Obraz17

Główna także nie miała żadnych odwodów, gdyż wszystko, czym dotąd dysponowała, odeszło na wszczętą 20 sierpnia ofensywę na kierunku bałkańskim.

W tych warunkach dalsze natarcia 8 AGw i 69 A musiały być zaniechane, gdyż prowadziły do dużych strat i niebezpiecznego rozszerzenia ugrupowań tych armii. Trzeba przy tym zaznaczyć, że pojemność operacyjna opanowanych przyczółków była już dość znaczna. Teraz najważniejszym zadaniem było utrzymanie zdobyczy, co wymagało dużych wysiłków.

Warto podać, że po odejściu na początku trzeciej dekady sierpnia feldmarsz. Modela na front zachodni nowi dowódcy obu grup armii, tj. „Środek” — gen. płk Georg Hans Reinhardt i „Północna Ukraina” — gen. płk Josef Harpe, zaczęli rozważać możliwość kolejnego przeciwuderzenia w celu likwidacji radzieckich przyczółków. Tym razem w pierwszej kolejności miał być rozbity przyczółek wojsk 69 A^2B. Do działań tych jednak nie doszło. Mimo to Kwatera Główna musiała się z taką ewentualnością liczyć, bo zdawała sobie sprawę, jak wielkie niebezpieczeństwo dla Niemców stanowiły uchwycone przyczółki. W tych warunkach 29 sierpnia wydała dyrektywę nakazującą wojskom na froncie Wisły przejście do obrony²⁹.

Bez mała miesięczne zmagania nad środkową Wisłą zakończyły się wielkim sukcesem wojsk radzieckich. Dwie armie 1 Frontu Białoruskiego uchwyciły i utrzymały dwa operacyjne przyczółki na Wiśle. Podobne osiągnięcia uzyskał 1 Front Ukraiński. W ten sposób przekroczona została jedna z ostatnich strategicznych przeszkód wodnych, zagradzających drogę do centrum Niemiec. Jednakże zamiar Kwatery Głównej był w stosunku do tych sił znacznie większy, lecz przerósł ich możliwości. Tym samym realizacja operacji warszawskiej, już opóźniona mniejszym od planowanego tempem natarcia wojsk prawego skrzydła 1 Frontu Białoruskiego, na kierunku działania armii jego lewego skrzydła uległa całkowitemu zahamowaniu. Mimo to można było jeszcze oczekiwać, iż dotarcie wojsk radzieckich do Warszawy i uratowanie powstania przed klęską, chociaż w tych warunkach bardzo trudne, nie zostało jeszcze całkowicie przekreślone. Wszystko zależało teraz od rozwoju sytuacji na kierunku natarcia między Narwią a Wisłą.

★ ★ ★

Przechodzę z kolei do omówienia wydarzeń w powstańczej Warszawie. Położenie powstańców stawało się coraz trudniejsze, gdyż w dalszym ciągu toczyli nierówną bitwę usytuowani w głębi tyłów operacyjnych 9 A. Dzięki jednak uporczywie kontynuowanej przez Armię Czerwoną ofensywie, wojska

*• Meldunek Grupy Armii „Środek” z 28 sierpnia 1944 r., MiD WIH. t. 312, roi. 248, kl. 7803843-7803845; KTB 9 A. zapis z 28 sierpnia 1944 r.. MiD WIH. t. 312, roi. 343, kl. 7916446.

²⁹ Dyrektywa Kwatery Głównej nr 220196 z 29 sierpnia 1944 r., AMO SSSR, zesp. 233, op. 20897, t. 6, s. 105.

82