005 (21)

Jest to świat przedstawiony jakby w momencie stawania się jego elementów, które w swej nowości domagają się nowego nazwania. Świat ten nie jest opisywany, ale jakby tworzony od początku mocą wyobraźni i poetyckiego słowa. Ten twórczy, kreacyjny stosunek do rzeczywistości znajduje bowiem najpełniejszy wyraz w języku, w stosunku do słów, które stają się tworzywem obrazu. Metaforyczność opisu jest wynikiem niecodziennych zestawień wyrazowych, które w tych kontekstach nabierają nieoczekiwanych znaczeń, np. „włosem deszczu skalom wieńczyć głowę”, „odkreślone kirem”.

Ważną cecną, ściśle łączącą się z kreacyjnością obrazu, jest jego dynamizacja. W opisie przeważają słowa oznaczające ruch, czynności, np. „zwalić”, „dzielić”, „wieńczyć”, „osreb-rzać”, „promienie”. Wreszcie - kreacyjności i dynamizacji towarzyszy wyrazista subiektywizacja: obraz jest taki, jakim widzi go mówiący przez pryzmat osobistego odczucia:

Nie wiesz, jak włosem deszczu skałom wieńczyć głowę, Jak je widzieć w księżycu odkreślone kirem.

Odmienny sposób poetyckiego przedstawiania świata w pierwszym - dotyczącym adresatki, i drugim - dotyczącym otoczenia podmiotu mówiącego - fragmencie utworu odpowiada kompozycyjnej zasadzie przeciwstawienia obu tych części. Funkcja kompozycyjna nie wyczerpuje jednak znaczenia, jakie pełni ten wysuwający się na pierwszy plan w wierszu opis górskiego krajobrazu. Przez niezwykłą metaforykę, przez całe to poetyckie udziwnienie, podkreślony zostaje szczególnie liryczny sens obrazu, „by tym lepiej spełnił on swą funkcję jako wyraz tych wszystkich wartości, które wzbierają w nas w osobliwe chwile kontemplacji piękna oglądanego w osamotnieniu, w rozłączeniu z kimś bliskim, kto kontemplacji tej z nami dzielić nie może”³. Kształt obrazu jest więc ściśle związany z sytuacją liryczną, w której osadzona jest cała wypowiedź. Jego zawartość kształtowana jest przede wszystkim przez typowe dla Słowackiego widzenie przyrody, akcentujące jej cechy niezwykłe i niecodzienne, jej zdolność do przeobrażania się, zmian i ciągłego, utajonego ruchu.

Warto także zwrócić uwagę na budowę i funkcję kompozycyjną motywów metaforycznych początkowej i końcowej części wiersza.

W pierwszych wersach pojawia się plastycznie i emocjonalnie wyrazisty obraz:

Pomiędzy nami lata biały gołąb smutku I nosi ciągłe wieści.

Wyraz „gołąb” - oznaczający ptaka, z którym wiąże się często wykorzystywany motyw roznoszenia listów, nabiera tu symbolicznego znaczenia przez otoczenie epitetami uzupełniającymi jego dosłowny sens w dwu kierunkach: ukonkretnienia i wizualności („biały”) oraz nadania mu wyrazistej barwy emocjonalnej przez epitet „smutku”. To lapidarne wyrażenie metaforyczne mieści w sobie duży ładunek liryzmu i już na samym wstępie utworu, wprowadzając temat, określa jego tonację uczuciową.

Końcowy fragment wiersza, stanowiący tematycznie i kompozycyjnie paralelny odpowiednik wersów początkowych, wprowadza także równoległy motyw oparty tu o porównanie oddalonych ludzi do „smutnych słowików, co się wabią płaczem”, nawiązuje więc do tej samej sfery spostrzeżeń, co metafora wprowadzona na wstępie. Są to w obu przypadkach spostrzeżenia z zakresu życia przyrody, odpowia-

23