0029 jpeg

w trakcie którego przekazywane są rożnego rodzaju komunikaty (rys. 4). Komunikaty te stanowią właśnie istotę i rdzeń określonego, konkretnego środka dydaktycznego.

Kod

Nadawca

Medium

Komunikat

Medium

Odbiorca

Odniesienie

Źródło: P. Gniraud, Semiologia, Wiedza Powszechna, Warszawa 1974, s. 9 Rys. 4. Najprostszy model procesu komunikowania

W świetle założeń tradycyjnej dydaktyki środki dydaktyczne pełnić iii ml v głównie rolę elementów upoglądawiających proces kształcenia. !• d i tak obecnie z tym, iż zadania środków dydaktycznych daleko wy-k» " - ‘id poza tę rolę. Środki dydaktyczne, w różnych swoich odmianach, pełnie te/, mogą i pełnić powinny, w razie potrzeby, zadania kontrolne, • ki v wizujące, wdrażające, transformatujące, weryfikujące, organizujące, imr nl mające, problemowe i inne. Na temat środków dydaktycznych i ich mli w procesie kształcenia istnieje bardzo bogata literatura (L. Leja 197H. W Strykowski 1984, W. Skrzydlewski 1990), nie ma więc potrzeby tych zagadnień tu rozwijać. Przypomnijmy tylko, iż powszechnie wyznacza się środkom dydaktycznym w różnych sytuacjach dydaktycznych funkcje zarówno poznawczo-kształcące jak i emocjonalno-motywacyjne. W zasadzie można rzec, iż bez środków dydaktycznych nie ma procesu kształcenia, nie ma bowiem wtedy komunikatów przekazywanych uczącym się. Nie można więc obecnie stawiać kwestii, czy są środki dydaktyczne potrzebne w procesie nauczania-uczenia się czy też nie, lecz jedynie pytanie o to, które ze środków i w jaki sposób winny być w danej sytuacji dydaktycznej wykorzystywane dla osiągnięcia wcześniej ustalonego celu. Właściwe więc wykorzystywanie środków dydaktycznych wymaga uprzedniego uświadomienia sobie tego, czym one właściwie są, jakie pełnie mogą funkcje i realizację jakich zadań dydaktycznych wspierać. Nie istnieje jeszcze, do chwili obecnej, specjalna teoria stosowania środków dydaktycznych w kształceniu dorosłych, jednak wiadomo z całą pewnością. iż w procesach nauczania-uczenia się dorosłych środki dydaktyczne me powinny być stosowane dokładnie w taki sam sposób, jak w szkole podstawowej czy średniej. Decydują o tym z jednej strony różnice w celach i zadaniach nauczania tych grup, z drugiej zaś znacznie zazwyczaj bogatsze doświadczenia indywidualne osób dorosłych, a ponadto ukształtowana u nich na ogół w stopniu znacznym sprawność myślenia abstrakcyjnego, inny najczęściej rodzaj pamięci i uwagi. Odwołując się do różnych doświadczeń w tym względzie rzec można, iż dla nauczania szkolnego bardziej charakterystyczna jest droga rozwiązywania problemów „od konkretu do abstrakcji” dla kształcenia zaś dorosłych droga „od abstrakcji do konkretu” co pociąga za sobą określony sposób posługiwania się środkami dydaktycznymi.

Skuteczność stosowania środków dydaktycznych wzrasta wyraźnie wtedy, gdy są one wprowadzane do procesu kształcenia kompleksowo, w przemyślanej kolejności. Rodzą się obecnie podstawy teoretyczne tzw. kształcenia multimedialnego, którego istotą jest stosowanie różnorodnych, specjalnie dobranych materiałów audiowizualnych i innych w celu zapewnienia uczącemu się wzajemnie uzupełniających się źródeł wiedzy najwyższej jakości (W. Strykowski 1984, J. Skrzypczak 1978).

Niektóre ze środków dydaktycznych posiadają na tyle złożoną strukturę wewnętrzną, iż bywają też nazywane środkami-metodami nauczania-uczenia się, bowiem zawarty w nich zbiór komunikatów można uporządkować tak, iż da się z nich czerpać wiedzę samodzielnie. Do takich środków należą np. filmy, również naturalnie i filmy wideo jak i podręczniki.

Podręczniki pełniły, pełnią i pełnić będą jeszcze przez wiele lat rolę podstawowego środka dydaktycznego nie tylko w kształceniu systematycznym ale i pozaszkolnym. Ogólnie rzecz biorąc żąda się od współczesnych podręczników pełnienia trzech istotnych funkcji:

funkcji motywacyjnej (po co?) nastawionej na kształtowanie u czy telnika pozytywnego stosunku do danej dyscypliny wiedzy, na budzenie w nim i rozwijanie zainteresowań związanych z daną dyscypliną, na mobilizowanie do pracy,

funkcji informacyjnej (co?), dzięki której czytelnik wzbogaca posiadane przez siebie zasoby wiedzy w danej dziedzinie,

funkcji sprawnościowej (jak?), umożliwiającej czytelnikowi uczniowi opanowanie umiejętności i nawyków, związanych zarówno z daną dyscypliną naukową jak i dotyczących trudnej sztuki samodzielnego uczenia się.

W kształceniu dorosłych podręczniki pełnią rolę doniosłą, spełniając zadania o wielkim znaczeniu. Właściwie trudno sobie wyobrazić jakikol wiek dłużej trwający kurs, studium podyplomowe, studia pomaturalne, studia zaoczne, bez podręcznika czy w^fręcz ich zbioru. Szczególnie ważne zadania ma do spełnienia podręcznik we wszelkich procesach samokształceniowych. Tam wszędzie bowiem podręcznik pełni rolę głównego źródła wiedzy, a także swoistego narzędzia sterującego procesem samodzielnego zdobywania wiedzy również z innych źródeł, do których podrę cznik ten odsyła.

Jakość aktualnie oferowanych podręczników w wielu jeszcze przy pad kach przedstawia wiele do życzenia i wymaga daleko idących rekonslruk