02 (97)

Znikoma liczba osobistych doświadczeń nic przeszkadza jednak ani Polakom, ani izraelskim Żydom w posiadaniu dość klarownych i stosunkowo silnie zakorzenionych obrazów drugiej strony. Są one konstruowane w sytuacji braku bezpośredniego kontaktu - należą do zasobów pamięci zbiorowej obu narodów. To właśnie pamięć społeczna jest w tym kontekście kategorią podstawową, zapośrcdniczającą osobiste, interpersonalne kontakty młodych Polaków i Izraelczyków.

Pojęcie pamięci społecznej, wprowadzone do nauk społecznych przez Maurice’a Halbwachsa w latach 20. ubiegłego stulecia, zyskało zainteresowanie szerszego grona badaczy dopiero czterdzieści lat późnie)'¹. W polskiej socjologii kategorię tę rozwinęła Barbara Szacka, definiując pamięć społeczną jako „zbiór wyobrażeń członków grupy o jej przeszłości, o zaludniających ją postaciach i zaszłych w niej wydarzeniach, a także sposobów ich upamiętniania i przekazywania o nich wiedzy, uważanej za obowiązkowe wyposażenie członka tej zbiorowości. (...] To wszystkie świadome odniesienia do przeszłości, które występują w bieżącym życiu zbiorowym"’. Treści pamięci społecz-

we i ważne, wywodzą się ze społecznego doświadczenia i są przekazywane w toku międzyludzkiej komunikacji⁸. Podlegają procesowi społecznej selekcji, interpretacji i rclnterpretacji - zgodnie z potrzebami i interesem grupy. Ich adekwatność czy zgodność z faktami z przeszłości jest sprawą drugorzędną - pamięć społeczna, choć żywi się wiedzą historyczną, traktuje ją w sposób wybiórczy, czemu towarzyszą nieuniknione modyfikacje i uproszczenia. Poza rolą poznawczo-opisową pełni też bowiem rolę emocjonalno-oceniającą i stanowi podstawę do określonych zachowań’. M. Halbwachs zauważa, że pamięć społeczna „nic przechowuje przeszłości, lecz odtwarza ją przy pomocy śladów materialnych, obrzędów, tekstów, tradycji, które pozostawiła, a także

niejszości""’. Funkcjonuje zatem pod kontrolą teraźniejszej zbiorowej refleksji o sytuacji, potrzebach i interesach grupy. Można mówić w tym kontekście

Historii Żydów Polskich. Uczestniczą w nich przede wszystkim grupy izraelskie. Nieco szerzej o spotkaniach polsko-izraelskich piszę w części III, rozdz. I.

' M. Ziółkowski, opcll.

“ M. Halbwachs, opoli,,*. 323.