104T46

którą miała zagrać w fi Imię Wszystko o Ewie (1950): „Typ kobiety, która traktuje swoje futro z norek jak poncho"—. Takie pomocne, wnikliwe spostrzeżenia czynią tylko ludzie, którzy dokładnie znają swoich bohaterów.

Cele

Siedzę sobie pochylony nad biurkiem, a na moje kolana próbuje wskoczyć czarny kot. Jestem zajęty, więc zasłaniam kolana, żeby nie mógł wejść. Kot skrada się na drugą stronę krzesła. ale ja znów zastawiam mu drogę. Zasłaniam dłonią klawiaturę. a ten od razu kładzie łapy na kolanie, gotowy do skoku. Zrzucam jego łapy_f ale one jak gdyby nigdy nic znajdują się na moim kolanie. Kot chce się tam dostać za wszelką cenę. Ma bardzo ważny ceł - usadowić się na moich kolanach.

Wszyscy mamy jakieś pragnienia, które kształtują nasze życie. Na przykład licealista może za wszelką cenę chcieć się dostać do szkolnej drużyny albo otrzymać dobre stopnie. A to pragnienie może wynikać z potrzeby akceptacji przez rówieśników albo rodziców. Prawniczka chce wygrać sprawę, żeby otrzymać honorarium. a jednocześnie pragnie potwierdzenia zwycięstwa.

Wszyscy bohaterowie dramatu mają możliwe do określenia cele, do których dążą. Bez nich nie mieliby bodźców do działania. Bohaterowie są jak samochody, które potrzebują paliwa, żeby się poruszać. Cele to właśnie paliwo. Dają podstawy - *rtwvH<7<yę - do działania. W prawdziwym życiu nasze cele nie zawsze okazują się tak wyraźne jak w dramacie (choć to się zdarza). W świecie fikcji Bill to zwyczajny facet, który nigdy nie złamałby prawa. Ale zakochał się w Jean, a ona uwielbia zdobywać ciekawe doświadczenia. Więc żeby ją uszczęśliwić, zgadza się obrabować bank. Cel Billa (uszczęśliwienie Jean) sprowadza jego życie na zupełnie nowe tory.

Bohaterow ie filmowi często mają niezwykle silne pragnienia. Spotykamy ich zazwyczaj na rozstaju dróg, kiedy muszą zdecydować, czy iść dalej czy uciekać, posiąść czy porzucić, uwolnić siebie czy kogoś innego. Ostatecznie te sprawy są dla nich na tyle ważne, że traktująje w kategoriach życia i śmierci. Energia, jaką zużywają na osiągnięcie celu, spraw ia, że stają się atrakcyjni i ekscytujący. Ponadto w szechobecna groźba porażki powoduje, że są bezbronni i tragiczni.

Jest ty le celów, ilu bohaterów, a tam gdzie spotykają się bohaterowie ze sprzecznymi celami rozpoczyna się dramat Jeśli mamy do czynienia z komedią, konflikt będzie zabawny. Jeśli to dramat, będzie poważny. W kinie akcji rezultat może być brutalny , u honorze - przerażający.

W każdej scenie, w której występuje dwóch lub więcej bohaterów, istnieje możliwość zawiązania konfliktu. Nawet sceny miłosne wypełnia pełen napięcia podtekst gdy obie strony dążą do czegoś zupełnie innego.

W Scrganym (1993) podstawowym celem postaci granej przez Harrisona Forda jest odnalezienie mordercy żony. Tom my Lee Jones, funkcjonariusz organu ochro-

¹ Bcoc Dt jł Tłr Lamety Ufe. Nemy Jork: BerkJee Books. 1990, str. 217.

i proste cele, graniczące z obsesją. Stosunkowo łatwo jest zagrać w filmach akcji, w których bohaterowie mają silne, a jednocześnie podobne dążenia. Ku przestrodze: aktorzy żyją w czasie teraźniejszym sceny i przede wszystkich interesują ich cele. Stanisławski nie używał pojęcia łuku, a pisarze i reżyserzy uważają to pojęcie za bardziej przydatne niż aktorzy. Kierując aktorem, skoncentruj się na celach, a nie łukach.

W następnym rozdziale powrócimy do celów, by pokazać, jak można je łączyć.

Opór

Opór jest wszechobecny tak jak grawitacja. Dramat nie istniałby, gdyby nie było przeszkód. Kot, który próbował wdrapać się na moje kolana, napotkał opór w postaci mojej dłoni strząsającej jego łapy. Jakaś siła próbuje powstrzymywać ludzi od osiągnięcia celu; w przeciwnym razie historia nie byłaby fascynująca. Jakże byłoby nudno, gdyby nasza ulubiona drużyna piłkarska w każdych rozgrywkach niszczyła przeciwnika. Nawet samemu Michaelowi Jordanowi zdarzyło się kilka razy nie trafić do kosza.

Stanisławski wierzył, że podstawowym zadaniem reżysera jest wyznaczenie aktorom celów. A dążenia i przeszkody idą ze sobą w parze. (Nie ma sensu, żeby Michael Jordan skakał do kosza, skoro nikt mu nie stoi na przeszkodzie.) Twój bohater może na przykład chcieć uratować kobietę, ale na jego drodze ciągle stają ludzie, którzy ją porwali. To oni są źródłem oporu. Klasyczny film kończy się w harmonii w akcie trzecim, po tym jak bohater przezwyciężył przeszkody i osiągnął swój cel i został zakreślony pełen łuk narracyjny. Jednak wiele dramatów ma dwuznaczne zakończenie. Opór się utrzymuje, a cele nie zawsze zostają osiągnięte. (Adwokaci z Law and Order nie wygrywają każdej sprawy, a osiągnięcie celów przez bohaterów Prostego planu (1998) zostaje w filmie udaremnione.)

W dobrej, ciekawie opowiedzianej historii bohaterowie bez przerwy napotykają opór. Coś zawsze stoi na przeszkodzie między nimi a celami, przez co albo muszą je zrewidować, albo mocniej się postarać. Na przykład Frances chce szybko dotrzeć ze sklepu do domu, żeby zdążyć ugotować obiad, ale powstrzymuje ją sąsiadka - plotkarka. Pilot chce zrzucić bombę, ale powstrzymuje go samolot wroga. Kiedy sprawiamy, że cel jest trudny do osiągnięcia, opór jeszcze bardziej go wzmacnia.

Sprzeciw obecny jest na wszystkich poziomach ludzkiej działalności, nawet na poziomie osobistym. Opór wewnętrzny - względy psychologiczne i moralne -może stanąć na przeszkodzie w osiągnięciu celu. Len został wynajęty do zabicia Belle, ale sprawa się wikła, kiedy się w niej zakochuje. Pomyśl o rozdartych bohaterach granych przez Russella Crowea w Tajemnicach Los Angeles (1997). Informatorze (1999) i Pięknym umyśle (2001) - to ludzie wiecznie walczący z własnymi demonami.

W teatrze do podkreślenia swoich czynów aktorzy mogą wykorzystywać fizyczny opór. Aktor przebiega przez scenę na skrzydłach wyimaginowanej wichu-

59