzmocnienie organizmu oraz kształtowanie prawidłowej postawy,

- głównymi środkami są zabawy i gry ruchowe (formy najbardziej dostępne),

- formy zabawowe, naśladownictwo, bezpośrednia celowość ruchu, opowieść ruchowa.

b. dla dzieci w młodszym wieku szkolnym (7-10 lat), z wydzieleniem tak w treści, jak i w metodyce prowadzenia zajęć niektórych elementów dla chłopców i dziewcząt,

- ma na celu systematyczne rozwijanie organizmu, kształtowanie prawidłowej postawy, doskonalenie funkcji układu krążeniowo-oddechowego, opanowanie ogólnych zasad ruchu i nawyków ruchowych,

- formy i treści nauczania zbliżone do form przedszkolnych,

- zasadnicze ćwiczenia: ruchy naturalne (chód, bieg, skoki, rzuty, pełzanie, wspinanie, itp.)

c. dla dzieci w średnim wieku szkolnym (11-13 lat), z większym zróżnicowaniem treści i metodyki prowadzenia zajęć dla chłopców i dziewcząt,

- celem jest harmonijny rozwój układu mięśniowego i kostno-stawowego, kształtowanie prawidłowej postawy oraz polepszenie funkcji układu krążenia i oddychania,

- w metodyce nauczania przeważają ruchy naturalne, a także stopniowo wysuwane na czołowe miejsce ruchy utylitarne i sportowe.

d. dla młodzieży w starszym wieku szkolnym (14-18 lat) w dwu odmianach: dla chłopców i dziewcząt

- celem jest dalszy rozwój i wzmocnienie całego organizmu oraz kształtowanie i utrwalanie nawyków i umiejętności sportowych, a także czynności praktycznych, stosowanych w życiu codziennym,

- oparta na ćwiczeniach sportowo-użytkowych (ćwiczenia w terenie, hartowanie organizmu, aerobic, ćwiczenia relaksacyjne)

2.Gimnastyka podstawowa dla dorosłych (dla kobiet i mężczyzn)

- ma na celu regulowanie przemiany materii, odprężenie, zachowanie sprawności układu ruchu, podtrzymywanie ogólnej sprawności fizycznej, wyhamowywanie procesów inwolucyjnych,

- formy: gimnastyka higieniczno-poranna, rekreacja fizyczna, zajęcia wf na wyższych uczelniach, w wojsku, policji, itp.

3.Gimnastyka dla osób w wieku starszym

- jej zadaniem jest podnoszenie stanu zdrowia, zachowywanie sprawności fizycznej i ogólnej aktywności życiowej, wyhamowywanie procesów inwolucyjnych,

- formy: gimnastyka poranna, rekreacyjna (w ramach wczasów i wypoczynku świątecznego)

Zadaniem gimnastyki podstawowej jest:

- dostarczenie ćwiczącym w zależności od wieku, płci i przygotowania fizycznego szeregu bodźców wszechstronnego rozwoju fizycznego;

- kształtowanie u ćwiczących szeregu nawyków ruchowych o podstawowym znaczeniu dla życia, pracy i zdrowia;

- harmonijne rozwijanie organizmu, tj. układu ruchowego oraz czynności wegetatywnych i nerwowych;

- wdrażanie praktycznego stosowania nabytych nawyków ruchowych w różnych warunkach i sytuacjach życiowych.

W celu osiągnięcia tych zadań gimnastyka podstawowa posługuje się obszernym materiałem ćwiczeń ruchowych, wśród których dominują:

- ćwiczenia o tzw. naturalnej formie ruchu (bieg, skok, rzut, dźwiganie, czołganie, mocowanie się),

- ćwiczenia wyrozumowane - kształtujące aparat ruchowy, do których zalicza się: ćwiczenia ze współćwiczącym, z przyborami i na przyrządach,

- zabawy i gry ruchowe, ćwiczenia muzyczno-ruchowe oraz elementy tańca ludowego.

Gimnastyka podstawowa znajduje przede wszystkim szerokie zastosowanie w wychowaniu fizycznym dzieci i młodzieży. Ponadto ma zastosowanie wśród dorosłych i to nie tylko tych, którzy mają przed sobą perspektywy osiągnięcia pewnych wyników sportowych, ale głównie tych, którzy pragną jak najdłużej zachować dobry stan zdrowia i wysoką wydolność organizmu.

3.CHARAKTERYSTYKA SPORTÓW GIMNASTYCZNYCH

Jego zadaniem jest rozwijanie i doskonalenie określonych umiejętności ruchowych do poziomu mistrzostwa sportowego i osiągnięcie możliwie najwyższej oceny na zawodach sportowych. Celem wysokiej specjalizacji w sporcie gimnastycznym jest:

- opanowanie techniki sportowej i systematyczne jej doskonalenie,

- maksymalny rozwój funkcji organizmu i osiągnięcie możliwie najwyższego rozwoju cech psycho-motorycznych,

- przygotowanie psychiczne i taktyczne do startu w zawodach w określonym rodzaju sportu gimnastycznego.

Sport gimnastyczny obejmuje 3 rodzaje gimnastyki:

1. Gimnastykę sportową

2. Akrobatykę sportową

3. Gimnastykę artystyczną.

GIMNASTYKA SPORTOWA

Uprawiana jest zarówno przez kobiety jak i mężczyzn startujących w określonych wielobojach:

- kobiety - czwórbój:

1. Ćwiczenia wolne

2. Ćwiczenia na równoważni

3. Ćwiczenia na poręczach asymetrycznych (nierównych)

4. Skok przez konia

- mężczyźni - sześciobój:

1. ćwiczenia wolne

2. ćwiczenia na drążku

3. ćwiczenia na poręczach symetrycznych

4. ćwiczenia na kółkach

5. ćwiczenia na koniu z łękami

6. skok przez konia

AKROBATYKA SPORTOWA

Uprawiana przez kobiety i mężczyzn, charakteryzuje się brakiem przyrządów, z wyjątkiem trampoliny („batut”). W skład akrobatyki sportowej wchodzą następujące konkurencje:

1. Skoki akrobatyczne

1. Kobiet

2. Mężczyzn

2. Ćwiczenia dwójkowe

1. Dwójki męskie

2. Dwójki żeńskie

3. Dwójki mieszane

3. Ćwiczenia zespołowe

1. Kobiet - trójkowe

2. Mężczyzn - czwórkowe

4. Skoki na trampolinie

1. Mężczyzn

2. Kobiet

3. Skoki synchroniczne kobiet (dwójkowe)

4. Skoki synchroniczne mężczyzn (dwójkowe)

GIMNASTYKA ARTYSTYCZNA

Została wyodrębniona jako samodzielna dyscyplina sportowa w 1952 roku, a jej charakterystyczną cechą są ćwiczenia z przyborami, wykonywane przy akompaniamencie muzycznym, z przekazywaniem charakteru muzyki za pomocą pełnego wyrazu ruchowego. Uprawiana jest wyłącznie przez kobiety. W jej skład wchodzą:

1. Ćwiczenia ze skakanką z sznura konopnego bez rączek

2. Ćwiczenia z obręczą z drewna lub tworzywa o średnicy 80-90 cm

3. Ćwiczenia z piłką z kauczuku lub tworzywa (400 g, 18-20 cm)

4. Ćwiczenia z wstążka z atłasu lub satyny

5. Ćwiczenia z maczugami z drewna lub tworzywa

6. Układy zbiorowe - startuje 6 zawodniczek, a ocena dotyczy kompozycji, elementów technicznych i zgodności ćwiczeń występujących zawodniczek.

4. PODZIAŁ MATERIAŁU ĆWICZEBNEGO W GIMNASTYCE

W zależności od przyjętych kryteriów stosuje się różne podziały ćwiczeń gimnastycznych, jednakże żaden z podziałów nie rozstrzyga w sposób arbitralny o przynależności ćwiczeń wyłącznie do określonej grupy. Wielostronny wpływa każdego z ćwiczeń na organizm człowieka powoduje, że to samo ćwiczenie może być sytuowane w kilku podziałach równocześnie (np. przewrót w przód jest dynamicznym, acyklicznym, czynnym ćwiczeniem użytkowo-sportowym i zwinnościowo-akrobatycznym). W przyjmowanych kryteriach podziałów najczęściej uwzględnia się funkcje i celowość ruchu. Stosowane podziały:

- podział somatyczny (autonomiczny),

- podział fizjologiczny,

- podział strukturalny,

- podział wg działania sił zewnętrznych,

- podział psychomotoryczny,

- podział stosowany.

5.KRYTERIA I ZASADY PODZIAŁÓW

PODZIAŁ SOMATYCZNY - AUTONOMICZNY

Jego podstawą jest wpływ ćwiczeń na sylwetkę - postawę ciała:

1. Ćwiczenia ramion i pasa barkowego,

2. Ćwiczenia głowy i szyi oraz tułowia (brzuch, grzbiet)

3. Ćwiczenia nóg.

W podziale tym uwzględnia się jeszcze odniesienie do poszczególnych płaszczyzn:

1. Strzałkowej - w przód i w tył (skłony w przód i w tył, wymachy w przód i w tył)

2. Czołowej- w bok, w lewo i w prawo (skłony, wymachy, wypady w bok)

3. Poziomej (poprzecznej) - skręty w lewo i w prawo

Istnieje wiele ćwiczeń złożonych, wykonywanych w kilku płaszczyznach, np. skrętoskłony, krążenia tułowia.

PODZIAŁ FIZJOLOGICZNY

Podstawą jest rodzaj skurczów mięśniowych występujących w czasie pracy (wykonywania ćwiczeń). Rodzaj skurczów mięśniowych:

- izometryczny - zmiana napięcia mięśnia bez zmiany jego długości,

- izotoniczny - zmiana długości bez zmiany napięcia mięśnia,

- auksotoniczny - równoczesne zmiany długości i napięcia mięśnia (najczęściej występujący w praktyce).

Ze względu na rodzaj skurczu mięśniowego wyróżnia się ćwiczenia:

- statyczne - przewaga pracy mięśniowej o charakterze izometrycznym. Trening izometryczny polega na napinaniu mięśni i powoduje szybki przyrost masy mięśniowej (powszechne zastosowanie w kulturystyce). Ćwiczenia izometryczne mają duże znaczenie w gimnastyce korekcyjno-kompensacyjnej i leczniczej. Typowymi ćwiczeniami w gimnastyce są: tzw. wytrzymania w staniu na głowie, na rękach, podpory, wagi, poziomki, zwisy czynne (np. o ramionach ugiętych), zarówno w ćwiczeniach na podłożu, jak i na przyrządach, a także statyczne ćwiczenia dwójkowe i piramidy.

- dynamiczne - przewaga skurczów auksotonicznych. Charakteryzują się skurczowo-koncentryczną (np. podciąganie w zwisie, wyskok w górę, wymyk, itp.) oraz rozkurczowo-ekscentryczną (np. uginanie rąk w podporze, opuszczanie nóg z poziomki, odmyki, zeskoki w głąb) pracą mięśni. Przeważają ćwiczenia o charakterze dynamicznym: biegi, skoki, rzuty, ćwiczenia z przyborami, na przyrządach, większość ćwiczeń zwinnościowo-akrobatycznych.

PODZIAŁ STRUKTURALNY

Uwzględnia strukturę ruchów dzieląc je na:

- ćwiczenia cykliczne - charakteryzują się powtarzalnością tych samych faz ruchu. Typowym przykładem jest chód, bieg, serie wymachów, podskoków, ćwiczeń powtarzanych wielokrotnie w pełnej zgodności co do drogi i czasu trwania;

- ćwiczenia acykliczne - o pełnej dowolności sekwencji ruchowych. Należą do nich ćwiczenia wolne, akrobatyczne, na przyrządach, skoki, rzuty. Każde tego rodzaju ćwiczenie stanowi zamknięte działanie ruchowe, wykonywane jednorazowo.

- ćwiczenia mieszane - stanowią połączenie ruchów cyklicznych i acyklicznych (skoki gimnastyczne i akrobatyczne z rozbiegu),

- ćwiczenia symetryczne i asymetryczne - uwzględniają położenie tych samych części ciała (np. kończyn) względem osi symetrii. Przyjmując, że osią symetrii jest oś podłużna ciała, to ćwiczeniami symetrycznymi są: równoczesne wymachy, krążenia, skurcze ramion w tym samym kierunku; a asymetrycznymi będą: wznosy, wyprosty, wymachy, krążenia w różnych kierunkach (np. krążenia lewego ramienia w przód, a prawego w tył).

PODZIAŁ WG DZIAŁANIA SIŁ ZEWNĘTRZNYCH

- ćwiczenia czynne - wykonywane dzięki pracy mięśni ćwiczącego, pokonującego siłę ciężkości własnego ciała, oporu współćwiczącego, sprzętu, siłę tarcia itp.

- ćwiczenia bierne - wykonywane na zasadzie wykorzystywania sił zewnętrznych (siła ciężkości, dodatkowe obciążenie przyborami, aktywne działanie współćwiczącego).

- ćwiczenia czynno-bierne - połączenie ćwiczeń czynnych i biernych.

PODZIAŁ PSYCHOMOTORYCZNY (FUNKCJONALNY)

Uwzględnia funkcje jakie mają do spełnienia ćwiczenia gimnastyczne, jeśli idzie o kształtowanie motorycznych właściwości kondycyjnych (siła, szybkość, wytrzymałość) i koordynacyjnych (zwinność, zręczność, równowaga). W tym podziale uwzględnione zostały ćwiczenia kształtujące siłę statyczną i dynamiczną, szybkość, wytrzymałość, gibkość, zwinność i zręczność, równowagę.

PODZIAŁ STOSOWANY

1. Ćwiczenia porządkowo-dyscyplinujące:

- musztra

- kolumny ćwiczebne,

- zabawy porządkowo-dyscyplinujące,

2. Ćwiczenia kształtujące:

- wolne indywidualne,

- ze współćwiczącymi,

- z przyborami podręcznymi (woreczki, krążki, gazety) i standardowymi (piłki, laski, skakanki),

- na przyrządach typu szwedzkiego (drabinki, ławeczki gimnastyczne).

3. Ćwiczenia użytkowo-sportowe:

- utylitarne (chody, biegi, skoki, czołgania)

- zwinnościowo-akrobatyczne,

- równoważne,

- w zwisach i podporach (na przyrządach,

- skoki gimnastyczne.

4. Ćwiczenia uzupełniające:

- rozluźniające i relaksacyjne,

- korektywne,

- zabawy i gry gimnastyczne.

6.CHARAKTERYSTYKA ĆWICZEŃ

ĆWICZENIA PORZĄDKOWO-DYSCYPLINUJĄCE

Ich celem jest kształtowanie świadomej dyscypliny u ćwiczących, możliwość szybkiego formowania grupy, usprawnienie przebiegu zajęć przy równoczesnym ekonomicznym wykorzystaniu czasu przeznaczonego na dane zajęcia. Wpływają mobilizująco na ćwiczących jako jeden ze środków zapobiegających wypadkom.

Musztra - stosowana w pierwszej części lekcji celem zdyscyplinowania grupy, nauczenia prawidłowych postaw i zwrotów, poruszania się po sali gimnastycznej, tworzenia różnych szyków. Wszystkie czynności wykonuje się na komendę lub rozkaz (należy podawać je wyraźnie i zrozumiale). Na lekcji gimnastyki zasadniczej obowiązuje musztra zgodna z regulaminem musztry wojskowej.

Zbiórka - występuje przed czynnościami musztry. Na komendę „baczność” ćwiczący stojący w luźnej grupie ustawiają się w dwuszeregu twarzą do prowadzącego. Po wykonaniu zbiórki i ustawieniu należy ćwiczących nauczyć krycia i równania.

Odliczanie - celem jest stwierdzenie stanu liczbowego ćwiczących, jest pomocne przy formowaniu szyków ćwiczebnych i marszowych.

Zwroty - wykonuje się w miejscu i w marszu. Najpierw naucza się zwrotów w prawo i w lewo, a następnie w tył. Zwroty służą do zmiany kierunku postawy i marszu.

Szyki marszowe - są utworzone w celu wykonania wspólnych czynności. Mogą być zwarte (ćwiczący stoją w rzędach lub szeregach w odpowiednich odległościach i odstępach, zachowując równanie i krycie), rozwinięte (szereg, dwuszereg, kolumny ćwiczebne) i marszowe (w rzędzie, w kolumnie dwójkowej, trójkowej, czwórkowej).

Kolumny ćwiczebne - ustawienie grupy, które pozwala na swobodne wykonywanie ćwiczeń gimnastycznych. Celem jest zdyscyplinowanie grupy, pełne wykorzystanie Sali i bezpieczeństwo ćwiczących. Ułatwiają nauczanie nowych ćwiczeń i korygowanie błędów oraz zapewnia prowadzącemu dobrą widoczność wszystkich ćwiczących. Rodzaje kolumn:

- czwórkowa z dwuszeregu,

- czwórkowa z dwurzędu,

- trójkowa,

- półkole lub koło,

- rozsypka.

Marsze - rozpoczyna się z postawy zasadniczej lewą nogą. Można wykonywać krokiem defiladowym, równym lub swobodnym. Marsze kierunkowe mają na celu usprawnić sposoby poruszania się ćwiczących po sali i zadaniem ich jest przygotowanie do tworzenia kolumn ćwiczebnych. Mają też zastosowanie w czasie masowych pokazów. Typowe marsze kierunkowe to: obchód, przeciwchód, rozpadanie, rozchodzenie się, wężyk, marsz po przekątnej. Mogą być wykonywane krokami tanecznymi, dostawnymi, biegiem, itd.

Czynności porządkowe - ustawienie ćwiczących i przyrządów w zależności od charakteru zajęć, rodzaju ćwiczeń i wielkości sali. Grupa powinna być tak ustawiona, aby ćwiczący wzajemnie sobie nie przeszkadzali oraz żeby prowadzący mógł mieć możliwość pełnej obserwacji grupy.

Zabawy porządkowo-dyscyplinujące - są dobrym sposobem zdyscyplinowania oraz wprowadzenia ćwiczących w odpowiedni nastrój na początku zajęć oraz pobudzają organizm do pracy. Warto je stosować zamiast biegów dookoła sali.

ĆWICZENIA KSZTAŁTUJĄCE

Są ćwiczeniami ogólnorozwojowymi i mają za zadanie:

- wszechstronnie rozwijać mięśnie szkieletowe pod względem siły, długości i elastyczności,

- wyrabiać obszerność ruchów poprzez zwiększenie ruchomości w stawach,

- zwiększać elastyczność więzadeł, torebek stawowych i ścięgien,

- kształtować prawidłową postawę.

Ćwiczenia kształtujące w lekcji gimnastyki podstawowej lub treningu gimnastycznym są środkiem przygotowującym organizm do wysiłku w części głównej. Z punktu widzenia anatomicznej budowy ciała dzielą się na:

- ćwiczenia ramion i pasa barkowego (wznosy i opusty, przenosy, ugięcia i wyprosty, skurcze i rzuty, wymachy, skręty, krążenia, odrzuty),

- ćwiczenia tułowia i szyi (skłony, opady, skręty, skrętoskłony),

- ćwiczenia nóg (wspięcia i obroty, przysiady, uniki i wypady, podskoki, przeskoki, skurcze, wyprosty, rzuty i odrzuty, wznosy i przenosy, wymachy i krążenia).

Pod względem rodzaju ćwiczenia kształtujące dzielą się na:

- wolne indywidualne,

- ze współćwiczącym (chwyty, przepychania i mocowania, przysiady i podskoki, podnoszenia i dźwigania),

- z przyborem (piłka lekarska, skakanka, laska gimnastyczna, lina),

- na przyrządach szwedzkich (drabinki, ławeczki).

Pod względem oddziaływania na organizm oraz kształtowania określonych cech motorycznych ćwiczenia te dzielą sią na:

- siłowe i skocznościowe,

- zwinnościowo-zręcznościowe,

- gibkościowe.

ĆWICZENIA UŻYTKOWO-SPORTOWE

1. utylitarne (chód, bieg, skok, czołgania, wspinania, dźwigania, rzuty i chwyty),

2. zwinnościowo-akrobatyczne

Celem jest dążenie do opanowania umiejętności (nawyków) sprawnego władania ciałem w szybko zmieniających się pozycjach. Wymagają od ćwiczących wszystkich cech motorycznych, w szczególności zaś zwinności.

1. ćwiczenia dynamiczne - charakteryzują się szybkimi przemieszczeniami ciała na podłożu i w powietrzu, połączonymi obrotami wzdłuż osi podłużnej lub poprzecznej ciała.

- przetoczenia (w skuleniu, w bok, w wygięciu),

- przewroty (w przód, w tył),

- wychwyty (z głowy, z karku),

- przerzuty (bokiem, w przód, rundak, w tył),

- wolne przewroty i przerzuty (salta: w przód, w tył)

2. ćwiczenia statyczne

- wytrzymania (podpory leżąc, leżenia przewrotne i przerzutne, stania na głowie i przedramionach, stania na rękach, wagi, wytrzymania w ćwiczeniach dwójkowych i piramidach),

- ćwiczenia gibkościowe (mostki, powolne przerzuty, szpagaty)

SKOKI NA TRAMPOLINIE

- skoki bez obrotów wokół osi ciała,

- skoki z obrotami wokół poprzecznej osi ciała,

- skoki z obrotami w płaszczyźnie czołowej (równolegle do siatki),

- skoki z obrotem wokół podłużnej osi ciała,

- skoki wokół dwóch osi ciała (np. salta ze śrubami)

ĆWICZENIA RÓWNOWAŻNE

1. postawy wyjściowe, wejścia, wyskoki

2. przejścia, przebiegnięcia, podskoki, przeskoki

3. obroty i piruety

4. ćwiczenia tułowia, ramion, nóg

5. wytrzymania i pozy

6. elementy akrobatyczne

7. zeskoki

ĆWICZENIA W ZWISACH I PODPORACH NA PRZYRZĄDACH

Ze względu na charakter pracy mięśniowej można podzielić na statyczne i dynamiczne (zamachowe). Każde ćwiczenie na przyrządach składa się z pozycji wyjściowej, ruchu właściwego dla danego ćwiczenia, pozycji końcowej. Ćwiczenia w zależności od rodzaju ruchu można podzielić na:

- zamachy (przedni, tylny, boczny),

- przemachy (woltyże),

- obroty (90, 180, 360 stopni i więcej),

- wymyki,

- wspierania,

- kołowroty,

- wykręty,

- zeskok

Podział skoków gimnastycznych:

- proste - wykonywane tylko odbiciem z nóg bez opierania rąk o przyrząd (bez drugiego punktu odbicia),

- złożone - wykonywane przy pomocy odbicia z nóg od podłoża (odskocznia) i odbicia rąk od przyrządu (zawrotne, odboczne, odwrotne, rozkroczne, kuczne, chyłkiem, klęczne, lotne, przewroty, przerzuty, skoki sportowe)

ĆWICZENIA UZUPEŁNIAJĄCE

Takie ćwiczenia, które mają na celu spełnienie dodatkowych lub specjalnych zadań ruchowych, nie ujęte w ćwiczeniach kształtujących. Najczęściej zalicza się do nich ćwiczenia z innych dziedzin i dyscyplin sportowych takich jak tańce, gry, judo, itp. Do grupy ćwiczeń uzupełniających zaliczyć można:

- ćwiczenia rozluźniające - celem jest świadome zmniejszenie napięcia mięśniowego, stosowane w formie czynnego bądź biernego wypoczynku po intensywnej pracy mięśniowej,

- ćwiczenia relaksacyjne (joga, zen, tai-chi, trening autogenny Schultza, relaks stopniowy Jacobsona),

- ćwiczenia korektywne - doraźne lub długotrwałe oddziaływanie na kościec i mięśnie przy pomocy ruchu, mającego na celu odzyskanie lub zachowanie prawidłowej postawy,

- zabawy i gry gimnastyczne - mają na celu osiągnąć dużą aktywność i wzmagać zaangażowanie ćwiczących.

7.ZASADY OPISYWANIA I ZAPISYWANIA ĆWICZEŃ GIMNASTYCZNYCH (TERMINOLOGIA).

Przy dokonywaniu opisu ćw., wolnych i na przyrządach, należy uwzględnić następującą kolejność :

• Pozycja wyjściowa - układ ciała lub też ustawienie ćwiczącego przed rozpoczęciem ćwiczenia (z postawy, z klęku podpartego poprzek, pobok, itd.

• Nazwa ruchu (np. wymyki, wspierania),

• Sposób wykonania (siłą, zamachem, szybko, wolno),

• Kierunek ruchu (w lewo, w tył, w górę itd.)

• Pozycja końcowa (np. do podporu tyłem)

W tak dokonanym opisie czy też zapisie ćwiczenia dla zwięzłości stylu należy podporządkować się generalnej zasadzie : unikać powtarzania, określeń lub opisywania elementów oczywistych

Przykład opisu ćwiczeń wolnych :

Na wstępie podaje się nazwę ćwiczenia i przeznaczenie (jeśli z akompaniamentem, podaje się nazwę utworu muzycznego i metrum).

Z postawy zasadniczej :

1-2 - dwa kroki rozbiegu

3 - naskok i

4 - podskokiem rozkrok, ramiona w bok,

1 - opad tułowia, opis rysunku

2 - zaznaczyć

3 - oparciem rąk i głowy

4 - wydźwigiem stanie na głowie

Przykład opisu ćwiczenia na przyrządach. Określenie tempa muzycznego jest niepotrzebne :

PORĘCZE :

Postawa zwieszona poprzek na początku poręczy : chwytem wewnętrznym - z naskoku zwis przewrotny, wspieranie wychwytem do siadu rozkrocznego, przechwyt ramion w przód i wydźwigiem stanie na barkach - wytrzymać, przewrót w przód do siadu rozkrocznego, odbiciem i zamachem zeskok zawrotny w prawo

8.POZYCJE WYJŚCIOWE DO ĆWICZEŃ WOLNYCH I NA PRZYRZĄDACH

• Główne PW : postawa, klęk, siad, leżenie, podpór, zwis oraz podpory i zwisy mieszane

• Grupy PW :

1. Pozycje wysokie: postawa zwarta, w rozkroku, wykroku, zakroku, jednonóż; zmieniając położenie nóg i rąk można tworzyć kolejne podgrupy np. postawa rozkroczne ramiona w bok, na biodra lub na kark

2. Pozycje półwysokie: przysiady i klęki wraz z ich odmianami np. przysiad podparty, unik podparty, klęk: obunóż, jednonóż, podparty, podparty jednonóż.

3. Pozycje niskie: siady i leżenia przodem, tyłem, bokiem, leżenie przewrotne, przerzutne, podpory leżąc tyłem, przodem, bokiem

4. Pozycje izolowane: ograniczają, izolują ruchy określonej części ciała (stawy), np. skłon w tył w siadzie na ławeczce zapobiega pogłębianiu lordozy lędźwiowej, którą pogłębia się wykonując skłon w tył w postawie (w siadzie blokuje się ruch w stawach biodrowych. Zalicza się tu: siady, klęki, klęki podparte, leżenia itp.

• PW na przyrządach to zwisy i podpory, które dzielą się na:

a) wolne (gdy ciało jest podparte lub zawieszone tylko na rękach lub na nogach)

b) mieszane (gdy występują dwa punkty podporu lub zawieszenia np. przysiad zwieszony - zwis na rękach i podpór na nogach).

Wyróżniamy tu podział ze wzgl. na rozłożenie ciężaru ciała:

- postawy zwieszone - ciężar ciała jest równomiernie rozłożony

- zwisy postawne - ciężar ciała bardziej zwieszony, kąt tułowia do podłoża mniejszy niż 45 st.

- zwisy leżąc - ciało ćw jest usytuowane równolegle do podłoża

• USTAWIENIE WZGLĘDNEM PRZYRZĄDU, uwzgl. się tu dwie linie:

- oś długą przyrządu oraz oś linii barkowej ćw - jeśli nie są one równoległe to mówi się o ustawieniu pobok (kółka, drążek) , jeśli linie te przecinają się mówi się o postawie poprzek

• RUCHY WYKONYWANE NA PRZYRZĄDACH:

Zamachy lub wywijania - wahadłowy ruch tułowia wokół miejsca uchwytu

Huśtanie - wahadłowy ruch ćw razem z przyrządem (np. na kółkach)

*Ćw. na przyrządach różnicuje sposób wykonania, wyróżnia się: ćw zamachowe, siłowe i wytrzymałościowe.

*Największą grupę tworzą zamachowe, wśród których zasadniczą część tworzą wspierania - przemieszczenie ciała z niższego położenia do wyższego, najczęściej ze zwisu do podporu przy dążeniu głową w przód, która osiąga najpierw najwyższe położenie.

*inną strukturę ruchy przedstawiają wymyki - przemieszczenia ciała z położenia niższego do wyższego, ale przy dążeniu nogami w przód, gdzie najpierw nogi osiągają najwyższe położenie.

*dalsza grupa to kołowroty - ruch obrotowy dookoła osi przyrządu z podporu do podporu poprzez chwilowy zwis, np. kołowrót w tył w podporze przodem lub z chwilowego podporu poprzez zwis np. kołowrót olbrzymi.

*inna liczna grupa to woltyże lub przemachy - są to szybkie przenoszenia nóg lub ciała nad przyrządem, wyróżnia się:

- wymachy - ruch jedną lub dwiema nogami i powrót do PW bez przenoszenia nad przyrządem

-przemachy - dzielą się na

a) okroczne - w przód, w tył, jednonóż

b) odwrotne - tułów odwrócony tyłem do przyrządu

c) zawrotne - tułów lub nogi zwrócone są przodem do przyrządu

d) odboczne - wykonywane wyłącznie obunóż, boczne ułożenie ciała wzgl. przyrządu

*przemachy kuczne i rozkroczne

- koła (okrężne ruchy obu nóg nad przyrządem) i nożyce (nogi wykonują jednocześnie ruch przeciwbieżny)

*skoki przez przyrządy i zeskoki z przyrządem, biorąc pod uwagę usytuowanie tułowia w stosunku do przyrządu:

- przodem do przyrządu - zawrotne

- tyłem do przyrządu - odwrotne

- bokiem do przyrządu - oboczne

*skoki nazwane od pozycji ciała przyjętej w locie to przeskoki:

- kuczne - rozkroczne

- klęczne - chyłkiem

- lotne - przewrotne

- wychwytem - przerzutem

GIMNASTYKA ŚRODKIEM KSZTAŁTOWANIA WŁAŚCIWOŚCI PSYCHOMOTORYCZNYCH

1.ROLA PRZYRZĄDÓW I PRZYBORÓW W KSZTAŁTOWANIU WŁAŚCIWOŚCI SOMATYCZNYCH I MOTORYCZNYCH

PRZYBORY to przenośne przedmioty, z którymi wykonuje się ćwiczenia. kształtujące lub manipulacyjne. Służą głównie:

• wszechstronnemu rozwojowi muskulatury ( pod względem siły i estetyczności) oraz doskonaleniu koordynacji ruchowej,

• uatrakcyjnieniu zajęć, wzbudzeniu zainteresowania wykonywanymi ćwiczeniami i uaktywnienia ćwiczących, urozmaiceniu ścisłej i jednostajnej formy ruchu.

• idealne do stosowania w połączeniu z zasadą bezpośredniej celowości ruchu,

• pomagają w egzekwowaniu większej dokładności i obszerności ruchów, w kształtowaniu zręczności

Gimnastyka podstawowa

• przybory podręczne: woreczki, krążki, pudełka, gazety, piórka;

• standardowe: piłki lekarskie, skakanki, laski - do ćwiczeń kształtujących, korekcyjnych, zabaw, wyścigów, sztafet.

Gimnastyka sportowa

• do treningu siły, gibkości, zwinności i zręczności

Gimnastyka artystyczna

• skakanki, piłki gumowe, obręcze, maczugi, wstążki - do ćwiczeń w układach obowiązkowych i dowolnych

Gimnastyka pomocniczo - specjalna

• trening wszystkich dyscyplin sportowych, do rozwijania i doskonalenia siły, szybkości, wytrzymałości (w treningu stacyjnym) oraz zwinności i zręczności.

Gimnastyka korekcyjna i lecznicza

• standardowe,

• specjalne.

Korygowanie wad postawy i usprawnienie lecznicze.

Ćwiczenia z piłkami lekarskimi:

• trening ogólnorozwojowy,

• gimnastyka korekcyjna, lecznicza

• wszechstronny rozwój układu ruchowego: siła, gibkość, zwinność - zręczność

• użycie z przyrządami: drabinkami, ławeczkami, skrzyniami - unoszenie piłek w różnych pozycjach;

• kształtowanie siły: ugięcia, wyprosty RR z piłką, wznosy, unoszenie piłki NN w różnych pozycjach;

• kształtowanie siły, zwinności, zręczności: podskoki z piłką, podskoki z piłką utrzymywaną między kolanami, podrzuty, chwyty, przekładanie piłki między NN, krążenia, podrzucanie NN i chwyt RR, toczenie piłki głową, marsze,

• kształtowanie gibkości: skłony z piłką, skrętoskłony, ćw. bierne - leżenie tyłem na skrzyni lub na ławeczce z RR wzniesionymi w górę, z piłką;

• indywidualnie, ze współćwiczącym;

• zastosowanie w sztafetach, torach przeszkód.

Ćwiczenia ze skakanką:

• atrakcyjne zarówno dla dzieci, młodzieży jak i bokserów, gimnastyków;

• kształtują siłę, zwinność, zręczność: podskoki, p. z wywijaniem, przeskoki przez złożoną skakankę, podrzuty, chwyty, przysiady, opady, wypady, przenoszenia, unoszenia, przeciągania, mocowania, wymachy, krążenia;

• użycie z drabinkami: zaczepienie skakanki o drabinki;

• indywidualnie, ze współćwiczącym;

• zastosowanie w wyścigach, sztafetach, torach przeszkód.

Ćwiczenia z laską gimnastyczną

• indywidualnie, ze współćwiczącym;

• może pełnić rolę przyrządu ( ćw. w trójkach): podpory, zwisy, wymyki, odmyki;

• środek kształtowania prawidłowej postawy i eliminowania wady postawy;

• kształtują siłę, zręczność, zwinność, gibkość: przekładanie i przerzut laski z ręki do ręki, obieganie laski, obroty wokół laski, żonglowanie laską, biegi i podskoki z laską, przysiady, wypady i podskoki, unoszenia laski, przewleki kuczne, wymachy, skłony, krążenia, skrętoskłony, opady;

• zastosowanie w torach przeszkód, wyścigach, sztafetach.

PRZYRZĄDY - nieruchome przedmioty, na których wykonuje się ćwiczenia.

Ćwiczenia z ławeczkami:

• wzmacnianie muskulatury ( mm. ramion, pasa barkowego, brzucha, grzbietu);

• dogodność stosowania w pozycjach izolowanych (siadach, leżeniach), zapobiegających niekorzystnym wpływom niektórych ćwiczeń w innych pozycjach.;

• uniwersalność i dostępność dla każdego;

• wszechstronność oddziaływania na organizm;

• łatwość stosowania w różnych warunkach;

• możliwość łączenia ławeczek z innymi przyborami: drabinkami, skrzynią, kozłem, koniem oraz z przyborami: piłkami lekarskimi, woreczkami itp.;

• indywidualnie, ze współćwiczącym (ćw. siłowo - zwinnościowe, ćw. równoważne - na odwróconej listwie ławeczki ).

• kształtują siłę, zwinność, gibkość: obieganie ławeczek, przeskoki naprzemian nóż, obunóż, zawrotne, kuczne itp., przejścia na czworakach, podciągnięcia, w siadach: rozkrocznym, poprzek, pobok itp.; unoszenia ławeczki w kilka osób; w oparciu o drabinki: wbieganie, wchodzenia, wejścia na czworakach, poślizgi, zjazdy, przeskoki zawrotne; na podwyższonej ławeczce : różne przejścia;

• zastosowanie również w sztafetach, torach przeszkód, wyścigach.

Ćwiczenia na drabinkach:

• stały przyrząd stanowiący standardowe wyposażenie każdej sali gimnastycznej;

• uniwersalność: ćw. o różnym stopniu trudności, poziomie sprawności, w połączeniu z przyborami i innymi przyrządami;

• wykorzystanie zwłaszcza na zajęciach wf - u, gimnastyki korekcyjnej, leczniczej, na treningach sportowych, głównie - środek kształtowania siły i szybkości;

• kształtowanie siły: wspinania; uginanie rąk w zwisie, w postawie zwieszonej; przysiady, podskoki z oparciem, z leżenia unoszenie tułowia, ze stania na rękach zaczepianie nóg o szczeble;

• kształtowanie gibkości: zwisy bierne, wymachy nóg, skłony, opady, mostki;

• zastosowanie w wyścigach, sztafetach, torach przeszkód.

Ćwiczenia na linie:

• intensywna praca ramion i pasa barkowego - wspinania, zwisy

• huśtania z naskokami przez przyrząd i przeskokami nad przeszkodą

• kształtowanie siły, zwinności.

Ćwiczenia na kratach:

• wykonywania tzw. przeplotów, zwisów, wspinań;

• wzmocnienie mm. ramion, pasa barkowego, mm. nóg, tułowia

• doskonały środek kształtowania siły, zręczności.

Ćwiczenia na tramie:

• do ćwiczeń równoważnych w zwisach, podporach, skoków;

• zastąpienie równoważni, drążka, poręczy asymetrycznych, skrzyni;

• łatwość ustawiania, składania go;

• możliwość udziału w ćwiczeniach na tym przyrządzie kilku osób równocześnie

2.ROLA I ZNACZENIE ĆWICZEŃ GIMNASTYCZNYCH W ZAJĘCIACH Z DZIEĆMI I MŁODZIEŻĄ SZKOLNĄ

Ćwiczenia gimnastyczne w zajęciach z dziećmi i młodzieżą szkolną ( gimnastyka podstawowa), w ramach funkcji stymulacyjnej i kompensacyjno - korekcyjnej mają na celu:

• dostarczanie ćwiczącym szeregu bodźców wszechstronnego rozwoju fizycznego;

• kształtowanie u ćwiczących szeregu nawyków ruchowych o podstawowym znaczeniu dla życia i zdrowia;

• harmonijne rozwijanie organizmu, tj. układu ruchowego oraz czynności wegetatywnych i nerwowych;

• wdrażanie praktycznego stosowania nabytych nawyków ruchowych w różnych warunkach i sytuacjach życiowych;

• wykorzystanie obszernego materiału ćwiczeń ruchowych z dominacja naturalnych form ruchu: bieg, skok, rzut, dźwiganie, czołganie, mocowanie się;

• wykorzystanie ćwiczeń wyrozumowanych, kształtujących aparat ruchowy: ćw. ze współćwiczącym, z przyborami, na różnych przyrządach;

• wykorzystanie zabaw i gier ruchowych, ćwiczeń muzyczno - ruchowych, elementów tańca ludowego.

Zajęcia z dziećmi w wieku przedszkolnym:

• ogólny rozwój, wzmocnienie organizmu, kształtowanie prawidłowej postawy

• uwzględniając właściwości rozwojowe kośćca, mięśni, UN, psychiki dziecka: najprostsze rodzaje chodu, biegu, rzutu, pełzania, ćwiczeń równowagi; w starszym wieku przedszkolnym: kombinacje ruchów elementarnych;

• główne środki: zabawy i gry ruchowe;

• formy: zabawowa, naśladownictwo, forma BCR, opowieści ruchowej.

Zajęcia z dziećmi w młodszym wieku szkolnym:

• systematyczne rozwijanie organizmu, kształtowanie prawidłowej postawy, doskonalenie funkcji układu krążeniowo - oddechowego, opanowanie ogólnych zasad ruchu i określonych nawyków ruchowych, doskonalenie cech psychicznych i fizycznych;

• zwrócenie uwagi na czynnościowy rozwój organów zmysłów: poprawienie ogólnej koordynacji ruchowej, dobra orientację.

• w przestrzeni w prostych sytuacjach, kształtowanie szybkiej i dokładnej reakcji;

• ruchy naturalne: chód, bieg, skoki, rzuty, podnoszenia, przenoszenia, wspinania, pełzanie.

Zajęcia z dziećmi w średnim wieku szkolnym:

• harmonijny rozwój układu mięśniowego i kostno - stawowego, kształtowanie prawidłowej postawy, polepszenie funkcji układu krążenia i oddychania, opanowanie i utrwalenie techniki podstawowych ruchów i ważniejszych nawyków ruchowych;

• ruchy naturalne, zastosowanie ruchów utylitarnych i sportowych;

• konieczność dostosowania do specyfiki rozwojowej dziewcząt i chłopców.

Zajęcia z młodzieżą w starszym wieku szkolnym

• wpływanie na dalszy rozwój i wzmocnienie całego organizmu, kształtowanie i utrwalenie nawyków i umiejętności sportowych czynności praktycznych, stosowanych w życiu codziennym;

• rola pomocna w przebiegu odpowiednich procesów biologicznych,

• konieczność dostosowania do specyfiki rozwojowej młodzieży męskiej i żeńskiej;

• konieczność stosowania wielu ćwiczeń w terenie, dla hartowania organizmu, poprawy kondycji, rozwijania samodzielności i inicjatywy;

• dla dziewcząt: ćwiczenia o charakterze zdrowotno - higienicznym, estetycznym, połączenie z ćw. o charakterze muzycznym: aerobik, callanetics, elementy tańca i gimnastyki artystycznej, korzystanie z ćw. relaksacyjnych.

Gimnastyka nie opiera się jedynie na wąsko rozumianych „ćwiczeniach gimnastycznych” typu stanie na rękach. Wiąże się również z systematycznym wdrażaniem uczniów do samokontroli i oceny, z przekazaniem wiadomości na temat wpływu ćwiczeń na organizm, bezpieczeństwa i zapobiegania urazom, higieny, hartowania i techniki wykonywania ćwiczeń.

3.CHARAKTERYSTYKA ĆWICZEŃ STATYCZNYCH I DYNAMICZNYCH ORAZ O CHARAKTERZE PRACY KONCENTRYCZNEJ I EKSCENTRYCZNEJ

Podziały ćwiczeń gimnastycznych

1. somatyczny - anatomiczny

2. fizjologiczny

Jest to podział ze względu na rodzaj skurczów mięśniowych występujących w czasie pracy.

Rodzaje skurczów mięśniowych:

- skurcz IZOMETRYCZNY - zmiana napięcia bez zmiany długości mięśnia

- skurcz IZOTONICZNY - zmiana długości bez zmiany napięcia mięśnia

- skurcz AUKSOTONICZNY - zmiana napięcia i długości (najczęściej występujący skurcz)

Ćwiczenia statyczne (przewaga skurczów IZOMETRYCZNYM.)

Trening izometryczny polega na napinaniu mięśni - pokonywaniu oporu bez przemieszczania (zmiany długości mięśni). Siła rośnie wraz z oporem: ćwiczenie mięśnia jest tym intensywniejsze, im większy opór jest stawiany. Trening izometryczny powoduje szybkie przyrosty masy mięśniowej (zastosowanie w kulturystyce).

Ćwiczenia izometryczne mają bardzo istotne znaczenie w gimnastyce korekcyjno-kompensacyjnej i leczniczej. Od pracy statycznej mięśni zależy utrzymanie prawidłowej postawy ciała.

Typowe ćwiczenia statyczne:

- wytrzymania w staniu na głowie, na rękach,

- podpory

-wagi

- poziomki

- zwisy czynne (np. na ramionach ugiętych)

- zarówno ćwiczenia na podłożu jak i na przyrządach

- ćwiczenia dwójkowe i piramidy

Ćwiczenia dynamiczne (przewaga skurczów AUKSOTONICZNYCH) charakteryzują się:

-- > skurczową - koncentryczną pracą mięśni np.:

- podciąganie w zwisie

- prostowanie rąk w podporze

- wyskok w górę

- unoszenie rąk do poziomki

- wymyk

-- > rozkurczową - ekscentryczną pracą mięśni, amortyzującą siłę grawitacji. Np.:

- prostowanie rąk po podciągnięciu w zwisie

- uginanie rąk (opuszczania w dół) w podporze

- opuszczanie nóg z poziomki

- odmyki

- zeskoki w głąb

W zasobie ćwiczeń gimnastycznych przeważają ćwiczenia o charakterze dynamicznym, jak : biegi, skoki, rzuty, ćwiczenia z przyborami, większość ćwiczeń zwinnościowo- akrobatycznych i na przyrządach.

3. strukturalny

4. według działania sił zewnętrznych

5. psychomotoryczny

6. stosowany

4.CHARAKTERYSTYKA ĆWICZEŃ CZYNNYCH I BIERNYCH ORAZ STRETCHINGU

Ćw. czynne, bierne, czynno-bierne i stretching stanowią rodzaje ćwiczeń niezbędnych dla metodyki kształtowania gibkości.

Podział według działania sił zewnętrznych:

• ćw. czynne: praca mięśni ćwiczącego, pokonującego siłę ciężkości własnego ciała, oporu współćwiczącego, sprzętu: przyborów, przyrządów, siłę tarcia itd. - praca mięśni antagonistycznych w stosunku do strony rozciąganej. Ćwiczenia: wymachy, odrzuty, krążenia, aktywne skłony, szpagaty, mostki;

• ćw. bierne: wykorzystywanie sił zewnętrznych :

a)s. ciężkości: bierny skłon w przód, bierny zwis na drabinkach;

b)dodatkowe obciążenie ( p. lekarską, ciężarkami) zwiększa moment bezwładności, większy efekt oddziaływania na układ ruchu: w leżeniu tyłem na skrzyni(ławeczce) powiększanie ruchomości w stawach barkowych poprzez obciążenie ramion piłką lekarską lub ciężarkami;

c)aktywne działanie współćwiczącego stosowane w celu znacznego zwiększenia zakresu ruchu w stawach, należy je wykonywać po uprzednim rozgrzaniu aparatu ruchowego.

Ćw. bierne stosuje się zwłaszcza w ramach gimnastyki korekcyjnej i leczniczej (praca rehabilitanta/ nauczyciela)

• ćw. czynno-bierne: połączenie ćwiczeń czynnych i biernych, np. skłon z aktywnym dociąganiem rękami dochwytującymi za kostki nóg

Zastosowanie w gimnastyce leczniczej (praca pacjenta).

• stretching: rozciąganie wg zasady: najpierw należy napiąć mięsień, potem go rozluźnić, następnie rozciągnąć. Właściwy stretching polega na stopniowym, spokojnym i ostrożnym rozciąganiu. Przeciwdziała nadmiernym napięciom i przykurczom mięśniowym, spowodowanym w dużej mierze stresem i tempem współczesnego trybu życia. To metoda , która „omija” odruch na rozciąganie. Charakterystyczne dla stretchingu powolne, spokojne rozciąganie, wygasza odruch na rozciąganie i nie powoduje zbędnego napięcia mięśniowego. W klasycznym stretchingu rozciąganie mięśni poprzedzone jest statycznym - izometrycznym napięciem mięśni przez około 10-30 s, następnie 2-3 s. rozluźnienia i dopiero po tym następuje rozciąganie.

Korzyści uprawiania stretchingu:

• większa elastyczność mięśni,

• poszerzenie zakresu ruchu w stawach,

• zmniejszenie urazowości mięśni i stawów,

• zmniejszenie napięcia statycznego mięśni.

Wskazania: wykonywanie ćwiczeń o charakterze stretchingowym przy spokojnej, odpowiednio dobranej i stonowanej muzyce. Rozciąganie pasywne, aktywne.

Przeciwwskazania: nie wykonywać krótkich, dynamicznych ruchów; nie współzawodniczyć w osiąganiu zakresu ruchomości.

5.ROLA I ZADANIA GIMNASTYCZNYCH ĆWICZEŃ POMOCNICZO-SPECJALNYCH W OKREŚLONEJ DYSCYPLINIE SPORTU

Gimnastyka pomocniczo-specjalna ma następujące zadania: wszechstronny rozwój fizyczny oraz systematyczne doskonalenie wszystkich cech motorycznych w wybranej dyscyplinie sportowej, a także osiągnięcie jak najlepszych wyników. Występują tu ćwiczenia kształtujące szczególnie zdolności motoryczne i wolicjonalne. Stąd dobór ćwiczeń i metoda prowadzenia zajęć zależna będzie od specyfiki danej dziedziny sportu, od właściwości indywidualnych i od stopnia wytrenowania ćwiczących oraz od okresu treningowego. Gimnastyka pomocnicza ma również charakter korektywny. Gimnastyka specjalna jest rekreacją ruchową. Jej celem jest odnowa fizyczna i psychiczna oraz regeneracja sił organizmu człowieka znużonego pracą zawodową. Gimnastykę tę powinno się stosować w zakładach pracy. Oczywiście można również stosować w domu. W gimnastyce tej stosuje się odpowiednie dobrane zestawy ćwiczeń gimnastycznych.

METODYKA GIMNASTYKI

1. METODY NAUCZANIA GIMNASTYCZNYCH CZYNNOŚCI RUCHOWYCH ORAZ METODY ROZWIJANIA SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ

METODY NAUCZANIA GIMNASTYCZNYCH CZYNNOŚCI RUCHOWYCH

metoda nauczania czynności ruchowych w całości

Nauczanie czynności ruchowych w całości polega na ujęciu całościowym , nie naruszającym zasadniczego schematu ruchu, jego wewnętrznego układu i zasadniczego sensu, nie wykluczającym jednocześnie indywidualnych cech osoby wykonującej dany ruch. Nauczanie całości, bez żadnych ułatwień i uproszczeń, w praktyce występuje dość rzadko. Niemal nigdy nie uczymy się jakiejś czynności całkowicie od nowa, gdyż nie ma czynności ruchowej, która by nie zawierała znanych ćwiczącemu komponentów. Metoda całościowa znajduje zastosowanie w nauczaniu ruchów łatwych i prostych, które nie wymagają stosowania ćwiczeń pomocniczych, a które same w sobie stanowią ćwiczenia pomocnicze lub przygotowawcze do opanowania ruchów bardziej złożonych i trudniejszych. W praktyce odnosi się to z reguły do podstawowych ćwiczeń wolnych i do ćwiczeń (ruchów) tzw. Naturalnych, których podstawowe komponenty opanowane zostały w ciągu rozwoju osobniczego.

metoda nauczania czynności ruchowych częściami

Podział czynności w procesie nauczania nie może być celem samym w sobie, jest to tylko etap ułatwiający opanowanie całego ćwiczenia. Ćwicząc określoną formę ruchu należy zwracać uwagę na opanowanie części, a nie ułamków całości. Poszczególne zadania, stawiane przed ćwiczącym, powinny być, samodzielnymi i zamkniętymi w sobie zadaniami ruchowymi, a wartość tych zadań polega na tym, że są one bardziej proste od wykonania niż cała czynność. Metoda nauczania częściami, mimo iż pozornie wydłuża proces nauczania pozwala szybciej osiągnąć stawiany przed ćwiczącym cel. Stosując tę metodę, należy zapoznać ćwiczącego z ruchem całości, następnie nauczać poszczególnych jego części, aby w końcowym efekcie osiągnąć pożądaną całość.

metoda „ od całości przez szczegół do całości”

Stosując tę metodę należy zapoznać ucznia ( zawodnika) najpierw z ruchem w całości, następnie nauczać i doskonalić poszczególne zadania ruchowe, wchodzące w skład zadania głównego. Jest to swoista odmiana metody nauczania czynności ruchowych częściami.

Za pomocą tej metody można nauczać i doskonalić wykonanie skoków gimnastycznych: np. W nauczaniu skoku rozkrocznego przez kozioł na wstępie wykonuje z krótkiego rozbiegu skok rozkroczny przez niski kozioł lub przez współćwiczącego, następnie doskonali odbicie z odskoczni( i równocześnie lądowanie), wykonując skoki nad przeszkodami ( piłka lekarską, ławeczką, współćwiczącym ); w następnym etapie ćwiczący wykonuje skoki rozkroczne przez coraz wyższy kozioł, coraz dalej odbijając się, z coraz wyższym zamachem (lotem).

metoda programowego uczenia się

Metoda ta polega na samodzielnym uczeniu się przez ucznia określonego zadania ruchowego (ćwiczenia gimnastycznego) przy pomocy odpowiednich środków dydaktycznych :instrukcji, kart programowych, plansz, fotografii, kinogramów, video-filmów czy komputera.

metoda problemowo- zadaniowa

Metoda problemowa wywodzi się z metod poszukiwawczo - badawczych, których istotą jest rozwiązywanie problemów naukowych. Stawianie przed uczniami zadań problemowych aktywizuje i motywuje ich do ucznia się nowych ćwiczeń. Metoda problemowa , nie prowadzi do szybkiego opanowania jakiejś czynności ruchowej, uczy natomiast rozwiązywania problemów, czyli jak sobie poradzić również i w innych sytuacjach problemowych. Jest zatem szansą uogólnienia sposobu uczenia się i rozszerzania na sprawne uczenie się innych czynności. Może okazać się etoda nie tylko skuteczną ale tez efektywną.

METODY ROZWIJANIA SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ

metoda powtórzeniowa

Typowe dla tej metody jest wielokrotne powtarzanie ćwiczeń na ogół ze stałą intensywnością i z optymalnymi ( dla danego wieku, płci i stopnia zaawansowania ruchowego) przerwami wypoczynkowymi. W ten sposób rozwija się miedzy innymi siłę, wykonując np. wielokrotne ugięcia ramion w podporach lub zwisach, rzuty piłką lekarską itd. Podobnie kształtuje się gibkość przy wykonaniu odpowiedniej ilości wymachów lub skłonów itp. W miarę przyrostu sprawności zwiększa się liczbę powtórzeń oraz zmniejsza się czas przerw wypoczynkowych.

metoda obwodowo-stacyjna

Jest ona powszechnie stosowana w treningu sportowym i - w mniejszym zakresie - w zajęciach wychowania fizycznego. Istota metody obwodowo-stacyjnej jest specyficzny sposób organizacji zajęć ruchowych, polegających na wyznaczaniu określonych miejsc( punktów - „stacji” ) ćwiczeń na sali gimnastycznej (boisku sportowym, w terenie a w trudnych sytuacjach i na korytarzu szkolnym ). Jest to na ogół miejsce z określonymi przyrządami lub przyborami do ćwiczeń oraz bez przyborów np. Z zadaniem wykonania przysiadów, wyskoków, skłonów, biegów itd. Poszczególne „stacje” (punkty, stanowiska) mogą tworzyć obwód zamknięty w kształcie koła, elipsy, wieloboków itd., stosowanie do potrzeb organizacyjnych lub możliwości lokalnych. Dozowanie obciążeń można regulować poprzez:

- czas trwania ćwiczeń

- czas trwania przerw

- ilości i częstotliwości wykonywanych ćwiczeń,

- stopień trudności zadań ruchowych

- liczbę osób ćwiczących na jednej stacji

Typowy obwód ćwiczebny ma charakter treningowy, ukierunkowany na kształtowanie cech kondycyjnych i koordynacyjnych. W zajęciach z młodzieżą obwód taki winien mieć mniej treningowy charakter i odznaczać się większym urozmaiceniem zadań ruchowych. Metoda obwodowo-stacyjna znajduje także zastosowanie w gimnastyce kompensacyjno-korekcyjnej. Przy pomocy tej metody można prowadzić zajęcia nie tylko w części głównej lekcji, a także w części wstępnej ( w rozgrzewce).

metoda ciągła

Zadania ruchowe o charakterze pracy cyklicznej, typu bieg, jazda na rowerze, wiosłowanie itd., są typowymi przykładami rozwijania sprawności kondycyjnej głównie o charakterze aerobowym. W gimnastyce, najbardziej celnym przykładem metody ciągłej jest aerobik.

metoda strumieniowa

W gimnastyce od dawna funkcjonowało określenie odnoszące się do wykonywania ćwiczeń „ strumieniem” lub „potokiem”, co na ogół rozumiano jest jako wykonanie ćwiczeń ( np. skoków ) po kolei, jeden za drugim, podobnie jak przepływa woda w strumieniu, potoku. Gimnastyczne tory przeszkód są najbardziej typowym przykładem metody strumieniowej. W zależności od założonego celu zajęć, wieku i poziomu sprawnościowego ćwiczących, a także warunków oraz posiadanych przyrządów i przyborów można komponować różnego rodzaju tory przeszkód:

- otwarte

- zamknięte

- wahadłowe

- stałe

Odpowiednio dostosowane do wieku i poziomu sprawności ćwiczących tory przeszkód są atrakcyjne zarówno dla dzieci, jak i starszej młodzieży. Stanowią doskonały środek wszechstronnego rozwoju sprawności fizycznej, intensyfikowania zajęć i mobilizowania do większej aktywności ruchowej.

2. PRAKTYCZNA WYKŁADNIA STOSOWANIA W TOKU ZAJĘĆ GIMNASTYCZNYCH PODSTAWOWYCH ZASAD DYDAKTYCZNYCH

ZASADY NAUCZANIA:

• Świadomości i aktywności

- świadome kształtowanie nawyków i umiejętności osiąga się przez dokładne i jasne przedstawienie ćwiczącemu celu działań oraz przez pełne zrozumienie „co, dlaczego i jak należy robić”

- świadome nauczanie czynności ruchowych wiąże się z kształtowaniem aktywnego i twórczego podejścia do rozwiązywania przedstawionych przed ćw zadań

- osiągnięcie u ucznia odpowiednio wysokiego stopnia aktywności wiąże się z powstawaniem dodatniego stosunku emocjonalnego wobec zajęć

- rozbudzanie u ucznia samodzielności, samokontroli i uogólnienia zdobytych doświadczeń

- aktywność kształtuje się w zespole przez niesienie pomocy, ochranianie współćw, poprawianie i wyjaśnianie błędów itp.

- realizacja tej zasady warunkuje w głównej mierze pozytywne wyniki nauczania

• Poglądowości

- pokaz ćw. na żywo lub przy pomocy planszy, tablicy czy filmu video; ważniejszy przy nauczaniu ćw. prostych z udziałem osób początkujących

- objaśnianie bezpośrednie „na żywo”, przy pomocy skryptu, podręcznika czy środków słuchowych - magnetofonu, filmu video - powinno być żywe i obrazowe

- w pierwszej kolejności zwracać uwagę na elementy zasadnicze i najistotniejsze, jak również te których nie można zobaczyć, a jedynie odczuć; ważniejszy w nauczaniu ćwiczeń bardziej złożonych u osób zaawansowanych

• Dostępności, zwana zasada stopniowania trudności

- stawianie zadań odpowiednich do możliwości rozwojowych

- przechodzenie od zad. łatwego do trudnego, od znanego do nieznanego, od prostego do złożonego

- w nauczaniu gimnastyki szczególnie dotyczy to elementów trudnych: należy stosować metodę ćw. przygotowawczych i pomocniczo - specjalnych

- należy kolejno przechodzić od ćw. łatwiejszych, podobnych w swojej strukturze do ćw. zasadniczego, a każde ćw. poprzednie powinno być przygotowawczym do następnego

• Indywidualizacji

- organizowanie pracy zespołu w oparciu o znajomość możliwości jego członków i utrzymaniu należytych proporcji między zespołem a jednostką

- nauczyciel powinien umieć dostosować program do poziomu uczniów najzdolniejszych, „średniaków” oraz do poziomu uczniów opóźnionych w rozwoju fizycznym lub posiadającym wady postawy

• Systematyczności

- gwarantuje stałe podnoszenie poziomu sprawności

- odnosi się do programu nauczania, pracy nauczyciela i uczniów

- pozwala na utrzymaniu stałości w nauczaniu - uczeniu się, zapobiega powstawaniu luk w wiadomościach i umiejętnościach

- realizacja wypływa z planowanej pracy na lekcji i zalecanych zadań domowych

• Utrwalania nawyków nauczania

- stosowanie takich form, metod czy środków, które przyniosą utrwalenie, usystematyzowanie i pogłębienie wiadomości i umiejętności

- tradycyjny sposób to powtarzanie, ale nie daje oczekiwanych rezultatów

- poprawny sposób utrwalania powinien polegać na:

*aktywnym powtarzaniu z pełnym zrozumieniem celów i zadań

*oddziaływanie na możliwie największą ilość zmysłów (różnorodność form i środków)

*wywołaniu odpowiedniego stosunku uczuciowego i motywacyjnego (współzawodnictwo, możliwość zastosowania umiejętności w zawodach, zabawie czy życiu codziennym)

*systematycznym stosowaniu kontroli wyników nauczania

3. METODYKA NAUCZANIA OKREŚLONYCH ĆWICZEŃ AKROBATYCZNYCH, SKOKÓW GIMNASTYCZNYCH ORAZ ĆWICZEŃ NA PRZYRZĄDACH

1. Metodyka nauczania przewrotów:

1. przewrót w przód:

- ćwiczenia wzmacniające mięśnie kończyn górnych i obręczy barkowej (czworakowanie, przemieszczanie się w podporze tyłem - „pajączki”, ćwiczenia ze współpartnerem - taczki, skoki zajęcze itp.)

- przetoczenia bokiem

- przetoczenia w skuleniu (z leżenia tyłem, z siadu skulonego, z przysiadu podpartego, z siadu prostego)

- nauczanie podstawowej formy przewrotu w przód z przysiadu podpartego do przysiadu z zastosowaniem pochylni

- stopniowo zwiększać odległość podparcia się rękami w stosunku do nóg i dążyć do uzyskiwania fazy lotu z całkowitym wyprostem nóg przy odbiciu (wykonanie przewrotu z pozycji taczek)

- doskonalenie przewrotu w przód (z rozbiegu, z odbicia jednonóż i obunóż, z naskoku przez przeszkodę, łączenie przewrotów z podskokami, obrotami itp.

2. przewrót w tył:

- Metodyka nauczania podobna jak wyżej ze szczególnym uwzględnieniem zachowania zaokrąglonej linii pleców, ułożenia i pracy ramion

- doskonalenie - utrudniać pozycje wyjściowe i końcowe (trzymanie rąk na głowie, skrzyżnie na piersiach), stosować różne rodzaje przewrotów i połączeń oraz łączyć je w układy ćwiczeń

2. Metodyka nauczania przerzutu bokiem

- w skłonie podpartym wysokie przeskoki z nogi na nogę

- przeskoki zawrotne nad ławeczką gimnastyczną lub górną częścią skrzyni, nogi w szerokim rozkroku, lądowanie na nogę zamachową

- przerzut bokiem z pochylni lub podwyższenia

- przerzut bokiem z pomocą współćwiczącego

- przerzut bokiem z postawy bokiem z miejsca

- przerzut bokiem z postawy przodem z miejsca

- przerzut bokiem z rozbiegu

- doskonalenie przerzutu bokiem

3. Metodyka nauczania stania na głowie

- w przysiadzie podpartym oparcie głowy i próby odrywania nóg od podłoża

- z uniku podpartego oparcie nóg o drabinki i próby samodzielnego stania poprzez oddalanie stóp od drabinek

- stanie na głowie z pomocą

- próby samodzielnego wykonania stania na głowie z przysiadu z asekuracją

4. Metodyka nauczania stania na rękach

- przysiadu podpartego unoszenie bioder w górę kolejnym odbiciem nogami z wymachami nożycowymi

- z przysiadu podpartego tyłem do drabinek wchodzenie nogami po szczeblach do stania na rękach i powrót do pozycji wyjściowej

- z uniku podpartego odbiciem i zamachem stanie na rękach z pomocą współćwiczącego

- stanie na rękach z oparciem o drabinki z odrywaniem nóg od szczebla i próbą samodzielnego stania

- próby samodzielnego stania na rękach z uniku podpartego

5. Metodyka nauczania skoków:

1. skok rozkroczny przez kozła:

- ćwiczenia przygotowawcze: skoki rozkroczne przez niskie przeszkody, przeskoki rozkroczne ponad współćwiczącym, przeskoki ponad niskim kozłem z pochwytem za barki ochraniającego, stojącego za kozłem

- opanowanie techniki rozbiegu: bieg w miejscu z wysokim unoszeniem kolan i energiczną pracą rąk, to samo z przemieszczaniem się do przodu, bieg w miejscu z oparciem się rękami o współpartnera, swobodny bieg z lekkim pochyleniem tułowia do przodu, bieg na odcinkach 15-20 m( 2/3 krokiem odbijającym, 1/3 zamachowym), dalsze doskonalenie rozbiegu w trakcie nauki odbicia

- opanowanie naskoku i odbicia z odskoczni: podskoki w miejscu z oparciem o przyrząd, podskoki obunóż z pomocą partnera, podskoki w miejscu z wahadłowym wymachem rąk w przód i w tył, podskoki obunóż ze skakanką, podskoki obunóż na odskoczni, z postawy przed odskocznią wymachem nogi naskok obunóż z równoczesnym odbiciem z odskoczni, naskok na odskocznię i odbicie - z kilku kroków marszu, z kilku kroków rozbiegu, z krótkiego rozbiegu naskok na odskocznię i odbicie obunóż z sięganiem głową do zawieszonego przyboru

- opanowanie długiego i wysokiego naskoku na odskocznię: z rozbiegu i odbicia obunóż z odskoczni wyskok na 2-3 części skrzyni, to samo i przeskok przez 2-3 części skrzyni ustawionej wszerz, z postawy na 3-4 częściach skrzyni wzdłuż naskok na odskocznię z jednoczesnym wyskokiem w górę, z rozbiegu odbiciem obunóż przeskok rozkroczny ponad współćwiczącym, z rozbiegu odbiciem obunóż wyskoki w górę na 2-3 kolejno ustawionych odskoczniach

- opanowanie poprawnego lądowania: doskok do półprzysiadu z rękami w górę po zeskoku z ławeczki gimnastycznej i ze skrzyni o różnej wysokości, zeskoki ze skrzyni z przyjęciem poprawnej pozycji lądowania po wykonaniu w powietrzu: rozkroku, kończenie poprawną pozycją lądowania wszelkich ćwiczeń pomocniczych przygotowujących do opanowania innych części skoku

2. skok kuczny przez skrzynię- to samo co wyżej plus skok ten mogą poprzedzić wyskoki na przyrząd do przysiadu podpartego szybkim odbiciem rąk i nóg

3. skok zawrotny- skoki zawrotne przez ławeczkę ustawioną na podłodze, skośnie opartą o drabinki, skoki zawrotne przez niską skrzynię

4. skok odwrotny- przeskoki z odbicia jednonóż stylem naturalnym przez różne przeszkody, przeskoki zawrotne przez skrzynię z wymachem nóg na przemian i zakończone lądowaniem jednonóż

5. skoki przerzutne - naskoki do stania na rękach na stertę materaców, przerzuty na 2-3 częściach skrzyni ustawionej wzdłuż, skok przerzutem z pomocą

4. POMOC I OCHRONA JAKO ISTOTNA SKŁADOWA METODYKI NAUCZANIA ĆWICZEŃ GIMNASTYCZNYCH

Niektóre ćwiczenia gimnastyczne stwarzają niebezpieczne sytuacje, które mogą stać się przyczyną kontuzji. Aby temu zapobiec czy też nawet wykluczyć należy w procesie nauczania, doskonalenia czy też utrwalania ćwiczeń gimnastycznych stosować różną ochronę. W praktyce wyróżniamy następujące rodzaje pomocy i ochrony: pomoc, podtrzymanie, ochrona właściwa, samoochrona.

Pomoc - Jest to bezpośrednie współdziałanie nauczyciela z ćwiczący przy wykonaniu nowego i trudnego (złożonego) ćwiczenia, a głównym zadaniem jest ułatwienie wykonania ćwiczenia. Pomoc znajduje zastosowanie najczęściej przy nauczaniu nowych ćwiczeń.

Podtrzymanie- to działanie asekurujące w czasie którego nauczyciel ma podobnie ja w pomocy kontakt z ćwiczącym, nie zatrzymuje jednak jego ruchów i nie pomaga przy wykonaniu ćwiczenia. Tej rodzaj pomocy stosujemy w pracy z grupami zaawansowanymi.

Ochrona właściwa- jest również działalnością asekurującego charakteryzującą się stałą gotowością nauczyciela do udzielenia natychmiastowej pomocy w wypadkach nieudanego ćwiczenia lub też przerwania.

Samoochrona - to umiejętność zapobiegania wypadkom powstałym na skutek nieudanego ćwiczenia, wyjściem z niebezpiecznych sytuacji powstałych na skutek nieprawidłowego lub niedokładnego wykonania ćwiczenia. Należy wyrabiać nawyki samoochrony u dzieci podczas nauczania ćwiczeń gimnastycznych.

Stosując wyżej wymienione rodzaje ochrony pamiętać należy, że w miarę doskonalenia się umiejętność ćwiczącego powinna zmieniać się również forma ochrony: pomoc stopniowo ustępuje miejsca podtrzymaniu a to z kolei ochronie właściwej. Do obowiązków nauczyciela należy znajomość podstawowych zasad udzielania pomocy i ochrony oraz wybór odpowiedniego zabezpieczenia przed wypadkami w dostosowaniu do cech osobowościowych ćwiczącego. Prowadzący ćwiczenia powinien poważnie obserwować wykonanie ćwiczenia i być przygotowany do udzielenia pomocy. Ochrona powinna być pewna i wzbudzać poczucie bezpieczeństwa. Przy wykonywaniu trudnego (złożonego) ćwiczenia ważna jest ochrona kilku osób lub zastosowanie pasów ochronnych itp. Równolegle z nauczaniem nowych ćwiczeń nauczyciel powinien zapoznać z ochroną wszystkich uczniów, odpowiednią pomocą i częściowo powierzać ją samym ćwiczącym.

OGÓLNE ZASADY OCHRONY I POMOCY

Sposób udzielenia ochrony czy pomocy jest zależny od wielu czynników, do najważniejszych należą:

• Dokładną znajomość ćw.

• Znajomość poziomu umiejętności technicznych ćwiczącego

• Znajomość objawów poprzedzających wypadek

• Umiejętność zastosowania właściwego chwytu w momencie nieudanego ćw

• Natychmiastową, zdecydowaną ingerencję

• Osobistą sprawność i siłę ochraniającego

Zasady ochrony:

• Przy zwisie chwyta się za nadgarstek lub przedramię

• Przy ćw. w podporze chwyta się jedną ręką przedramię, drugą ramię jak najbliżej barku

• Przy kołowrotach jedną rękę trzyma się pod drążkiem za nadgarstek - drugą za biodra, plecy lub nogi

• Przy wymykach wspieraniach trzyma się jedną ręką za nadgarstek lub w okolicy łokcia - drugą za biodra, plecy lub nogi

• Przy nieudanych zeskokach z przyrządu chwyta się ćw. nad środkiem ciężkości - nigdy za nogi

• Przy zeskokach zawrotnych chwyta się ćw. jedną ręką za ramię, drugą pod brzuch

• Przy zeskokach odwrotnych trzyma się jedną ręką za ramię, dugą za biodra lub plecy

• Przy ćw. zamachowych i obrotowych na kółkach i drążku ochraniający ustawia się tak, aby w momencie upadku ćw. znajdował się w zasięgu jego rąk (ochr. kilkuosobowa)

• Przy ćw. na równoważni ochraniający idzie obok ćw. i w razie niebezpieczeństwa ingeruje bądź ustawia się w miejscu, gdzie wykonywany jest trudny element

• Przy nieudanych przeskokach przez konia , skrzynię czy kozła chwytać należy za ramię blisko barku lub łapać w pasie

• Przy nauczaniu skoków wolnych (przerzuty, salta) najskuteczniejsza jest ochrona przy pomocy lonży ręcznej

• Przy ćw. zespołowych (dwójki, piramidy) ochraniający ustawia się z boku i w razie upadku „górnego” chwyta go za ramię lub plecy

5. STRUKTURA LEKCJI GIMNASTYCZNEJ - CELE I ZADANIA POSZCZEGÓLNYCH CZĘŚCI

Cześć wstępna lekcji (3-5min):

Zadaniem pierwszej części lekcji jest zorganizowanie zespołu, zapoznanie z tematem i treścią zajęć w części głównej, wytworzenie odpowiednich predyspozycji psychicznych i zdyscyplinowania. Wyraźne uświadomienie ćwiczącym celu i zadań zajęć jest najwłaściwsza forma realizacji jednej z podstawowych zasad nauczania - świadomości, która w dużej mierze warunkuje zasady aktywności. Środki:

- zbiórka, raport, powitanie, podanie tematu, celu i zadań lekcji,

- zabawy ożywiające lub porządkowo - dyscyplinujące, w zależności od nastroju ćwiczących

- ustawienie kolumn ćwiczebnych do ćwiczeń kształtujących

Część główna

Ze względów organizacyjnych cześć główną można podzielić na dwie części:

A - ćwiczenia kształtujące - „rozgrzewka” (10-15min)

Celem tej części lekcji jest: stymulowanie wszechstronnego rozwoju wychowanków, kształtowanie niezbędnych nawyków i umiejętności oraz przygotowanie do części głównej. W tej części lekcji winno się dobierać ćwiczenia angażujące wszystkie partie mięśniowe, z zachowaniem określonej kolejności: najpierw praca kończyn dolnych i górnych, następnie tułowia we wszystkich płaszczyznach. Należy dążyć do płynnego przechodzenia od jednego ćwiczenia do drugiego, unikać chaotycznego przeskakiwania z pozycji wysokich do niskich i odwrotnie. Ćwiczenia kształtujące mogą być wykonane: indywidualnie bez przyborow i przyrządów, z akompaniamentem muzycznym lub bez. Bardzo dobre efekty daje stosowanie przyborów (piłek lekarskich i innych skakanek, lasek, woreczków, gazet itd.) i przyrządów (drabinek i ławeczek), które czynią ruch bardziej racjonalnym (trzeba coś sensownego robić z przyborem lub na przyrządzie), wzbudzają większe zainteresowanie i dają lepsze efekty

B - zasadnicza część lekcji, w której realizuje się główny temat zajęć (20-25min)

W tej części lekcji stosuje się ćwiczenia użytkowo-sportowe: biegi, skoki, wspinania, ćwiczenia w równoważne, zwinnościowe - akrobatyczne, ćwiczenia na przyrządach - w zwisach i podporach, skoki przez przyrządy. Celem zajęć w tej części jest nauczanie i doskonalenie określonych elementów (ćwiczeń) gimnastycznych, stymulowanie rozwoju fizycznego i rozwijanie sprawności fizycznej, a także kształtowanie pożądanych zachowań i postaw, m.in. wytrwałości, odpowiedzialności za zdrowie własne i innych (np. poprzez wdrażanie do ochrony - „asekuracji” i samoochrony itd.), kształtowanie nawyków aktywnego i zdrowego stylu życia.

Część końcowa lekcji (5-7min)

Zadaniem końcowej części lekcji jest:

- stopniowe zmniejszanie natężenia wysiłku poprzez ćwiczenia relaksacyjne - uspakajające, rozluźniające, oddechowe oraz korektywne,

- zakończenie zajęć w radosnym nastroju - np. marsz ze śpiewem, zabawa uspakająca itp.,

- omówienie i podsumowanie zajęć, zalecenie zadań do samodzielnego wykonywania, uporządkowanie miejsca ćwiczeń i pożegnanie.

6. METODY I FORMY ZAJĘĆ GIMNASTYCZNYCH

Metody fizycznego usprawniania:

1.metoda powtórzeniowa

2.metoda ciągła

3.metoda obwodowa (stacyjna)- obwody ćwiczebne (stacyjne) podnoszą efektywność lekcji wf (treningu) i stanowią jedną z atrakcyjniejszych form zajęć ruchowych. Adamson i Morgan angielscy nauczyciele uznawani za twórców metody "obwodowo-stacyjnej" .Sprzyja rozwijaniu wszechstronnej sprawności fizycznej i jest dobrą szkołą samousprawniania się uczniów. Istotą obwodu ćwiczebnego jest rozmieszczenie na określonej przestrzeni (sali, boisku, w przestrzeni) odpowiedniej ilości punktów-stacji ćwiczebnych z wyznaczonymi zadaniami do wykonania przez jednego lub więcej ćwiczących. Stacje niekoniecznie muszą być rozmieszczone na obwodzie koła, może być ma obrysie kwadratu itd. Cenna zaletą obwodu ćwiczebnego jest duża możliwość sterowania wysiłkiem ćwiczących, który można regulować przez:

-stopień trudności zadania ruchowego

- czas trwania ćw. lub ilość powtórzeń

-czas trwania przerw między stacjami, a także seriami powtórzeń obwodu.

Zarówno trudność zadania jak i czas wysiłku oraz przerw zależą od: wieku, płci, poziomu usprawnienia ćwiczących, od celów szczegółowych zadań lekcji czy też treningu sportowego. Cechą charakterystyczną obwodów ćwiczebnych jest: różnorodność zdań ruchowych na poszczególnych stacjach, duży stopień indywidualizacji ich wykonania. dodatkowym elementem uatrakcyjniającym i motywującym do wysiłku jest muzyka - jako podkład do ćwiczeń i hasło do zmian stacji. Obwód ćwiczebny powinien mieć czysto treningowy charakter i odznaczać się większym urozmaiceniem zadań ruchowych, bez monotonnego powtarzania wąsko specjalistycznych ćwiczeń. Odpowiednio dostosowana metoda obwodowo-stacyjna znajduje także zastosowanie w gimnastyce korekcyjnej. Sprawny przebieg i efektywność zajęć prowadzonych tą metodą w dużej mierze zależą od wcześniejszego ich przygotowania: koncepcji obwodu ćwiczebnego, treści ćwiczeń na stacjach, przyrządów i przyborów, jasnych instrukcji najlepiej w formie czytelnych plansz.

4.strumieniowa- wykonywanie ćwiczeń "strumieniem", "potokiem" tzn. wykonywanie ćwiczeń po kolei, jeden za drugim, podobnie jak przepływa woda w strumieniu. Najbardziej typowym przykładem tej metody są gimnastyczne tory przeszkód. W zależności od założonego celu zajęć wieku i poziomu sprawnościowego ćwiczących, warunków, posiadanych przyrządów i przyborów można komponować różnego rodzaju tory przeszkód:

-otwarte- zestaw ćwiczeń ułożonych w linii ciągłej

-zamknięte- w formie koła, elipsy, trójkąta wieloboku itp.

- wahadłowe- równoległe dwie linie torów przeszkód o przeciwnych kierunkach

-stałe- tzw. "terenowe ścieżki zdrowia",

Komponując tory przeszkód, należy:

_ dobierać ćwiczenia dynamiczne o nieskomplikowanej formie i dobrze opanowane przez ćwiczących,

- unikać ćwiczeń mogących stwarzać niebezpieczeństwo dla ćwiczących,

-jasno określić warunki wykonania: czas, ilość powtórzeń(nie za wiele), poprawność wykonania itp.

Metody nauczania gimnastycznych czynności ruchowych

1.metoda nauczania czynności ruchowych w całości

2.metoda nauczania czynności ruchowych częściami

3.metoda od całości przez szczegół do całości

4.metoda programowego uczenia się

5. problemowo-zadaniowa

Metody prowadzenia zajęć

1.zadaniowa-ścisła

2.zadaniowa-usamodzielniająca

3.bezopśredniej celowości ruchu

4.opowieści ruchowej

5.naśladowcza

FORMA FRONTALNA

Ma miejsce wówczas, gdy wszyscy uczniowie wykonują równocześnie identyczne ćwiczenia pod względem techniki, ilości powtórzeń, tempa, realizowana w różnorodnych formach ustawień oraz niekiedy z wykorzystaniem niektórych form podziału. UŁATWIA NAUCZYCIELOWI - narzucenie całej grupie pożądanej intensywności ćwiczeń (ilości powtórzeń, tempo wykonania, wprowadzanie przerw

wypoczynkowych), obserwację i kontrolę wszystkich uczniów podczas wykonywania poszczególnych

zadań;

ZASTOSOWANIE - przeprowadzanie ćwiczeń łatwych pod względem obciążenia i techniki wykonywania, na przykład ćwiczeń kształtujących, przeprowadzanie ćwiczeń prostych wymagających kontroli jakości i intensywności ich wykonania z uwagi na to, że ich celem jest ukierunkowane przygotowanie aparatu ruchu do trudnego technicznie (obciążeniowo) zadania planowanego w lekcji, we wstępnej fazie nauczania techniki, gdy u wszystkich uczniów występują podobne trudności - nauczycielskie czynności informujące i naprowadzające mogą dotyczyć całej grupy.

7. GŁÓWNE PRZYCZYNY WYPADKÓW NA ZAJĘCIACH GIMNASTYCZNYCH I ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRAWNA ZA ZAISTNIAŁE WYPADKI

• Przyczyny wypadków

Każdy obiekt sportowy, a w tym i sala gimnastyczna powinna posiadać regulamin. Dokument taki określa podstawowe prawa i obowiązki korzystania z danego obiektu (jeden z najważniejszych punktów regulaminu mówi, że nie wolno wchodzić na salę podczas nieobecności prowadzącego).

Osoby nieprzestrzegające regulaminu sali ponoszą materialną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę. Niestosowanie się do regulaminu często doprowadza do nieszczęśliwych wypadków.

Przyczyny urazów i wypadków na sali gimnastycznej mogą być różne. Można je ogólnie uszeregować w trzech zasadniczych grupach:

1. Powstałe z winy ćwiczącego (nieuwaga, roztargnienie, gwałtowność, brak opanowania, krótkowzroczność, osłabiony ruch, opóźniona reakcja, brawura, zbytni pośpiech, brak doświadczenia, przemęczenie itp.)

2. Powstałe z winy prowadzącego zajęcia nauczyciela, trenera (zła organizacja zajęć, brak odpowiednich kwalifikacji nauczyciela, brak dyscypliny, brak przygotowania do zajęć, nieodpowiednia ochrona, nieodpowiednie ustawienie przyrządu, niedostosowanie ćwiczeń do możliwości ćwiczących, zarówno fizycznych, jak i ruchowych)

3. Spowodowane złym stanem technicznym sali i ubioru (zła konstrukcja przyrządów, brak konserwacji przyrządów, nieprawidłowe ustawienie przyrządu, zły stan przyrządu, zły stan przyrządów ochronnych: śliskie lub podarte materace, słaba linka lonży itp., zły stan higieniczny sali, brud, zadymienie, niska temperatura itp., nieodpowiedni ubiór ćwiczących: luźny strój, śliskie pantofle, paski, klamry, łańcuszki

W razie wypadku należy sporządzić protokół powypadkowy. Zazwyczaj są to gotowe arkusze, które należy wypełnić i uwierzytelnić podpisami świadków wypadku. Jeżeli nauczyciel nie posiada gotowych arkuszy, powinien sporządzić protokół powypadkowy zawierający następujące dane:

- data i godzina wypadku

- miejsce wypadku i rodzaj zajęć

- spis ćwiczenia, podczas którego nastąpił wypadek

- okoliczności wypadku - relacja świadków

- określenie urazu według opinii lekarz udzielającego pomocy

- podpisy prowadzących zajęcia, świadków i poszkodowanego.

• Odpowiedzialność prawna za zaistniałe wypadki

Obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa i higienicznych warunków w czasie zajęć z zakresu wychowania fizycznego spoczywa na wszystkich nauczycielach, instruktorach i trenerach co ujęte jest w odpowiednich przepisach prawnych.

Konsekwencje, jakie ponosi nauczyciel w wyniku zaistniałego wypadku, rozpatrywać można w czterech aspektach:

-odpowiedzialności karnej

-odpowiedzialności cywilnej

-odpowiedzialności karno-administracyjnej

-odpowiedzialności służbowej

Odpowiedzialność karna - określona jest przez odpowiednie paragrafy kodeksu karnego. Sąd oceniając poszczególne wypadki oprócz materiału dowodowego bierze pod uwagę opinię biegłych specjalistów.

Kwalifikacja winy zależy od dwóch czynników:

- od formy udziału sprawcy

- od skutków, jakie czyn wywołał

Skutkiem naruszenia przepisów może być chwilowe uszkodzenie ciała lub trwałe uszkodzenie (kalectwo, śmierć). Sąd rozpatruje wnikliwie, czy obwiniony nauczyciel doprowadził do uszkodzenia zdrowi:

- świadomie zmuszając ucznia do ćwiczeń

- nieumyślnie, choć powinien przewidzieć wypadek.

Jeżeli obwiniony działał w ramach ryzyka „normalnego”, sprawa odpowiedzialności wygląda inaczej. Ważną przy tym rolę odgrywa zgoda pokrzywdzonego na udział w ćwiczeniach. W takim przypadku najczęściej sąd uznaje, że czyn pozbawiony był społecznej szkodliwości i nie stanowi przestępstwa.

Za spowodowanie trwałego kalectwa sąd może wymierzyć karę pozbawienia wolności od 1 roku do 10 lat. Kto nieumyślnie spowoduje śmierć człowieka podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 5 lat.

Odpowiedzialność cywilna - opiera się na przepisach prawa cywilnego na podstawie artykułu 416 kodeksu cywilnego. Wina może polegać na działaniu rozmyślnym lub też zaniechaniu niezbędnego działania.

Przykład:

- zmuszenie do ćwiczeń mimo słabej kondycji spowodowanej chorobą,

- niezabezpieczenie przyrządu,

- brak lub niewłaściwa ochrona ze strony nauczyciela przy niebezpiecznym ćwiczeniu

Z roszczeniem o naprawienie szkody występuje poszkodowany lub jego opieka prawna względem szkoły, klubu lub bezpośrednio nauczyciela. Z kolei szkoła może wystąpić w stosunku do swego pracownika o zwrot zasądzonej kwoty. Również ZUS ma prawo regresu przeciwko sprawcy wypadku.

Nauczyciel lub szkoła - osoba fizyczna lub prawna powinna ubezpieczyć się od odpowiedzialności cywilnej (OC) w zakładzie ubezpieczeniowym (np. w PZU).

Odpowiedzialność karno-administracyjna - kary wymierzone w postępowaniu karno-administracyjnym mają na celu zapobieganie wszelkim sytuacjom powodującym możliwość wypadku. Kary te mają charakter wychowawczy i wymierzane są w postaci grzywny. Postępowanie takie prowadzi często inspektor pracy w szkole, w klubie lub instancji związkowej.

Odpowiedzialność służbowa - niezależnie od odpowiedzialności karnej czy cywilnej nauczyciel może być pociągany do odpowiedzialności służbowej, którą reguluje ustawa o prawach i obowiązkach nauczycieli. W przypadku naruszenia przepisów prawnych (spowodowanie wypadku czy niedopatrzenie zasad bezpieczeństwa) nauczyciel pociągany jest do odpowiedzialności porządkowej lub dyscyplinarnej.

Do kar porządkowych ustawa zalicza:

- upomnienie ustne

- upomnienie na piśmie

Przeciwko upomnieniom nauczyciel może w ciągu 8 dni wnieść odwołanie do władzy bezpośrednio wyższej.

Karami dyscyplinarnymi są:

- nagana

- nagana z potrąceniem uposażenia 10% nie dłużej niż przez 3 miesiące

- nagana z pozbawieniem stanowiska kierowniczego przez okres powyżej 2 lat

- nagana z przeniesieniem do innej szkoły

- nagana z zawieszeniem wykonywania czynności

- zwolnienie z pracy

Mając na uwadze powyższe nieprzewidziane i nieprzyjemne skutki wypadków każdy nauczyciel czy trener powinien zadbać o to, aby jego podopieczni byli ubezpieczeni.

---