10447628t9781388423728d87109692889667178 n

Zależność między dochodami a użytecznością dóbr publicznych sensu largo jest więc kombinacją krzywych użyteczności z rys. 2 i 3.

Do pełnego zrozumienia istoty dóbr publicznych oraz ich użyteczności dla poszczególnych osób konieczne jest uwzględnienie kosztów, w wyniku których powstają dobra publiczne. Chodzi w szczególności o to, kto i w jakim stopniu koszty te ponosi, a także o to, kto i w jakim stopniu korzysta z dóbr publicznych. Zagadnienia te będą rozważane w rozdziale, który traktuje

0    teorii wyboru publicznego.

5. Finanse publiczne

jako przedmiot zainteresowania różnych dyscyplin

Opisany wyżej przedmiot finansów publicznych wskazuje wyraźnie na fakt, że znajdują się one w polu zainteresowania różnych dyscyplin lub, inaczej, że nauka o finansach publicznych ma charakter interdyscyplinarny.

Wynika to z cech zjawisk i procesów występujących w ramach finansów publicznych. Ten interdyscyplinarny charakter nauki o finansach publicznych daje zresztą szansę lepszego rozpoznania zjawisk i procesów, ale stwarza też niebezpieczeństwo „zawłaszczenia” przedmiotu finansów publicznych przez jedną dyscyplinę i minimalizowania znaczenia innych aspektów powstawania i rozdysponowywania pieniężnych środków publicznych. Rodzi to określone trudności definicyjne, prowadzące do nieporozumień. Tak np. P.M. Gaudemct wprawdzie uznaje „graniczny” - jak to określa - charakter finansów publicznych, ale \ w definicji stwierdza: ^Finanse publiczne stanowią gałąź'prawa pubricz₇ o(n e^ojpodkreślenie - S.O.], którego przedmiotem jest badanie norm dotyczących publicznych zasobów pieniężnych oraz [dokonywanie - S.O.] operacji tymi zasobami*"². Definicję taką należy odrzucić, gdyż nic oddaje ona rzeczywistej treści finansów publicznych. Jest zrozumiałe, że powstawanie i rozdysponowywanie funduszy publicznych nic może się odbywać w próżni prawnej i, tak jak wiele innych dziedzin życia gospodarczego oraz społecznego, jest regulowane normami prawnymi. Nic można jednak zapominać, że prawo ma charakter służebny

1    instrumentalny wobec funduszy publicznych, a nic odwrotnie.

Stąd leż doceniając znaczenie norm prawnych dla funkcjonowania finansów publicznych jestem skłonny pozostać przy tezie, że finanse publiczne są przedmiotem badania wielu dziedzin. Jednak nic ze względu na profesjonalne zainteresowania autora pracy, lecz przede wszystkim z uwagi na obiektywną -*q treść kategorii finansów publicznych trzeba .stwierdzić, że są one przedmiotem ⁵ szczególnego zainteresowania nauk ekonomicznych^ Wynika to z pieniężnego charakteru zjawisk i procesów występujących w obszarze finansów publicznych, jak również z faktu, że są one elementem systemu tworzenia i wykorzystywania dochodów w gospodarce.

“ P M G»ixktncl Finanse publiczne. PWF., Wim«« 1990. *. 27.

Finanse publiczne są więc elementem gospodarki. Instrumenty finansowe, takie jak: podatki, opłaty, dotacje, pożyczki itd. wpływają bezpośrednio lub pośrednio na całą gospodarkę narodową oraz na mikropodmioty. Procesy tworzenia funduszy publicznych ograniczają więc dochody jednych podmiotów, a jednocześnie zwiększają dochody innych podmiotów. Redystrybucja dochodów dokonywana przez system finansów publicznych wywiera wpływ na funkcjonowanie mechanizmu rynkowego przez regulowanie popytu na towary i usługi, podaży towarów i usług, rynku czynników wytwórczych (praca żywa), rynku kapitałowego itd. Szersza argumentacja przemawiająca za ekonomiczną treścią finansów publicznych jest więc zbędna.

Powracając do prawnych aspektów funkcjonowania finansów publicznych należy zauważyć, żc jest ono możliwe dzięki istnieniu norm prawnych; zresztą różnej rangi - poczynając od ustawy zasadniczej, w której, z reguły, określone są kompetencje organów władzy w sprawach finansów publicznych (budżet państwa, budżety samorządowe), przez ustawy o ustroju budżetowym, ustawy podatkowe itd., aż po szereg aktów wykonawczych organów władzy różnego szczebla. Finanse publiczne są więc przedmiotem szerokiego zaintcrcsowaniatąi^uk'^'wnych^ Finanse publiczne są instrumentem władzy, stąd też muszą SyiTanalizo-wanc w kontekście funkcjonowania mechanizmu politycznego. Chodzi np. o badanie wpływu różnych czynników politycznych (doktryn, programów) na wielkość funduszy publicznych, źródła ich powstawania i kierunki wydatkowania środków publicznych. Wyłania się stąd pole zainteresowań finansami publicznymi ze strony foulTpoIitycznycfi,

/ Procesy tworzenia funduszy publicznych (np. z podatków) oraz ich wykorzystywanie (np. zasiłki, renty, emerytury, bezpłatne świadczenia zdrowotne) mają charakter nic tylko gospodarczy, lecz także społeczny. Na przykład analiza interesów grupowych realizowanych za pośrednictwem finansów publicznych, a także wiele innych aspektów funkcjonowania funduszy

publicznych, jest przedmiotem zaintercsowaniiCśocjologiL)    ___

W praktyce fiskalnej ważną rolę odgrywają także względyj*sycho!ogic£> Przewidywanie reakcji zbiorowych np. na wprowadzanie podatków czy na oszczędności budżetowe, przewidywanie zachowań podmiotów gospodarczych przy stosowaniu określonych instrumentów finansowych, stwarza podstawy analizy finansów publicznych także z punktu widzenia¹-psychologii^

Łatwo więc zauważyć, żc zainteresowanie finansami publicznymi ze strony różnych dyscyplin naukowych jest w pełni uzasadnione. Ważne jest, aby w badaniach nad finansami publicznymi wykorzystać możliwości metody (lub metod), którą posługuje się dana dyscyplina wiedzy. Dla jiauk ekóhtfńflSmycłr^ finanse publiczne to przede wszystkim sposób alokacji zasobów w gospodarce. Nauki ekonomiczne badają więc efektywność alokowanych zasobów, wpływ y finansów publicznych na efektywność sektora prywatnego, funkcjonowanie całego mechanizmu rynkowego, zakres i kierunki redystrybucji dochodów, wpływ instrumentów finansowych na decyzje podmiotów w skali mikroekonomicznej itd. '

33