0000085 (3)

sem samorzutnym, zwiększającym entropię układu. Proces ten nie wymaga na tym etapie nakładu energii; energia wymagana była wcześniej, do wytworzenia różnic stężeń Na⁺ i K⁺ po obydwóch stronach błony komórkowej. Ta separacja jonów odbywa się powoli w porównaniu z gwałtownym wtargnięciem w czasie depolaryzacji komórki.

Mamy tu przykład ogólniejszej zasady przejawiającej się w organizacji funkcji życiowych: procesy, które ze względu na żywotne interesy organizmu powinny odbywać się szybko (skurcz mięśnia, reakcja komórki nerwowej na bodziec), są procesami samorzutnymi, nie wymagającymi bezpośredniego wkładu energii. Tylko przygotowanie komórki do ich wykonania pochłania energię i odbywa się w tempie wolniejszym, regulowanym szybkością dostarczania lub produkcji związków wysokoenergetycznych w komórce.

10.1.2. Przewodzenie impulsów nerwowych

Depolaryzacja błony komórki nerwowej w jakimś miejscu przy nic zmienionym potencjale sąsiednich odcinków błony wywołuje przepływ prądu skierowany tak, aby wyrównać różnicę potencjałów (ryc. 10.5). Powoduje to obniżenie potencjału sąsiedniego obszaru błony i wyzwala jej dalszą, samorzutną depolaryzację. W ten sposób wzdłuż włókna przemieszcza się fala zmian potencjału.

Ryc. 10.5. Kierunek lokalnych prądów w okolicy pobudzonej części włókna nerwowego.

W przypadku nerwu pokrytego osłonką mielinową, która jest dobrym izolatorem elektrycznym, lego rodzaju prądy mogą płynąć tylko od jednego węzła Ranvicra do drugiego. W ten sposób pobudzenie rozchodzi się w nerwie skokowo — od węzła do węzła — co znacznie zwiększa szybkość jego przemieszczania się. Dochodząc do zakończenia włókna nerwowego fala depolaryzacji powoduje aktywację synaps. Wydziela się z nich mediator, który przekazuje impuls na inne włókno (lub włókna) nerwowe.

10.1.3. Percepcja i przekazywanie informacji

Komórki receptorowe. Rola układu nerwowego wyższych organizmów polega nr. in. na odbieraniu informacji dochodzących ze środowiska zewnętrznego, a także niektórych informacji o stanie samego organizmu, oraz na przetwarzaniu, przechowywaniu i przekazywaniu tych informacji. Elementami wejściowymi układu, które bezpośrednio odbierają informacje, są komórki receptorowe.

Komórki receptorowe są rodzajem komórek nerwowych, mają jednak wyróżniającą cechę: reagują (w pewnych granicach) na dość ściśle określone bodźce, jak światło, pewne substancje chemiczne, zmiany temperatury, naprężenia mechaniczne itp. U niektórych

185