0000076

JANINA MARKOWA, JERZY MARCHEWCZYK, MARIA CHODAK

DIAGNOSTYKA PSYCHOLOGICZNA W PROFILAKTYCE I LECZENIU CHORYCH Z ZESPOŁEM BÓLÓW KRZYZA

Z Kliniki Ortopedycznej AM w Krakowie Kierownik: prof. dr hab. J. Markowa

Część pierwsza

Diagnostyka większości psychogennych zespołów bólowych, kryjących się pod pojęciem zaburzeń czynnościowych, nerwic narządowych lub ogólnie zaburzeń psychosomatycznych, sprowadza się z reguły do eliminacji znanych schorzeń organicznych danego narządu lub układu.

W przypadku podejrzenia psychogennego zespołu bólowego dolnego odcinka kręgosłupa metoda eliminacji zawodzi. Nie rozporządzamy bowiem dostatecznie precyzyjną listą schorzeń organicznych tego odcinka, ani też metodami i narzędziami, wystarczająco prostymi i bezpiecznymi, aby bez wzbudzania lęku u naszego chorego, w sposób obiektywny wykluczyć zmiany organiczne.

Rosnąca liczba pacjentów, u których dopiero po latach nieskutecznego leczenia zachowawczego lub po wielu niepotrzebnych zabiegach operacyjnych rozpoznano psychogenny zespól bólowy dolnego odcinka kręgosłupa, skłoniła nas do zajęcia się tym problemem. Zainteresowaliśmy się przydatnością tzw. pozytywnej diagnostyki tego zespołu (1, 4), określanego dalej mianem psychogennych bólów krzyża (pbk), następnie weryfikacją tak rozpoznanych chorych za pomocą wywiadu i testów psychologicznych oraz zagadnieniem leczenia chorych z tym zespołem.

Przedstawiony materiał jest doniesieniem wstępnym z długofalowej pracy nad tym zagadnieniem, podjętej przez naszą Klinikę w 1976 r.

Obejmuje on 40 z prawie 300 chorych zgłaszających się po raz pierwszy z zespołem bólowym dolnego odcinka kręgosłupa, u których w czasie pierwszej lub najdalej drugiej wizyty rozpoznano pbk. Stanowi to ok. 15% całego materiału. Średnia wieku tej grupy wynosiła 37 lat (19—53), średni okres od wystąpienia pierwszych objawów 4 lata i 6 miesięcy (średnia od 5 mieś. do 20 |at), stosunek mężczyzn do kobiet 20 :20. Najczęstszym rozpoznaniem na skierowaniu były lumbalgia i ischialgia, w trzech przypadkach podejrzenie o agra-wację, w dwóch wspomniano o nerwicy. Sześciu dalszych chorych było wcześniej leczonych psychiatrycznie.

W badaniu przedmiotowym najczęściej, bo w 70%, występowały najrozmaitsze zaburzenia ruchomości dolnego odcinka kręgosłupa. Niemal w 50% wystąpiło ograniczenie zgięcia w stawie biodrowym przy wyprostowanym kolanie, w podobnym procencie — zaburzenia siły mięśniowej kończyn dolnych, w 30% skrzywienie boczne kręgosłupa lędźwiowego. W badaniu radiologicznym u 35% stwierdziliśmy wyraźne zmiany strukturalne (było to 10 dyskopa-