104222

I I I O N I I V PNITCMODKIAI

Doprawdy, niezdolna do istnienia bez miłoAol AuguaU, od-trącana przez własny naród, prześladowana przez wrogów Barbara od pierwszej oceny na wawelskim zamku porusza elf w kręgu śmierci, kluczowego toposu całego utworu, epuente wanego rozpaczliwą konkluzją bohaterki:

Śmiercil Śmierci! Ty moich ulituj eif Jęczeń,

Wyrwij mnie z tej bezdennej przepaści udręczeń

Ukt III, w. 9lS-2ig)

Motyw śmierci nabiera w dziale Felińskiego mocy fsntszms tycznej, porusza wyobraźnię widzów niemal od pierwszej sce ny do ostatniej. Pojawia się wielokrotnie w warstwie słownej utworu, staje się obrazem scenicznym par ezceltenc* melodrs matycrnym w scenie szóstej aktu trzeciego, gdy Barbarę ns oczach widzów gotowa jest „w pierś mieczem uderzyć" (w 2111)* co notabene natychmiast zauważył i skarcił Iks¹*. Śmierć powraca w zapowiedziach i groźbach wrogów oraz w rozlicznych rojeniach i przeczuciach Barbary — i wreszcie „spoinie eif" przed oczyma widzów w finalnej scenie śmierci królowej. Barbara umiera na scenie — wbrew zaleceniom nowożytnych klasyków, niechętnych naturaliatycznym efektom w teatrze¹¹.

Nie da się też ukryć, że psychologia postaci Felińskiego w więk Rzym stopniu przystaje do dualistycznych schematów i psychologicznych uproszczeń z sensacyjnych drnrn z początku XIX wieku niż do „klaaycystycznego realizmu** z utworów Raclna*a lub Cor* neille*a W Barbarze Radziwiłłównie postaci dzielą się Jednoznacznie na dobre i złe, występują „parami" (Barbara i Zygmunt, Bona i Monty), tworzą układy binarne (Barbara - Bona, Tarnowski -Kmita), są zredukowane do minimum atrybutów.

W psychologicznym portrecie tytułowej bohaterki przawa tają dwie główne cechy: intensywna uczuciowość ora* bezbron* ność. I trzeba stwierdzić, że skutecznie czynią z niej bszrsd ny przedmiot opresji, doprowadzają bohaterkę chwilami na granicę zgoła romantycznego obłąkania („Widzisz łzy moja... przebacz mi to obłąkanie. / Nie opuszczaj mnie... Gińmy albo *Xjmy z sobą” - akt II, w. 272-273). Do tego wizerunku do chodz« jeszcze jedna, niebagatelna cecha - dar profetyczny, istotny wyróżnik ontologicznej odrębności głównej postaci.