11

U

Pojęcie języka poetyckiego i pojecie stylu

styczna. Okazałoby się, że różne części tekstu są budowane z różnych stylistycznych wersji, pozwalających odkryć bardzo głębokie Warstwy ideowych uwarunkowań. Natomiast ten typ przeciwstawień, ten typ struktury, który staraliśmy się tu zanalizować, jest w dużym tekście nieuchwytny jako zasada organizacji całości. Może organizować tylko niewielkie fragmenty tekstu.

W 1935 r., kiedy ukazywał się pierwszy zeszyt „Slova a slovesnosti”, czytelnicy mogli przeczytać w ńim artykuł J. Mukafowsky’ego Poznam-ky k sociologii bdsnickeho jazyka. Autor wskazywał na to, że język poetycki, tj. język literatury pięknej, wchodzi w dwa szeregi, na których tle jest odbierany i opisywany: jeden szereg to szereg wewnątrzpóetycki, który pozwala odpowiedzieć na pytanie, czemu w języku, dajmy na to, Nerudy nastąpiła tak wyraźna prozaizacja (odpowiedź proponowana brzmi: jako opozycja w stosunku do wysokiego, poetyckiego języka poprzedników). Drugi szereg to szereg społecznie rozwarstwionego języka literackiego. Zestawienie z odpowiednim społecznym wariantem tego szeregu pozwala odpowiedzieć na pytanie (pozostańmy przy przykładzie Mukarowsky’ego), dlaczego prozaizacja języka Nerudy upodobniła się do języka miejskiego Pragi. Odpowiedzi szuka się w istotnej sytuacji ideowej, w wyrastającym w owym czasie poczuciu jedności czeskiej czesko-języcznej inteligencji i roli Pragi w tym procesie. Otóż chcielibyśmy powiedzieć, że nasza propozycja powtarza coś z propozycji Mukarowsky’ego, ale nie pokrywa się z nią. Wprowadzenie języka danego tekstu literackiego w szereg złożony z wariantów socjologicznie określonych języka narodowego jest jednym z naczelnych zadań Stylistyki. Jest to ten zabieg, który otwiera zamknięty krąg poetyckiego tekstu i pozwala o nim myśleć jako o ekspresji ideowej, dającej się porównywać z innymi tworami kultury. Inaczej chciałabym spojrzeć na interpretację opozycji wewnątrz szeregu literackiego. Szereg literacki wytwarza swoje kontekstowe korelacje, wchodzące w zakres charakterystyk stylistycznych. Ale ponadto w zakres ten wchodzi analiza wewnętrznych zasad budowy tekstu, które pozwalają tekst odczytać jako bardziej indywidualną wypowiedź. Te wewnętrzne zasady manipulacji znakami są treścią pojęcia „język poetycki”.