ROZDZIAŁ I

SPECYFIKA HANDLU ZAGRANICZNEGO

1.1 Warunki dostawy i płatności

Przedmiotem transakcji handlu zagranicznego może być towar lub usługa, uważana za specyficzny rodzaj towaru, który nie ma cech dóbr materialnych i zostaje zużyty w chwili jego dostawy. Faktycznie w niektórych transakcjach, np. dotyczących budowy kompletnych obiektów i lub urządzeń komunalnych, mamy do czynienia z połączeniem obu przedmiotów, a więc towaru i usługi.

Podstawową cechą handlu zagranicznego jest z jednej strony wysyłka towaru przez eksportera, a z drugiej - zapłata za ten towar przez importera. Ponieważ kontrahentów dzielą nieraz duże odległości, a na zrealizowanie transakcji niezbędny jest pewien czas, uzyskanie zapłaty za towar z chwilą jego dostarczenia do nabywcy jest w praktyce niemożliwe, albo następuje zapłata z góry za towar, który będzie dopiero dostarczony, albo dostawa towaru następuje przed otrzymaniem zapłaty.

Realizacja wymiany z zagranicą następuje w wyniku zawierania różnego rodzaju umów. Podstawową umową jest umowa z kontrahentem zagranicznym nosząca nazwę kontraktu. Wzajemnie ze sobą powiązane umowy krajowe i zagraniczne, których celem jest realizacja kontraktu, w tym również sam kontrakt, składają się na transakcję handlu zagranicznego. Prawidłowe sporządzenie kontraktu jest jednym z warunków osiągnięcia sukcesu w handlu zagranicznym. Każdy kontrakt wymaga wstępnego przygotowania. Niezbędne jest w tym celu zgromadzenie szeregu informacji nie tylko dotyczących kontrahenta, ale także rynku zagranicznego i obowiązujących na nim przepisów prawnych i zwyczajów handlowych. Forma kontraktu zależy od sytuacji i techniki zastosowanej przy jego podpisywaniu. Treść kontraktu winna być dostosowana do sytuacji istniejącej na rynku, do nowych asortymentów produkowanych towarów, miejscowych zwyczajów handlowych i wymogu zgodności z bezwzględnie obowiązującymi uregulowaniami prawnymi. W takiej sytuacji standardowe wzory kontraktów należy traktować jako pewne przykładowe rozwiązania, pomocne przy indywidualnym opracowaniu konkretnego kontraktu.

Pomijając wyjątki - nie istnieją żadne ogólnie uznane i ważne uregulowania kształtujące umowy. Można to zilustrować na kilku przykładach.

1.Według prawa niemieckiego wszelkie informacja zawarte w ofercie sprzedaży są wiążące, jeżeli eksporter przedstawił ofertę jako wiążącą. Jeżeli w jakimś punkcie umowy partnerzy nie mogą dojść do porozumienia, to umowa nie może być zawarta. Milczenie w odpowiedzi na ofertę powinno być traktowane zasadniczo jako odrzucenie.

2. W prawie angielskim i w porządku prawnym państw konfederacyjnych oferta sprzedaży może być w każdym czasie odrzucona, nawet wówczas, jeżeli eksporter swoją ofertę przedstawił jako ważną w określonym czasie.

3. W prawie USA obowiązuje zasada, w odróżnieniu od prawa angielskiego, że brak zgodności odnośnie do oświadczenia przyjęcia i oferty umowy powoduje zawarcie dodatkowej umowy.

W polskim prawie obowiązuje zasada, iż przesłana przez eksportera oferta sprzedaży w odpowiedzi na zapytanie ofertowe importera jest - w odróżnieniu od zapytania ofertowego - wiążąca dla eksportera. Nieznajomość tych zasad może stworzyć wiele nieporozumień przy zawieraniu umów z zagranicznym kontrahentem.

Istotnymi elementami kontraktu są:

- przedmiot kontraktu - towar, jego rodzaj, gatunek i jakość,

- ilość towaru z oznaczeniem jednostek wagi lub miary,

- cena - za jednostkę i łączna wartość,

- terminy dostawy lub dostaw częściowych (powinny być dokładnie określone),

- sposób pakowania oraz oznakowania towaru,

- warunki płatności wraz z wyszczególnieniem dokumentów niezbędnych do uzyskania zapłaty za wykonaną dostawę towaru.

Ponadto w kontrakcie powinny się znaleźć klauzule formalnoprawne, a wśród nich klauzula arbitrażowa, o prawie rządzącym kontraktem, karach umownych, sile wyższej i inne.

Ważną sprawą jest uzgodnienie w kontrakcie podziału kosztów transakcji. Niekiedy spotkać się można z zupełnym brakiem wiedzy zarówno na temat charakteru poszczególnych rodzajów operacji, ryzyka im towarzyszącego, jak i możliwości takiego uzgodnienia warunków kontraktu, aby maksymalnie zminimalizować koszty. Niektóre przedsiębiorstwa dopiero po obciążeniu ich rachunków zwracają się z prośbą o „przerzucenie” tych kosztów na stronę zagraniczną. Uzgadniając warunki kontraktu, eksporter i importer w sposób dowolny mogą ustalić , który z nich pokrywa poszczególne koszty operacji. Wśród stosowanych klauzul najczęściej można spotkać można następujące ustalenia dotyczące podziału kosztów:

- każda ze stron pokrywa indywidualnie koszty własnego banku,

- jedna strona ponosi koszty tylko w swoim kraju, wszystkie inne natomiast obciążają kontrahenta.,

- jedna ze stron pokrywa wszystkie koszty.

Przedsiębiorcy nie wykazują w wielu przypadkach należytej staranności w trakcie uzgadniania z zagranicznymi partnerami zasad współpracy. Zbyt często chęć niemalże natychmiastowego podpisania umowy handlowej pozostawia na uboczu uzgodnienia dotyczące przebiegu transakcji i regulowania wzajemnych zobowiązań. Istotny jest również fakt, że treść kontraktu uzależniona jest w istotnym stopniu od pozycji przedsiębiorstwa na rynku towarowo-pieniężnym i jego standingu finansowego.

Uzgodnienie formy zapłaty, a tym samym określonych warunków płatności jest uzależnione od: długości okresu współpracy pomiędzy eksporterem i importerem oraz wzajemnego zaufania, kondycji finansowej kontrahentów, specyfiki branży, zwyczajów płatniczych obowiązujących w danej branży i kraju, do którego towar ma być sprzedawany, politycznych i gospodarczych warunków ramowych, zwłaszcza w przypadku realizacji długoterminowych kontraktów opartych na finansowaniu kredytowym, siły przetargowej kontrahentów oraz ich pozycji rynkowej (chodzi głownie oto, czy rynek zbytu eksportowanego towaru jest rynkiem sprzedawcy, czy też rynkiem nabywcy), wiarygodności krajów eksportera i importera

Wybór formy płatności jest jednym z istotniejszych zagadnień przy ustalaniu warunków kontraktowych. Toteż zarówno eksporter jak i importer negocjując sposób zapłaty maja określone wymagania i oczekiwania wynikające z ich specyficznych i przeciwstawnych interesów.

Tabela nr 1

Wymagania i oczekiwania eksportera w zakresie:
Wykonania kontraktu	Korzyści	Niezwłocznej płatności	Informacji
Gwarancja, że otrzyma zapłatę w pełnej wysokości i w uzgodnionym terminie	Otrzyma zapłatę za towar lub usługę we własnym banku lub poprzez inny bank pośredniczący w swoim własnym kraju	Szybkie uzyskanie zapłaty za sprzedane towary co poprawia płynność finansową firmy eksportera	Uzyskanie wiedzy niezbędnej do prawidłowej realizacji rozliczeń z partnerem zagranicznym w ramach kontraktów

Wymagania i oczekiwania importera w zakresie:
Wykonania kontraktu	Korzyści	Kredytu	Doradztwa
Gwarancja, że nie musi uiszczać eksporterowi zapłaty, zanim nie upewnił się, że ten ściśle wypełni swoje zobowiązania	Zapewnienie sobie możliwości wykorzystania interwencji trzeciej strony, do której zarówno importer jak i eksporter mają zaufanie (np. banku z odpowiednim doświadczeniem w realizacji rozliczeń międzynarodowych - w momencie kiedy dojdzie do dokonania płatności	Zapewnienie kontrolowanego przepływu gotówki na rzecz eksportera, poprzez możliwość uzyskania pomocy kredytowej ze strony banku obsługującego transakcję	Uzyskanie pomocy ekspertów bankowych oraz ułatwień w zakresie przeprowadzania kompleksowych transakcji handlowych, zwłaszcza w przypadku wystąpienia skomplikowanych procedur rozliczeń zawartych kontraktów

Źródło: A. Blajer, Informator eksportera / importera Płatności dokumentowe: akredytywa i inkaso, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce Warszawa 1997 s.A-10

Kontrahenci w stosunkach handlowych mają do wyboru liczne formy płatności, w istotny sposób różniące się jednak między sobą, w postaci: przedpłaty, gwarancji bankowej, akredytywy dokumentowej, inkasa dokumentowego, płatności w rachunku otwartym (zapłata z dołu). Jednakże wszelkie rozważania stają się bezprzedmiotowe, gdy eksporter traci możność rozporządzania towarem , a płatność uzależniona jest od dobrej lub złej woli kupującego (importera).

Aby móc skutecznie przeciwdziałać tym negatywnym zjawiskom nie wolno dopuścić do przekroczenia tzw. dolnego progu bezpieczeństwa, oznaczającego taką formę płatności, która pozwala eksporterowi na gestię egzekucji własności towaru aż do momentu uiszczenia zań zapłaty przez importera, przy ustalaniu warunków płatności, szczególną uwagę należy zwrócić na dwa aspekty:

a/ eksporter tak długo nie powinien tracić możności dysponowania towarem, jak długo nie ma pewności co do pełnego zabezpieczenia płatności,

b/ w momencie utracenia przez eksportera kontroli nad towarem zobowiązania płatnicze odbiorcy nie może podlegać wolunfarystycznej decyzji tego ostatniego.

Termin płatności jest uzależniony od: przedmiotu transakcji, uzgodnień między partnerami, formy płatności.

Płatność może przypadać:

- w terminie ustalonym z góry - niezależnie od daty dostawy, odbioru towaru, bądź innych parametrów umowy;

- w terminie uzależnionym od daty: faktycznej dostawy towaru, otrzymania faktury (lub innych dokumentów) przez importera.

Stopień zaangażowania się i podejmowania ryzyka przy realizacji kontraktu handlowego jest z reguły wyższy po stronie eksportera. Powinien on zatem dążyć do wynegocjowania z importerem takich form płatności, które zmniejszają ryzyko i ograniczają nakłady finansowe, przede wszystkim zaś umożliwiają szybką zapłatę za wyeksportowany towar.

Eksporter i importer, zawierając kontrakt, powinni zdawać sobie sprawę z zależności między warunkami i sposobami płatności stosowanymi w handlu zagranicznym a warunkami i sposobem dostawy towarów od eksportera (dostawcy do importera). Jak towar zostanie dostarczony importerowi, z wykorzystaniem jakich środków przewozu, kto (eksporter czy importer) będzie zajmował się organizacja transportu, a więc ustalenie, jaka jest baza (formuła) dostawy, ma m.in. wpływ na rodzaj, liczbę i sposób wystawienia dokumentów prezentowanych w ramach uwarunkowanych form zapłaty za towar (inkasa i akredytywy).

Strony zawierające kontrakt mogą określić poprzez opis, jakie obowiązki, koszty i ryzyko ciążą na każdej z nich. Jednakże w celu uniknięcia szczegółowych uzgodnień w tym względzie przyjęte jest posługiwanie się formułami handlowymi.

Formuły handlowe - zwane też warunkami dostaw, bazą dostawy, regułami handlowymi, a w najszerszym znaczeniu formułami ogólnej koncepcji kontraktu - są skrótowymi formułami, regulującymi podział kosztów, obowiązków i ryzyka uszkodzenia czy utraty towaru między stronami zawierającymi kontrakt.

Najbardziej znaną i najpowszechniej stosowaną międzynarodowa wykładnią formuł handlowych jest Incoterms, opracowana przez Międzynarodową Izbę Handlową w Paryżu. Po raz pierwszy Incoterms zostały ogłoszone w 1936r., a następnie stosownie do zmian w praktyce handlu międzynarodowego poprawiane i uzupełniane. Ostania wersja obowiązuje od 2000r. Aby określona formuła Incoterms miała zastosowanie do regulowania stosunków miedzy kupującym i sprzedającym, trzeba powołać się na nią w kontrakcie, dokonując zapisu, np. ”CIF Rotterdam Incoterms 2000”

Incoterms 2000 obejmują interpretację 13 formuł, z których każda jest oznaczona

trzyliterowym skrótem . Formuły są uszeregowane w ten sposób, że pierwsza zawiera minimum, a ostatnia maksimum obowiązków sprzedającego. Wszystkie formuły podzielono na cztery, oznaczone literami ”E”, „F”, „C”, „D” (nazwy formuł w poszczególnych grupach zaczynają się na daną literę), przy czym kryterium tego podziału stanowi zakres obowiązków oraz ryzyka sprzedającego i kupującego.

Praktyka handlowa wskazuje na konieczność sumiennej analizy uwarunkowań towarzyszących wymianie międzynarodowej dotyczącej konkretnych przedsiębiorstw. Polscy eksporterzy popełniają wiele błędów już na etapie zawierania umów, nie ujmując w nich wielu ważnych informacji, często nie ma w nich nawet cen. Przedsiębiorstwa często wychodzą z założenia, że im krótsza umowa tym lepsza. Dobrze przygotowany kontrakt powinien uwzględniać ustalenia dotyczące procesu sprzedaży, gwarancji, serwisu, oraz kontynuacji współpracy. Przy negocjacjach i podpisywaniu dokumentów należy wystrzegać się pośpiechu. Treść kontraktu warto skonsultować z fachowcami, którzy sprawdzą, do jakich skutków ekonomicznych i prawnych może on doprowadzić. Należy się zabezpieczyć przed działaniami kontrahenta w złej wierze.

Dobra umowa to taka, która określa - na wypadek procesu - sąd i kraj jego działalności. Można się spodziewać kłopotów, gdy kontrakt zostanie zawarty w języku innym niż wymagany przez prawo partnerów i ten, którym posługuje się sąd mający rozstrzygać ewentualne spory. Dochodzenie roszczeń w obrocie zagranicznym to prawdziwy problem. Kontrahentów dzieli duża odległość, działają oni w różnych porządkach prawnych, często niewiele o sobie wiedzą. Podczas, gdy w obrocie krajowym można racjonalnie myśleć o dochodzeniu należnego świadczenia na drodze sądowej, to w handlu zagranicznym rozsądek nakazuje takie sformułowanie warunków kontraktu, aby ryzyko niewywiązania się przez partnera umowy wyeliminować lub ograniczyć do niezbędnego minimum.

Działalność w handlu zagranicznym jest bardziej złożona niż działanie na obszarze jednego państwa (rynku). Handel zagraniczny niesie ze sobą konieczność działań w wielu systemach prawnych wielu różnych państw (kolizyjne przepisy prawne, techniczne, biurokracja) i na wielu różnych rynkach (różna koniunktura, ceny, popyt, konkurencja). Wymusza także od podmiotów gospodarczych ciągłą analizę wielu rynków i szybkie dostosowanie się do zachodzących na nim zmian, co wymaga od firm dużej elastyczności działania. Handel zagraniczny pociąga za sobą o wiele większe nakłady finansowe i majątkowe, niż działalność w ramach jednego rynku.

1.2. Dokumenty

Niezwykle ważną role w obrocie z zagranicą odgrywają dokumenty. Dokumenty występujące w zagranicznych obrotach handlowych dzieli się zazwyczaj na dokumenty podstawowe (reprezentujące towar), czyli dokumenty transportowe, spedycyjne, ubezpieczeniowe oraz faktury handlowe, i dokumenty dodatkowe, które znamionują towar i na przykład są wymagane przez kraj importera (tj. świadectwo pochodzenia, certyfikaty jakości itd.).

W handlu zagranicznym dokumenty mają szczególnie duże znaczenie. Stanowią nie tylko podstawę do rozliczeń, ale pełnią również wiele funkcji. Dokumenty podstawowe decydują o tym, że kupujący w momencie ich uzyskania może otrzymać przedmiot kupna lub jego równowartość i jednocześnie dokonać zapłaty za pomocą weksla, czeku lub przekazu bankowego. Dlatego też dokument przewozowy powinien zawierać jednoznaczne stwierdzenie osoby trzeciej, że nieodwołalnie wysyła towar co do rodzaju i ilości z polecenia sprzedawcy na adres nabywcy. Natomiast dokument ubezpieczeniowy musi tak być sformułowany, aby nabywca był uprawniony do otrzymania odszkodowania. Oba te dokumenty podstawowe zwykle są wystawiane jako papiery wartościowe w formie, która dopuszcza ich zbywalność na rzecz innych osób.

Gdy istnieją ograniczenia w handlu zagranicznym, dokumenty te umożliwiają sprawdzenie, czy transakcje handlowe realizowane są zgodnie z obowiązującym prawem, umożliwiają również gromadzenie informacji dla celów statystycznych, jak również ustalenie zobowiązań podatkowych. Dokumenty te potwierdzają również wysyłkę towarów do importera, posiadanie ich potwierdza własność towarów. Przy dokumentacji płatności zostają wykorzystane wszystkie dokumenty, czyli oprócz rachunków handlowych wszystkie papiery i świadectwa wystawione w związku z zabezpieczeniem płatności i dostawy towarów. Dokumenty transportowe potwierdzają, że eksporter wywiązał się ze swojego obowiązku dostawy, zgodnie z zawartą umową. Importer może dysponować towarami dopiero wówczas, kiedy zostaną załatwione formalności celne.

Ogół dokumentów potrzebnych i wykorzystywanych w handlu zagranicznym można podzielić według różnych kryteriów, na przykład na :

a) dokumenty handlowe: faktura pro forma, faktura handlowa, EUR-1 i EUR-2 jednolity dokument administracyjny SAD;

b) dokumenty transportowe i spedycyjne: międzynarodowy kolejowy list przewozowy, międzynarodowy samochodowy list przewozowy, międzynarodowy list lotniczy AWB, konosament B/L, pocztowy kwit nadawczy, zlecenie spedycyjne, zaświadczenie spedytora, instrukcja wysyłkowa;

c) dokumenty ubezpieczeniowe: polisa ubezpieczeniowa, certyfikat ubezpieczeniowy;

d) dokumenty finansowe i umożliwiające dokonanie zapłaty: weksel ciągniony, czek, dyspozycja blokady środków, dyspozycja w sprawie wystawienia/sprzedaży czeku bankierskiego, zlecenie polecenia wypłaty/pokrycia inkasa, zlecenie otwarcia akredytywy, akredytywa

1.3. Ryzyko transakcji zagranicznych

1.3.1. Pojęcie ryzyka

Ryzyko jest nierozerwalnie złączone z działalnością gospodarczą. Towarzyszy każdej decyzji ekonomicznej. Ryzyko wynika z faktu podejmowania decyzji dotyczących przyszłości. Osoba podejmująca działania nie może być całkowicie pewna przyszłych wyników. Ryzyko jest definiowane jako możliwość niepowodzenia, a w szczególności możliwość zdarzeń niezależnych od działającego podmiotu, których nie może on dokładnie przewidzieć i którym nie może w pełni zapobiec.

W handlu zagranicznym ryzyko jest pojmowane dwojako:

• całościowo - ryzyko makroekonomiczne - zawierające ryzyko naruszenia równowago bilansu płatniczego danego kraju lub bilansu handlowego;

• szczegółowo - ryzyko mikroekonomiczne - obejmujące skutki działania poszczególnych podmiotów gospodarczych, w tym ryzyko dokonania płatności, ryzyko składowania, ryzyko transportowe, ryzyko kursowe.

Ryzyko ekonomiczne - to ryzyko związane z osobą kupca, a znajdujące wyraz w anulowaniu kontraktu, jego upadłości lub utracie zdolności płatniczej.

Trudno powiedzieć jakiego rodzaju ryzyko jest szczególnie niebezpieczne z punktu widzenia przedsiębiorstwa podejmującego współpracę bądź już współpracującego z zagranicznym partnerem. Trudno jest również wskazać wprost, dla której strony kontraktu ( eksportera czy importera) nierzetelność partnera jest bardziej niebezpieczna, uwzględniając głównie zagrożenia w postaci strat finansowych. Wprawdzie podkreśla się nierzadko, że problem partnera handlowego jest istotny głównie dla przedsiębiorstwa eksportującego, należy jednak zauważyć , że nawet pobieżna analiza występujących zagrożeń wskazuje również na konieczność uwzględnienia sytuacji, w których przedsiębiorca występuje jako importer.

Tabela nr 2.

Przykładowe konsekwencje wyboru niewłaściwego partnera handlowego

Dla eksportera

Dla importera

1.Brak zapłaty bądź zwłoka w płatnościach 2.Nieodebranie towaru bądź opóźnienie w odbiorze 3.Zwrot towaru z dodatkowymi kosztami transportu 4.Żądanie obniżki ceny 5.Wykorzystywanie nawet drobnych usterek w dokumentacji do podważania warunków kontraktu 6.Koszty arbitrażowe w przypadku sporu

1. Zapłata bez otrzymania towaru 2.Zapłata za zbyt małą ilość otrzymanego towaru 3.Wysylka spóźniona, połączona z utratą rynku po zapłacie 4.Niewłaściwa jakość dostawy 5.Możliwość sfałszowania przez kontrahenta dokumentów i odebrania pieniędzy (np. w przypadku akredytywy dokumentowej) 6.Pobranie zaliczki przez eksportera i niewywiązanie się z umowy 7.Usterki w dokumentacji uniemożliwiające odbiór towaru

Źródło: J. Grzywacz, Rozliczenia finansowe przedsiębiorstw w obrotach z zagranicą, Centrum Doradztwa i Informacji Difin sp. z o. o, Warszawa 2003. s.198

W tym zakresie istnieją dobre możliwości zabezpieczenia się. Przede wszystkim można ubezpieczyć kwotę należności za zrealizowany eksport, ponadto uzyskać gwarancję zapłaty z banku, zażądać przedpłaty za towar czy też umówić się już przy zawieraniu kontraktu, że płatność nastąpi w drodze akredytywy dokumentowej potwierdzonej i nieodwołalnej. Istnieje też możliwość sprzedania należności do firmy zajmującej się tzw. forfaitingiem lub inkasem. Działalność w handlu zagranicznym jest bardziej złożona niż działanie na obszarze jednego państwa (rynku) i pociąga za sobą wiele rodzajów ryzyka. Należą do nich:

a) ryzyka przedmiotowe:

- ryzyka towarowe,

-ryzyka handlowe:

b) ryzyka wynikające z różnych przyczyn:

- ryzyka związane z silami przyrody,

- ryzyka związane z działalnością ludzką,

- ryzyka natury politycznej.

Ryzyko towarowe polega na możliwości utraty lub uszkodzenia towaru, zmiany jego ilości, jakości i kondycji handlowej. Nie obejmuje natomiast strat związanych z zaniedbaniem, pomyłką lub niewykonaniem pewnych czynności przez jedną ze stron transakcji.

Rys. nr 1 Narzędzia ograniczające ryzyko towarowe

Źródło: Daniel Meniów Grzegorz Ochędzan Zofia Wilimowska, Instrumenty zabezpieczające w transakcjach walutowych, AJG Sp. z o.o. Zakład Pracy Chronionej Oficyna Wydawnicza, Bydgoszcz 2003 s.42

Ryzyko handlowe może być związane z zawarta transakcją - ryzyko transakcyjne, lub z sytuacją na rynku - ryzyko rynkowe.

Ryzyko transakcyjne polega na niebezpieczeństwie niedotrzymania zobowiązań umownych przez uczestników transakcji. Ryzyko to może wynikać zarówno ze złej wiary lub woli kontrahenta, jak i z przyczyn obiektywnych, często spowodowanych działaniem siły wyższej.

Do ryzyk transakcyjnych zalicza się także ryzyka związane z kontraktami, w których występują pośrednicy w realizacji aktu kupna-sprzedaży, czyli z agentami, komisarzami, i konsygnatariuszami. Oparcie się na takich kanałach dystrybucji wiąże się ze szczególnym rodzajem ryzyka. Podstawowym niebezpieczeństwem jest możliwość zawarcia umowy z osobą nieuczciwą lub niekompetentną. Osoba nieuczciwa może działać na własny rachunek lub na rzecz konkurenta. W rezultacie może dojść do blokady sprzedaży towarów (kamuflowanej przez działania pozorne, np. przyjmowanie niewielkich zamówień, podczas gdy faktycznie zainteresowanie towarem jest bardzo duże), wprowadzenia do sprzedaży produktów innych przedsiębiorstw, przekazywania informacji o przedsiębiorstwie odbiorcom i konkurentom. Wybór dystrybutora wiąże się z jeszcze większym ryzykiem, głównie ze względu na fakt, że przy tej formie pośrednictwa eksporter angażuje dużo większe środki kapitałowe i zazwyczaj na dłuższy okres.

Ryzyka związane z siłami przyrody obejmują ryzyka wystąpienia zjawisk atmosferycznych (sztormu, huraganu, mgły itp.), trzęsienia ziemi i innych zjawisk przyrodniczych.

Ryzyka związane z działalnością ludzką mogą być spowodowane działalnością przestępczą (kradzież, rabunek), działaniami osób organizujących i uczestniczących w przewozie towarów, a także działania społeczne (strajki, zamieszki) oraz niewykonanie lub niewłaściwe wykonanie ustaleń kontraktu przez strony.

Ryzyka natury politycznej mogą powodować przerwanie kontaktów między partnerami poprzez zamieszki na tle politycznym, rewolucję, wojnę domową, lub powodować powstanie strat u kontrahentów przez akty władzy, np. wywłaszczenie, zablokowanie należności, konfiskatę, zakaz transferu walut, zmiany wartości walut, zakazy przywozu i wywozu towarów, wprowadzenie kontyngentów i licencji na handel towarami. Ryzyko polityczne towarzyszące transakcji międzynarodowej należy do kategorii ryzyka obiektywnie zagrażającego przedsiębiorcy. Wynika to z tego, że może ono uniemożliwić częściowo lub całkowicie bez winy kontrahentów realizację opłacalnej transakcji, ujętej w ramy prawidłowo sporządzonego kontraktu z solidnym i wypłacalnym kontrahentem, pragnącym wywiązać się z przyjętego zobowiązania.

Na ryzyko rynkowe składają się :

1. ryzyko zbytu,

2. ryzyko cenowe,

3. ryzyko walutowe .

Ryzyko zbytu może wynikać z niekorzystnej sytuacji rynkowej lub działań władz (protekcjonalizm).

Ryzyko cen wynika z możliwości niekorzystnej zmiany cen towaru od momentu podpisania kontraktu do chwili jego rozliczenia.

Ryzyko walutowe (zwane też kursowym) wynika ze zmiany kursów walut, co może spowodować nieopłacalność transakcji dla jednej ze stron i poniesienie straty z tytułu posiadania otwartej, niezabezpieczonej pozycji walutowej.

Pozycją walutową nazywa się zestawienie należności i zobowiązań firmy w walutach obcych bez względu na termin ich realizacji. Na pozycję walutową wpływa saldo zobowiązań i należności, natomiast terminy zapadalności należności i wymagalności zobowiązań nie mają w tym wypadku żadnego znaczenia. Wyróżniamy pozycję walutową otwartą i zamkniętą. Z pozycją walutową zamkniętą, obliczoną dla pojedynczej waluty obcej, mamy do czynienia, gdy saldo należności w danej walucie jest równe saldu zobowiązań w tej walucie, pozycja walutowa otwarta występuje zaś w sytuacji przeciwnej, tzn. gdy saldo należności w walucie obcej jest różne od salda zobowiązań w tej walucie.

Wyróżniamy dwa rodzaje otwartej pozycji walutowej (dla pojedynczej waluty obcej):

1. długą, z którą mamy do czynienia, gdy saldo należności w danej walucie przewyższa saldo zobowiązań w tej walucie,

2. krótką, która występuje, jeśli saldo należności w danej walucie jest niższe niż saldo zobowiązań w tej walucie.

Pozycję walutową oblicza się i podaje w walucie krajowej, czyli w Polsce w złotych. Do przeliczeń służy tzw. kurs średni NBP dla danej waluty, obowiązujący w dniu kalkulacji i podawany w prasie oraz w bankowych tabela kursów średnich NBP.

Długa pozycja walutowa stwarza ryzyko poniesienia strat w sytuacji spadku kursu waluty obcej w stosunku do waluty krajowej, natomiast krótka pozycja walutowa stwarza ryzyko poniesienia strat, gdy nastąpi wzrost kursu waluty obcej w stosunku do waluty krajowej

W zależności od określenia w kontrakcie waluty ryzyko kursowe ponoszą jedna lub dwie strony kontraktu. Jeżeli walutą kontraktu jest waluta kraju importera, ryzyko ponosi eksporter i, analogicznie, gdy walutą kontraktu jest waluta kraju eksportera - ryzyko ponosi importer. Jeśli jako walutę kontraktu określi się walutę kraju trzeciego, ryzyko kursowe ponosi i eksporter i importer.

Ryzyko kursowe dzieli się, ze względu na czas powstawania różnic kursowych i momentu wymiany walut, na ryzyko powstające w poszczególnych transakcjach i ryzyko translacji.

Ryzyko transakcji wynika z powstania różnic kursowych pomiędzy momentem powstania należności lub zobowiązania zagranicznego, a momentem ostatecznego rozliczenia danej transakcji. Jest to realna strata lub zysk, gdyż związana jest z rzeczywistą wymiana walut.

Ryzyko translacji wynika z różnicy kursów między dniem księgowego zapisu realizacji transakcji w bilansie, a dniem powstania należności, lub między sporządzeniem dwóch bilansów. Jest to strata abstrakcyjna, gdyż nie zachodzi tu fizyczna wymiana walut.

Początek występowania ryzyka walutowego jest momentem, kiedy zostanie ustalona cena za towar i nie jest możliwe zaabsorbowanie ruchów kursu walutowego w cenę produktu. Końcem występowania ryzyka jest otrzymanie (lub zapłacenie) od naszego wierzyciela środków pieniężnych na świadczenia, tworzących pozycję walutową za towar lub usługę, którą mu sprzedaliśmy.

Poszczególne etapy można przedstawić następująco:

Prognoza kupna/sprzedaży

↓

Przygotowanie oferty cenowej ↑

↓

Zamówienie Okres występowania

↓ ryzyka

Otrzymanie/wysłanie faktury

↓ ↓

Negocjacje warunków płatności

↓

Otrzymanie/zapłacenie środków pieniężnych

Kurs walutowy to cena, po której jedna waluta jest kupowana (lub sprzedawana) za inną walutę. Kupowana lub sprzedawana nosi nazwę waluty bazowej, natomiast waluta, w której podaje się cenę kupna lub sprzedaży jednostki waluty bazowej, nazywa się walutą notowaną. W stosunku do podstawowych walut rozliczeniowych dla transakcji handlowych z zagranica (takich jak dolar amerykański - USD, euro - EUR, frank szwajcarski - CHF czy funt brytyjski - GBP) złoty polski jest zawsze walutą notowaną.

Zgodnie z ogólnie przyjętą definicją, walutami są oficjalne znaki pieniężne będące prawnym środkiem prawniczym w określonych krajach i/lub ich grupach. Należy odróżnić waluty od dewiz, które są krótkoterminowymi, łatwo zbywalnymi należnościami denominowanymi w walutach obcych i występują najczęściej w formie weksli, czeków, obligacji itp.

Ze względu na kierunek transakcji wyróżniamy kursy walutowe:

1. kupna - kurs po jakim bank (jako podmiot kwotujący, tzn. podający kurs) kupuje od nas walutę (czyli z naszego punktu widzenia, jest to kurs sprzedaży),

2. sprzedaży - kurs po jakim bank (jako podmiot kwotujący) sprzedaje nam walutę (czyli z naszego punktu widzenia, jest to kurs kupna).

Kurs kupna jest zawsze niższy od kursu sprzedaży - różnica stanowi marżę na transakcji kupna (sprzedaży) walut (tzw. spread), która jest przychodem banku.

Gdy przyjmiemy za kryterium możliwość wahań (elastyczność) kursów, rozróżniamy:

- kursy płynne, nazywane także zmiennymi lub elastycznymi, które kształtują się pod wpływem popytu i podaży na rynku walutowym;

- kursy sztywne, ustalane przez władze państwowe.

Kurs złotego jest kursem płynnym, kształtującym się na rynku pod wpływem popytu i podaży. Na podstawie informacji płynących z rynku Narodowy Bank Polski ogłasza tabelę kursów średnich walut obcych oraz kursy do rozliczeń z klientami NBP. Poszczególne banki zajmujące się operacjami zagranicznymi ogłaszają własne tabele kursów, a ich kursy transakcyjne najczęściej odchylają się od kursów NBP. Ustalają one swoje transakcyjne kursy kupna i sprzedaży. Ryzyko kursowe polega na tym, że w wyniku niekorzystnych zmian kursów walutowych może nastąpić spadek wartości należności i/lub zobowiązań wyrażonych w walucie krajowej. W sytuacji ewentualnego wzrostu wartości waluty krajowej w stosunku do walut zagranicznych (aprecjacja waluty krajowej), ma miejsce spadek opłacalności krajowego eksportu oraz wzrost korzyści krajowych importerów. Sytuacja będzie wyglądała odwrotnie w przypadku spadku wartości waluty krajowej w stosunku do walut zagranicznych (deprecjacja waluty krajowej). W związku z tym, w sytuacji utrzymującego się przez dłuższy czas kursu walutowego na poziomie różnym od przewidywanego, przedsiębiorstwo może osiągać z tego tytułu ponad przeciętne zyski lub ponosić znaczne straty.

W kontrakcie handlowym partnerzy mogą się ubezpieczyć od wystąpienia tego ryzyka, stosując jedna z pięciu klauzul waloryzacyjnych:

1. pełną - w przypadku zmiany kursu waluty kontraktu w dniu płatności następuje proporcjonalna zmiana ceny lub wartości faktury;

2. kursową - wartość kontraktu przyrównuje się do kursu w innej „mocnej” walucie ( np. dolar USA) w dniu zawarcia kontraktu; uzyskany w ten sposób wskaźnik pozostaje niezmienny dla ewentualnego przeliczenia różnic wynikających za zmiany relacji tych walut w dniu płatności;

3. automatyczną z franszyzą - zaczyna ona działać, gdy zmiana kursu waluty płatności przekracza określony wskaźnik procentowy i automatycznie w fakturach będzie doliczana ta różnica jako tzw. dopłata;

4. rewizję cen -klauzula ta zawiera ustalenie, że w przypadku określonego spadku kursu waluty kontraktu w stosunku do walut mocnych (np. powyżej 5%) eksporter zastrzega sobie prawo do zmiany ceny eksportowej, czyli może nastąpić jej powtórne negocjowanie.

Zewnętrzne sposoby zabezpieczenia się przed ryzykiem kursowym polegają na zawarciu odpowiedniej transakcji zabezpieczającej z podmiotem trzecim (firmą ubezpieczeniową, bankiem, biurem maklerskim).

Ryzyko obejmuje sobą zaangażowanie za granicą własnego kapitału, uzyskane kredyty w celu użycia ich na zagraniczne inwestycje itp. Jedną z form ryzyka związanego z działalnością na rynkach międzynarodowych, jest ryzyko kursowe, dlatego negocjator kontraktu powinien dysponować odpowiednią wiedzą na temat ryzyka walutowego i aktualnym zestawem potrzebnych mu informacji do wyboru odpowiedniej waluty transakcyjnej i sformułowania finansowych warunków kontraktu. Dopiero wówczas, może on podejmować optymalne decyzje walutowe i finansowe w interesie swojego przedsiębiorstwa.

Firmy małe i średnie w gospodarce rynkowej natrafiają na wiele trudności. Zarządzanie ryzykiem wymaga skoordynowanej współpracy specjalistów wielu dziedzin, a szczególności inżynierów, matematyków ubezpieczeniowych, prawników i handlowców. Ponadto potrzebny jest menedżer, który w sposób całościowy będzie umiał zarządzać ryzykiem przedsiębiorstwa. Organizacje ponadnarodowe dysponują dużymi biurami eksportu, podczas gdy w małych i średnich firmach eksportem zajmuje się często jedna osoba. Taka sama sytuacja występuje w obszarze zarządzania ryzykiem.

Drugi aspekt to słabe kontakty firm małych i średnich z firmami oferującymi usługi ubezpieczeniowe, podczas gdy zarządzanie ryzykiem wymaga stałych kontaktów z nimi. Chodzi tu o firmy ubezpieczeniowe, banki które dostarczają na bieżąco informacji o swoich nowych produktach i cenach. Tylko w warunkach posiadania aktualnych informacji można optymalizować własne ryzyko i przenosić je na innych uczestników rynku.

Narzędzia zabezpieczające powinny być dostosowane do klauzul i warunków zapisanych w kontraktach eksportowych, przy czym chodzi tu nie tylko o ograniczanie kosztów, ale przede wszystkim o dobre wykonanie kontraktu.

Trzeci aspekt to słaba pozycja i siła negocjacyjna małych i średnich firm w porównaniu z dużymi firmami. Duże towarzystwa ubezpieczeniowe nie są skłonne oferować korzystnych warunków małym firmom. Duże firmy, a zwłaszcza koncerny ponadnarodowe, narażone są na poszczególnych rynkach na ryzyko o różnym nasileniu i o różnej skali. Firmy ubezpieczeniowe oferują im odpowiednie produkty i ceny dostosowane do ryzyka kraju, przy czym z góry wiadomo, że ryzyko to jest bardziej zdywersyfikowane. Ponadto istniejąca konkurencja pomiędzy firmami ubezpieczeniowymi i bankami, a także starania o pozyskanie tych wielkich firm sprawiają, że szansa małej firmy na uzyskanie bardziej korzystnych warunków jest nikła.

Z tego można wyciągnąć wniosek, że małe i średnie firmy zasadniczo mogą korzystać tylko ze standartowych produktów ubezpieczeniowych i bankowych, podczas gdy wielkie korporacje i koncerny mają szansę negocjowania ofert dostosowanych do ich specyficznych potrzeb.

Przedsiębiorca jednak musi radzić sobie z ryzykiem. Celowe jest więc korzystanie z fachowych instytucji zewnętrznych, które profesjonalnie zajmują się zarządzaniem ryzykiem.

ROZDZIAŁ II

ZASADY REALIZACJI PŁATNOŚCI W HANDLU ZAGRANICZNYM

1. Podstawy liberalizacji prawa dewizowego

Jednostki prowadzące działalność w zakresie handlu zagranicznego, zawierając kontrakty eksportowe lub importowe, muszą uwzględniać zarówno zasady i zwyczaje w obrotach międzynarodowych, jak i przepisy dewizowe w kraju.

Na początku okresu transformacji gospodarka polska była w bardzo złym stanie i dokonanie szerokiej liberalizacji obrotów dewizowych i wprowadzenie wymienialności złotówki nie było w żadnym wypadku możliwe. Pierwszym krokiem w procesie liberalizacji systemu dewizowego było wprowadzenie tzw. wewnętrznej wymienialności złotego od 1 stycznia 1990r., która obowiązywała do 1 czerwca 1995r. Wewnętrzna wymienialność oparta była na następujących założeniach:

- importerzy mieli swobodny dostęp do dewiz potrzebnych do dokonywania większości płatności z tytułu obrotu bieżącego (od 1 stycznia 1995r. wszystkich tego rodzaju transakcji);

- brak było ograniczeń wobec większości, a następnie wszystkich transakcji bieżących pomiędzy nierezydentami i rezydentami;

- do 9 grudnia 1995r. rezydenci - podmioty gospodarcze musieli odsprzedawać dla państwa całość wpływów z eksportu;

- transakcje kapitałowe z zagranicą podlegały reglamentacjom (ograniczeniom w obrocie wartościami dewizowymi);

- władze zabraniały używania złotego jako pieniądza waluty fakturowania i płatności w transakcjach w handlu zagranicznym.

Bardzo ważne miejsce w systemie wewnętrznej wymienialności odgrywał rynek kantorowy, a także wyjątki od powyższych reguł dla osób fizycznych.

W czerwcu 1995r. wprowadzono wymienialność według art. VIII statutu MFW.

Zasadniczo niewiele różniła się ona od poprzedniego systemu. Dużym postępem było jednak zniesienie konieczności odsprzedaży dewiz od grudnia 1995r.: wymienialność złotego pozostała na poziomie wewnętrznym. W związku z wejściem Polski do OECD nastąpiły kolejne zniesienia restrykcji w polskim systemie dewizowym, aż wreszcie 18 grudnia 1998r. Uchwalono nowe Prawo dewizowe. Ustawa przyniosła szereg istotnych zmian, w tym:

- nadano złotemu wewnętrzną wymienialność;

- zezwolono na swobodę przepływów kapitałowych między rezydentami i nierezydentami z krajów, z którymi Polska zawarła umowy o wzajemnym popieraniu inwestycji;

- zliberalizowano obrót transakcjami pochodnymi;

- umożliwiono rezydentom swobodę zakupu walut (co nie jest równoznaczne ze swobodą ich transferu za granicę) itp.

Do maja 1991r. kurs złotego był kursem sztywnym, ustalanym w relacji do dolara amerykańskiego. Od tego momentu kurs złotego stał się kursem pełzającym, tzn. wzrastającym wraz z wartością koszyka walut. Od 16 maja 1995r. nastąpiło dalsze uelastycznienie kursu złotego poprzez nadanie bankom dewizowym uprawnień do kształtowania kursu, które mogły się odchylać początkowo +/- 7%, następnie +/- 10%, a końcowej fazie +/- 15% od kursu średniego ustalonego przez NBP.

W dniu 11 kwietnia 2000r. Podjęto decyzję o pełnym upłynnieniu złotego wobec walut obcych od 12 kwietnia 2000r. Oznacza to, że w chwili obecnej kurs złotego może się kształtować bez ograniczeń pod wpływem popytu i podaży pieniądza.

Trzon obowiązującej obecnie w Polsce regulacji dewizowej stanowią:

• Ustawa z dnia 27 lipca 2002r. - Prawo dewizowe (Dz.U. nr 141, poz.1178);

• Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 3 września 2002r. w sprawie ogólnych zezwoleń dewizowych (Dz.U. nr 154, poz. 1273);

• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2002r. w sprawie sposobu, zakresu i terminów wykonywania przez rezydentów dokonujących obrotu dewizowego z zagranicą obowiązków przekazywania NBP danych w zakresie niezbędnym do sporządzania bilansu płatniczego państwa oraz bilansu płatniczego państwa oraz bilansów należności i zobowiązań zagranicznych państwa (Dz. U. nr 218, poz. 1835).

Dla polskich eksporterów i importerów przy ustalaniu warunków i sposobu realizacji płatności istotne znaczenie ma też znajomość:

- Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 6 września 2002 r. w sprawie sposobu wysyłania za granicę wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych oraz wykazu dokumentów potwierdzających uprawnienie do wysłania (Dz. U. Nr 154, poz. 1276);

- Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 16 września 2002r. w sprawie sposobu dokonywania potwierdzenia przywozu do kraju oraz wywozu za granicę wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych potwierdzających uprawnienia do wywozu (Dz. U. Nr 154, poz. 1277);

- Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 3 września 2002r. sprawie trybu wykonywania przez NBP kontroli określonej w przepisach ustawy prawo dewizowe (Dz. U. Nr 154, poz. 1275);

- Obwieszczenia Prezesa NBP z dnia 17 września 2002r. w sprawie ogłoszenia wykazu walut wymienialnych (Mon. Pol. Nr 42, poz. 649).

Ustawa z 2002r. zastąpiła Ustawę z dnia 18 grudnia 1998r. - Prawo dewizowe (Dz. U. nr 160, poz. 1063), znosząc większość ograniczeń w obrocie dewizowym. Przesłanką opracowania nowej ustawy było dostosowanie polskich rozwiązań prawnych do ustawodawstwa obowiązującego w krajach Unii Europejskiej, a zwłaszcza do wymogów Traktatu z Maastricht. Dlatego Ustawa nie zawiera, poza dozwolonymi w traktacie, ograniczeń w przepływie kapitału i płatnościach między Polską a UE. Ustawa jest również spełnieniem, chociaż nie całkowitym, międzynarodowych zobowiązań Polski, wynikających z członkostwa w Międzynarodowym Funduszu Walutowym IMF i Organizacji Współpracy i Rozwoju Gospodarczego OECD, a dotyczących liberalizacji prawa dewizowego oraz zapewnienia swobody przepływu kapitału i płatności między krajem a zagranicą. Ustawa określa zasady obrotu dewizowego z zagranicą oraz obrotu wartościami dewizowymi w kraju, a także działalności gospodarczej w zakresie ich kupna i sprzedaży oraz pośrednictwa.

2. Ograniczenia obrotu dewizowego

Ustawa rozróżnia dwa rodzaje podmiotów - rezydentów i nierezydentów, w tym nierezydentów z krajów trzecich. Wśród ograniczeń obrotu dewizowego realizowanego z udziałem rezydentów i nierezydentów (bez względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę) ustawa wymienia jedynie: przyjmowanie należności w innych walutach niż waluty wymienialne lub waluta polska, z wyjątkiem należności przysługujących nieodpłatnie i należności wynikających z tytułów niezwiązanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.

W stosunku do czynności obrotu dewizowego realizowanego przez rezydentów lub nierezydentów ustawa wymienia dwa tytuły:

- wywóz oraz wysyłanie za granicę złota dewizowego lub platyny dewizowej, z wyłączeniem wywozu i wysyłania przez nierezydentów złota dewizowego lub platyny dewizowej, przywiezionych uprzednio do kraju i zgłoszonych zgodnie z obowiązującymi przepisami,

-wywóz oraz wysyłanie za granice krajowych lub zagranicznych środków płatniczych o wartości przekraczającej łącznie równowartość 10.000 euro, z wyłączeniem wywozu i wysyłania przez nierezydentów krajowych lub zagranicznych środków płatniczych, przywiezionych przez nich uprzednio do kraju i zgłoszonych zgodnie z obwiązującymi przepisami.

Najszerszy katalog ograniczeń dotyczy obrotu dewizowego (z zagranicą) realizowanego pomiędzy rezydentami i nierezydentami z krajów trzecich, przy czym po uwzględnieniu udzielonych przez ministra finansów ogólnych zezwoleń dewizowych, w praktyce ograniczenia te dotyczą krajów trzecich innych niż kraje, z którymi Polska zawarła dwustronne umowy o popieraniu i wzajemnej ochronie inwestycji ( kraje BIT).

Wśród ograniczeń obrotu z krajami trzecimi, innymi niż kraje BIT, można wymienić m.in. przekazywanie krajowych lub zagranicznych środków płatniczych z przeznaczeniem na podjęcie lub rozszerzenie w tych krajach działalności gospodarczej; otwieranie prze rezydentów rachunków bankowych w tych krajach ( można je posiadać podczas pobytu w nich i nie dłużej niż 2 miesiące od zakończenia pobytu); udzielanie i zaciąganie w obrocie z tymi krajami pożyczek i kredytów o terminie spłaty ponad połowy kwoty pożyczki lub kredytu przed upływem roku.

Generalnie dokonywanie obrotu dewizowego jest dozwolone, jednak z pewnymi ograniczeniami, chociaż wszystko jest dozwolone, co nie jest wyraźnie zakazane ustawą. Odstępowanie od ograniczeń oraz obowiązków określonych w ustawie wymaga ogólnego lub indywidualnego zezwolenia dewizowego. Zezwoleń dewizowych udziela się, jeśli nie zagraża to bezpieczeństwu państwa, porządkowi publicznemu lub równowadze bilansu płatniczego albo innym podstawowym interesom państwa. Minister Finansów w drodze rozporządzenia, udzielił ogólnych zezwoleń dewizowych, które dotyczą wszystkich lub rodzajowo określonej kategorii podmiotów oraz wszystkich lub rodzajowo określonych czynności.

Indywidualnych zezwoleń dewizowych udziela prezes NBP, który może też upoważnić do tego dyrektorów departamentów centrali NBP oraz dyrektorów oddziałów NBP.

3. Rola banku w obsłudze operacji zagranicznych

Istotną rolę w realizacji płatności w handlu zagranicznym odgrywają banki. Dla eksporterów i importerów ważne znaczenie ma wybór banku za pomocą którego dokonują rozliczeń swoich obrotów z zagranicą. Należy mieć na uwadze, że bank jest często doradcą eksportera/importera w wyborze formy zapłaty i realizacji płatności, może udzielić informacji dotyczącej sytuacji gospodarczej i społeczno-politycznej w danym kraju oraz o dłużnikach (importerach), a tym samym minimalizować ryzyko stron uczestniczących w wymianie międzynarodowej.

Banki pełnią wobec swoich klientów funkcję ośrodka fachowej i godnej zaufania informacji o konkretnych rynkach zagranicznych, a często także o sytuacji finansowej zagranicznych kontrahentów oraz ich wywiązywalności się z podjętych zobowiązań handlowych i finansowych. Usługi takie banki mogą świadczyć klientom dlatego, że dzięki długoletnim kontaktom z zagranicą mają wykształcone metody oceny sytuacji gospodarczej i gromadzą dokumentację i informację o rynkach zagranicznych. Poza tym mogą one korzystać z pomocy współpracujących banków zagranicznych w ocenie zagranicznych kontrahentów. Informacje banków można uznać za najbardziej miarodajne w kwestiach finansowania i rozliczania zagranicznych transakcji.

Niezależnie od takich ogólnych przesłanek wyboru banku, jak fachowość personelu i jakość świadczonych usług, w tym sprawność i szybkość przeprowadzania operacji bankowych, solidność i standing, w obsłudze handlu zagranicznego liczą się jeszcze inne elementy.

Podmioty dokonujące rozliczeń i płatności w handlu zagranicznym za pośrednictwem banku zgodnie z art.25 Ustawy - Prawo dewizowe muszą korzystać z usług banku uprawnionego. Uprawnionym bankiem zgodnie z art. 2.1 pkt 20 ustawy - Prawo dewizowe, jest bank mający siedzibę w kraju, który zgodnie z określonym w statucie przedmiotem działalności jest uprawniony do wykonywania czynności bankowej ujętej w art.5 ust.2 pkt 10 ustawy - Prawo bankowe.

Uprawnione banki nie tylko są pośrednikami w dokonywaniu przekazów i rozliczeń, lecz także mają związane z tym określone obowiązki kontrolne.

Rys. nr 2 Procedura obrotu przekazowego

I faza

..................................................................................................................................

bez względu na kwotę

II faza

..................................................................................................................................

III faza

..........................................................................................................................................................

Źródło: R. Kubiak, Prawo dewizowe, Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa 2004 s. 194.

Ustawa - Prawo dewizowe nakłada na banki obowiązek kontroli obrotu dokonywanego za ich pośrednictwem - każdorazowo muszą uzyskać informację dotyczącą tytułu prawnego, w związku z którym następuje przekaz lub rozliczenie, oraz w określonych, sprecyzowanych w ustawie sytuacjach kontrolować dokumenty (zezwolenie dewizowe, dokument potwierdzający wskazany tytuł prawny). Mają zatem prawo domagania się od importerów odpowiednich wyjaśnień oraz udostępniania wymaganych dokumentów. Bank dokonuje kontroli wykonania zobowiązań podatkowych nierezydentów w związku z osiągnięciem przez nich w Polsce przychodu lub dochodu, którymi jest związana dokonywana płatność.

Polskie Prawo dewizowe zezwala na dokonywanie przekazów pieniężnych za granicę oraz rozliczeń w kraju z nierezydentami do kwoty o równowartości 10.000 euro bez pośrednictwa banku, w praktyce większość płatności w handlu zagranicznym jest dokonywana przez banki.

Rozliczenia zagraniczne przeprowadzane w różnych walutach wywołują konieczność utrzymywania przez banki rezerw walutowych w kraju i znacznie wyższych rezerw lokowanych w bankach zagranicznych. Współpracujący bank zagraniczny, z którym łączą bank krajowy bliższe stosunki, nazywa się bankiem korespondentem. Stosunki te polegają na prowadzeniu przez oba banki swoich rachunków, świadczenia wzajemnych usług, wymianie informacji itp. Rachunek prowadzony w banku krajowym dla banku zagranicznego nazywa się rachunkiem loro, a nasz rachunek u korespondenta zagranicznego nosi nazwę rachunku nostro (nazwy te pochodzą od włoskich terminów bankowych: il loro, co oznacza „ ich dobro”, oraz il nostro, co oznacza „nasze dobro”).

Ważną przesłanką wyboru banku jest sieć korespondentów zagranicznych, jaką dany bank dysponuje. Z punktu widzenia eksportera/importera istotne jest, aby dany bank, z którego usług korzystają, dysponował odpowiednią siecią banków - korespondentów, prowadzących rachunki w poszczególnych walutach. Dla eksportera/importera znaczenie ma przede wszystkim fakt, czy dany bank posiada korespondentów w kraju, z którym prowadzi wymianę i czy rachunki są prowadzone w walutach będących walutami płatności. W tym wypadku bowiem jest szybszy i sprawniejszy przebieg płatności, co przy niektórych formach zapłaty (np. przy realizacji czeków) ma szczególne znaczenie.

Liczba korespondentów, z którymi współpracują poszczególne banki, jest zróżnicowana i wynosi od kilku do kilkuset.

Większość rozliczeń i operacji zagranicznych koncentrowała się do niedawna w Banku Handlowym w Warszawie S.A. Rozlicza on nadal obroty handlowe i usługowe Polski z zagranicą, ale utracił pozycję monopolisty. Bank Pekao S.A., który specjalizował się w obsłudze walutowo - dewizowej ludności, prowadzi obecnie pełną obsługę rozliczeniową i operacyjną obrotów towarowych i usługowych z zagranicą we wszystkich formach przyjętych w stosunkach międzynarodowych. W ostatnich latach uprawnienia do wykonywania operacji zagranicznych nabyło kilkadziesiąt innych banków.

Komunikowanie się z bankami zagranicznymi następuje na ogół za pomocą systemu SWIFT (society for worldwide interbank financial telecommunication), który generuje różnego rodzaju znormalizowane komunikaty kluczowane (tekstowe) oraz niekluczowane. Komunikaty te mogą stanowić dyspozycje płatnicze, jak również różnego rodzaju transakcje czy informacje, które zostały wystandardowane i skodyfikowane ( trzycyfrowe oznaczenie typu komunikat Message Type: MTxxx). SWIFT jest siecią telekomunikacyjną (wraz z oprogramowaniem) o światowym zasięgu użytkowania; jej najważniejszymi zaletami jest bezpieczeństwo danych i dostępu (autoryzacja uprawnień).

Wyróżniamy następujące grupy komunikatów:

0xx - komunikaty systemowe;

1xx - polecenia wypłaty i czeki;

2xx - przelewy bankowe;

3xx - potwierdzenia kontaktów dealerskich;

4xx - inkasa

5xx - operacje papierami wartościowymi;

6xx - metale szlachetne i kredyty konsorcjalne,

7xx - akredytywy dokumentowe i gwarancje;

8xx - czeki podróżnicze,

9xx - komunikaty specjalne;

nxx - komunikaty tzw. wspólnej grupy.

Każdy bank uczestniczący w sieci SWIFT posiada swój adres swiftowy (tzw. BIC CODE - bank identifier code), który składa się z sekwencji znaków (minimum osiem, maksymalnie jedenaście), stanowiących wyróżnik banku (litery), symbol kraju (litery), symbol miasta lub strefy czasowej (litery i/lub cyfry) oraz symbol oddziału (litery i/lub cyfry) , np. dla banku PKO BP S.A. - BPKO PL PW. Przynależność banku do systemu SWIFT zapewnia jego klientom szybszą i sprawniejszą obsługę ich zleceń płatniczych.

Banki w obrocie dewizowym pełnią funkcję finansującą oraz funkcję gwaranta, co wiąże się częściowo z funkcją pośrednika, ponieważ banki mogą gwarantować bezpieczeństwo operacji zagranicznych w sposób pośredni, będąc pośrednikiem w rozliczeniach zagranicznych, lub bezpośredni, wykorzystując bogate instrumentarium, w którego skład wchodzą m.in. czeki bankierskie, awale, akredytywy, gwarancje bankowe.

ROZDZIAL III

OFERTA BANKU PKO BP S.A. W ZAKRESIE OPERACJI ZAGRANICZNYCH

Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski S.A. (w skrócie PKO BP S.A.) należy do czołówki polskich banków, zarówno ze względu na rozmiary działalności, dynamikę rozwoju, różnorodność oferowanych produktów oraz wysoką jakość usług, jak też bogatą tradycję i ugruntowaną pozycję w społeczeństwie. Posiada największą spośród polskich banków sieć placówek na terenie całego kraju.

PKO BP S.A. gwarantuje szybką i sprawną obsługę płatności w obrocie zagranicznym. Sieć banków korespondentów stwarza możliwość przekazywania kwot w walutach wymienialnych do odległych rejonów świata. (zał. nr 1)

Obsługę transakcji handlu zagranicznego bank PKO BP S.A. prowadzi wykorzystując sieć łączności międzybankowej SWIFT.

W swoje ofercie PKO BP S.A. ma obsługę importowych i eksportowych transakcji handlu zagranicznego, rozliczanych m.in. przy wykorzystaniu uwarunkowanych form płatności, do których należą akredytywa i inkaso dokumentowe oraz nieuwarunkowanych takich jak polecenia wypłaty za granicę, czeki.

3.1. Czeki

3.1.1. Istota czeku

Czek można zdefiniować jako dokument (papier wartościowy) wystawiony w formie ściśle określonej przez prawo czekowe, w którym wystawca poleca bankowi wypłacenie określonej sumy pieniężnej okazicielowi bądź wyznaczonej osobie. Wypłata następuje ze środków zgromadzonych przez wystawcę w banku - z rachunku wystawcy.

Historia tego dokumentu liczy wiele setek lat; w formie zbliżonej do obecnej czeki pojawiły się w XV w. w Holandii, a następnie w XVIII w. Anglii. Czeki przejęły cześć funkcji, które pierwotnie spełniały weksle tzn. pełniąc rolę zastępczą wobec pieniądza.

Międzynarodowym uregulowaniem w sprawie obrotu czekowego jest Konwencja Genewska z 1931r. Konwencję Genewską ratyfikowały : Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Grecja, Holandia, Polska, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Włochy oraz dawny ZSRR. Państwa, które podpisały konwencję, ale jej nie ratyfikowały i w późniejszym czasie przystosowały swoje przepisy do postanowień konwencji to: Bułgaria, Czechy, Słowacja, Hiszpania, dawna Jugosławia, Rumunia i Turcja. Do tej grupy krajów mówi się często o tzw. konwencyjnym systemie czekowym. Wielka Brytania, USA, Kanada i inne, których prawo czekowe jest wzorowane na prawie brytyjskim nie przystąpiły do genewskich konwencji czekowych i w odniesieniu do nich mówimy o tzw. anglosaskim systemie czekowym.

Istnieją zatem dwa różne systemy prawa czekowego, których znajomość ułatwia posługiwanie się czekiem w obrotach zagranicznych. W Polsce obowiązują od ponad 60 lat przepisy prawa czekowego zawarte w Ustawie z dnia 28 kwietnia 1936 r. - Prawo czekowe.

Prawo czekowe ściśle określa, jakie elementy powinien zawierać czek, a brak choćby jednego z nich powoduje, że dany dokument nie będzie uważany za czek, są to:

-nazwa „czek” w samym tekście dokumentu w języku, w jakim go wystawiono

- bezwarunkowe polecenie zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej,

- nazwisko (nazwa) osoby, która ma zapłacić - jest to trasat;

- miejsce płatności - jeśli go nie oznaczono, to za miejsce płatności uważa się miejsce wymienione obok nazwiska trasata, jeśli zaś i tego nie uczyniono, czek jest płatny w miejscu wystawienia;

- data i miejsce wystawienia czeku - jeśli nie oznaczono miejsca wystawienia czeku, uważa się za wystawiony w miejscu podanym obok nazwiska (nazwy) wystawcy;

- własnoręczny podpis wystawcy.

Czek jest płatny za okazaniem i nie wskazuje się w jego treści terminu płatności, lecz w krajach systemu konwencyjnego powinien zostać przedstawiony do zapłaty z zachowaniem następujących terminów :

- 8 dni ( w Polsce 10 dni od daty wystawienia, jeżeli czek jest wystawiony i płatny w tym samym kraju,

- 20 dni od daty wystawienia jeżeli czek jest wystawiony i płatny w krajach tej samej części świata,

- 70 dni od daty wystawienia, jeżeli czek jest wystawiony i płatny w różnych częściach świata.

W Wielkiej Brytanii, USA i Kanadzie terminy te są inne i odpowiednio są ważne 3 miesiące i 6 miesięcy od daty wystawienia.

3.1.2 Klasyfikacja czeków w obrocie zagranicznym

Rys. nr 3. Klasyfikacja czeków w obrocie zagranicznym

Źródło: E. Bogacka - Kisiel (red.:), Usługi i procedury bankowe, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław 2000, str.316

Czek bankierski, czyli czek wystawiony przez bank, instytucję finansową lub inną świadczącą usługi bankierskie, jest dokumentem wystawionym zgodnie z przepisami prawa czekowego. Bank poleca w nim innemu bankowi, zwanemu trasatem, zapłacić określoną sumę pieniężną osobie wymienionej w tekście tego dokumentu, zwanej remitentem. Czeki bankierskie są zakupowane przez klientów banku jako wygodny środek płatniczy za granicą ze względu na łatwość przewozu i zabezpieczenie przed kradzieżą.

W praktyce rozliczeń zagranicznych nie stosuje się czeków bankierskich na okaziciela tzn. nie wskazujących konkretnego remitenta.

Czek skarbowy może być wystawiony przez uprawnione do tego organy administracji finansowej - z tytułu zobowiązań publiczno - prawnych danego kraju. Różni się on od czeku w znaczeniu prawnym tym, że trasatem nie jest bank, lecz Skarb Państwa. Czeki te są wystawiane na jednolitych formularzach, a kwota jest wypisana tylko cyframi. Ważność czeku nie jest ograniczona żadnym terminem.

Czeki podróżnicze (traveler's cheque) pod względem funkcji jakie pełnią w obrocie międzynarodowym, jak i szczególnego, uproszczonego sposobu ich realizacji i obiegu, są zbliżone w obiegu do pieniądza papierowego. Mają postać polecenia wypłaty w okrągłych sumach o standartowych nominałach i są zbywalne za gotówkę w kraju przeznaczenia. W momencie zakupu czeku nabywca składa na jego awersie w oznaczonym miejscu, w obecności sprzedającego, wzór swojego podpisu (sygnaturę), a w momencie realizacji czeku składa podpis po raz drugi (kontrsygnaturę) w obecności osoby przyjmującej zapłatę.

Czeki te są ze swej istoty przeznaczone do obsługi finansowej przyjazdowego i wyjazdowego ruchu podróżnych.

Czeki z wystawienia prywatnego to czeki, w których w miejscu „podpis wystawcy czeku” figuruje podpis osoby prywatnej lub upoważnionych do tego przedstawicieli firmy.

Międzynarodowy bankowy przekaz pieniężny (international money order) to dokument zawierający skierowane do określonego banku polecenie zapłaty, wskazanej sumy pieniężnej, wymienionemu w przekazie beneficjentowi. Międzynarodowe bankowe przekazy pieniężne są kupowane w banku przez osobę zobowiązaną do zapłaty i na ogół zawierają limity ich wartości. Są podobne do czeku, choć są instrumentami finansowymi, których posługiwanie się nie jest tak ściśle określone przez prawo jak posługiwanie się czekiem. Przekazy te w obrotach zagranicznych są stosowane głównie w krajach o anglosaskiej tradycji handlowej.

Taki podział czeków ma charakter operacyjno - bankowy, gdyż czeki skarbowe i podróżnicze nie są, mimo używania tej nazwy, czekami w rozumieniu prawa czekowego.

3.1.3. Obsługa czeków zagranicznych przez PKO BP S.A.

PKO BP S.A. realizuje wiele rodzajów czeków, również z wystawienia prywatnego w postaci: skupu, warunkowego skupu, inkasa, inkasa z odroczonym terminem rozliczenia, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa dewizowego. Skup czeku to operacja bankowa polegająca na przyjęciu czeku od podawcy z jednoczesną zapłatą określonej na czeku kwoty.

Bank PKO BP S.A. prowadzi skup czeków zagranicznych, spełniających następujące warunki:

• wystawionych zgodnie z zapisami polskiego prawa czekowego,

• przedstawionych do opłacenia w terminie ważności,

• nie zawierających poprawek i skreśleń w swojej treści,

• nieuszkodzonych,

• nie figurujących w bazie dokumentów zastrzeżonych, po stwierdzeniu ich autentyczności.

Operacja skupu czeku następuje po sprawdzeniu autentyczności czeku tj. w przypadku czeku bankierskiego, po porównaniu figurujących na nim podpisów za bank - wystawcę czeku z wzorami posiadanymi przez PKO BP S.A.; w przypadku czeków podróżniczych, po spełnieniu przez podawcę i czek warunków określonych w procedurach akceptacyjnych emitenta blankietów; w przypadku czeków skarbowych, na podstawie opisu ich wzorów oraz przyjęciu indosu na wszystkich w/w czekach od podawcy czeku.

Wypłata pokrycia za czek zagraniczny może nastąpić w formie:

- wypłaty gotówkowej w walucie polskiej lub w walucie wymienialnej,

- uznania rachunku bankowego w walucie polskiej lub wymienialnej.

Warunkowy skup czeku to operacja polegająca na przyjęciu przez PKO BP S.A. czeku zagranicznego nie spełniającego w/w warunków skupu, z jednoczesną zapłatą jego podawcy określonej na czeku kwoty oraz przesłaniu czeku do opłacenia do banku zagranicznego jako czeku skupionego.

Warunkiem dokonania warunkowego skupu czeku jest:

- złożenie przez podawcę czeku zlecenia warunkowego skupu czeków zagranicznych (zał. nr 2) ,

- podpisanie umowy ramowej o prowadzenie warunkowego skupu czeków zagranicznych.

W przypadku skupu warunkowego wymaga się: posiadania przez klienta rachunku bankowego, posiadani zdolności kredytowej, ustanowienia przez klienta prawnych zabezpieczeń.

W przypadku zwrotu nieopłaconego czeku, rachunek podawcy jest obciążany kwotą czeku lub jej równowartością, różnicami kursowymi, należnymi odsetkami oraz kosztami banku zagranicznego.

Inkaso czeku to operacja bankowa polegająca na przyjęciu czeku od podawcy bez jego natychmiastowego opłacenia (zapłacenia kwoty czeku), które następuje po otrzymaniu pokrycia za czek od banku zagranicznego. Do inkasa przyjmuje się czeki nie spełniające warunków skupu, wystawionych na kwotę powyżej

1000 USD lub jej równowartość w innej walucie wymienialnej, na druku obowiązującym w PKO BP S.A. (zał. nr 3 )

Inkaso z odroczonym terminem rozliczenia czeku to operacja bankowa polegająca na przyjęciu czeku przez PKO BP S.A bez natychmiastowego opłacenia, pod warunkiem, że podawca czeku wyrazi zgodę na opłacenie czeku przez PKO BP po otrzymaniu pokrycia z banku.

Tego typu inkaso dotyczy czeków wystawionych na kwotę poniżej 1000 USD lub jej równowartość w innej walucie wymienialnej, przyjętych do realizacji na druku obowiązującym w PKO BP S.A. (zał. nr 4.)

Do operacji inkasa czeków zagranicznych stosuje się normy wymienione w publikacji nr 522 Międzynarodowej Izby Handlowej „jednolite reguły inkasa” wersji z dnia 1 stycznia 1996r. (ICC Uniform Rulet for Collection, Publication no 522)

Koszty wykonania operacji skupu i inkasa czeków zagranicznych:

• prowizja PKO BP - zgodnie z obowiązującą taryfą prowizji i opłat bankowych,

• koszty banków zagranicznych

• w przypadku inkasa - oplata pocztowa oraz konieczność wpłacenia kwoty zabezpieczającej koszty zwrotu nieopłaconego czeku (w przypadku opłacenia czeku kwota ta jest zwracana),

• w przypadku zwrotu czeku bez opłacenia - koszty pobrane przez bank zagraniczny.

Klient PKO BP S.A., który chce dokonać polecenia wypłaty na rzecz beneficjenta z zagranicy w formie czeku bankierskiego wnosi należne bankowi opłaty i prowizje oraz równowartość czeku w formie gotówkowej lub daje dyspozycję obciążenia rachunku bankowego wypełniając polecenie wystawienia czeku bankierskiego (zał. nr 5). Następnie bank PKO BP S.A. przesyła do beneficjenta wystawiony czek jednocześnie przekazując dyspozycję zabezpieczenie pokrycia na realizację czeku na rachunek nostro do swojego banku korespondenta. Po otrzymaniu czeku beneficjent udaje się do swojego

banku, aby go zrealizować. Otrzymany czek bank beneficjenta przekazuje do banku korespondenta, a ten go płaca. Po otrzymaniu pokrycia za czek, bank beneficjenta przekazuje pokrycie beneficjentowi czeku.

PKO BP wystawia czeki bankierskie na blankietach własnych lub otrzymanych do rachunku nostro od korespondentów.

W ostatnim okresie ze względu na coraz szersze wykorzystanie transakcji realizowanych elektronicznie znaczenie czeków maleje. Można jednak przypuszczać, że dzięki swoim niewątpliwym zaletom, do których należą bezpieczeństwo i pewność zapłaty, czek będzie jeszcze przez wiele lat stosowany szczególnie w transakcjach handlu zagranicznego, dlatego eksporterom i importerom niezbędna jest wiedza na temat zasad wystawiania czeków i obrotu czekowego nie tylko w Polsce, lecz także w innych krajach.

3.2. Weksel w handlu zagranicznym

W handlu zagranicznym weksel jako dokument finansowy (samodzielnie albo z kompletem dokumentów) znajduje zastosowanie przy dokonywaniu rozliczeń między eksporterem a importerem .

Weksel jest papierem wartościowym o ściśle określonej przez prawo wekslowe formie, podlegającym międzynarodowym uregulowaniom wekslowym tj. konwencjom genewskim oraz Bills of Exchange Act.

Według prawa wekslowego systemu konwencyjnego weksel musi zawierać:

- nazwę weksel ( w treści dokumentu, a nie np. w tytule),

- bezwarunkowe przyrzeczenie (weksel własny) lub bezwarunkowe polecenie (weksel trasowany) zapłaty określonej sumy pieniężnej,

- nazwisko (nazwę) osoby, która ma zapłacić (trasata),

- oznaczenie terminu płatności,

- nazwisko (nazwę) osoby, na której rzecz lub zlecenie zapłata ma być dokonana (remitenta),

-oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla,

- podpis wystawcy weksla (trasanta).

Weksel jako papier wartościowy, jest dokumentem potwierdzającym zobowiązania osób, które go podpisały, a należność z weksla może zrealizować osoba będąca w jego posiadaniu. Wierzytelności wekslowe mają charakter abstrakcyjny, tzn. są oderwane od przyczyny ich wystawienia. W praktyce w handlu zagranicznym weksle są wystawiane w związku z określoną transakcją gospodarczą. Jednak po wystawieniu stanowią one zarówno samodzielne dokumenty finansowe, jak i dowód istnienia wierzytelności.

Prawo wekslowe rozróżnia dwa rodzaje weksli:

• weksel trasowany (bill of exchange) jest papierem wartościowym w którym wystawca, zwany trasantem, poleca innej osobie, zwanej trasatem, zapłacić w oznaczonym terminie określoną sumę pieniężną na rzecz lub na zlecenie wymienionej w wekslu osoby zwanej remitentem. Weksel trasowany zwany jest też tratą (draft) lub wekslem ciągnionym.

• weksel własny zwany też sola wekslem, wekslem prostym, suchym (promissory note) jest papierem wartościowym, w którym wystawca zobowiązuje się do zapłacenia, w oznaczonym terminie, określonej sumy pieniężnej na rzecz lub na zlecenie wymienionej w wekslu osoby.

Weksel w obrotach zagranicznych pełni podwójną rolę. Zabezpiecza uiszczenie należności przez importera, tym bardziej, że eksporter zazwyczaj żąda dodatkowego zabezpieczenia w postaci awalu bankowego, a drugiej strony przyspiesza upłynnienie należności przez dyskonto. Szczególną formą posługiwania się wekslem w operacjach zagranicznych jest forfaiting. Operacja ta polega na skupie weksli terminowych, z wyłączeniem prawa regresu wobec odstępującego weksel. Operacje te są kosztowniejsze od tradycyjnej operacji dyskonta wekslowego, ponieważ instytucja forfaitingowa liczy odsetki według wyższej niż normalna stopy dyskontowej, oraz potrąca przy skupie weksli dyskonto z góry za cały okres.

PKO BP S.A. dyskontuje weksle kupieckie i handlowe (pochodzące z obrotów gospodarczych) spełniające m.in. wymogi:

- określone w ustawie a dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe,

- termin ich płatności upływa nie później niż za 6 miesięcy od dnia przyjęcia weksla do dyskonta,

- terminem płatności w oznaczonym dniu.

W zamian za przyjęte do dyskonta weksle bank wypłaca podawcy kwotę, na którą wystawiony jest weksel, pomniejszona o odsetki dyskontowe i prowizję.

3.3 Polecenie wypłaty w obrocie dewizowym

Polecenie wypłaty jest najtańszą bezgotówkową formą płatności, wymaga jednak wzajemnego zaufania pomiędzy kontrahentami. Występuje w praktyce większości kontraktów realizowanych pomiędzy stałymi partnerami, nie powoduje zbędnego zaangażowania środków finansowych żadnej ze stron. Jest też najszybszą formą zapłaty: dla przekazania środków wystarczą w praktyce dwa dni ( a czasem nawet jeden).

W praktyce bankowej przez polecenie wypłaty w obrocie zagranicznym rozumie się zlecenie przekazania określonej kwoty pieniężnej na rzecz zagranicznego beneficjenta lub określonej kwoty waluty obcej na rzecz beneficjenta krajowego.

Inicjatorem polecenia wypłaty jest importer, który zleca, aby oddział banku przelał z jego rachunku określoną kwotę środków pieniężnych na rzecz wskazanego odbiorcy. Bank importera obciąża rachunek dłużnika kwotą polecenia wypłaty i przekazuje polecenie wypłaty do banku eksportera lub - w przypadku braku współpracy z tym bankiem - przekazuje środki, korzystając z pośrednictwa banku korespondenta, bank eksportera po otrzymaniu polecenia wypłaty przekazuje środki na konto importera, w odpowiedzi eksporter przekazuje ( w sposób ustalony w umowie) towary do dyspozycji importera.

Najczęściej dokonywane jest drogą teletransmisji (SWIFT lub w krajach Unii Europejskiej systemem TARGET), może być także realizowane za pomocą kluczowanego teleksu, faksu bądź listu.

Dokonując transferu za granicę, banki wykorzystują sieć swoich banków korespondentów i posiadanie przez nie konta nostro. Banki realizują przelewy tylko w takich walutach, dla których posiadają nostra. Najszybszy i najprostszy przelew jest wtedy, kiedy bank beneficjenta jest jednocześnie bankiem korespondentem dla waluty przelewu banku zleceniodawcy. W innym wypadku przelew jest realizowany przez bank korespondenta dla waluty przelewu (bank korespondent pobiera swoją prowizję z kwoty przelewu, o ile w dyspozycji przelewu nie jest zaznaczone, że wszystkie koszty pokrywa zleceniodawca) banku zleceniodawcy). Jeżeli bank korespondent nie jest bankiem korespondentem dla waluty przelewu dla banku beneficjenta, przelew kierowany jest do następnego banku korespondenta itd., co wydłuża i podraża koszt przelewu.

PKO Bank Polski S.A. realizuje otrzymywane oraz wysyłane polecenia wypłaty. Polecenia wypłaty są realizowane w walutach wymienialnych ogłaszanych w Tabeli kursów PKO BP S.A. lub walucie polskiej.

3.3.1 Polecenia wypłaty wysyłane przez PKO BP S.A.

Realizacja polecenie wypłaty odbywa się na podstawie zlecenia złożonego w formie:

1) wypełnionego formularza zlecenia wykonania polecenia wypłaty w systemie SWIFT (zał.5) albo

2) elektronicznej - jeżeli zleceniodawca zawarł umowę z bankiem na świadczenie usługi typu home banking lub

3) dyspozycji ustnej.

Warunkiem przyjęcia zlecenia w oddziale PKO BP S.A. jest określenie, wszystkich elementów koniecznych do realizacji tej transakcji tzn. daty, miejsca, terminu wykonania, nazwy zleceniodawcy, sposobu rozliczenia kwoty zlecenia oraz wszelkich kosztów realizacji tego zlecenia, kwoty i waluty przelewu, nazwy i numeru rachunku beneficjenta, zaznaczonego tytułu płatności oraz informacji, kto pokrywa koszty banku krajowego, a kto banku zagranicznego.

Tytuł płatności jest bardzo istotny, gdyż bank jest zobowiązany do kontroli dewizowej. W razie istnienia reglamentacji dewizowej do transferu klient jest zobowiązany do przedłożenia dokumentów, które potwierdzają, że dokonanie przelewu jest zgodne z Prawem dewizowym ( np. umowy sprzedaży, faktury, kontraktu handlowego, wezwania do zapłaty itp., bądź zezwolenia dewizowego).

Istnieje możliwość wykonania ekspresowego polecenia wypłaty, którego istotą jest to, że środki trafiają do banku beneficjenta szybciej niż w ciągu dwóch dni roboczych od ich wysłania.

Niezależnie od tego, czy realizowane jest standardowe czy ekspresowe polecenie wypłaty za granicę, klient w dniu złożenia zlecenia realizacji polecenia wypłaty zna całkowity koszt, jaki poniesie z tego tytułu, włączając w to koszty banków zagranicznych - jeżeli zobowiązuje się do ich zapłacenia.

PKO Bank Polski S.A. wprowadził - jako pierwszy bank w Polsce system rozliczeń zleceń płatniczych na sumy nie przekraczające pewnego pułapu, do krajów Unii Europejskiej - Eurotransfer PKO, a do Stanów Zjednoczonych Ameryki - US-transfer PKO.

Istotą Eurotransferu jest to, że wszystkie koszty bankowe są zryczałtowane, niższe od kosztów zwykłego polecenia wypłaty, oraz że są ponoszone przez zleceniodawcę. Pułap sum objętych usługą zależy od waluty i kraju, do którego kierowane jest polecenie wypłaty.

US-transfer jest usługą wzorowaną na Eurotransferze. Umożliwia on przesyłanie na teren USA, za zryczałtowaną opłatą, stosunkowo niewielkich kwot na rzecz wskazanego przez zleceniodawcę odbiorcy w USA.

Wysokość prowizji jest ustalana w formie ryczałtu a jej wysokość zależy od kwoty polecenia wypłaty.

Korzyści dla klienta z tytułu z tytułu Eurotransferu i US-transferu:

• opłacenie prowizji z góry umożliwia klientowi ocenę realnych kosztów Eurotransferu;

• klient unika podwójnej opłaty w przypadku transferu realizowanego za pośrednictwem więcej niż jednego banku;

• niższe koszty od standardowego polecenia wypłaty;

• uproszczenie dokonywania zleceń przez osoby niezwiązane z PKO Bankiem Polskim umową rachunku bankowego.

PKO Bp S.A. realizuje otrzymane polecenie wypłaty pod warunkiem, że: jest autentyczne, zawiera niezbędne dane umożliwiające jego realizację. Oddział PKO rozlicza polecenie wypłaty z beneficjentem w dacie waluty.

3.3.3. Przelewy transgraniczne w PKO BP S.A.

W związku z Dyrektywą nr 97/5/WE Parlamentu Europejskiego i Rady UE z dnia 27 stycznia 1997r. mającą na celu poprawę warunków realizacji przelewów transgranicznych i wyznaczenie minimalnych standardów w zakresie ochrony klientów banków, oraz wejściem Polski do Unii, Polska dostosowała swoje regulacje prawne do unijnych. Dyrektywa zobowiązuje banki do poprawy świadczenia usług w zakresie przelewów transgranicznych, w tym do zapewnienia pełnej przejrzystości kształtowania cen za przelewy oraz do ich realizacji w określonym terminie.

Zgodnie z przepisami Prawa bankowego z dnia 29.08.1997r. (art. 63g - Dz. U z 2002r. Nr 72 poz.665 z późn.zm.) oraz rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 21.08.2003r. przelewami transgranicznymi są polecenia wypłaty wysyłane i otrzymywane w obrocie z krajami należącymi do Unii Europejskiej tj. Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia, Szwecja, Włochy, Wielka Brytania oraz Polska, Litwa, Łotwa, Estonia, Czechy , Cypr, Malta, Słowacja, Słowenia, Węgry. Walutą przelewów transgranicznych są waluty w/w krajów tj. EUR, GBP, SEK, DKK, PLN, HUF, CZK, LVL, LTL, EEK, MTL, CYP, SKK, SIT.

Kwota przelewu transgranicznego nie przekracza równowartości 50.000 EUR, wyliczona wg kursu średniego NBP z dnia złożenia zlecenia przez klienta lub daty wpływu przelewu do banku dla przelewów otrzymywanych.

Przelew transgraniczny jest zleceniem realizowanym wyłącznie na rachunek bankowy beneficjenta.

W przypadku przelewów transgranicznych wysyłanych potwierdzeniem wydawanym klientowi jest zaakceptowany, zgodnie z obowiązującymi przepisami dotyczącymi obsługi poleceń wypłaty, formularz „Zlecenie wykonania polecenia wypłaty w systemie SWIFT”.

Formularz ten powinien być wypełniony zgodnie z jego treścią wraz ze wskazaniem wysokości opłat pobranych od klienta oraz określeniem kursów walut zastosowanych do rozliczenia polecenia z klientem (jeżeli miało miejsce przewalutowanie). Informacje te powinny być również umieszczone na wyciągu dla klienta ze wskazaniem, że zlecenie jest przelewem transgranicznym.

W przypadku przelewów transgranicznych otrzymywanych przez PKO BP S.A. potwierdzeniem jego wykonania jest wskazanie na wyciągu bankowym klienta: informacji jednoznacznie identyfikującej, że płatność jest przelewem transgranicznym, kwoty przelewu transgranicznego, pierwotnej kwoty tego przelewu, opłat i prowizji pobranych przez banki zagraniczne, jeżeli w poleceniu wypłaty podana jest taka informacja, wysokości opłat pobranych przez PKO BP S.A., jeżeli opłaty pobrano od klienta oraz kursów walut, jeżeli ich zastosowanie miało miejsce podczas realizacji przelewu.

Do rozpoznawania sporów z zakresu przelewów transgranicznych zostały wyznaczone przez ministra: Sad Polubowny przy Związku banków Polskich oraz Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej.

Z punktu widzenia polskiego importera, polecenie wypłaty może być korzystną formą regulowania należności za towar, pod warunkiem, że następuje po jego otrzymaniu. Dzięki takiemu ustaleniu wyeliminowane zostaje ryzyko otrzymania towaru o niewłaściwej jakości i ilości. W związku ze znaczną niepewnością co do wypłacalności małych i średnich firm polskich, zagraniczni dostawcy rzadko jednak godzą się na takie warunki, albo żądają zapłaty przed dostarczeniem towaru, co z punktu widzenia importera oznacza przedpłatę.

Polecenie wypłaty za granicę kusi często swoją prostotą i niskimi kosztami. Należy jednak stosować je bardzo ostrożnie. Wzgląd na bezpieczeństwo obrotu każe ograniczyć zastosowanie polecenia wypłaty do transakcji o niewielkiej wartości, przeprowadzanych przez kontrahentów darzących się wzajemnym zaufaniem.

3.4 Inkaso dokumentowe

Zasadniczym problemem każdego eksportera jest utrzymanie tytułu własności towaru pomimo jego fizycznej utraty z chwila załadunku i w czasie transportu do miejsca przeznaczenia. Pragnie on zachować tytuł własności bądź do terminu zapłaty za towar przez importera, bądź co najmniej do chwili uzyskania wystarczającego zabezpieczenia lub przyrzeczenia dokonania zapłaty w późniejszym terminie. Stopień i sposób zabezpieczenia, oferowany eksporterowi, jest uzależniony od warunków inkasa.

Podstawą prawną inkasa są „Jednolite zasady dotyczące inkasa”, opracowane przez Międzynarodowa Izbę Handlową (International Chamber of Commerce - ICC; publikacja nr 332) - obowiązujące od 1 stycznia 1979roku.

Inkaso polega na pobraniu (zainkasowaniu) przez banki należności klienta lub zabezpieczeniu jej przyszłej zapłaty w zamian za wydanie dokumentów powierzonych przez niego bankowi. Dokumenty bank wydaje po zainkasowaniu należności lub pozabezpieczaniu zapłaty np. w postaci weksla trasowanego, dostarczenia gwarancji itp. Rzadko spotykana forma inkasa może być wydanie dokumentu franco, bez jakichkolwiek warunków.

3.4.1 Rodzaje inkasa

W zależności od rodzaju dokumentów będących przedmiotem inkasa wyróżnia się:

• inkaso dokumentowe (documentary collection) oznaczające inkaso dokumentów finansowych, którym towarzyszą dokumenty handlowe;

• inkaso czyste (clean collection) zwane też prostym lub finansowym, oznaczające inkaso dokumentów finansowych - weksli trasowanych, weksli własnych, czeków i innych dokumentów finansowych, którym nie towarzyszą dokumenty handlowe (jest to więc inkaso dokumentów nie stwierdzających dostawy towaru czy wykonania usługi)

Biorąc pod uwagę sposób i termin zapłaty, inkaso dokumentowe można podzielić na:

• inkaso gotówkowe, kiedy bank wydaje importerowi dokumenty dotyczące towaru po dokonaniu przez niego zapłaty - jest to inkaso typu D/P (Documents against Payment);

• inkaso terminowe, kiedy eksporter udziela kredytu kupieckiego importerowi, a bank wydaje dokumenty dotyczące towaru importerowi po: zaakceptowaniu przez niego weksla trasowanego wystawionego przez eksportera, stanowiącego zabezpieczenie zapłaty w terminie późniejszym - jest to inkaso akceptacyjne typu D/A (Documents against Acceptance); wystawieniu przez importera weksla własnego, również stanowiącego zabezpieczenie zapłaty w terminie późniejszym; przekazaniu zaakceptowanej traty lub weksla własnego z awalem bankowym (poręczenie wekslowe); wykupieniu traty terminowej, towarzyszącej dokumentom handlowym.

3.4.2 Realizacja transakcji inkasa

Eksporter (podawca inkasa) wysyła towar do uzgodnionego miejsca (np. w kraju importu) i po skompletowaniu wszystkich dokumentów reprezentujących towar składa te dokumenty wraz ze zleceniem inkasowym w swoim banku (banku podawcy). W zleceniu inkasowym zawiera instrukcje skierowane do banku podawcy, dotyczące postępowania z załączonymi dokumentami. Bank podawcy sprawdza ilość i rodzaj dokumentów ze zleceniem inkasowym oraz, w przypadku, gdy wśród dokumentów był weksel, sprawdza m.in. czy weksel został wystawiony zgodnie z obowiązującym prawem wekslowym. Po wykonaniu powyższych czynności bank podawcy, na podstawie zlecenia inkasowego podawcy, konstruuje własne zlecenie inkasowe skierowane do banku płatnika inkasa, a następnie wysyła dokumenty inkasowe wraz ze zleceniem do banku płatnika (zgodnie ze zleceniem podawcy - pocztą kurierską lub pocztą poleconą). Bank płatnika po otrzymaniu dokumentów inkasowych sprawdza ilość i rodzaj dokumentów ze zleceniem inkasowym oraz sprawdza czy wszystkie instrukcje w zleceniu inkasowym są jasne i zrozumiałe. Następnie bank płatnika awizuje inkaso płatnikowi. . Płatnik inkasa po zapoznaniu się (w siedzibie banku) z dokumentami inkasowymi albo dokonuje za nie zapłaty (inkaso typu D/P), albo pod fachowym okiem pracownika banku akceptuje weksel trasowany lub wystawia weksel własny (inkaso typu D/A) . Bank płatnika przekazuje zainkasowane środki lub informację o zaakceptowaniu/wystawieniu weksla do banku podawcy. Zaakceptowany/wystawiony przez płatnika weksel najczęściej pozostaje w banku płatnika i w terminie płatności zostanie okazany płatnikowi do zapłaty. . Bank podawcy po otrzymaniu środków z banku płatnika uznaje rachunek podawcy zainkasowaną kwotą oraz rozlicza z podawcą należne prowizje i opłaty bankowe. Jeżeli płatnik inkasa nie dokona zapłaty za dokumenty całość prowizji bankowych (zarówno banku podawczy jak płatnika) obciąża podawcę inkasa. Ponieważ w inkasie dokumentowym banki biorące udział w tej operacji są tylko pośrednikami i nie biorą na siebie odpowiedzialności za zapłatę kwoty inkasa, ryzyko kredytowe związane z osobą importera oraz ryzyko związane z krajem importu są ryzykami leżącymi po stronie eksportera. Istnieje jednako możliwość uzyskania od banku prezentującego poręczenia (awalu) weksla importera, jeżeli bank się na to zgodzi to jest zobowiązany do zapłaty weksla, jeśli nie dokona jej importer. W przypadku inkasa dokumentowego eksporter nie może również skalkulować ryzyka kursowego, poprzez zawarcie ze swoim bankiem umowy o kurs terminowy - zapłata ze strony importera może, ale nie musi nastąpić w uzgodnionym terminie płatności. Bardzo często się zdarza, że zapłata za dokumenty inkasowe następuje później, niż oczekuje tego eksporter. . Rozliczenie transakcji z zastosowaniem inkasa zmniejsza natomiast ryzyko prawne związane z zawartym kontraktem, ponieważ prawie każde inkaso w obrocie zagranicznym podlega przepisom (normom zwyczajowym) opracowanym przez Międzynarodową Izbą Handlową w Paryżu. Ponadto, w przypadku gdy jednym z dokumentów inkasowych jest weksel, ma zastosowanie identyczne lub podobne w większości krajów na świecie prawo wekslowe. . Rozliczenie transakcji handlowej z zastosowaniem inkasa dokumentowego nie eliminuje również ryzyka związanego z towarem. Importer bowiem dokonuje zapłaty lub zobowiązuje się do zapłaty w terminie późniejszym (akcept weksla trasowanego lub wystawienie weksla własnego) na ogół nie widząc sprowadzanego towaru. Należy pamiętać, że banki w inkasie zajmują się wyłącznie dokumentami będącymi przedmiotem inkasa, dlatego też decyzja o zapłacie lub o zobowiązaniu się do zapłaty zostaje podjęta przez płatnika inkasa wyłącznie na podstawie dokumentów inkasowych. Zastosowanie w inkasie weksla z odroczonym terminem płatności jest dla importera korzystną i - niejednokrotnie - jedyną, dostępną formą finansowania. Zgoda eksportera na odroczenie importerowi terminu zapłaty za sprzedany towar oznacza udzielenie importerowi kredytu kupieckiego. Dla eksportera oznacza to uczynienie jego oferty sprzedaży bardziej atrakcyjną i konkurencyjną na rynku. W przypadku inkasa dokumentowego importer wiedząc, kiedy dokona zapłaty za dokumenty inkasowe, może skalkulować ryzyko kursowe, poprzez zawarcie ze swoim bankiem umowy o kurs terminowy.

Inkaso należy do tych form płatności, która znajduje powszechne zastosowanie, dotyczy bowiem wszystkich grup krajów (niezależnie od stopnia rozwoju gospodarczego i systemu ekonomicznego). Wynika to częściowo z faktu, iż inkaso nie jest skomplikowanym sposobem zapłaty, a ponadto nie wymaga angażowania z góry środków finansowych oraz pociąga za sobą mniejsze koszty bankowe związane z jego uruchomieniem niż akredytywa.

1. Akredytywa dokumentowa własna i obca w PKO BP S.A.

Akredytywa dokumentowa to forma płatności bardzo dobrze znana w obrocie gospodarczym z zagranicą. Współczesna akredytywa rozwinęła się w środowisku londyńskim drogą ewolucji pierwotnego kupieckiego listu kredytowego. List taki , przypominający dzisiejszą akredytywę pieniężną, stanowił polecenie kupca skierowane do jego korespondentów upoważniające ich do dokonywania wypłat w określonej wysokości na rzecz osoby wymienionej w liście kredytowym. Zawierał on również zobowiązanie wystawcy do zwrotu sum wyłożonych przez korespondentów w późniejszych okresach, połączone z upoważnieniem ciągnienia traty na zleceniodawcę. Przekształcenie takiego listu kredytowego w formę obecnej akredytywy wymagało wprowadzenia do jej warunków następujących elementów:

- uzależnienia wypłaty środków od przedstawienia dokumentów stwierdzających zakup lub wysyłkę towarów,

- wprowadzenia zobowiązania banku w miejsce zobowiązania kupca.

W postaci w jakiej znamy ją dziś akredytywa ukształtowała się w czasie pierwszej wojny światowej i w okresie powojennym.

Akredytywa stanowi samodzielne, pisemne zobowiązanie banku importera, wobec eksportera, do zapłaty określonej kwoty za dokumenty złożone w ramach akredytywy, ściśle zgodne z jej warunkami, w czasie, trybie i na zasadach w niej określonych. Należy podkreślić następujące cechy charakterystyczne tej transakcji.

1. Stronami zobowiązanymi z tytułu akredytywy są tylko banki; o wymagalności zapłaty decyduje jedynie sam fakt przedłożenia bankowi pośredniczącemu - w terminie ważności akredytywy - dokumentów zgodnych z jej warunkami: w świetle powyższego nie mają znaczenia :

- wola czy możliwość zwrócenia bankowi przez importera kwoty zapłaconej za dokumenty,

- zobowiązania i porozumienia między bankiem otwierającym i importerem, jakie istniały w chwili otwarcia akredytywy (lub powstały później, a nie zostały wprowadzone do jej treści,

- wszelkie porozumienia lub zobowiązania między importerem a eksporterem, jakie wynikają z warunków kontraktu.

2. Akredytywa stanowi zobowiązanie banku importera, dlatego wszelkie zmiany warunków już otwartej akredytywy może wprowadzić jedynie bank, który ją otworzył, jednakże na podstawie instrukcji zleceniodawcy.

3. Bank podejmuje swoje zobowiązanie z tytułu akredytywy wobec imiennie wskazanego beneficjenta, który na mocy warunków akredytywy jest upoważniony do żądania od banku zapłaty lub zabezpieczenia tej zapłaty; przy akredytywie przenośnej może nastąpić przekazanie ( w całości lub w części) uprawnień innemu lub innym, wtórnym beneficjentom.

4. Przedmiotem zobowiązania banku jest zapłata określonej w akredytywie kwoty lub zabezpieczenie tej zapłaty.

5. Bank zobowiązuje się do zapłaty lub zabezpieczenia określonej przez niego kwoty w akredytywie pod względem jej wysokości i rodzaju waluty.

6. Zapłata ze strony banku (lub zabezpieczenie tej zapłaty) jest uzależnione od pełnienia przez beneficjenta akredytywy określonych w niej warunków. .

7. Dowód spełnienia warunków akredytywy musi wynikać z prezentowanych dokumentów.

8. Dokumenty muszą być złożone w banku w ustalonym terminie ważności akredytywy.

Postępowanie odnoszące się do akredytyw regulują „Jednolite zwyczaje i praktyka dotyczące akredytyw dokumentowych ( ang.”Uniform Customs and Practice for Documentary Credits)” uchwalone przez Międzynarodową Izbę Handlową (ang.International Chamber of Commerce) w Paryżu. Obecnie stosowana wersja pochodzi z 1993r. I obowiązuje od 1 stycznia 1994r., a opublikowana została w broszurze ICC nr 500. Należy zaznaczyć, że „jednolite zwyczaje...” nie stanowią prawa międzynarodowego, lecz są zespołem norm o charakterze definicji lub interpretacji, dających bankom dokonującym zapłaty w ramach akredytywy szereg upoważnień do podejmowania decyzji w razie braku wyraźnej regulacji danego problemu w warunkach transakcji. Obowiązują one w odniesieniu do wszystkich zobowiązań banku oraz w kwestiach, które zostały spowodowane nie dość jasno określonymi warunkami akredytywy.

Przy obsłudze akredytyw banki powołują się zawsze na „Jednolite zwyczaje...” Przepisy te nie mają mocy prawnej zgodnie z kodeksem danego kraju, jednak z braku uregulowań w Kodeksie cywilnym i w prawie handlowym uznawane są jako obowiązujące we wszystkich krajach prowadzących handel z zagranicą.

3.5.1 Uczestnicy akredytywy

W operacji akredytywy dokumentowej uczestniczą następujące strony:

- zleceniodawca (importer, aplikant),

- bank otwierający,

- bank pośredniczący (awizujący, negocjujący lub potwierdzający),

- beneficjent (eksporter, remitent).

Zleceniodawca przekazuje bankowi pisemne instrukcje otwarcia akredytywy, zapewniając mu jednocześnie pokrycie środków lub zabezpieczając płatność w formie wcześniej uzgodnionej.

Beneficjent jest to eksporter, na którego rzecz otwarto akredytywę, wymieniony w treści akredytywy jako osoba uprawniona do otrzymania zapłaty ustalonej w akredytywie kwoty pieniężnej, po spełnieniu przez niego wszystkich warunków określonych w akredytywie.

Bank otwierający akredytywę podejmuje - na podstawie pisemnego zlecenia importera - samodzielne zobowiązanie zapłaty za prawidłowe dokumenty, jeśli warunki akredytywy zostały spełnione. Ma prawo i obowiązek opierać się wyłącznie na dokumentach, podejmując jedynie na ich podstawie decyzję co do zapłaty lub jej odmowy.

Jest to zazwyczaj bank prowadzący rachunek zleceniodawcy.

Rola banku pośredniczącego jest uzależniona od zakresu działań wykonywanych przez niego na zlecenie banku otwierającego. Bank pośredniczący może pełnić rolę banku awizującego akredytywę, negocjującego dokumenty lub potwierdzającego akredytywę.

1. awizowanie akredytywy bez podejmowania żadnych zobowiązań: w tej sytuacji bank jest jedynie pośrednikiem w korespondencji między bankiem otwierającym a beneficjentem: działa jedynie na zlecenie banku otwierającego jako jego przedstawiciel: nie jest zobowiązany do żadnych świadczeń z tytułu akredytywy wobec jej beneficjenta.

2. negocjowanie dokumentów - w tym przypadku bank pośredniczący ponosi odpowiedzialność za przeprowadzenie czynności związanych ze sprawdzeniem zgodności dokumentów; rozliczając beneficjenta działa nie we własnym imieniu, a w imieniu banku importera, jako jego zleceniodawcy.

3. negocjowanie weksli/trat - bank pośredniczący występuje w podwójnej roli:

- jest bankiem awizującym,

- występuje jako nabywca weksli/trat na zasadzie prawa wekslowego;

4) potwierdzenie akredytywy - w tym przypadku bank pośredniczący podejmuje własne samodzielne zobowiązanie na takich samych warunkach jak akredytywa oryginalna; bank potwierdzający akredytywę ma w stosunku do beneficjenta takie same obowiązki i uprawnienia, jak gdyby on sam ja otworzył.

3.5.2. Rodzaje akredytyw

W praktyce rozliczeń międzynarodowych, w których biorą udział przedsiębiorstwa, spotyka się różne rodzaje akredytywy, dostosowane do różnych potrzeb handlowych. Niektóre z nich mogą służyć nie tylko jako forma rozliczeń, ale również jako instrument finansowania transakcji zagranicznych.

1. Ze względu na treść zobowiązania, można rozróżnić:

a) akredytywę odwołalną, która może być w każdej chwili zmieniona lub odwołana przez bank otwierający bez konieczności uprzedniego powiadomienia o tym beneficjenta akredytywy.

b) akredytywę nieodwołalną, która może być anulowana lub zmieniona tylko za zgodą wszystkich zainteresowanych stron.

Akredytywa nieodwołalna stanowi dla eksportera korzystną formę zabezpieczenia płatności. Może być zmieniona lub anulowana wyłącznie za zgodą wszystkich stron. Akredytywa odwołalna jest rzadko stosowana w rozliczeniach międzynarodowych uwagi na bardzo słabe zabezpieczenie otrzymania przez beneficjenta (eksportera) zapłaty za dostarczony towar lub usługę. Akredytywy nieodwołalne dzielimy na potwierdzone i niepotwierdzone.

2. Z punktu widzenia rodzaju zobowiązania banku otwierającego akredytywę wyróżnia się akredytywę:

a) gotówkową - jest to akredytywa z zapłatą a'vista; bank otwierający akredytywę zobowiązuje się do zapłaty gotówkowej natychmiast po prezentacji dokumentów;

b) dyskontową - bank zobowiązuje się do skupu za gotówkę traty terminowej, według jej wartości nominalnej, ciągnionej na zleceniodawcę przez beneficjenta akredytywy. W tym przypadku bank otwierający zobowiązuje się wobec beneficjenta akredytywy do zapłaty za prezentowane dokumenty, udzielając kredytu zleceniodawcy;

c) akceptacyjną - bank otwierający akredytywę upoważnia beneficjenta do ciągnienia traty terminowej na niego. Zobowiązanie w ramach akredytywy ogranicza się do zaakceptowania traty; po jej zaakceptowaniu zobowiązanie banku otwierającego z tytułu akredytywy wygasa, a w jego miejsce wchodzi zobowiązanie wekslowe banku z tytułu akceptu. Eksporter kredytuje importera, a bank udziela gwarancji zapłaty w postaci swego akceptu na wekslu;

e) gwarancyjną - stanowi ona inną wersję wariantu, w którym eksporter kredytuje importera, a bank gwarantuje zapłatę. Otwierając akredytywę, bank gwarantuje: dokonanie przez zleceniodawcę akceptu traty terminowej, ciągnionej przez beneficjenta na zleceniodawcę: w chwili otwarcia akredytywy bank musi być w posiadaniu odpowiedniego zobowiązania ( i zabezpieczenia) ze strony zleceniodawcy, że zaakceptuje on tratę, jeżeli zostaną spełnione warunki akredytywy; - zapłatę traty w terminie wymagalności:

Gwarancja taka następuje w formie awalu lub w postaci pozawekslowej, w formie odpowiedniego oświadczenia zawartego w treści akredytywy.

3. Ze względu na kryterium uprawnień beneficjenta wyróżnia się :

a) akredytywę przenośną - polega na możliwości przekazania przez beneficjenta akredytywy (beneficjenta pierwotnego) jego uprawnień z tytułu akredytywy ( w całości lub w części) na inną osobę lub osoby (wtórnych beneficjentów, pod warunkiem otrzymania na to zgody banku otwierającego akredytywę.

Wymagania w stosunku do akredytywy przenośnej są następujące:

• akredytywa może być przeniesiona tylko raz;

• przeniesienie akredytywy jest dopuszczalne w granicach państwa, w którym znajduje się siedziba beneficjenta pierwotnego;

• przewiduje, że z wyjątkiem:

- sumy akredytywy (ewentualnie obniżonej),

- cen jednostkowych i kwoty ubezpieczenia (proporcjonalnej do sumy przeniesionej akredytywy),

- terminów ważności i załadunku ( mogą one zostać skrócone) obowiązują w niej wszystkie pozostałe warunki akredytywy pierwotnej;

• uprawnia pierwotnego beneficjenta do zastąpienia faktury (ewentualnie traty, o ile ma być ona ciągniona na zleceniodawcę akredytywy) wtórnego beneficjenta swoimi własnymi fakturami na sumy nieprzekraczające kwoty pierwotnej akredytywy i po pierwotnych cenach jednostkowych oraz do wykorzystania kwoty różnicy miedzy tymi fakturami.

Akredytywa przenośna jest stosowana:

- przez duże przedsiębiorstwa, skupujące towar za pośrednictwem swoich oddziałów lub przedstawicielstw,

- przez eksporterów, którzy pośredniczą między nabywcą a właściwym dostawcą lub producentem towaru.

Przy przeniesieniu akredytywy na swego kontrahenta beneficjent pierwotny nie angażuje własnych środków na zakup towaru lub finansowanie produkcji, umożliwia natomiast kontrahentowi uzyskanie kredytów i zapłaty za towar na kredytywy.

Jeżeli przeniesienie akredytywy nie jest możliwe, to do tego rodzaju transakcji stosuje się akredytywę back-to-back. W akredytywie tej bank otwiera na zlecenie swojego klienta nową akredytywę, której zabezpieczeniem jest akredytywa eksportowa, otworzona na rzecz tego klienta.

3. akredytywa nieprzenośna - może być realizowana jedynie przez beneficjenta wymienionego w akredytywie i tylko jeden określony beneficjent może otrzymać zapłatę.

4.Z punktu widzenia techniczno - finansowego ( sposobu rozliczania wypłat z akredytywy) wyróżnia się w praktyce:

a) akredytywę pokryta z góry - bank pośredniczący deponuje kwotę potrzebna na pokrycie wypłat w banku pośredniczącym.

Ta technika rozliczeń występuje obecnie Rzadko i świadczy o braku zaufania do banku płatnika.

3. akredytywę pokryta z dołu - bank pośredniczący dokonuje wypłaty z akredytyw i wzywa bank otwierający do pokrycia wyłożonych przez siebie środków finansowych.

System pokrywania akredytyw z dołu jest stosowany miedzy bankami blisko współpracującymi; zakłada istnienie między nimi pewnego stopnia zaufania.

4. akredytywa rembursowa - jest to forma pośrednia między akredytywa pokryta z góry a pokrytą z dołu. Remburs stanowi polecenie wydane przez bank otwierający innemu bankowi (rembursującemu), aby dokonał, w jego imieniu, wskazanemu bankowi upoważnionemu zapłaty, na jego wezwanie, kwot do wysokości wskazanej w upoważnieniu rembursowym i w określonym terminie. Bank otwierający akredytywę ma obowiązek wysłać zlecenie rembursowe równocześnie z otwarciem akredytywy, a jeśli zapłata nie nastąpiła na pierwsze żądanie banku rembursującego, zapłacić odpowiednie odsetki za zwłokę.

Akredytywy o szczególnych cechach:

1. akredytywa STANDBY - ma charakter gwarancji bankowej. Zawiera zobowiązanie banku otwierającego do zapłaty sumy pieniężnej na pierwsze żadnie beneficjenta, jeśli zleceniodawca akredytywy nie zapłaci należności inkasowej lub nie wykupi w określonym terminie trat beneficjenta,

2. akredytywa rewolwingowa (odnawialna) ma zastosowanie przy sukcesywnych, powtarzalnych dostawach jednolitego towaru w ciągu dłuższego czasu,

3. akredytywa z czerwoną klauzulą (zaliczkowa) - bank awizujący i potwierdzający akredytywę jest uprawniony do wypłaty beneficjentowi zaliczki, której wielkość określona jest w akredytywie,

4. akredytywa z zieloną klauzulą, gdzie występuje zabezpieczenie rzeczowe wypłaconej zaliczki,

5. akredytywa w formie listu kredytowego (akredytywa L/C) - sporządzona na specjalnym blankiecie w celu uniknięcia fałszerstwa, wysyłana jest bezpośrednio do beneficjenta (z pominięciem banku pośredniczącego. Upoważnia ona beneficjenta do wystawienia traty ciągnionej na bank otwierający. Zawiera nieodwołalne zobowiązanie tego banku do wykupienia trat pod warunkiem prezentowania równocześnie odpowiednich dokumentów.

3.5.3 Zasady otwarcia akredytywy własnej przez PKO BP S.A.

PKO otwiera akredytywę na pisemne zlecenie zleceniodawcy, złożone na obowiązującym w PKO BP S.A. formularzu , na podstawie zawartej pomiędzy oddziałem PKO BP S.A. a zleceniodawcą umowy.

Zlecenie otwarcia akredytywy, zawierające pisemne instrukcje dotyczące otwarcia akredytywy, stanowi integralną część umowy o otwarcie akredytywy. Do zlecenia otwarcia akredytywy zleceniodawca zobowiązany jest załączyć dokument odzwierciedlający warunki akredytywy zamieszczone w zleceniu.

Zawarcie ze zleceniodawcą umowy o otwarcie akredytywy jest poprzedzone:

1) oceną zlecenia otwarcia akredytywy pod względem merytorycznym i formalno - prawnym,

2) przyjęciem przez oddział PKO BP S.A. prawnych zabezpieczeń ustanowionych przez zleceniodawcę i określeniem źródeł ich finansowania np. w postaci: kredytu udzielonego przez PKO BP S.A. wpłaty kwoty w walucie polskiej lub w walucie wymienialnej na rachunek PKO BP S.A., przeniesienia na PKO BP S.A. przez zleceniodawcę akredytywy, do czasu spłaty zadłużenia, prawa własności papierów wartościowych wyemitowanych przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski, gwarancji lub poręczenia Skarbu Państwa lub Narodowego Banku Polskiego, gwarancji udzielonej przez bank inny niż PKO BP S.A., kredytu udzielonego przez bank inny niż PKO BP S.A., środków własnych zleceniodawcy zgromadzonych na jego rachunku, środków zablokowanych na rachunku osoby trzeciej.

Na podstawie oceny warunków zlecenia otwarcia akredytywy własnej oraz proponowanych przez zleceniodawcę prawnych zabezpieczeń, PKO BP S.A. podejmuje decyzję o otwarciu akredytywy.

W każdym przypadku korespondencja ze strony zleceniodawcy powinna być podpisana przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych.

Sposób reprezentacji Zleceniodawcy - w zależności od jego statusu prawnego jest ustalany na podstawie: aktualnego odpisu z właściwego rejestru albo ewidencji działalności gospodarczej, aktualnych dokumentów założycielskich zleceniodawcy, określających jego status prawny, aktualnych pełnomocnictw.

W przypadku, gdy zleceniodawcą jest osoba fizyczna będąca przedsiębiorcą, albo spółka osobowa w rozumieniu prawa spółek handlowych, wymagane jest w formie pisemnej wyrażenie zgody na zawarcie umowy o otwarcie akredytywy przez pozostającego we wspólności ustawowej współmałżonka:

1. osoby fizycznej będącej przedsiębiorcą,

2. osoby fizycznej, będącej wspólnikiem w spółce osobowej prawa spółek handlowych odpowiadającym za zobowiązania spółki swoim majątkiem osobistym.

PKO BP S.A. może przyjąć od zleceniodawcy, jako załączniki do zlecenia otwarcia akredytywy, dodatkowe dokumenty, które PKO BP S.A., w przypadku braku odmiennych instrukcji ze strony zleceniodawcy - pocztą lotniczą, do banku pośredniczącego w dniu otwarcia akredytywy.

Dokumenty te mogą zawierać np.: szczegółowy opis towaru, zawierający np. parametry techniczne, wzory podpisów osób reprezentujących zleceniodawcę, których podpisy powinny być widoczne na dokumentach przedstawionych przez beneficjenta w ramach realizacji akredytywy, np. na protokole odbioru technicznego, wzory dokumentów - np. wzór protokołu odbioru technicznego.

Zlecenie otwarcia akredytywy powinno zawierać tylko takie warunki, których spełnienie przez beneficjenta zostanie potwierdzone określonymi przez zleceniodawcę dokumentami i powinno być spójne z odpowiednimi warunkami zamieszczonymi w umowie sprzedaży (zał. nr 6).

Otwarcie akredytywy przez PKO BP S.A. następuje przez wysłanie odpowiedniego komunikatu SWIFT do banku wskazanego przez zleceniodawcę w zleceniu otwarcia akredytywy lub - w przypadku braku wskazania przez zleceniodawcę konkretnego banku - do banku wybranego przez PKO BP S.A., pod warunkiem zaakceptowania przez zleceniodawcę wyboru dokonanego przez PKO BP S.A. Otwarcie akredytywy własnej w obrocie zagranicznym PKO BP S.A. sporządza w języku angielskim, jednakże na życzenie zleceniodawcy może umieścić w treści akredytywy sformułowania lub opisy (np. towaru, dokumentów) w języku kontraktu, o ile zostały sformułowane w tym języku w zleceniu otwarcia akredytywy.

W przypadku otrzymania akredytywy dokumentowej obcej PKO BP S.A. (po zbadaniu autentyczności akredytywy) niezwłocznie powiadamia drogą listowną beneficjenta o otwarciu na jego rzecz akredytywy załączając kserokopię otwarcia akredytywy, otrzymanej od banku otwierającego lub innego banku pośredniczącego. Otwarcie akredytywy na rzecz beneficjenta nie powoduje żadnych z jego strony zobowiązań, dopóki nie zaakceptuje on warunków akredytywy i nie przedstawi dokumentów wymaganych w warunkach akredytywy.

Zmian i uzupełnień do warunków otwartej przez PKO BP S.A. akredytywy dokumentowej, PKO BP S.A. dokonuje na podstawie złożonego przez zleceniodawcę zlecenia dokonania zmian w otwartej akredytywie, na formularzu obowiązującym w PKO BP S.A..

Zmiany lub uzupełnienia warunków akredytywy własnej lub obcej są skuteczne, o ile beneficjent i bank potwierdzający w przypadku akredytywy nieodwołalnej potwierdzonej przez bank pośredniczący) wyrażą na nie zgodę.

Dokumenty przedstawione przez beneficjenta akredytywy własnej i otrzymane od banku pośredniczącego, PKO BP S.A. sprawdza pod względem ich zgodności z warunkami akredytywy w ciągu siedmiu dni roboczych następujących po dniu ich wpływu do PKO BP S.A.

W przypadku, gdy dokumenty przedstawione przez beneficjenta w ramach realizacji akredytywy są zgodne z jej warunkami, zapłata za te dokumenty następuje w terminie płatności, ustalonym w akredytywie.

Jeżeli przedstawione w ramach akredytywy własnej dokumenty zawierają błędy, lub inne nieprawidłowości, PKO BP S.A. powiadamia o tym fakcie zleceniodawcę drogą telekomunikacyjną, określa te nieprawidłowości, zobowiązuje zleceniodawcę do udzielenia w ciągu dwóch dni odpowiedzi o akceptacji lub odmowie akceptacji dokumentów i podaniu warunków, po spełnieniu których dokumenty te mogą być zaakceptowane przez zleceniodawcę.

W przypadku braku akceptacji dokumentów lub nieudzielania odpowiedzi w wyznaczonym terminie, dokumenty nie zostają przez PKO BP S.A. zaakceptowane i postawione do dyspozycji banku pośredniczącego, o czym bank pośredniczący zostaje powiadomiony. Ostateczna zgoda na przyjęcie dokumentów z usterkami ( po uzyskaniu pisemnej zgody ich przyjęcia od zleceniodawcy) oraz ewentualne dokonanie wypłaty w ramach akredytywy należy do PKO BP S.A., jako banku otwierającego akredytywę.

Niezaakceptowanie dokumentów przez PKO BP S.A. oznacza wygaśnięcie zobowiązania PKO BP S.A. z tytułu otwartej akredytywy.

W przypadku akredytywy obcej beneficjent może zwrócić się z wnioskiem o wstępne sprawdzenie dokumentów, które będzie przedstawiał w ramach realizacji akredytywy. Dokumenty te składane są przy piśmie przewodnim, wypełnionym na obowiązującym w PKO BP S.A. druku. Beneficjent powinien przedstawić dokumenty w takim terminie, aby dokumenty te wpłynęły do banku, w którym akredytywa jest dostępna, najpóźniej w dniu oznaczonym jako termin ważności akredytywy. Bank w którym akredytywa jest dostępna postępuje analogicznie do PKO BP S.A., badając, czy dokumenty przedstawione przez beneficjenta akredytywy są zgodne z warunkami akredytywy czy też nie.

Po podjęciu decyzji dotyczącej zapłaty za te dokumenty bank, w którym akredytywa jest dostępna wypłaca w drodze telegraficznego przekazania do PKO BP S.A. kwoty na jaką były wystawione dokumenty przedstawione w ramach realizacji akredytywy.

Z tytułu wykonywania czynności związanych z obsługą akredytywy dokumentowej, PKO BP S.A. pobiera prowizje i opłaty bankowe w wysokości określonej w umowie o otwarcie akredytywy oraz w Taryfie prowizji i opłat bankowych w Powszechnej Kasie Oszczędności Banku Polskim S.A.

1. Dyskonto należności z akredytywy

PKO BP S.A. dyskontuje należności z tytułu akredytywy dokumentowej potwierdzonej i niepotwierdzonej przez PKO BP S.A. zarówno obrocie krajowym, jak i zagranicznym, w walutach : PLN, GBP, USD, CHF, EUR.

Warunkiem dokonania dyskonta jest:

1) posiadanie przez beneficjenta akredytywy rachunku bieżącego w PKO BP S.A., za pośrednictwem którego przeprowadza operacje rozliczeniowe, przy czym rachunek ten nie może być obciążony tytułem wykonawczym

2) brak zapisu w „Kartotece klientów niesolidnych”,

3) wywiązywanie się terminowo z zobowiązań wobec PKO BP S.A. oraz wobec swoich wierzycieli.

W przypadku akredytywy potwierdzonej przez PKO BP S.A. dyskonto należności z akredytywy dokumentowej może zostać zrealizowane po:

1) stwierdzeniu przez PKO BP S.A. zgodności dokumentów przedstawionych przez beneficjenta w ramach realizacji akredytywy z warunkami tej akredytywy, 2) otrzymaniu przez oddział dyskontujący od beneficjenta akredytywy wniosku o dyskonto należności z akredytywy dokumentowej, wypełnionego na druku obowiązującym w PKO BP S.A. ( Zał. nr 7 )

3) zawarciu w PKO BP S.A. przez oddział dyskontujący z beneficjentem umowy o dyskonto należności z akredytywy dokumentowej potwierdzonej przez PKO BP S.A.

W przypadku dokonania dyskonta należności z tytułu akredytywy dokumentowej potwierdzonej przez PKO BP S.A., PKO BP S.A. nie ma w stosunku do beneficjenta roszczenia o zwrot wypłaconej na jego rzecz kwoty należności.

W przypadku akredytywy niepotwierdzonej przez PKO BP S.A. dyskonto należności z akredytywy dokumentowej obcej może zostać zrealizowane po otrzymaniu przez PKO BP S.A. z banku otwierającego akredytywę pisemnego potwierdzenia zaakceptowania przedstawionych w ramach akredytywy dokumentów oraz terminu płatności i dodatkowo po dokonaniu oceny sytuacji

majątkowej beneficjenta, na podstawie złożonych przez niego dokumentów oraz przyjęciu ustanowionego przez beneficjenta prawnego zabezpieczenia należności PKO BP S.A. w postaci weksla niezupełnego, wystawionego przez beneficjenta, wraz z deklaracją wekslową. W momencie, gdy w terminie płatności akredytywy nie nastąpi wpływ środków z banku otwierającego akredytywę, PKO BP S.A., jako bank dyskontujący należność z tytułu akredytywy dokumentowej niepotwierdzonej przez PKO BP S.A., ma w stosunku do beneficjenta roszczenia o zwrot wypłaconej na jego rzecz kwoty należności oraz prawo dochodzenia należności z ustanowionych zabezpieczeń.

Z tytułu realizacji operacji dyskonta należności z akredytywy dokumentowej obcej PKO BP S.A. uznaje rachunek beneficjenta kwotą nominalną należności, pomniejszoną o odsetki dyskontowe i należne PKO BP S.A. prowizje i opłaty.

Akredytywa może być dyskontowana dzięki temu, że gwarantem jej wypłaty jest bank importera,, a więc pod względem bezpieczeństwa jest porównywalna z gwarancją bankową. Dyskontuje się akredytywy nieodwołalne, z odroczonym terminem płatności. Dzięki temu eksporter może otrzymać swoje pieniądze natychmiast po przedstawieniu akredytywy do dyskonta, a importer nadal zachowuje odroczony termin płatności, czyli kredyt kupiecki. Co do istoty ryzyka jest operacja podobna do udzielenia kredytu zabezpieczonego gwarancją bankową. A więc podstawą zawarcia transakcji jest zaakceptowanie ryzyka innego banku, co jest związane z limitami na inwestycje w danych krajach oraz limitami na poszczególne banki.

Akredytywa przeznaczona jest dla firm różnej wielkości i działających w różnych branżach, a jej zastosowanie przynosi korzyści obydwu stronom: zarówno kupującym, jak i sprzedającym. Jest doskonałym instrumentem, gdyż likwiduje zatory pieniężne i ułatwia prowadzenie działalności handlowej.

W przypadku, kiedy sprzedający wyraża zgodę na otrzymanie zapłaty od kupującego w terminie odroczonym (udziela kredytu kupieckiego) naraża się na ryzyko niedotrzymania warunków umowy. Jeżeli natomiast strony transakcji zdecydują się na rozliczenie kontraktu z zastosowaniem akredytywy, np. z odroczonym terminem płatności, ryzyko nieotrzymania zapłaty przez sprzedającego praktycznie nie istnieje. Należy bowiem pamiętać, że akredytywa jest zobowiązaniem banku, a nie zobowiązaniem kupującego. Oznacza to, że nawet jak kupujący nie będzie chciał lub nie będzie mógł wywiązać się z obowiązku zapłaty na rzecz sprzedającego, z zobowiązania tego wywiąże się bank, który otworzył akredytywę.

Zastosowanie akredytywy płatnej w odroczonym terminie ma jeszcze jedną zaletę, i to zarówno dla kupującego, jak i sprzedającego, a mianowicie kupujący, po otrzymaniu towaru, mając jeszcze np. trzy miesiące do terminu płatności może sprzedać dany towar, a uzyskane środki przeznaczyć na zapłatę akredytywy. Oznacza to, że kupujący składając w banku zlecenie otwarcia akredytywy, nie musi mieć na swoim rachunku środków na jej zapłatę. Wystarczy, że ustanowi prawne zabezpieczenia pod akredytywę, zobowiązując się jednocześnie, że w terminie płatności na wskazanym przez niego rachunku znajdzie się wystarczająca ilość środków na jej zapłatę.

Sprzedający natomiast wcale nie musi czekać na otrzymanie zapłaty aż do terminu płatności ustalonego w akredytywie. Może zwrócić się do swojego banku ( PKO BP S.A.) z wnioskiem o zdyskontowanie należności z akredytywy i jeżeli do tego dojdzie, otrzyma należność wcześniej, pomniejszoną o odsetki dyskontowe. Akredytywa jest zatem „uczciwym” instrumentem zabezpieczającym obie strony transakcji.

3.6. Działalność kredytowa i gwarancyjna PKO BP S.A.

3.6.1. Kredyty

Eksporterom polskich towarów oraz usług Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski S.A. oferuje kredyty na finansowanie eksportu przy ubezpieczeniu należności eksportowych w Korporacji Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych, Spółce akcyjnej. Cesja praw do odszkodowania z polisy stanowi jedno z zabezpieczeń tego kredytu. Jest to kredyt „pod polisę”, który łączy element ochrony ubezpieczeniowej należności eksportowych z możliwością uzyskania środków na sfinansowanie działalności eksportowej.

Ubezpieczenie kontraktów eksportowych obejmuje zarówno straty, poniesione przez ubezpieczającego przed wysyłką towarów lub realizacją usług, tj. ryzyko produkcji, a także straty mogące powstać po wysyłce towarów lub po zrealizowaniu usług, tj. ryzyko kredytu. Ochrona ubezpieczeniowa obejmuje straty poniesione przez ubezpieczającego, będące następstwem ryzyka handlowego oraz ryzyka niehandlowego tj. ryzyka politycznego, katastrofalnego, oraz ryzyka przewlekłej zwłoki w wypełnianiu zobowiązań płatniczych.

Cesja z polis ubezpieczeniowych KUKE S.A. jest zabezpieczeniem spłaty kredytu zaciągniętego w PKO BP S.A. przez eksportera.

Obecnie podpisano porozumienie między KUKE S.A. a PKO BP S.A. dotyczące współpracy przy sprzedaży Europolisy. Dzięki współpracy w ramach porozumienia oferta KUKE dotrze do małych i średnich eksporterów obsługiwanych przez PKO BP S.A.

Europolisa jest jednym z produktów oferowanych przez KUKE S.A., to ubezpieczenie krótkoterminowych należności eksportowych. Podpisane porozumienie między PKO BP S.A. a KUKE S.A. umożliwi przedsiębiorcom zaciągającym kredyt w PKO BP ubezpieczenie należności eksportowych bezpośrednio w placówka banku. W ramach Europolisy KUKE ubezpiecza należności od kontrahentów zagranicznych z 30 krajów europejskich.

Europolisa chroni firmy przed niedotrzymaniem zapłaty za wysłany towar lub zrealizowana usługę w sytuacji, gdy:

• została prawnie stwierdzona niewypłacalność (bankructwo kontrahenta),

• kontrahent przez długi czas (powyżej 180 dni) zwleka z zapłatą za dostawy wynikające z kontraktu.

Ponadto PKO BP S.A. oferuje kredyty obrotowe na finansowanie bieżących potrzeb związanych z prowadzona działalnością gospodarczą oraz na finansowanie innych zobowiązań - na przykład z tytułu udzielonej gwarancji lub otwartej akredytywy dokumentowej.

Mogą być udzielane w postaci linii kredytowej, jako kredyty odnawialne. Mogą być wykorzystywane jednorazowo lub w transzach, w formie bezgotówkowej w ciężar rachunku kredytobiorcy poprze realizację dyspozycji pokrycia płatności, na które kredyt został przyznany.

W przypadku przejściowego braku środków na pokrycie powstałych zobowiązań, PKO BP udziela swoim klientom kredytu płatniczego. Wykorzystanie kredytu następuje w formie bezgotówkowej. W uzasadnionych przypadkach część kredytu (nie więcej niż 50%) może być wykorzystana w formie gotówkowej. Maksymalny okres kredytowania - trzy miesiące. Kredyt jest oprocentowany wg stałej stopy procentowej albo z dyskontem - do wyboru przez kredytobiorcę.

3.6.2. Gwarancje bankowe

W handlu zagranicznym przeważają transakcje, w których termin zapłaty jest odroczony w stosunku do dostawy towarów i usług. Powoduje to występowanie ryzyka eksportera lub importera lub obu stron kontraktu. Stąd działania zmierzające do ograniczenia ryzyka mają w handlu zagranicznym znaczenie szczególne. Najbardziej wygodnym instrumentem zabezpieczenia roszczeń wierzyciela z wszelkich możliwych tytułów jest gwarancja bankowa.

Gwarancją bankową jest jednostronne zobowiązanie banku gwaranta, że po spełnieniu przez podmiot uprawniony (beneficjenta gwarancji) określonych warunków zapłaty, które mogą być stwierdzone dokumentami, jakie beneficjent załączy do sporządzonego we wskazanej formie żądania zapłaty, bank ten wykona świadczenie pieniężne na rzecz beneficjenta gwarancji - bezpośrednio, albo za pośrednictwem innego banku (art. 81 ustawy Prawo bankowe).

Gwarancja bankowa stanowi potwierdzenie, że umownie ustalona kwota zostanie wypłacona przez bank gwarantujący, w przypadku, jeżeli działanie nie zostanie właściwie zrealizowane.

Gwarancja ma charakter abstrakcyjny, co oznacza, że zobowiązanie banku jest niezależne od umowy zawartej między beneficjentem a zleceniodawcą gwarancji. Konsekwencją abstrakcyjnego charakteru zobowiązania gwaranta jest zatem to, że nie może się on bronić przed żądaniem zapłaty sumy gwarancyjnej zarzutami wynikającymi ze stosunku podstawowego (kontraktu). Gwarant natomiast podnosić zarzuty wynikające ze stosunku gwarancji łączącego go z beneficjentem.

Banki mogą udzielać gwarancji z tytułu różnego rodzaju zobowiązań. W obrotach z zagranicą, ze względu na przedmiot gwarancji rozróżnia się gwarancje:

- przetargowe;

- należytego wykonania kontraktu;

- zwrotu zapłaty (np.zaliczki);

- zapłaty za dostawę towaru lub wykonanie usługi;

- udzielenia awalu na wekslu;

- zapłaty z innych tytułów.

W odniesieniu do trzech pierwszych rodzajów gwarancji, zwanych gwarancjami kontraktowymi, Międzynarodowa Izba Handlowa w Paryżu wydała Jednolite reguły dotyczące gwarancji kontraktowych. Nie wyklucza to jednak możliwości odmiennego unormowania warunków w gwarancjach przez zainteresowane strony.

Szczególną odmianą gwarancji ze względu na swój zabezpieczający charakter jest akredytywa stand-by, która jest klasyfikowana według kryterium pełnionej przez nią funkcji, np. akredytywa stand-by dobrego wykonania umowy, akredytywa stand-by zwrotu zaliczki.

PKO BP S.A. udziela gwarancji, regwarancji, potwierdzeń gwarancji obcych i poręczeń w obrocie krajowym, wyrażonych w walucie polskiej i w obrocie dewizowym, wyrażonych w walucie polskiej i w walucie wymienialnej oraz wykonuje czynności związane obsługą gwarancji obcych udzielonych przez inne banki.

Zleceniodawcą gwarancji udzielanych przez PKO BP może być osoba prawna lub podmiot nie będący osobą prawną, lecz mająca zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań a także jest klientem banku (ma w nim rachunek). Większość banków z reguły udziela gwarancji na zlecenie podmiotów gospodarczych, chociaż przepisy prawa bankowego nie zabraniają udzielania gwarancji na zlecenie osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej.

Zlecenie udzielenia gwarancji powinno być sporządzone na formularzu obowiązującym w PKO BP S.A ( zał. nr 8)

Przed przyjęciem zlecenia do rozpatrzenia PKO BP S.A sprawdza czy: zostały w nim określone wszystkie elementy niezbędne do udzielenia gwarancji przedmiot gwarancji został określony jednoznacznie czy opis przedmiotu kontraktu jest tożsamy z opisem wskazanym w pozostałych dokumentach dołączonych do zlecenia. Bank PKO BP SA po sprawdzeniu zgodności warunków umieszczonych w zleceniu z kontraktem bądź fakturą pro-forma oraz po dokonaniu oceny zdolności kredytowej dłużnika oraz proponowanych przez niego prawnych zabezpieczeń wierzytelności banku udziela gwarancji na podstawie instrukcji zawartych w zleceniu. Na życzenie zleceniodawcy gwarancja może być przesłana do beneficjenta w różny sposób, np. bezpośrednio na jego adres pocztą kurierską lub za pośrednictwem zleceniodawcy. Udzielenie gwarancji następuje na podstawie umowy zawartej pomiędzy PKO BP S.A. a zleceniodawcą , do której załącza się oświadczenie o poddaniu się egzekucji przez zleceniodawcę na rzecz PKO BP S.A. Na wniosek zleceniodawcy udzielenie gwarancji może być poprzedzone wydaniem przez PKO BP S.A. przyrzeczenia udzielenia gwarancji zwanego promesą. PKO BP S.A. może też udzielić regwarancji (zwaną też kontrgwarancją) stanowiącej zabezpieczenie gwarancji udzielonej przez wskazany przez zleceniodawcę bank. Przy każdej gwarancji istotna jest bardzo precyzja w formułowaniu warunków, gdyż wiąże się to z ewentualną realizacją gwarancji przez beneficjenta. Gwarancja obowiązkowo powinna zawierać następujące informacje: rodzaj gwarancji (odwołalna czy nie) czy płatność na pierwsze żądanie termin ważności warunki nieważności gwarancji przed upływem terminu ważności warunki ewentualnej redukowalności kwoty Bank awizujący (pośredniczący - w zależności od tego jaką pełni funkcję) informuje beneficjenta o tym, że została udzielona na jego rzecz gwarancja oraz przekazanie mu jej treści. Beneficjent powinien sprawdzić zgodność warunków gwarancji z zawartą umową, bądź postanowieniami kontraktu. W przypadku wystąpienia niezgodności, powinien porozumieć się z kontrahentem, aby ten złożył w banku udzielającym gwarancję zlecenie zmiany tych elementów, których beneficjent nie może przyjąć. Należy pamiętać, że dla banku wyłącznie treść gwarancji jest obowiązująca, a nie treść kontraktu. W przypadku, gdy w ustalonych terminach zleceniodawca gwarancji nie wywiążę się z uzgodnień zamieszczonych w kontrakcie, to beneficjent występuję z żądaniem zapłaty za pośrednictwem swojego banku. W sytuacji, gdy takie roszczenie zostało zgłoszone w wyniku udzielenia gwarancji bezwarunkowej, bank gwarant jest zobowiązany wypłacić beneficjentowi kwotę określoną w gwarancji bez możliwości sprawdzenia słuszności czy zasadności roszczenia. W przypadku, gdy roszczenie dotyczy udzielonej przez bank gwarancji warunkowej, osoba uprawniona z gwarancji, oprócz roszczenia spełniającego wcześniej opisane wymogi, musi złożyć gwarantowi dokumenty wymienione w treści gwarancji, uzasadniające jej roszczenie. Gwarant, jeżeli zachodzą określone okoliczności, może odmówić dokonania wypłaty z tytułu udzielonej gwarancji. Może się to zdarzyć, np. gdy: roszczenie zostało zgłoszone po upływie terminu obowiązywania gwarancji, gwarancja utraciła moc, roszczenie zgłosi osoba nieuprawniona do jej zgłoszenia. Gdy bank wypłaci beneficjentowi żądaną kwotę dochodzi swych roszczeń od zleceniodawcy. Gwarancja bankowa zabezpiecza prawidłowość realizacji kontraktu (umowy), służy bezpieczeństwu transakcji i ograniczeniu ryzyka niewywiązania się przez partnera z warunków kontraktu.

4. Operacje zabezpieczające klientów PKO BP S.A. przed ryzykiem walutowym

Działalność polskich przedsiębiorstw, które oferują swoje produkty usługi za granicą oraz importują dobra i usługi, narażona jest na nieprzewidywane fluktuacje kursów walut.

Każda transakcja zagraniczna księgowana jest po kursie kasowym z dnia wystawienia faktury, więc w przypadku braku zabezpieczenia, wartość należności eksportowych, jak również wszelkich zobowiązań denominowanych w walutach obcych, narażona jest na niekorzystne zmiany kursów walutowych, które powodują powstanie różnic kursowych, nie dających się przewidzieć. Przedsiębiorstwo chcące odpowiednio planować swoje wpływy oraz wypływy denominowane w walucie innej niż krajowa, które wynikają z prowadzonych transakcji zagranicznych, powinno skorzystać z metod służących do zabezpieczenia ryzyka.

Wybór instrumentu zabezpieczającego zależy od charakteru ryzyka, na jakie jest narażony dany podmiot, oraz od okresu w jakim będzie ono występowało. Banki mogą poprzez określone działanie zaoferować przedsiębiorstwom skuteczne i optymalne metody zmniejszenia ryzyka, zredukować koszty ich finansowania, a także znacznie zwiększyć zysk z posiadanych środków.

Prężnie rozwijający się sektor bankowy wraz z polskimi giełdami proponuje w swojej ofercie coraz więcej różnorodnych instrumentów zabezpieczenia ryzyka kursowego.

PKO BP S.A. ma w swojej ofercie najbardziej powszechne sposoby zabezpieczenie tj. terminowe transakcje walutowe typu forward, które polegają na ustaleniu kursu kupna/sprzedaży waluty bazowej za walutę notowaną w momencie zawierania umowy, jednoczesnym zobowiązaniem się obu stron transakcji do dostarczenia walut będących przedmiotem transakcji w ściśle określonym momencie w przyszłości. W transakcjach terminowych są stosowane terminowe kursy walutowe (kursy forward), w odróżnieniu od transakcji natychmiastowych, w których stosuje się kursy natychmiastowe (kursy spot). Transakcje natychmiastowe polegają na ustaleniu kursu kupna/sprzedaży waluty bazowej za walutę notowana w momencie zawierania umowy, z jednoczesnym zobowiązaniem się obu stron transakcji do dostarczenia walut będących przedmiotem transakcji w ciągu dwóch dni roboczych.

Rola kontraktów natychmiastowych jako instrumentu zabezpieczającego ogranicza się raczej do zarządzania ryzykiem przeliczeniowym lub tworzeniem pozycji walutowych w celu zabezpieczenia przewidywanych przepływów walutowych związanych z transakcjami.

Dzięki wykorzystaniu kontraktów terminowych przedsiębiorstwo może dzisiaj ustalić kurs dla przyszłych przychodów, czy płatności.

Z reguły kursy terminowe są wyznaczane w oparciu o tzw. parytet stóp procentowych. Wynika z tego, że kurs terminowy waluty bazowej w stosunku do waluty notowanej jest określony przez różnicę oprocentowania lokat w obu tych walutach.

Jeżeli stopa procentowa, po jakiej można zainwestować w walutę notowaną (na przykład złotego), jest wyższa niż stopa, po jakiej można dokonać inwestycji w walutę bazową ( na przykład w dolara amerykańskiego czy w euro), to kurs terminowy takich walut bazowych w stosunku do waluty notowanej będzie zawsze wyższy od kursu natychmiastowego. W takim wypadku im dłuższy termin transakcji ( na przykład sześć miesięcy w porównaniu do jednego miesiąca ) tym wyższy kurs terminowy.

Szczególna odmiana walutowych transakcji forward są transakcje terminowe nierzeczywiste (NDF - Non-Deliverable Forward).

Transakcja terminowa nierzeczywista jest umową pomiędzy przedsiębiorstwem a bankiem w celu ustalenia kursu wymiany walut na określony dzień w przyszłości w rzeczywistości żadna ze stron kontraktu nie jest zobowiązana do dostarczenia kwoty waluty, na jaką zawarto transakcję. Rozliczenie kontraktu (realizacja płatności na rzecz jednej ze stron) podlega różnica pomiędzy kursem terminowym, ustalonym wcześniej między stronami kontraktu, a kwotowanym kursem referencyjnym w terminie rozliczenia kontraktu.

Tego typu transakcje zwane są również walutowymi kontraktami terminowymi lub inaczej walutowymi instrumentami pochodnymi (derywaty). Do terminowych kontraktów terminowych zalicza się oprócz forwardu walutowego, walutowe opcje pozagiełdowe, walutowe transakcje futures, walutowe transakcje opcyjnie oraz swapy walutowe, jednakże tych PKO BP S.A. nie ma w swojej ofercie. Kontrakty forward są instrumentami stosunkowo tanimi. Nie wymagają zaangażowania przez obie strony transakcji środków własnych w momencie ich zawarcia.

PKO BP S.A. zawiera negocjowane transakcje natychmiastowe i transakcje terminowe na podstawie zawartej umowy ramowej w zakresie współpracy na rynku finansowym. Warunkiem zawarcia umowy jest posiadanie rachunku bankowego w PKO BP S.A..

Transakcja natychmiastowa to negocjowana transakcja wymiany walut, po kursie ustalonym pomiędzy PKO BP S.A. a posiadaczem rachunku rozliczana w ciągu 2 dni roboczych licząc od dnia zawarcia transakcji. Służy do przewalutowania środków pieniężnych znajdujących się na rachunku, realizowania płatności w obrocie dewizowym, wykorzystania lub spłaty kredytu.

Minimalna kwota transakcji dla transakcji natychmiastowej bezgotówkowej to 10.000 USD lub równowartość tej kwoty w pozostałych walutach wymienialnych, dla transakcji natychmiastowej gotówkowej to 25.000 USD lub równowartość tej kwoty w EUR przeliczonej według aktualnej ceny na rynku międzybankowym. Dla pozostałych walut wymienialnych ogłaszanych w Tabeli kursów PKO BP.S.A. minimalna kwota transakcji gotówkowej stanowi równowartość 50.000 USD, przeliczonych według aktualnych cen na rynku międzybankowym.

Transakcja terminowa to negocjowana transakcja kupna lub sprzedaży waluty wymienialnej za walutę polską przeprowadzana w formie bezgotówkowej po kursie ustalonym pomiędzy PKO BP S.A. a posiadaczem rachunku w dniu jej zawarcia, z terminem realizacji od 3 dni roboczych do 12 m-cy licząc od dnia zawarcia transakcji, rozliczana przez zamknięcie lub przez dostawę waluty.

Minimalna kwota transakcji terminowej wynosi 50.000 USD lub równowartość tej kwoty w innej walucie wymienialnej przeliczonej według aktualnych cen na rynku międzybankowym dla transakcji natychmiastowych.

Warunki transakcji natychmiastowych i terminowych są negocjowane z dealerem Departamentu Skarbu przez telefon lub za pomocą systemu autodealing przez posiadacza rachunku lub ustanowionego przez niego pełnomocnika.

Strony uzgadniają warunki zawieranej transakcji natychmiastowej lub terminowej i ustalają: rodzaj transakcji negocjowanej dokonywanej przez posiadacza rachunku (kupno lub sprzedaż), walutę bazową, kwotę transakcji negocjowanej w walucie bazowej, kurs wymiany walut, datę waluty, numer rachunku bankowego do rozliczenia transakcji z posiadaczem, numer transakcji, sposób rozliczenia transakcji ( dla transakcji natychmiastowej - bezgotówkowo lub gotówkowo; dla transakcji terminowej - przez zamknięcie lub dostawę waluty).

W dniu zawarcia transakcji terminowej posiadacz rachunku jest zobowiązany do ustanowienia zabezpieczenie tej transakcji w jednej z wybranych form: w postaci depozytu gwarancyjnego, blokady środków pieniężnych na rachunku lokaty terminowej w PKO BP S.A., blokady bonów skarbowych na rachunku papierów wartościowych w PKO BP S.A.

W dniu zawarcia transakcji PKO BP S.A. przekazuje posiadaczowi rachunku potwierdzenie zawarcia negocjowanej natychmiastowej lub terminowej transakcji wymiany walut.

Za wykonanie czynności związanych z obsługą transakcji terminowej PKO BP S.A. pobiera prowizje i opłaty

W ustawie o rachunkowości brak jest uregulowań dotyczących instrumentów terminowych i pochodnych. Kiedy firmy muszą zaksięgować transakcję inną niż spot, staja przed wieloma problemami. Kłopoty zaczynają się w czasie wyceny i prezentacji pochodnych kontraktów w rocznym sprawozdaniu finansowym. W praktyce firmy stosują nadrzędne zasady rachunkowości lub próbują dostosować je do standardów międzynarodowych.

W Polsce nie istnieją w praktyce transakcje walutowe zabezpieczające przed ryzykiem kursowym związanym z więcej niż jedną waluta obcą, co powoduje, że nie można zabezpieczyć się przed ryzykiem mierzonym całkowitą pozycją walutową.

PKO BP S.A. świadczy usługi, które mają na celu rozliczanie transakcji handlowych oraz finansowanie lub zabezpieczenie interesów jednej ze stron, tj. eksportera lub importera. Do takich operacji można zaliczyć, na przykład, powszechnie znane polecenie wypłaty oraz operacje bardziej skomplikowane, takie jak gwarancje bankowe, poręczenia wekslowe, operacje dokumentowe, a także polegające na wykupie należności eksportowych (dyskonto weksli i należności z akredytywy). Oferta PKO BP S.A. kierowana do przedsiębiorcy zawiera również produkty bankowe, które mogą pomóc klientowi ograniczać ryzyko związane z niekorzystną zmianą kursu wymiany walut. W porównaniu z innymi bankami, które od wielu lat specjalizują się w obsłudze transakcji handlu zagranicznego, PKO Bank Polski nie znajduje się w ścisłej czołówce. Przez niektórych inwestorów brak długoletniego doświadczenia postrzegany jest jako słabość, jednak PKO BP S.A. stara się przekształcić to w mocną stronę, podchodząc do każdej obsługiwanej transakcji w indywidualny sposób. W efekcie z roku na rok obserwuje się dynamiczny wzrost liczby i wartości obsługiwanych przez PKO BP S.A. transakcji handlu zagranicznego.
Polscy eksporterzy coraz częściej skarżą się na trudności z uzyskaniem finansowania. Uważają, że wysoko postawiona przez banki poprzeczka dostępności kredytu stawia ich w niekorzystnej sytuacji w stosunku do konkurentów zagranicznych, którzy - mając większe szanse na zewnętrzne finansowanie - oferują swoim odbiorcom korzystniejsze warunki sprzedaży towarów i usług. PKO Bank Polski proponuje eksporterom kredyty w rachunku bieżącym, ale także obrotowe i inwestycyjne. Podjęcie się przez bank finansowania jest jednak uzależnione od spełnienia przez eksportera kilku istotnych warunków, takich jak przedstawienie bankowi dokumentów finansowych, potwierdzających posiadanie zdolności kredytowej (zdolności do spłaty zaciągniętego zobowiązania), oraz ustanowienie prawnych zabezpieczeń wierzytelności banku. Ponieważ spełnienie przez niektórych eksporterów drugiego z wymienionych warunków jest trudne, bank PKO BP rozszerzył listę przyjmowanych zabezpieczeń prawnych kredytu o cesję praw do przyszłych odszkodowań z tytułu polisy ubezpieczenia kontraktu eksportowego przez Korporację Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych SA. Oferuje klientom także alternatywne formy finansowania, polegające na wykupowaniu przez bank wierzytelności eksportowych klientów. Przedmiotem wykupu mogą być wystawione lub zaakceptowane przez importerów weksle bądź należności z tytułu akredytywy dokumentowej. Dzięki temu eksporter może udzielać swoim odbiorcom kredytów kupieckich. Poza tym, wykorzystując uzyskane w ten sposób środki, jest w stanie zrealizować większy obrót i wygenerować większy zysk, a co równie istotne - zwiększyć płynność bieżącą przedsiębiorstwa.
Finansowanie w formie dyskonta weksli handlowych bez regresu do podawcy weksla lub dyskonta należności z akredytywy dokumentowej, potwierdzonej przez PKO BP, może być szczególnie atrakcyjne dla tych eksporterów, którzy chcą całkowicie uniknąć ryzyka kredytowego ze strony importera albo nie są w stanie spełnić jednego lub obydwu wymienionych warunków uzyskania kredytu bankowego. W takich przypadkach PKO BP S.A. przejmuje pełne ryzyko niewypłacalności importera, a ponadto nie wymaga od eksportera ustanawiania prawnych zabezpieczeń ani nie ocenia jego zdolności kredytowej. Nie oznacza to oczywiście, że nie stosuje żadnych środków asekuracyjnych. Zabezpieczeniem wierzytelności PKO BP w takim przypadku jest awal akceptowanego przez PKO BP banku lub innego podmiotu albo zobowiązanie płatnicze podjęte przez akceptowany przez PKO bank otwierający akredytywę.
Polskim przedsiębiorcom wchodzącym na rynki zagraniczne lub działającym na nich najbardziej brakuje, obok źródeł finansowania, specjalistycznej wiedzy z zakresu zawierania i przeprowadzania transakcji handlu zagranicznego. Bank PKO BP S.A. chętnie dzieli się nią z klientami stara się doradzać na każdym etapie realizowanej transakcji, choć najlepsze efekty przynosi doradztwo na etapie przygotowywania transakcji i wyboru warunków kontraktu.

5. Analiza obsługi operacji zagranicznych w bankach

Banki stanowią hermetycznie zamknięty sektor, dlatego uzyskanie informacji na temat operacji przez nie realizowanych nastręcza wiele trudności. Przekazując poniższe informacje banki nie wyraziły zgody na podanie ich nazw.

Analiza rodzaju operacji zagranicznych realizowanych za pośrednictwem banków wskazuje, że dominujący udział ilościowy mają nieuwarunkowane formy płatności, w tym przede wszystkim polecenie wypłaty (za granicę i z zagranicy). Ilustruje to rysunek nr 3

.

Rys. nr 3 Struktura ilościowa operacji zagranicznych

w dużych bankach komercyjnych w Polsce w 2002r.

Źródło: J. Grzywacz, Rozliczenia finansowe przedsiębiorstw w obrotach

z zagranicą, Centrum Doradztwa i Informacji Difin sp. z o.o.,

Warszawa 2003 s.196

Dominująca pozycja polecenia wypłaty zarówno w ujęciu ilościowym jak też wartościowym w strukturze rozliczeń zagranicznych wiąże się przede wszystkim z faktem, że dla przedsiębiorstw jest zlecenie stosunkowo tanie i szybkie.

Należy jednak zauważyć, że prostota tego typu rozliczeń umożliwia wprawdzie podpisywanie i realizowanie „szybkich kontraktów”, konieczne jest jednak przeprowadzenie rzetelnej oceny kontrahenta oraz specyfiki rynku, na którym przedsiębiorca prowadzi interesy handlowe. Niestety, nierzadko tego typu transakcje kończą się dużym rozczarowaniem i niechęcią do dalszej współpracy na rynkach zagranicznych.

Operacje dokumentowe, przede wszystkim akredytywa i inkaso, w największym stopniu występują w bankach wyspecjalizowanych w transakcjach zagranicznych. Przedsiębiorcy decydujący się np. na wykorzystanie akredytywy eksportowej nawiązują kontakty z tymi bankami, które poza faktem posiadania szerokiej oferty usług maja doświadczenie w zakresie obsługi transakcji zagranicznych.

Wykorzystanie poszczególnych form rozliczeń zagranicznych uzależnione jest w istotnym stopniu od wielkości przedsiębiorstwa.

Rola banku przejawiać się powinna w dostosowywaniu tych form (akredytywa, inkaso) do ciągle zmieniających się warunków w handlu międzynarodowym, z uwzględnieniem specyfiki przedsiębiorstw oraz doświadczenia w realizowaniu transakcji zagranicznych. Różnorodność oferowanych form wskazuje, że banki starają się wychodzić naprzeciw oczekiwaniom przedsiębiorstw. Dalszym ciągu jednak przedsiębiorcy podkreślają, że występują istotne utrudnienia, zwłaszcza charakterze proceduralnym, wpływające na efekt przeprowadzanych transakcji.
Instytut Gospodarki Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie oraz Warszawska Grupa Inwestycyjna już po raz drugi przeprowadziły badania ankietowe wśród przedsiębiorców dotyczące problemu narażenia na ryzyko walutowe oraz sposobów mu zapobiegania. W tegorocznych badaniach wzięło udział 114 przedsiębiorstw z listy 500 największych firm w Polsce opublikowanej w maju 2003 r. przez dziennik Rzeczpospolita.
Badanie pokazało, że dla prawie 70 proc. badanych przedsiębiorstw zmiany kursu walutowego stanowią problem. W badaniu sprzed roku o takiej sytuacji informowało tylko 18 proc. badanych przedsiębiorstw. W tegorocznej edycji badania aż 60 proc. ankietowanych firm przyznało się, że doświadczyły w swojej działalności negatywnych skutków działania tego ryzyka. Przedsiębiorstwa te identyfikują ryzyko walutowe przede wszystkim jako niebezpieczeństwo zmniejszenia przychodów (60 proc. badanych firm) oraz zwiększenie kosztów pozyskiwania surowców i produktów (54 proc.). Tylko 30 proc. badanych przedsiębiorstw identyfikuje ryzyko z możliwością spadku opłacalności sprzedaży eksportowej. W badaniu z 2003 r., gdy zmienność kursów walutowych nie była odczuwana przez przedsiębiorstwa tak silnie jak obecnie, ryzyko walutowe było w większym stopniu identyfikowane z nieopłacalnością sprzedaży eksportowej — tak uważało ponad 45 proc. badanych przedsiębiorstw.

Większość ankietowanych przedsiębiorstw narażonych na ryzyko walutowe uważa, że zmienność kursu walutowego ma mały wpływ na kształtowanie się ich wyniku finansowego. Można się domyślać, że większość tych przedsiębiorstw nauczyła się chronić przed negatywnymi skutkami zmienności kursów walutowych. Słuszność takich domysłów potwierdza informacja, że prawie 60 proc. badanych przedsiębiorstw w przeszłości podejmowała działania ograniczające negatywne skutki ryzyka walutowego.

Najczęściej wykorzystywanym sposobem zabezpieczeń przez badane przedsiębiorstwa ograniczające ryzyko walutowe są kontrakty forward — taką odpowiedz zaznaczyło ponad 30 proc. przedsiębiorstw.
W dalszej kolejności wykorzystywane są opóźnianie bądź przyspieszanie okresu płatności zobowiązań importowych — w zależności od kształtowania się kursu walutowego — oraz wykorzystywanie hedgingu naturalnego. Prawie co 7 badane przedsiębiorstwo ograniczające ryzyko walutowe wykorzystuje wydłużenie bądź przyspieszenie okresu płatności należności eksportowych. W dalszej kolejności wykorzystywane są opcje (12 proc. badanych przedsiębiorstw) i transakcje swap (11 proc.). W najmniejszym stopniu wykorzystywane są transakcje futures.

Niestety, w porównaniu z poprzednim rokiem odsetek firm deklarujących, że stosowanie różnych form zabezpieczeń przyniosło ochronę przed ryzykiem walutowym, spadł. Do skutecznej ochrony przed ryzykiem poprzez stosowanie wybranych form zabezpieczeń przyznaje się tylko 66 proc. badanych przedsiębiorstw w porównaniu z 92 proc. w 2003 r. Może to świadczyć o braku skuteczności w stosowani odpowiednich instrumentów do zarządzania ryzykiem, czyli o złych przewidywaniach przedsiębiorstw co do zmian w przyszłości zabezpieczanych pozycji, bądź o braku na rynku bardziej odpowiednich instrumentów, które w większym stopniu byłyby dopasowane do specyficznych potrzeb danego przedsiębiorstwa. O braku skuteczności w zabezpieczaniu się przed ryzykiem walutowym świadczy także odsetek firm, które deklarują, że udaje im się zabezpieczyć narażone pozycje w wielkości od 75 proc. do 100 proc. — takich firm jest jedynie 18 proc., natomiast blisko 50 proc. deklaruje, że udaje im się zabezpieczyć narażone pozycje jedynie w wielkości od 25 proc. do 50 proc.

Na pytanie o przyczyny trudności związanych z wykorzystaniem instrumentów finansowych zabezpieczających przed ryzykiem najczęściej (22 proc.) firmy wskazywały problemy z opracowaniem strategii zabezpieczenia, która byłaby dopasowana do ich potrzeb. Inne wskazywane trudności to m.in. kłopoty z księgowaniem i opodatkowaniem instrumentów (po 11 proc. wskazań). Tylko 1/3 firm przyznała, że decyzję o wyborze zabezpieczenia konsultuje z bankami lub wyspecjalizowanymi firmami, w 55 proc. firm decyzje podejmowane są przez pracowników, a ponad połowa otwarcie mówi, że nie będzie korzystać z usług wyspecjalizowanych firm. 

Oferty prowadzenia firmowego konta analizować trzeba bardzo dokładnie, dlatego też analiza wybieranego rachunku powinna uwzględniać relacje cenowe i dopasowanie rachunku do rodzaju działalności firmy. Niskiej opłacie za prowadzenie konta może towarzyszyć drożyzna innych usług. Jednolity rynek europejski ma ułatwić handel zagraniczny. Dlatego przedsiębiorca powinien dobrze przyjrzeć się kosztom takiej działalności. Czy kilka lub kilkanaście transakcji niewielkich transakcji miesięcznie nie podroży prowadzenia rachunku?. Dlatego zwracać należy uwagę na górne limity prowizyjne w transakcjach zagranicznych. Może też się okazać, że dla firmy korzystniejsze okażą się opłaty określane kwotowo a nie procentowo. Rozpatrywanie kosztów transakcji zagranicznych powinno być połączone ze sprawdzeniem, w jakim czasie bank przekazuje bankowi kontrahenta płatności. Im krótszy czas, tym szybciej pieniądze znajdą się na rachunku odbiorcy i tym większa wiarygodność polskiej firmy (tabela nr 3).

Tabela nr 3 Konta dla przedsiębiorstw

	BISE	BÓŚ	BPH PBK	PBS	BZ WBK	DB PBC	Fortis Bank	GBW	ING Bank Śląski
Miesięczny koszt prowadzenia rachunku	30	29	30	20	21-30	Bd	50	5	15-35 (dwie taryfy)
Koszt przelewu zagranicznego na rachunek niezdefiniowany	0,4% min.45zł.	od 0,2 min.40maks.200zł.
Czas realizacji przelewu zagranicznego (do momentu dostępności środków w banku wierzyciela)

ZAKOŃCZENIE

Przedsiębiorstwo działające na płaszczyźnie międzynarodowej, gdzie poziom oraz intensywność różnego rodzaju ryzyk są nieporównywalne większe od ryzyka towarzyszącego transakcjom krajowym musi posiadać środki przeciwdziałania ryzyku w tym obszarze mające charakter kompleksowy i uwarunkowany zarówno dobrą znajomością rynku kontrahenta, samego kontrahenta jak też możliwością przenoszenia niektórych rodzajów ryzyk na osoby trzecie, np. banki oraz instytucje ubezpieczeniowe. Należy zwrócić uwagę na możliwości skutecznego stosowania instrumentów płatniczych w trakcie realizowania kontraktu handlowego. Fakt stymulującego wpływu metod i form rozliczeń w obrocie zagranicznym na aktywność gospodarczą jest szeroko dostrzegany w Polsce przez duże przedsiębiorstwa uczestniczące w wymianie międzynarodowej, natomiast w przypadku małych i średnich firm kwestia wykorzystania różnych form płatności (zwłaszcza uwarunkowanych) wymaga dalszej edukacji.

Ustalając warunki kontraktu, warto zwrócić się do swojego banku z prośbą o doradztwo handlowe w zakresie np.: konsultacji warunków płatności, wskazania właściwych klauzul kontraktowych, możliwości i warunków finansowania kontraktów zarówno importowych, jak też eksportowych.

Banki nie ograniczają swojej funkcji tylko do pośredniczenia w płatnościach zagranicznych, ale są też aktywne w kształtowaniu sposobów zapłaty. Równocześnie wspomagają swoich klientów, kredytując transakcje handlowe, dyskontując weksle, udzielając odpowiednich gwarancji.

Dużym firmom, dysponującym większymi zasobami finansowymi, na pewno łatwiej jest prowadzić działalność na skalę międzynarodową. Jednak zmiany następujące na rynkach międzynarodowych umożliwiają również małym i średnim firmom coraz łatwiejszy dostęp do zagranicznych kontrahentów. Lepszy dostęp do obfitego strumienia informacji oraz internacjonalizacja systemu bankowego i finansowego stanowią najważniejsze czynniki ułatwiające firmom dotarcie do klientów i kontrahentów zagranicznych. Pozostają jednak problemy w postaci ograniczonej ilości środków finansowych oraz niewystarczającej wiedzy o prowadzeniu biznesu międzynarodowego.

Opisane problemy wskazują na potrzebę zachowania przez banki należytej staranności przy wyjaśnianiu przedsiębiorcom istotnych elementów związanych z tego rodzaju operacjami. Bank powinien być pomocny w redukowaniu ryzyka eksportera poprzez fachową oraz sprawną obsługę związaną z przepływem dokumentów i systemem rozliczeń.

Zapewnienie tego rodzaju obsługi powinno stać się podstawą świadczenia przez bank usług doradczych, wychodzących poza ramy bieżącej obsługi przedsiębiorstwa. Nieporozumieniem jest zamieszczanie przez banki informacji o oferowanych usługach w zakresie doradztwa, bez należytego przygotowania się do tej roli. Doradztwo wiąże się bowiem z koniecznością posiadania przez bank personelu o wysokim poziomie wiedzy, zarówno z zakresu doskonałej orientacji w ofercie swojego banku (także innych banków) , jak również innych dziedzin życia gospodarczego. Dopiero wówczas można założyć, że doradztwo dla klientów oferowane przez konkretny bank nie jest pustym hasłem, lecz rzeczywistą szansą pomocy jednostce gospodarczej w rozwiązywaniu szeregu problemów, dotyczących bieżącej działalności praz planowania dalszego rozwoju.

K. P. Białecki, Operacje handlu zagranicznego, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne S.A., Warszawa 1996, 1999 s. 82

, Ewa Bogacka-Kisiel (red.:), Usługi i procedury bankowe, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław 2000, str.316

K. P. Białecki, op. cit. s.82

J. Grzywacz, Rozliczenia finansowe przedsiębiorstw w obrotach z zagranicą, Centrum Doradztwa i Informacji Difin sp. z o.o., Warszawa 2003 s 201

T. T. Kaczmarek, Poradnik eksportera do krajów Unii Europejskiej, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr, Gdańsk 1998 s.89

A .Bielawska, Finanse zagraniczne Kontrakty-Rozliczenia Płatności-Kredytowanie, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2004 s.46

A. Bielawska, op. cit. s.95

J. Grzywacz, Rozliczenia ... op. cit. s.202

J. Grzywacz, Współpraca przedsiębiorstwa z bankiem, Centrum Doradztwa i Informacji Difin Sp. z o.o., Warszawa 2003r. s 211

J. Grzywacz, Współpraca..., op. cit. s 117.

A. Blajer, Informator eksportera /importera Płatności dokumentowe: akredytywa i inkaso, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 1997 s. A-14

A. Blajer , op. cit. s. A-15,

J. Grzywacz, Rozliczenia..., op. cit. s.206

D. Marciniak - Neider, Rozliczenia w handlu zagranicznym, Polskie wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2004 s. 57

Tamże s. 59

A. Bielawska, op. cit. s.48

S. Jaworski M. Tokarczyk ,Bezpieczeństwo obrotu w transakcjach handlu zagranicznego, INFO-TRADE, Gdańsk & str.1

Z. Grzelak A. Kostrzewa, Ryzyko płatności i wybór waluty w kontraktach handlu zagranicznego, Akademickie Centrum Graficzno-Marketingowe Lodart S.A., Łódź 1999 s 10

A. Bielawska, op. cit. s. 75

T. T. Kaczmarek, Poradnik..., op. cit. s.109

A. Bielawska, op. cit. s. 75

A. Bielawska, op. cit. s. 81

A. Bielawska, op. cit. s. 76

T. T. Kaczmarek, Poradnik eksportera do krajów Unii Europejskiej, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr, Gdańsk 1998 s.237

Z. Grzelak A. Kostrzewa, op. cit. s.10

J. Grzywacz, Rozliczenia finansowe przedsiębiorstw w obrotach z zagranicą, Centrum Doradztwa i Informacji Difin Sp. z o.o., Warszawa 2003 s.198

M. Łuczak, Ryzyko i kryzys w zarządzaniu przedsiębiorstwem, Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2003 s. 91

A. Bielawska, op. cit. s. 39

A. Bielawska, op. cit. s.13

M. Łuczak, op. cit. s.96

R.Szewczyk (red.:), Bankowa obsługa firmy rachunki rozliczenia pieniężne kredyty inwestycyjne,

Oficyna Ekonomiczna Oddział Polskich Wydawnictw Profesjonalnych Sp. z o.o., Kraków 2002 s.87

Z. Grzelak A. Kostrzewa Ryzyko płatności i wybór waluty w kontraktach handlu zagranicznego, Akademickie centrum Graficzno Marketingowe Lodart S. A., Łódź 1999 s.12

J. Zając, Polski rynek walutowy w praktyce, Wydawnictwo K. E. LIBER, Warszawa 2002 s.333

P. Misztal, Zabezpieczenie przed ryzykiem zmian kursu walutowego, Centrum Doradztwa i Informacji Difin sp. z o.o., Warszawa 2004 s.16

Bankowa obsługa firmy rachunki, rozliczenia pieniężne, kredyty inwestycyjne, red.: R. Szewczyk, Oficyna Ekonomiczna Oddział Polskich Wydawnictw Profesjonalnych Sp. z o.o., Kraków 2002 s. 86

Z. Krzyżkiewicz, Operacje bankowe rozliczenia krajowe i zagraniczne, POLTEXT, Warszawa 2003 s.170

P.Misztal, op.cit. s.45

A. Bielawska, op. cit. s.105

Z. Grzelak A. Kostrzewa, op. cit. s.25

T. T. Kaczmarek, op. cit. s.161

T. T. Kaczmarek, op. cit. s.162

Bankowość Podręcznik akademicki, red.: W. L. Jaworski Z. Zawadzka, Poltext, Warszawa 2001 s. 394

D. Marciniak - Neider, Rozliczenia w handlu zagranicznym, Polskie Wydawnictwa Ekonomiczne, Warszawa 2004 s.24

D.Marciniak - Neider , op. cit. s.36

D.Marciniak - Neider , op. cit s. 37

Tamże, op. cit. s.25

Z. Krzyżkiewicz, Podręcznik do nauki bankowości, Oficyna Wydawnicza „Zarządzanie i Finanse” Sp. z o. o., Warszawa 2002 s. 256

Tamże, s. 41

D. Marciniak - Neider, op cit. s.43

D. Marciniak - Neider, s.45

Z. Krzyżkiewicz Podręcznik ..., op. cit. s. 259

W. L. Jaworski Z. Zawadzka (red.:), op. cit. s.397

E. Bogacka - Kisiel (red.:), op. cit. s.136

W .L. Jaworski Z. Zawadzka (red:.) , op. cit. s.401

D. Marciniak - Neider, op. cit. s.84

D. Marciniak- Neider, op. cit. s. 86

Tamże, s.88

E. Bogacka - Kisiel (red.:), op. cit. s. 141

Tamże, s.142

Bankowość, op.cit.s.402

D. Marciniak - Neider, op. cit. S.94

Regulamin Czeki w obrocie dewizowym w Powszechnej Kasie Oszczędności Banku Polskim Spółce Akcyjnej

S. Jaworski M. Tokarczyk, op.cit. s.19.

D. Marciniak - Neider, op. cit.,s.109

Z. Krzyżkiewicz, op. cit., s.183

W. L. Jaworski Z. Zawadzka (red.:), op.cit., s.399

A. Bielawska, op.cit. s.88

W. L. Jaworski Z. Zawadzka (red.:), op.cit., s. 400

Regulamin Polecenia wypłaty w obrocie dewizowym w Powszechnej Kasie Oszczędności Banku Polskim Spółce Akcyjnej

D.Marciniak - Neider, op.cit. s.103

A. Bielawska, op.cit.s.89

S. Jaworski, M. Tokarczyk, op. cit. s.16

E. Bogacka - Kisiel (red,:), op. cit. s.343

Tamże, op. cit. s.348

Z. Krzyżkiewicz, s.185

D .Marciniak - Neider, op.cit. s.126

Tamże, op. cit. s.128

Regulamin Inkaso dokumentowe w Powszechnej Kasie Oszczędności Banku Polskim Spółce Akcyjnej

A. Bajer op.cit. s. A-141

E. Bogacka - Kisiel (red.:), op. cit. s.318

E. Bogacka - Kisiel (red.:), op.cit. s.319

Red.: E. Bogacka - Kisiel, op.cit. s.340

W. L. Jaworski Z. Zawadzka (red.:), op. cit. s.408

J. Grzywacz, Współpraca..., op. cit. s.127

A. Blajer, op.cit. s. A-45

E.Bogacka - Kisiel (red.:), op. cit. s.321

A. Blajer, op. cit. s A-79

E. Bogacka - Kisiel (red.:), op. cit. s.324

W. L. Jaworski Z. Zawadzka (red.:), op. cit. s. 409

J. Grzywacz, Współpraca... , op. cit. s.128

E. Bogacka - Kisiel, op. cit. s. 326

Regulamin Akredytywa dokumentowa w obrocie krajowym i zagranicznym w Powszechnej Kasie Oszczędności Banku Polskim Spółce Akcyjnej

Władysław L. Jaworski Zofia Zawadzka (red.:), op. cit. s.413

I. Danowska, Magazyn Pracowników PKO Banku Polskiego „Nasz Bank” Nr 10, Październik 2001 s.14

E. Bogacka - Kisiel (red.:), op. cit. s.190

R. Szewczyk (red.:), op. cit. s 86

Z. Krzyżkiewicz, op. cit. s.145

Regulamin „Gwarancje bankowe i poręczenia w tym poręczenia wekslowe (awale)udzielane przez Powszechną Kasę Oszczędności Spółkę Akcyjną oraz Obsługa gwarancji bankowych udzielanych przez inne banki”

Daniel Meniów, Grzegorz Ochedzan Zofia Wilimowska, Instrumenty zabezpieczające w transakcjach walutowych, Bydgoszcz 2003, s.213

A. Gospodarowicz (red.:), op. cit. s.75

R. Szewczyk (red.:), s.97

D. A. Bennet, op. cit. s.101

R. Szewczyk (red.:), op. cit. s.97

P. Misztal, op. cit. s.90

Regulamin zawierania i wykonywania umów przeprowadzanie negocjowanych, natychmiastowych transakcji wymiany walut wymienialnych w Powszechnej Kasie Oszczędności Banku Polskim Spółce Akcyjnej

Regulamin zawierania i wykonywania umów przeprowadzanie negocjowanych, terminowych transakcji wymiany walut wymienialnych w Powszechnej Kasie Oszczędności Banku Polskim Spółce Akcyjnej

J. Zając, op. cit. s.357

Red.: R.Szewczyk, op. cit. s. 99

J. Grzywacz, Współpraca... op. cit. s.196

J. Grzywacz, Współpraca..., op. cit. s 129

M. Wargacki Paweł Znamirowski, Polscy przedsiębiorcy: Ryzyko walutowe nam niestraszne „Gazeta Finansowa” Grudzień 2004

26

35

Narzędzia pozwalające ograniczyć

ryzyko towarowe

Zastosowanie ubezpieczeń

transportowych:

- w kraju

- za granicą

Zastosowanie formuł

Korzystanie z firm

spedycyjnych

Zastosowanie klauzul

dotyczących kontroli jakości

przedmiotu dostawy, odbioru

Odpowiedni środek transportu

w zależności od jakości

Odpowiednie zabezpieczenie

towaru w transporcie

Odpowiedni środek

transportu

Odpowiednie opakowanie

eksportowe

Dla ryzyka związanego

z transportem

Dla ryzyka związanego

z jakością towaru

przedstawienie

odpowiednich dokumentów

podanie tytułu prawnego

PRZEKAZ

ROZLICZENIE

WPŁATA

Oświadczenie płatnika lub inkasenta o pobraniu podatku lub zaliczki na podatek oraz dowodu wpłaty właściwemu urzędowi skarbowemu

zaświadczenie

urzędu skarbowego

o wygaśnięciu

zobowiązania podatkowego

Indywidualnego zezwolenia

dewizowego, jeśli powstanie

tytułu prawnego wymaga

takiego zezwolenia

Okazanie dokumentów związanych

z wygaśnięciem zobowiązania podatkowego

złożenie pisemnego

oświadczenia o przyczynach

braku wymaganych

dokumentów

dokumentów potwierdzających

podany tytuł, jeśli kwota obrotu

przekazowego przekracza

równowartość 10 000 euro

14%

3%

81%

operacje dokumentow

inne

polecenie

wypłaty

---