11

KRYTYCZNA ANALIZA DYSKURSU & CO

po KAD spota* Stniast zrozumieć,*

pomocą lęzyta.

pgjblemów spotecznycl

wicie. W tej książce, jak już wspomniano, będziemy się inspirować przede wszystkim ; <'^S°^nieniu ----Jnną

tSwowyrniknrt^;

Sposobów wykorzystania tak rozumianych technik analizy dyskursu może być, rzecz jasn;

1 geologicznych, jakie i KAD w tradycji fot językowych; uważa prr święcą uwagi związkon KAD w rozumiem kpwników. Celem jest l stereotypów w zacho* to uprzedzenia mogą s zatem ujawniać i prosi KAD oparta na tec gólną uwagę na fakt, ż< poziomie społecznym: wych ludzi. Zmiany pn tucje społeczne. KAD j Ich funkcjonowania.

KAD odwołująca Dyskurs dla Foucault, obrębie język wiąże si I kształtowany jest pn ścieranie się różnych ( ne warunki życia czto Krytyczna analiza 1 Foucault, jest istotn których podejmuje $i< ną dyscypliną nauki, i wszystkich aspektów lowaniami, które mog Zwożenia KAD -specyfiki i społecznyc • KAD jest dział nym. Równole jak opisywany stan wiedzy ot realizowany; p turalne", oczy nie konstruow środków używ tów działania

vat) uprawiana jest

formą analizy dyskursu, którą w teorii komunikowania przyjęło się określać skrótem KAI    *

-    krytyczna analiza dyskursu.

Krytyczna analiza dyskursu (ang. critical discourse analysis) jest jednym z odgalę zień językoznawstwa. Zajmuje się jednak dyskursem w specyficzny sposób - stawiają w centrum dyskurs rozumiany jako społeczny aspekt komunikacyjnego funkcjonowanił językowego ludzi.

Oddajmy głos jednemu z głównych przedstawicieli kierunku, angielskiemu lingwiście

-    Normanowi Fairclough. Jego zdaniem, KAD dąży do: systematycznego badania ukrytych relacji przyczynowości i determinowania zachodzących pomiędzy (a) tekstami, zdarzenianr i praktykami dyskursyvmymi oraz (b) szerszymi strukturami, relacjami i procesami spotecz nymi i kulturowymi. Fairclough dodaje: KAD dąży do odkrycia, jak praktyki, zdarzenia ora, teksty tego typu powstają i jak są ideologicznie kształtowane przez relacje vAadzy oraz walk-o władzę. Celem KAD jest także demaskowanie, w jaki sposób niejawność powiązań pomię dzy dyskursem i społeczeństwem stanowi sama w sobie czynnik zabezpieczający '//ładzę oraz hegemonię^!3.

Zainteresowanie dyskursem w komunikacji medialnej pojawiło się w językoznawstwie już w latach siedemdziesiątych, jednak za umowną datę powstania KAD zwykło się uważać rok 1993; holenderski językoznawca Teun van Dijk ogłosił wówczas w piśmie „Discourse & Society" zbiór artykułów programowych, zakreślających zarówno podstawy metodologiczne KAD, jak i jej program społeczny. Obecnie krytyczna analiza dyskursu stała się przedsięwzięciem wielo- i interdyscyplinarnym, łączącym naukowców z wielu krajów (głównie Anglii, Austrii, Danii oraz Francji), dla których forum wymiany myśli stał się wspomniany dwumiesięcznik „Discourse & Society".

Trudno byłoby zdefiniować KAD jako jednolitą, ściśle odgraniczoną od innych metodę badawczą. KAD nie dostarcza bowiem jednoznacznych, bezdyskusyjnych odpowiedzi na postawione przez badaczy pytania - i w tym sensie może się wydawać „mniej naukowa" niż niektóre metody ilościowe, a nawet niż wiele ściśle znormalizowanych, posługujących się starannie wypracowanymi procedurami metod jakościowych. KAD jest raczej sposobem myślenia, wspomaganym różnymi technikami naukowymi - którego głównym celem jest zakwestionowanie podstawowych założeń i niepoddawanych zazwyczaj krytycznej refleksji aspektów komunikowania. Nie pokazuje, jak rozwiązać „raz na zawsze" problem zdefiniowany w kategoriach naukowych, ale powinna umożliwić badaczowi dostęp do nieujawnianych założeń - ontologicznych i epistemologicznych - stojących za komunikowaniem się ludzi, a także wgląd w ich jawne i ukryte cele, założenia, ideologie, uprzedzenia. W tym sensie bliska jest dekonstrukcji (choć trzeba pamiętać, iż teorie ponowoczesne, posługujące się pojęciem dekonstrukcji, zakładają, że cała rzeczywistość ma tekstowy charakter - zatem i czytanie, i interpretowanie dekonstrukcyjne wpisane

hUp://p!.wikipedia.orgAviki/Krytyc7.na_Anaiiza_Dyskijr$u