0000004

tylko nie popełni wtedy wielu błędów, które mogą krzywdzić dzieci, ale może jeszcze pomóc lekarzowi szkolnemu w pracy nad zdrowiem dzieci. Otóż to zadanie — uświadomienie nauezyciela-wychowawcy o właściwościach organizmu dziecięcego i jego linii rozwojowej — ma spełnić niniejsza książka.

Podany tu materiał został ułożony w pewnym porządku. Najpierw ma on zaznajomić czytelnika z różnicą zachodzącą między organizmem dziecięcym a dorosłym. Następnie podaje, jak dziecko zmienia się z wiekiem, osiągając coraz wyższy poziom rozwojowy. Dalej wyjaśnia, jakie wpływy mogą oddziaływać przyśpieszająco lub opóźniająco na rozwój, czasem wypaczając go zupełnie. Wreszcie uwzględnione są pewne umowne probierze „dziecka normalnego”.

W toku opracowanego materiału zamieszczone są również pewne dane z anatomii, fizjologii ogólnej i higieny. Książka ta nie jest jednak ani podręcznikiem anatomii czy fizjologii, ani podręcznikiem higieny, toteż wymaga od czytelnika jedynie znajomości najogólniejszych pojęć z tych dziedzin.

DZIECKO I CZŁOWIEK DOROSŁY

Aby ustalić, jakie różnice zachodzą z punktu widzenia cech fizycznych między dzieckiem a człowiekiem dorosłym, najlepiej będzie, jeżeli postaramy się porównać organizm dorosłego z organizmem dziecka w jego najwcześniejszym okresie życia — w niemowlęctwie — kiedy różnice te nie ulegają zatarciu, chociaż nawet w wieku młodzieńczym możemy je jeszcze zaobserwować.

Porównajmy więc niemowlę i człowieka dorosłego. Zacznijmy od cech morfologicznych, tj. od wymiarów całego ciała, poszczególnych części i poszczególnych narządów.

ZESTAWIENIE CECH MORFOLOGICZNYCH DZIECKA I CZŁOWIEKA DOROSŁEGO

Zdrowy, urodzony po 9 miesiącach ciąży noworodek wazy około 3,5 kg, długość jego ciała wynosi około 50 cm. W Polsce dorosły mężczyzna przeciętnie ma około 170 cm wzrostu, wagę około 60—70 kg, kobieta ma wzrost około 160 cm, wagę 50—60 kg.

Jednak nie decyduje tu tylko różnica wzrostu czy wagi. Nikt nie pomyli karła — a zdarzają się karły o wymiarach rocznego dziecka — z niemowlęciem. Choć przy karłowatości utrzymują się w budowie pewne cechy dziecięce — mówimy wtedy o infantylizmie (dziecięctwie) danego dorosłego osobnika — to jednak wymiary poszczególnych części ciała zbliżone są w proporcjach do wymiarów dorosłego. Przy porównaniu niemowlęcia i człowieka dorosłego zwracają więc uwagę u niemowlęcia zwłaszcza różnice w proporcjach: duże w^rymiary głow^ry, krótka szyja (tak że głowa jest jakby osadzona bezpośrednio na barkach), wąskość ramion, duży tułów (zwłaszcza brzuszek) i krótkie kończyny. Dłonie i stopy są natomiast stosunkowo duże.

Wykonane pomiary pozwalają ustalić, że u niemowlęcia wyso-

7